КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІЛЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ҰҒЫМЫ

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Бүгінгі таңда технологияның қарқынды дамуына байланысты компьютерлердің графикалық мүмкіндіктері күннен-күнге үлкеюде. Қазіргі компьютерлердің мүмкіндігіне байланысты программалар да аз жасалып жатқан жоқ. Соның ішінде, қазіргі кезде анимация жасауда көп қолданысқа ие FLASH программасы. Бұл программаны көбінесе Web-сайттарды құруда да көп қолданады. Сондай-ақ мультфильм жасаушылар үшін бұл программаның орны ерекше. Соңғы кезде электронды оқыту өнімдері нарығында, Macromedia технологиясы негізінде жасалған және тәжірибесі жоқ компьютер қолданушысына программалық өнімдер жасау мүмкіндігін беретін оқу құралдары мен мультимедиялық оқулықтар саны көбейіп барады. Қазір Flash- технологиясы ең жаңа және кең қолданылып жатқан технология болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Flash технологиясы анимация жасаушылар үшін өте қолайлы программа, өйткені ол төмендегідей сапалар болуы керек:

1. Жинақтылық (компьютерде тез жүктеледі) - векторлық графиканы пайдалану есебінде;
2. Интерактивтілік - пайдаланушы Flash-фильмдегі іс әрекеттерді тікелей басқара алады;
3. Мультимедиялық - фильм және Internet-ке информацияны визуалдаудың стандартты құралдары үшін қол жетпес видео, аудио эффектілер;
4. Көпсалалығы - Flash-те қарапайым үй парақтары сияқты арнаулы серверлер де (пошталық, виртуальді дүкендер) орындалуы мүмкін;
5. Қолайлылық - Flash технологиясының негізі, компьютермен жұмыс істеудің минимальді дағдысы бар кез-келген адамға түсінікті. Сондай-ақ компьютер жадында өте аз орын алуы мен тез жүктелетіндігі Flash пайдаланушылары үшін үлкен мүмкіндіктер туғызады.

Зерттеу нысаны болып Аэроғарыштық және ақпараттық технологиялар факультетінің кітіпханалары алынды.

Зерттеудің теориялық және методологиялық негізін қашықтықтан оқыту жүйесіне арналған электронды оқулық дайындау, Қазақстан Республикасының заңды, нормативті және құқықтық актілері, стандарттар, ережелер, электронды оқыту әдістемелік кешені материалдары, сонымен қатар жаhандандырылған интернет компьютерлік жүйесінен алынған мәліметтер құрайды.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы Аэроғарыштық және ақпараттық технологиялар факультетіндегі кітапханалары үшін «Компьютерлік желілер» пәні бойынша электрондық оқулық жасау әдістемелік негізін қалау болып табылады.

Дипломдық жұмыстың практикалық маңызы Аэроғарыштық және ақпараттық технологиялар факультетіндегі кітапханалары үшін«Компьютерлік желілер» пәні бойынша электрондық оқулық жасау білімді жетілдіруге бағытталған ұсыныстарды дамыту болып табылады.

Қазіргі уақытта жас балалар шетелдік мультфильмдер мен киноларды көруге өте құмар. Өйткені шетелдік фильмдерде түрлі анимациялық және дыбыстық эффекттер қөп қолданылады. Бірақ, ондай фильмдердің көпшілігі тәрбиелік мағынадан тыс қалып қойған. Қазір технологияның дамуына байланысты, жас өспірімдер кітап оқудан көрі жаңадан шығып жатқан кино, мультфильмдерді көруді жөн көреді. Осыдан балалар өзіміздің қазақ аңыз- ертегілерінен тіптім мақұрым қалып қояды. Сол себепті, тәрбиелік мағыналарға қанық, өзіміздің қазақ ертегілерін мультфильм етіп неге жасамасқа. Осы мақсатымызға жету үшін, бізге, Flash технологиясын білу өте маңызды рөл атқарады. Осы бағытта АЭжБУ-дің көптеген игі істер атқарылып жатқаны белгілі. Оқу материалдары, яғни ЭОӘК студенттердің белгілі бір пән бойынша толық білім алатынындай түрде құрастырылу керек. Осы мәселе бойынша біз дипломдық жобаның жетекшісі екеуміз, өз мамандығыма жақын және қызығып жасайтын ісімнің бірі «Компьютелік желілер» пәні бойынша электронды оқулық құрастыру тақырыбын қарастыруды жөн көрдік.

