Әскери қылмыстардың түсінігі және жалпы сипаттамасы

Пән: Алғашқы әскери дайындық
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 32 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Әскери қылмыстардың жалпы сипаттамасы және түсінігі ... ... ... ..5
1.1 Әскери қылмыстардың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.2. Бастыққа қатысты күш қолдану іс-әрекеттері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..14
1.3. Қашқындық ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
2. Арнайы қызметтерді атқару тәртібіне қиянат жасайтын қылмыстар
Жауынгершілік кезекшілікті атқарудың ережелерін бұзу ... ... ... ... ... ... 26
2.1. Ішкі қызмет атқарудың және гарнизонда патруль болудың жарғылық ережелерін бұзу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30
2.2.Қоғамдық тәртіпті сақтау және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі қызмет атқару қағидаларын бұзу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 32
2.3. Машиналарды жүргізу немесе пайдалану қағидаларын бұзу ... ... ... 38
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 52
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 54
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .55

КІРІСПЕ

Бұл курстық жұмыста. Еліміздің Қарулы Күштері - оқшауланған әлеуметтік тегу атты, ол қоғамның негізгі ажырамас бөлігі болып танылады. Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Әлеуметтік қайшылықтар қатты шиеленістен ыдырау процестері ұдайы асқынып жаатқан жағдайда әскерилер еңбегінің беделі мен қадірі шұғыл төмендеп әскерилер еңбегінің беділі мен қадірі шұғыл төмендеп әскери қызметшілердің құқық бұзушылық жасауы арта түседі.
Қылмыстық заңнама Қазақстан Республикасының Қарулы күштерін құрудағы жаңа үрдістерді және қазіргі жағдайда әскери құқық тәртібін нығайту қажеттілігін көрсетеді. Ол Қазақстан Республикасы Конституциясының әскери құрылысты реттейтін ережелеріне Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жалпы әскери жарғыларына, мысалы ҚР 1993 жылғы 9 сәуірдегі Қорғаныс және Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері туралы заңына; Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 19 қаңтардағы ІІ-1897 Жалпыға бірдей әскери міндет және әскери қызмет туралы заңына және ҚР 1993 жылғы 20 қаңтардағы Әскери қызметшілер және олардың отбасы мүшелерінің мәртебесі мен әлеуметтік қорғалуы туралы заңына және 2001 жылғы 20 наурыздағы Келісім-шарт бойынша әскери қызмет туралы заңына сәйкес келтірілген.
Қылмыстық құқық пен әскери заңнаманы бөліп қарастыруға болмайды. Бұл ерекшелік әскери қылмыстық заңнамаға қылмыстық құқықтың міндеттері менпринцептері туралы, қылмыстық жауапкершлік негіздерінің толық таралатынымен түсіндіруге болады.
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексінде көзделген барлық қылмыс құрамдары бар іс әрекет қана қылмыстық жауапкершілікті тудырады. Қылмыстық заңда берілген қылмыс, кінә және оның нысандары түсінігі, іс әрекеттің қылмыстылығын жоққа шығаратын мән-жайлар, қылмысқа қатысуы үшінжауапкершілік жағдайлары бүкіл қылмыстық заңнама үшін біртұтас болып келеді.
Қылмыстық және әскери қылмыстық заңнаманың біртұтастығы әскери қылмыс ұғымынан көрінеді.
Қазақстан Республикасы ҚК 437-бабында қылмыстың жалпы белгілері қайталанбай, тек қана әскри қылмыс объектісі мен субьектісінің ерекшеліктері көрсетіледі.
Арнайы орныдалған диплом жұмысында әскери қылмыстардың қылмыстық құқықтық сипаттамасы беріліп олардың мазмұнын ашуға бағытталған.

1.Әскери қылмыстардың түсінігі және жалпы сипаттамасы
1.1 Әскери қылмыстардың түрлері

Қазақстан Республикасын қарулы агрессиядан қор - ғау мемлекеттің ең маңызды функцияларына жатады және бүкілхалықтық іс болып келеді. Конституцияның 37-ба - бының 1-бөлігіне сай, ұл - - тына, әлеуметтік тегіне, тұрғылықты жеріне, мүліке лауазымды жағдайда, Қазақстан Республикасы қорғау нәсіліне, тіліне, біліміне, ді - н - - ге қатынасына, кәсібінің тегіне және мінезіне, саяси жә - не өзге сенімдеріне, қоғамдық ұйымдар мен бір - лес - тік - тер - ге жатуына қарамастан, оның әр азаматының ардақты бо - ры - шы және міндеті болып келеді .
Қазақстан Республикасының азаматтары әскери қыз - - метті заңмен белгіленген тәртіпте және түрлерде ат - қа - ра - ды (Конституцияның 37-бабының 2-бөлігі).
Қарулы Күштердің әскери жарғылары әскери бө - лім - - дері, басқармалары, мекемелері және ұйымдарының әс - ке - ри қызметшілері әскери қызметті атқаруының қатаң тәр - ті - бін тұралап анықтаған. Әскери тәртіпті бұзу, құқық бұ - зу - шылықтар жасау үшін, ма - те - риалдық, әкімшілік және қылмыс жауапкершілігін кө - тереді.
Әскери қызметшілерінің қылмыстарды жасағаны үшін жауапкершілік Қазақстан Республикасының ҚК 18-тарауында (әскери қылмыстар) анықталған.
ҚК 403-бабына сай: "Әскерге шақыру бойынша не келі - сім шарт бойынша Қазақстан Республикасының Қа - рулы Күштерінде, Қазақстан Республикасы басқа да әс - кер - лері мен әскери құрамаларында әскери қызмет ат - қа - ру - шы әскери қызметшілердің, сондай-ақ запастағы аза-мат - тардың жиындардан өту кезінде әскери қызмет атқарудың белгіленген тәртібіне қарсы осы тарауда көзделген қыл - мыстарды жасауы әскери қылмыстар деп танылады".
Заңның мазмұнынан әскери қылмыстар болып, әс - ке - ри қызметті атқару тәртібін реттейтін қатынастарға (әс - кери қылмыстардың тектік объектісі) қиянат ететін қоғамдық қауіпті іс-әрекеттер болып табылады.
Әскери қызметшілерінің әскери қызметті атқарудың белгілі тәртібіне озбырлық жасамайтын құқыққа , мысалы: қарақшылық, зорлау, бұза - қы - лық және с.с. әскери қылмыстарға жатпайды және жа - уап - кершілікті ҚК басқа тиісті тарауларының баптары бо - йын - ша тудырады.
Бөлек әскери қылмыстарының нақты объектісі бо - лып - әскери қызметті өтудің бір немесе өзге жақтарын ор - на - татын қатынастар келеді. Нақты объектісі бойынша әске - ри қылмыстарды алты топқа бөлуге болады:
1. Әскери қызметкерлерінің арасындағы бағыну - шы - лық тәртібіне және жарғылық қарым-қатынастарға қия - нат жасайтын қылмыстар: бұйрыққа бағынбау немесе оны өзгедей орындамау (ҚК 437-бап); бастыққа қар - сы - лық көрсету немесе оны қызметтік міндеттерін бұзуға мәж - бүр ету (ҚК 438-бап); бастыққа қарсы күш қолдану әре - кеттері (ҚК 439-бап); бір-бірінің бағыныштық қаты - нас - тары болмаған кезде әскери қызметшілердің ара - сын - да - ғы өзара қарым-қатынастардың жарғылық ережелерін бұ - зу (ҚК 440-бап); әскери қызметшіге тіл тигізу (ҚК 440-бап);
2. Әскери қызметті өту тәртібіне қиянат жасайтын қыл - мыстар: бөлімді немесе қызмет орнын өз бетімен тас-тап кету (ҚК 441-бап); қашқындық (ҚК 442-бап); дене мү - шесіне зақым келтіру жолымен немесе өзге тәсілмен әс - кери қызметтен жалтару (ҚК 443-бап);
3. Арнайы қызметті атқару тәртібіне қарсы бағыт - тал - ған қылмыстар: жауынгершілік кезекшілікті атқарудың ере - жесін бұзу (ҚК 444-бап); шекаралық қызмет ат - қа - ру-дың ережесін бұзу (ҚК 445-бап); қарауыл (вахта) қыз - ме - тін атқарудың ережелерін бұзу (ҚК 446-бап); ішкі қызмет атқарудың және гарнизонда патруль болудың жарғылық ере - желерін бұзу (ҚК 447-бап); қоғамдық тәртіпті қорғау жә - не қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету бойынша қыз - мет атқарудың ережелерін бұзу (ҚК 449-бап);
4. Қаруды, оқ-дәрілерін, өзге әскери мүлікті күтіп ұс - таудың тәртібіне және әскери техниканы пайдалану ерек - шеліктеріне қиянат жасайтын қылмыстар: құрып ба - ра жатқан әскери кемені тастап кету (ҚК 454-бап); әс - кери мүлікті қасақана құрту немесе бүлдіру (ҚК 459-бап); әскери мүлікті абайсыздықта құрту немесе бүлдіру (ҚК 460-бап); әскери мүлікті жоғалту (ҚК 461-бап); ай - на - ла - дағыларға , сондай-ақ зат - тар мен нәрселерді ұстау ережелерін бұзу (ҚК 462-бап); ма - шиналарды жүргізу немесе пайдалану ережелерін бұзу (ҚК 463-бап); ұшу немесе оған даярлану ережелерін бұзу кеме жүргізу ережелерін бұзу (ҚК 465-бап);
5. Әскери басқарудың қалыпты қызмет етуіне және Қа - рулы Күштердің мәртебесіне қиянат жасайтын қыл - мыстар: билікті теріс пайдалану, биліктің асыра қол - да - ны - луы немесе әрекетсіздігі (ҚК 452-бап); қызметке сел - қос қарау (ҚК 453-бап); жауға соғыс жүргізу құралдарын бе - ру немесе тастап кету (ҚК 455-бап); әскери сипаттағы құпия мәліметтерді жа - рия ету немесе әскери сипаттағы құпия мәліметтері бар құжаттарды жоғал - ту (ҚК 458-бап);
6. Қарулы Күштердің беделіне және әскери тәртіпке қарсы бағытталған қылмыстар: тұтқынға өз еркімен берілу (ҚК 456-бап); тонаушылық (ҚК 457-бап);
Әскери қылмыстардың объективтік жағы әрекет - тер - ден, мысалы бастыққа қарсы күш қолдану іс-әрекетінде (ҚК 439-бап), әскери қызметшіге тіл тигізуде (ҚК 440-бап) немесе әрекетсіздіктен, мысалы: қызметке селқос қарағанда (ҚК 453-бап) тұруы мүмкін.