Осыған орай электронды оқулық келесі материалдармен толықтырылуы тиіс: Дәрістік материалдар, зертханалық жұмыстар, тәжірибелік сабақтар материалдары, аралық, шектік және қорытынды бақылау түрлерін еркін тапсыра алатындай көлемде жеткілікті болу керек. Осы ережеге сүйеніп жетекшінің көмегімен, шеберлігімді аямаған “Компьютерлік желілер” пәні бойынша электронды оқу әдістемелік кешенін дайындау жоғарыда аталған талаптарды қанағаттандырары сөзсіз.

1. КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІЛЕР ЖӘНЕ ОНЫҢ ҰҒЫМЫ

1. 1 Желілер түрлері

Қазіргі уақытта компьютерді қолданудың ең маңызды аясы көптеген қолданушылар үшін бірыңғай ақпараттық кеңістікті қамтамасыз ететін желілерді құру болып табылады.

Желіге компьютерлерді біріктіру үлкен сыйымдылықты дискілерді, принтерлерді, негізгі жадыны, программалық құралдарды бірге қолдану болып табылады.

Компьютерлік желі деп қолданушыларды ақпараттық, программалық және аппараттық ресурстарды және ақпаратпен алмасу құралдарын ұжыммен пайдалануды қамтамасыз ететін өзара байланысқан компьютердің жиынтығы.

Компьютерлік желілер - деп әртүрлі қорларды мысалы программаларды, құжаттарды және принтерлерді бірігіп пайдаланатындай етіп, бір-бірімен кабельдің көмегімен арқылы қосылған компьютерлер тобын айтады.

Егер желі онша үлкен емес және мекеменің бірнеше бөлмесін қамтыса, онда оны жергілікті желі деп атайды.

Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса, онда корпоративтік деп. Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға таралған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады.

Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және ақпаратпен алмасу үшін біріктірілді.

Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалық деп екіге бөлінеді.

Ақпараттық ресурстарға программалар және деректер, ал техникалықтарға - принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді.

Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар программалар және деректері бар қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жазылғандай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады.

Жергілікті және ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және керісінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады.

Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланатын компьютерлер клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.

Желілік операциялық жүйелер

Есептеу желілері операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негізгі желілік, операциялық жүйелерге NovellWare, Windows NT, OS/2, Warp Unix кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас желілік құралдар бар.

Желілік операциялық жүйе пайдаланушыларға желілің бір компьютерінен басқасына файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.

Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:

• ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
• желінің бір ДК-сында сақталу есебінен бір ақпаратты қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;
• ақпарат сақталуы сенімділігінің жоғарылуы;
• ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
• ұйымның бөлімшелер және қызметкерлері мен арасында жылдам, қағазсыз ақпарат алмасу мүмкіндігі.

Компьютерлік желілерді аймақтық таратылу дәрежесі бойынша классификациялауға болады. Оларды ауқымды (глобальный), аймақтық (региональный) және жергілікті (локальный) желілер деп бөлуге болады.

Жергілікті желілер.

Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру түрлі типті кабельдер көмегімен, желілік карта немесе желілік адаптер деп аталатын арнайы құрылғы арқылы жүзеге асады. Адаптер компьютердің аналық тақтайшасындағы кеңейту слотына қондырылады.

Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Компьютерлердің түрі көбейген сайын әдістері де көбеюде. әр қосылу - деректер үшін жаңа маршрут. Желілердің функционалдық мүмкіндіктерін жүзеге асыратын әр түрлі желі топологиялары қолданылады.

Желі топологиясы - бұл оның геометриялық пішіні немесе компьютердің бір-біріне қатысты физикалық орналасуы.

Желі топологиясы түрлі желілерді салыстыру және жіктеу әдісін береді.

Топологияның үш негізгі типі бар: жұлдызша, сақина және шина.

«Жұлдызша» топологиясы бар желідегі барлық компьютерлер орталық компьютермен немесе концентратормен жалғастырылған. Мұндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды. Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері әр компьютерден концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде тиісті жеріне жеткізеді. Мұндай топологияның негізгі жетістігі мынада: компьютерлер мен концентратор арасындағы жекелеген жалғағыштар істен шыққанмен, бүкіл желі жұмыс істей береді. «Жұлдызша» топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен туындайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен шығарады.