Өзінің құрылысы бойынша әскери қылмыстардың құ - рамдары - формальды (ҚК 442-бап), материалды (ҚК 462-бап) немесе формальды-материалды болуы мүмкін (ҚК 445-бап).
Көптеген әскери қылмыстардың субъективтік жағы қасақана , мысалы: бөлімді немесе қыз - мет орнын өз бетімен тастап кету (ҚК 441-бап), қаш - қындық (ҚК 442-бап), әскери мүлікті қасақана құрту не - ме - се бүлдіру (ҚК 459-бап) және басқалары. Кейбір әс - ке - ри қылмыстар абайсыздықтан да жасалынуы мүмкін, мы - салы: әскери мүлікті абайсызда құрту немесе бүлдіру (ҚК 460-бап). Бөлек қылмыстар қасақана да, абайсыз да жа - са - лынуы мүмкін, мысалы: бұйрыққа бағынбау немесе оны өзгедей орындамау (ҚК 437-бап), жауынгершілік кезек - шілікті атқарудың ережелерін бұзу (ҚК 444-бап).
Бөлек жағдайларда субъективтік жақтың қосымша сипаттары болып қылмысты жасау мақсаты мен себебі келеді, мысалы: дене мүшесіне зақым келтіру жолымен немесе өзге тәсілмен әскери қызметтен жалтару (ҚК 443-бап), жауға соғыс жүргізу құралдарын беру немесе тастап кету (ҚК 455-бап) және с.с.
Әскери қылмыстардің әскери, яғни әс - кер - ге шақыру бойынша не келісім шарт бойынша Қа - зақ-стан Республикасының Қарулы Күштерінде, Қазақстан Республикасының басқа әскерлері мен әскери құрама - ла - рын - да әскери қызмет атқарушы адам, осымен қатар жиындарды өтіп жатқан азаматтар.
1992 жылғы 22 желтоқсаннан Қазақстан Респуб - ли - ка - сының "Қорғаныс және Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері туралы" Заңының 4-бабына сай Қарулы Күштер өзіне: әскери басқару органдарын, Қарулы Күш - тердің түрлерін - құрлық әскери, ауаға қарсы қорға - ныс әскерлерін, әскері - ауа күштерді, тылды, әскери - құ - рылыс бөлімдерін, әскери-оқу орындарды кіргізеді .
Өзге әскери құрылымдары ретінде шекаралық және әскерлік құқықтар , Республикалық Ұлан, Ұлттық қауіпсіздік ко - митетінің әскерлері, азаматтық қорғаныстың басқару ор - гандары мен бөлімдері.
Қазақстан Республикасының ҚК Ерекше бөлімі қа - рас - тырған құқыққа қайшы әрекеттерден әскери қыл - мыс - тар екі ерекшеліктермен - сұғынушылықтың ерекше объек - тісімен және қылмыстың арнайы субъектісімен айы - рылады.
Әскери қылмыстарды соғыс уақытында немесе жауынгершілік жағдайда жасау бағалау жағдайы болып келеді және өлім жазасына дейін көтеріңкі жауап - кершіліктітудырады.

Қазақстан Республикасының "Қорғаныс және Қа - зақ - стан Республикасының Қарулы Күштері туралы" За - ңы - ның 5-бабына сай Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері құрылуының ең маңызды қағидасы болып ор - та - лық - тандырылған басқару және бірбастылық келеді. Соң - ғы - сы командирді (бастықты) бағыныштыларына қара - ған - да өкімді биліктің толықтығына бөлеуден және олардың әс - кери қызметті атқаруының барлық жақтары үшін оған же - ке жауапкершілікті жүктеуден құралады. Қарулы Күш - тердің Уставына сай бір бастылық қағидасы коман - дирге (бастыққа) бағынышындағыларға бұйрықтар - ды беру және соңғыларды осы бұйрықтарды сөзсіз орын - дау - ға міндеттеу құқығын береді.
Командир (бастық) - бұл бір немесе армия, флот, әс - кери құрылым, әскери бөлімше, әскери кеменің немесе олардың бөлімшелерінің оған тұрақты болмаса уақытша басқа әскери қызметшілері бағынатын әскери қызметші.
Командирлер (бастықтар) бір-бірімен қызмет жағ - да - - йына немесе әскери атақтарына қарай айырылады. Мы - - - салы: әскери бөлімнің немесе оның құрамындағы бө - лім - шенің командирі өзінің қызмет жағдайына сай сол бө - лім немесе бөлімшенің жеке құрамы үшін бастық болып ке - леді, ал әскери атақтарына сай генералдар мен офи - цер - лер сержанттар, старшиналар, прапорщиктер, мичмандар үшін бастық болып танылады. Соңғылары өз кезегінде қатардағы сарбаздар мен матростар үшін бастық (ко - ман - дир) ретінде танылады.
Бұйрық қызмет мүдделерінде заңдар мен әскери жар - - - ғылардың талаптарына сай беріледі. Ол жазбаша не - ме - се ауызша нысанда, телефон, радио немесе телеграф не - - месе біреуді жіберу арқылы және басқаша да берілуі мүм - кін.
Бұйрық, басым көпшілік жағдайларда, бағынышты адамның әскери қызметі саласына жатады, бірақ та оның қыз - меттен тыс, көпшілік орындардағы және с.с. жер - лер - де - гі жүріс-тұрысына да қатысты болуы мүмкін.
Командир (бастық) бұйрығын орындамау - қауіпті әс - кери қылмыстардың бірі болып келеді және заң бұл үшін қылмыстық жауапкершілікті қарастырған.
ҚК 437-бабы бұл қылмысты: "Бағынбау, яғни бас - тықтың бұйрығын орындаудан ашық бас тарту, сол сияқ - ты бастықтың белгіленген тәртіпте берілген бұйрығын ба - ғы - ныштының, қызмет мүддесіне елеулі зиян келтіріп өз - ге - дей әдейі орындамау" деп анықтайды.
Осы қылмыстың нақты объектісі болып - армия мен флотта бағыну тәртібін қатаң сақталуын қамтамасыз ете - тін әскери қарым-қатынастар келеді.
Объективтік жақ командир (бастықпен) бекітілген тәртіпте берілген бұйрықты орындамау, елеулі зиян бо - луын - да және іс-әрекет және салдары араларындағы се - беп - ті байланыста болып келеді. Бөлім, бөлімше жарғыға, жо - ға - ры тұратын бұйыруына сай өткізілген маңызды әскери ша - ралар сәтсіздікке ұшыраған жағдайларда зиян елеулі бо - лып танылады.
Бұйрықты орындамау нысаны бағыныштының ко - ман - дирдың бұйрығын үзілді-кесілді орындамауында, әлде оның бұйрығын өзгеше орындаумауын , яғни, бұйрықты алған бағынышты адам оны орындаудан бас тартатыны туралы тікелей айтпаса да, іс жүзінде оны орындаудан бас тартқаны көрініс табуы мүмкін .
Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей немесе жа - нама арам ниет түріндегі қасақана кінәмен сипат - та - ла - ды. Кінәлі ол бастық (командир) бұйрығын орындама - ға - нын сезінеді, қызмет мүдделеріне елеулі зиян келтірілуі мүмкіндігін немесе оның болмай қалмайтынын алдын ала болжайды, осындай зиян болуын қалайды немесе саналы түрде жол береді, әлде оның туындауына нем - құрайды қа - райды.
Қылмыс субъектісі арнайы - Қазақстан Республи - касы Қарулы Күштерінің бұйрықты берген адамға бағы - ныш - ты болып келетін әскери қызметші немесе әскери мін - детті адам.
ҚК 437-бабының 2-бөлігі адамдардың тобымен алдын ала келісу бойынша немесе ұйымдасқан топпен (31-бапты қараңыз), осымен қатар ауыр салдары туғызған дәл осындай іс-әрекеттер үшін жауапкершілікті қарасты - ра - ды.
Ауырсалдар ретінде бөлім, бөлімше, кеменің ұдайы жауынгершілік дайындығын қамтамасыз ету бойынша ша - ралардың олқылығы жауынгершілік техниканы бұзу, әс - кери бөлімге елеулі материалдық залал келтіру.
ҚК 437-бабының 3-бөлігі баптың бірінші немесе екінші бөліктерінде көрсетілген іс-әрекеттерді соғыс жағ - дайында немесе жауынгершілік жағдайларда жасау үшін қа - растырады.
ҚК 437-бабының 4-бөлігі ауыр салдары туғызған бұй - рықты қызметке салақ немесе арам ниетті қарау себе - бі - нен орындамау үшін жауапкершілікті анықтайды.
ҚК 437-бабының 4-бөлігінің диспозициясынан ба - ғы - нышты адамның бастық бұйрығын орындамауы абай - сыз - дықтан, яғни қылмысты немқұрайлық немесе қыл - мыс - ты менмендіктен болатыны шығады.
Кінәлі адам оның қызметке неқұрайлы қарағаны салдарынан бастық бұйрығы орындалмайтынын, яғни бұйрықпен бұйырылған әрекеттер жасалмайтынын бол - жа - майды, осының себебінен ауыр салдар туындайды, алай - да, қажетті ұқыптылық және сақтық болған ретте осы - ны болжау тиіс тұғын және осыны алдын ала болжай ала - тын. Немесе кінәлі адам қызметке жеткілікті дәрежеде адал болмауы себебінен ауыр салдар туындай алатынын бол - жаған, бірақ та осыған жеткілікті негіз болмай тұра ол олар - дың алдын алам деп ойлаған еді.