«Сақина» топологиясына тән бір нәрсе - жалғағыштардың соңғы нүктесі болмайтыны; деректер берілетін біртұтас сақина құраған желі тұйықталған. Мұндай сақинада бір нүктеден қозғау алған деректер ақыр аяғында желінің басына барады. Осындай ерекшеліктен деректер сақинада барлық уақытта бір бағытта қозғалады. «Сақинаның» «Жұлдызшадан» бір ерекшелігі - оған барлық желілік компьютерлер арасында үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір жері істен шықса, бүкіл желі тоқтап қалады [1] .

«Шина» топологиясы бір жеткізетін каналды, әдетте шина деп аталатын коаксиалды кабельді пайдаланады. Барлық желілік компьютерлер «шинаға» тікелей қосылады. Бұл желіде деректер 2 бағытта бірдей жылжиды. Кабель - шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған.

«Сақина» жағдайындағыдай, желілінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты бірден тоқтатады. «Шина» желісіндегі деректердің қауіпсіздігі

«Сақина» желісіндегідей, оның осал тұсы - бүкіл желінің деректері әр желілік компьютерден өтеді.

Деректерді беру жылдамдығымен, оның құрамына сәйкес өзгешеленетін деректерді берудің түрлі технологиялары бар. Ең танымалдары: Enthernet, ARCNET және IBM token ring.

Enthernet технологиясын 1973 жылы бір топ американ зерттеушілері Palo Alto зерттеу орталығында жасады. Enthernet желілері жұлдызша түрінде де, шина түрінде де құрыла береді. Канал ретінде коаксиалды кабель қолданғанда, Enthernet желісі шина сияқты кескінделеді. Егер есулі қос өткізгіш қолданған болса, Enthernet жұлдызша кескінделеді. ARCNET технологиясы Datapoint Corporation фирмасында 1968 жылы жасалған. ARCNET технологиясының желісі де, Enthernet желісі сияқты, екі топология бойынша (жұлдызша және шина) құрыла алады. Token ring «жұлдызша» топологиясы бойынша «көп пайдаланушы кіруге болатын станция» аталатын IBM арнайы құрылысымен орталық хабра ретінде жұмыс істейді. Бірақ онымен байланысу үшін әр компьютердің екі кабелі бар, біреуі бойынша ол деректерді жібереді, басқасы бойынша - қабылдайды.

Интернет - ауқымды ақпараттық инфрақұрылым. Қазіргі уақытта 20-дан аса ауқымды желіліер бар, бірақ солардың ең танымалдысы - Интернет желісі. Интернет - бір-бірімен байланыс каналдары және бірегей қабылдау, мәліметтерді беру стандарттары арқылы өзара байланысқан компьютерлер мен компьютер желілерінің жиынтығы. Ол деген жер шарын қамтып жатқан ауқымды бүкіл әлемдік ақпарат жүйесі болып отыр. Алғашқыда интернетті құру мақсаты - әртүрлі типтегі компьютерлік желілерді біріктіру болып табылады. Қазіргі уақытта компьютер мен телекоммуникация аймақтарында ғана емес, сонымен бірге әрбір адам өзіне қажетті ақпаратты тауып, оған қажетті дегенді бере алады. Соның нәтижесінде интернет ақпарат ресурстарымен үздіксіз толығып отырады.

1965 жылы Массачусет технологиялық институтындағы компьютер Калифорнияның телефон байланысына қосылды. Интернет 1969 жылы АҚШ- та осы елдің қорғаныс министрлігінің тапсырысы бойынша жасалған ARPANET желісінен пайда болды. ARPANET желісі оқу орындарын, әскерлер мен әскери мәдігерлерді біріктіретін желі еді. Ол о баста зерттеушілердің ақпарат алмасуына көмек ретінде, сондай-ақ ядролық шабуыл кезінде қалай байланыс жасау керектігін зерттеу үшін жасалған.

ARPANET алғашқыда ғалымдарға тек жүйеге енуге және қашықтағы компьютерге программа енгізуге мүмкіндік берді. Ұзамай бұған файлдарды, электронды почтаны және жөнелту тізімін беру мүмкіндіктері қосылды. Мұндағы мақсат бір мәселемен айналысып жүрген зерттеушілердің ақпарат алмасуларына мүмкіндік ашу болатын. Бірақ ARPANET-тің өсуіне орай және басқа желілерде дамып, оларды бір-бірімен жалғастыру қажеттігі туындады. Осылай бір-бірімен жалғасқан желілерден тұратын Интернет дүниеге келді.