Құрылымы бойынша 437-баптың құрамы - мате - риал - ды. Қылмыс елеулі зиян келтірілген немесе ауыр сал - дар туындаған сәтінде аяқталған болып есептеледі.
ҚК 437-бабының 5-бөлігі жауапкершілікті осы бап - тың төртінші бөлігімен қарастырылған іс-әрекеттерді со - ғыс уақытында немесе жауынгершілік жағдайда жаса - ға - ны үшін анықтайды.

ҚК 438-бабы жауаптылықты екі бөлек қылмыс үшін қарастырады :
1) бастыққа сол сияқты әскери қызмет бойынша өзі - не жүктелген әскери міндетті орындайтын өзге адамға қар - сылық көрсету немесе
2) оны осы міндеттерді бұздыруға күш қолдану жә - не күш қолданамын деп қорқыту арқылы мәжбүр ету.
Бірінші және екінші қылмыстың да объектісі болып - ба - ғы - ныштылық тәртібі және әскери қызметшілері ара - сын - дағы жарғылық қарым-қатынастар келеді. Қосымша объект - командир (бастықтың) сол сияқты өзіне жүк - тел - ген әскери міндетті орындайтын өзге адамның өмірі, ден - саулығы, бас бостандығы.
Қылмыстың объективтік жағы - бастық немесе әс - ке - ри қызмет міндеттерін атқаратын өзге адам ретіндегі бел - сен - ді әрекеттер арқылы білінеді, нақты алғанда, қар - сы - лық көрсетуде немесе оны әскери міндеттерін бұзуға мәжбүрлеуде .
Қарсылық білдіру бұл - бастыққа немесе әскери қыз - мет міндеттерін атқаратын өзге адамға оларға жүк - тел - ген әскери қызмет міндеттерін жүзеге асыруға белсенді түр - де кедергі ету.
Бастықты немесе әскери қызмет міндеттерін атқа - ра - тын өзге адамды мәжбүрлеу, күш қолдану немесе оны қол - - данам деп қорқытумен қосыла жасалатын және мақ - са - - ты болып көрсетілген адамдарды өз міндеттерін бұз - ды - ру, яғни қызмет мүдделеріне қарсы заңға қайшы әре - кет - тер - ді жасатуға мәжбүрлеу әрекеттерінен көрінеді. Мы - са - лы:"дедовщина" жағдайларында екінші жыл қызмет ете - тін әс - кери қызметшілер сержанттар, старшиналар жә - не с.с. күш қолдану арқылы қызметті бастап жатқан әс - ке - ри қыз - метшілеріне қарағанда қызметті атқарудың қолай - лырақ жағдайларына иемденеді.
Мәжбүрлеу - дене немесе психикалық зорлық (күш қол - дану) арқылы жасалады.
Қаралатын қылмыстардың құрамы - формальды. Бас - тық - қа қарсылық көрсету немесе оны қызметтік міндет - терін бұзуға мәжбүр ету, бастық әскери қызмет міндет - терін атқару мүмкіншіліктерінен айырылғаны - айы - рыл - ма - ға - нына қарамастан немесе заңға қайшы мәжбүрлеу әсерінен орындағанына (орындамағанына) қарамастан, кі - нә - лі осы әрекеттерді жасаған сәттен аяқталған болып есеп - те - леді.
Екі жағдайда да субъективтік жақ тікелей қаса - қана - лық - та болады. Кінәлі бастыққа сол сияқты әскери қыз - мет міндеттерін атқаратын өзге адамға қарсылық білдіріп тұр - ғанын немесе осы міндеттерін бұзуға мәжбүрлейтінін се - зінеді, мәжбүрлеуін күш қолданумен түйістіреді немесе оны қолданам деп қорқытады және осы әрекеттерді жа - сау - ды қалайды.
Субъект арнайы - ол ретінде бапта көрсетілген әре - кет - терді жасайтын бастықтың қарауындағы әскери қыз - мет - ші болып келеді.
ҚК 438-бабының 2-бөлігі дәл осы әрекеттер үшін тө - мен - дегідей жауапкершілікті қарастырады:
а) адамдардың тобымен алдын ала келісу бойынша немесе ұйымдасқан топпен (ҚК 31-бабын қараңыз);
б) қаруды қолданумен;
в) денсаулыққа ауыр немесе орта дәрежедегі зиян не - месе өзге ауыр салдар ұштасуымен.
Қару ретіндегі штаттық армиялық қару (винтовка, ав - томат, пистолет, граната, штык, кортик және с.с.), сол сияқ - ты аңшылық қару, финдық пышақ, кастет және за - уыт - та немесе қолдан жасалынған, нысананы жоюға ар - нал - ған өзге де оқ-дәрілі немесе суық қару түсініледі.
Осы қылмысты жасаудың ең қауіпті әдісіне - қару - ды қол - дану арқылы командирдің денсаулығына оқ-дәрілі немесе суық қарумен зиян келтіру, сол сияқты психи - ка - лық қорқыту - қаруды ашу және бастыққа қарай көздеу, қор - қыту үшін ауаға қарай ату және мақсаты болып бас - тық - ты заңсыз әрекеттерді әскери қызмет мүдделеріне қай - шы жасаттыруға бағытталған с.с. көрінісін табады.
Бастықтың денсаулығына ауыр немесе орташа ауыр - - лық зиянды немесе өзге ауыр салдарын тудырған қа - ру - ды қолдану ҚК 438-бабы 2-бөлігінің "б" және "в" тар - мақтары бойынша бағаланады.
Денсаулыққа келтіретін ауыр зиянның ұғымы ҚК 106-бабында, орта ауырлықтағы зиян ұғымы ҚК 107-бабында берілген. Өзге ауыр салдар ретінде: бөлім, бө - лім - ше, кеменің ұдайы жауынгершілік дайындығын қамта - ма - сыз ету бойынша шаралардың олқылығы жауынгерлік тех - ни - каны бұзу, әскери бөлімге елеулі материалдық за - лал келтіру, жәбірленушіні абайсыздықтан өлтіріп алу та - нылуы мүмкін.
Денсаулыққа ауыр немесе орта ауырлықтағы зиян - ды келтіру қаруды қолданбағанда да (мысалы: өмірге қа - уіп төндірген құбылыстардың айқын білінген кешенімен ұш - тасқан көру қабілетінен айыратындай жұдырықпен бетке ұру, жарақаттар (сынықтар және сүйектердің шы - ғып кетуі, мойын органдарын қысу және с.с) орын- далғанда мүмкін болатынын ескеруге тиіс. Осы ретте кі - нә - лінің әрекеттері ҚК 438-бабының 2-бөлімінің "в" тар - ма - ғы бойынша бағалануы тиіс.
ҚК 438-бабының 3-бөлігі жауапкершілікті осы бап - тың бірінші және екінші бөлігімен қарастырылған іс-әре - кет - терді соғыс уақытында немесе жауынгершілік жағ - дайда жасағаны үшін анықтайды.
1.2 Бастыққа қатысты күш қолдану іс-әрекеттері.
Бұл қылмыстың мәнісі - бастықты оның әскери қыз - мет - терін орындауы үшін немесе осы міндеттерді орын - дау - ға байланысты жасалған ұрып-соғуда немесе оған қатыс - ты өзге күш қолдануда болып келеді.
Бұл қылмыстың нақты объектісі болып - Қазақ - стан Рес - публикасы Қарулы Күштеріндегі бағыну тәртібі келеді. Қосымша объект - бастықтың денсаулығы.
Қылмыстың объективтік жағы - бағыныштымен бас - - тық - - ты ұрып-соғудан, оған жеңіл зиян келтіруден не - ме - се соң - ғысына басқа да күш қол - данудан құралады. Ұрып-со - ғу және өзге күш қолдану терминдерінің талқы - ла - нуы осы оқулықта ҚК 106-бабымен қарастырылған қыл - мыс қа - рал - ғанда берілген.
Бастыққа қатысты күш қолдану әрекеттері ол әс - кери қызмет міндеттерін атқарған кездежасалады, мы - салы бағынышты әскери жарғыны бұзғаны жөніндегі әділ ескертуге жауап ретінде немесе бұдан бұрын ба - ғы - ныш - ты әскери қызмет міндеттерін орындамағаны үшін са - лын - ған тәртіптік сөгіс үшін жазалау себеп етіледі.
Қылмыс қызмет бабында да немесе қызметтен тыс та, мысалы бастықтың бағынышты демалыста жүргенде оны - мен кездейсоқ кездесуі кезінде жасалынуы мүмкін.
Қарсылық білдіру кезде немесе бастықты әскери қызмет міндеттерін бұздыруға мәжбүрлеу әдісі ретінде жа - са - лынған бастыққа қатысты күш қолдану іс-әрекеттері ҚК 438-бабы бойынша бағалануға жатады.
Қылмыстың субъективтік жағы тікелей қасақана - лық - пен сипатталады. Кінәлі бастығы әскери қызмет мін - дет - терін атқарғанына байланысты ол ретінде күш қол - дану әрекеттерін жасап тұрғанын сезінеді және осы әре - кет - терді (ұрып соққанда) жасауды қалайды. Салдарына қа - рай (денсаулыққа зиян келтіру) қасақаналық тікелей не - месе жанама болуы мүмкін.
Субъект арнайы - күш қолдану әрекеттері жасала - тын бастықтың қарауында болып келетін әскери қыз - мет - ші.
ҚК 439-бабының 2-бөлігі дәл осы әрекеттер үшін жа - уапкершілікті олар мынадай жағдайларда жасалғаны үшін қарастырады:
а) адамдардың тобымен, адамдардың тобымен ал - дын ала келісу бойынша немесе ұйымдасқан топпен (ҚК 31-бабын қараңыз);
б) қаруды қолданумен;
в) денсаулыққа ауыр немесе орта дәрежедегі зиян немесе өзге ауыр салдар ұштасуымен. Көрсетілген бағалау сипаттары ҚК 368-бабының 2-бөлігі қарастырған сипат - тар - ға тән болып келеді.
ҚК 439-бабының 3-бөлігі жауапкершілікті осы бап - тың бірінші және екінші юбөлігімен қарастырылған іс-әре - - кеттерді соғыс уақытында немесе ұрыс жағдайда жаса - ғаны үшін бекітеді.
Бір-бірінің арасында бағыныштық қатынастары болмаған кезде әскери қызметшілердің арасындағы өзара қарым-қатынастардың жарғылық ережелерін бұзу
Қылмыстық кодекс бұл қылмысты келесі жолмен тұжырымдайды:"Бір-бірінің арасында бағыныштық қаты - нас - тары болмаған кезде әскери қызметшілердің ара - сын - дағы өзара қарым-қатынастардың жарғылық ережелерін ұрып-соғу, денсаулыққа жеңіл зиян келтіру немесе өзге күш қолдану, не ар-ожданы мен қадір қасиетін кемсіту немесе жәбірленушіні масқаралауға байланысты бұзуы".
Нақты объект - бір-бірінің арасында бағыныштық қа - ты - настары болмаған кезде әскери қызметшілерінің ара - сын - дағы өзара қарым-қатынастардың тәртібі.
Объективтік жақ қызмет жағдайына қарай тән, сол сияқ - ты олар арасында бағыныштық қатынастары бол - ма - ған ретте әскери атақтары үлкен және кіші әскери қыз - мет - ші - лері арасындағы қарым-қатынастардың жарғылық тәртібін бұзуда болып келеді.
Бұзушылық - ұрып-соғу, денсаулыққа жеңіл зиян кел - тіру немесе өзге күш қолдану, не ар-ожданы мен қа - дір-қасиетін кемсіту немесе жәбірленушіні масқаралаудан көрінуі мүмкін. Бұл жәбірленушіні ұятты түрде табалап жә - не мейірімсіз күлкіге шығаруда, беттен соғуда, по - гон - дар мен өзге белгілерді жұлып тастауда, арнайы киімдерді бүл - діруде, аяқ-киім мен арнайы киімге бөтен заттарды са - лып қою, байлап тастау, бір бөлмеге қамап тастауда көрініс табуы мүмкін.
Бұл қылмыстың құрамы - формальды болып келе - ді. Заң қылмыс ретінде әскери қызметшілері арасындағы қарым-қатынастардың қандай да болсын бұзушылықты емес тек жәбірленушіге қатысты күш қолдану немесе ұят - ты әрекеттер түрінде көрініс тапқан бұзушылықты анық - тайды.
Қылмыстың субъективтік жағы - тікелей қасақа - на - - лық - пен сипатталады. Кінәлі әскери қызметшілері ара - сын - дағы қарым-қатынастарды реттейтін жарғылық тәр - тіп - терді бұзатынын: ұрып-соғатынын, денсаулыққа же - ңіл зиян келтіретінін немесе ар-ождан мен қадір-қасиетті кемсітумен немесе жәбірленушіні масқаралаумен байла - нысты күш қолдану жасайтынын сезінеді, осы әре - кет - тер - ді жәбірленушінің ар-ожданы мен қадір-қа - сие - тін кемсіту, басқаларға қарағанда үстем болу және өзі үшін қызметтің ар - тықшылықтық жағдайын тудыру мақ - са - тында жасауды қалайды.
Субъект арнайы - жәбірленушінің қарауында бо - лып келмейтін әскери қызметші.
ҚК 440-бабының 2-бөлімі жауапкершілікті дәл осы іс-әрекеттерді сипаттау белгілері бола тұра жасау үшін қа - рас - тырады:
1. Бірнеше рет, яғни екі және одан көп рет.
2. Екі және одан көп адамдарға қатысты. Дәл сол әре - кеттерді бөлек-бөлек уақыт кезеңдерінде бір әскери қыз - - метшіге қарсы жасау - ҚК 440-бабының 2-бөлігінің "а" тар - мағына сай бағаланады.
3. Адамдардың тобымен алдын ала келісу бойынша не - месе ұйымдасқан топпен. Адамдар тобының және қо - сы - ла қатысушылықтың көрсетілген нысандарының ұғы - мы ҚК 31-бабында берілген.
4. Қаруды қолданумен қаралатын 440-бап мағына - сын - да, қаруды қолдану ретінде қаруды басқа әскери қыз - метшінің ар-ожданын, қадір-қасиетін табалау үшін (мақ - са - тында) қолдануды түсіну қажет.Мысалы: қарумен қор - қы - тып кінәлі жәбірленушініоның адамгершілік, қадір-қа - сиетін төмендететін немесе қорлайтын әрекеттерді жа - сау - ға немесе жеке ұятты сұраныстарын (басына кіргенін) қа - - нағаттандыруға мәжбүрлеуі, әлде қызмет пен басқа әс - ке - ри қызметшілерге көзқарастарды өзгерттіруі мүмкін.
5. Жәбірленушінің денсаулығына орта ауырлықтағы зиян келтірумен (ҚК 104-бабын қараңыз).
Бұл қылмыстың ерекше бағаланатын түрі заңда көр - - сетілген әрекеттердің салдарынан ауыр нәтижелер туындауына байланысты орын алады (ҚК 440-бабының 3-бөлігі). Осылар ретінде жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтіру, оның өлуі, өзін-өзі өлтіруі және с.с. танылуы мүмкін.

1.3. Қашқындық
Бұл қылмыс заңда әскери қызметтен жалтару мақ - са - тында әскери бөлімді немесе қызмет орнын тастап кету, сол сияқты осындай мақсатпен қызметке келмеу болып анық - талады (ҚК 442-бап).
Қашқындықтың объективтік жағы - әскери қыз - мет - - - ші - нің әскери бөлімді немесе қызмет орнын өз бетімен тас - тап кетуден әлде әскери бөлімге (қызметке) де - ма - лыс - тан, іс сапардан, емдеу мекемесінен сол мақсатпен кел - меу - де көрінеді. Қашқындық құрамы - формальды, со - зыл - - ма - лы қылмыс болып келеді және әскери қызметші бө - лім - нен шығып кеткенде, қызмет орнын тастап кет - кен - де, не - ме - се белгіленгенмерзімде демалыстан, іс сапардан, ем - деу ме - кемесінен оралмаған сәттен аяқталған болып есеп - те - ле - ді.
Бірақ та қашқынның қылмысты жағдайы онда оған Қазақстан Республикасының Конституциясымен (36-бап) және ҚР жалпыға бірдей әскери міндет және әскери қыз - мет туралы Заңымен, оған сай шақырылуға жынысы ер, жасы 18-ден 27-ге дейін адамдар шақырылуға жатады, жүк - телген әскери қызметті атқару бойынша міндеті сақ - талғанға дейін сақталады. 27 жасқа толғаннан соң олар ша - қырудан босатылады. Осыдан шыға тұра қашқындық со - зылмалы қылмыс ретінде адамда іс жүзінде әскери қыз - мет - ті атқару міндеті жойылған соң нақты алғанда тоқ - та - ты - лады.
Оның қылмысты жағдайының тоқтатылуының бас - қа негіздері болып - оның кінәсін мойындап келуі неме - се оны билік органдарымен ұстау келеді.
Қашқындықтың субъективтік жағы - тікелей қаса - қа - - на - лықпен және әскери қызметтен жалтару арнайы мақ - са - ты - менен сипатталады.
Қылмыстың субъектілері болып - шақыру бойынша әс - кери қызметті атқарушы әскери қызметшілер болады.
Осы қылмыстың дәрежеленген түрі ҚК 442-бабы - ның 2-бөлігімен қарастырылған. Заң қызмет бойынша бе - рілген қарумен, сол сияқты алдын ала келісу бойынша адам - дардың тобымен немесе ұйымдасқан топпен жаса - лын - ған қашқындық үшін қатаңдау жауапкершілікті қарас - - тырады.
1959 жылғы ҚКСР ҚК бұл сипаттарды қарас - тыр - ма - ған еді. Жаңа ҚК бойынша егер әскери қызметші оған қыз - метіне байланысты сеніліп берілген қарумен бірге қа - шып кетсе, оның әрекеттері толығынан ҚК 442-бабының 2-бөлігімен қамтылады. Тек оған берілмеген қаруды ұр - ла - ған ретте жауапкершілік қылмыстардың жиынтығы үшін туын - дайды.
Адамдардың тобымен, алдын ала келісу бойынша жа - салған қашқындық ұғымы 31-баптың 2-бөлігінің не - гі - зін - де ашылады, ал ұйымдасқан топпен жасалған қаш - қын - дық - осы кодекстің дәл осы бабы 3-бөлігінің ережелері негізінде.
ҚК 442-бабының 3-бөлігі жауаптылықты соғыс уа - қы - тында немесе ұрыс жағдайда жасалынған дәл сол іс-әре - кет үшін орнатады.
ҚК 442-баптың ескертуі бар: осы баптың бірінші бө - лігінде көзделген қашқындықты жасаған әскери қыз - мет - ші, егер қашқындық ауыр жағдайлардың себебінен бол - са және ол әскери қызметті одан әрі өткеру үшін өз ер - кі - мен келген болса, сот оны қылмыстық жауапты - лық - тан босатуы мүмкін.
Ауыр жағдайлар болып мыналар танылуы мүмкін: ата-аналары немесе жақын туыстары бірінің өлімі немесе ауыр ауыруы, оларға көмектесу үшін әскери қызметшіден залал шеккендермен бірге болуды талап еткен табиғи апат немесе өртпен отбасының тұрған үйін жою және с.с.
Дене мүшесіне зақым келтіру жолымен немесе өзге тәсілмен әскериқызметтен жалтару
Заң жауапкершілікті әскери қызметшінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.