1971-1972 жылдары ARPANET желілеріне арналған бірыңғай хаттамалармен жұмыс аяқталды. Бұл хаттама Network Control Program (NCP) деген атауға ие болды. [2] .

Қазіргі кезде Интернетте байланыстың барлық белгілі желілері қолданылады: төмен жылдамдықтағы телефондардан жоғары жылдамдықты спутниктік арналарға дейін. Аппараттық және бағдарламалық құралдар да әр түрлі. Компьютерлер арасында ақпарат беру қолданылатын байланыс желілерінен, ЭЕМ және бағдарламалық қамтамасыз ету түрінен тәуелсіз болу үшін, ақпарат берудің арнайы хаттамалары жасалған. Олар деректерді белгілі бір өлшемді блоктарға бөлшектеу принципі бойынша жұмыс істейді - пакеттер ретімен адресатқа жөнелтеді.

1. 2 Желілік қашықтықтан оқытуға программалық қамсыздандыру

Қазіргі таңда қашықтықтан оқыту жүйесін оқытудың жаңа формасы ретінде сәттілігін анықтайтын көкейкесті мәселелерінің бірі Интернетте оқу курстарын жайғайтын бағдарламалық құралдарды дұрыс таңдау болып табылады (мысалы, интерактивті web-оқулықты құру үшін, оқу ақпаратының архивтерін ұйымдастыру үшін, оқушыларды сынақтан өткізу және т. б. ) .

Әдетте қашықтықтан оқыту курстары Интернет форматында (HTML) көрсетіп беруге мүмкіндік беретін түрлі бағдарламалық қамтамалар көмегімен құрастырылады. Бұл мәтіндік редакторға ендірілген қарапайым құрастырушы, немесе MS FrontPage, MS Publisher сияқты бағдарламалар болуы мүмкін.

Әлемде арнайы бағдарламалық қамтама негізінде жасалған оқу жүйелері кең өріс алды. Ағылшын тілінде ол Learning Management System (LMS) атауы қолданылады. Бұл жүйелерде оқу үдерісін әкімдеу, студент үлгерімін бақылау құралдары, виртуалды дәрісханада жұмыс ұйымдастыру, электронды конференцияларды, электронды почта, аудио-, видеоконференциялар, чаттарды қолдану сияқты үлгідегі құралдары бар. Қашықтықтан оқуды ұйымдастыру кезінде синхронды және асинхронды элементтері арасындағы балансты сақтау қажет. Олардың әрқайсысының өзіне сай ерекшеліктері бар.

Синхронды элементтер оқушыларды байланыстыру, ортақ жұмысын ұйымдастыру, бір-бірімен және тьютормен таныстыру керек болса (қатысу эффектісі), асинхронды жұмыс қашықтықтан оқытудың негізгі қағидатын - оқу дәрістерініің кез-келген уақытта және кез-келген жерде болуын қамтамасыз етеді.

Әлем мен ТМД елдерінде аса көп қолданылатын жүйелерінің ішінде IBM, BlackBoard, WebCT, Click2Learn, Saba, NetDimensions сияқты батыс өндірушілерінің және “Прометей”, “Орокс”, “WebTutor” ресей жүйелері бар. Қашықтықтан оқыту үшін Қазақ ұлттық техникалық университетінде IBM Lotus LearningSpace жүйесі қолданылады.

Қашықтықтан оқытудағы оқу-методикалық кешенді құру кезіндегі оқытушы мен программистің өзара әрекеттесуі

Қашықтықтан оқыту жүйесі үшін ОЭК дайындау.

Арақашықтық технологияларды қолданып, оқу үдерісін жүргізудегі жалпы талаптар оқу-әдістемелік кешеннің электронды нұсқада (электронды ОЭК) және пәнді өз бетімен оқу үшін студенттердің жұмысын ұйымдастыру сияқты барлық құрамаларының болуы қажет. Электронды ОЭК курс авторы (оқытушымен) және программист-құрастырушымен жақын ынтымақтастықта дайындалады [4] .

Қашықтықтан оқыту үшін оқу материалын құру.

Электронды курстың негізі болып оқытушы дайындаған ОЭК электронды нұсқасы алынады. құжат MS WORD форматында құрылып, барлық қажетті мәтіндер мен иллюстрацияларды қамтуы керек. ОЭК құрамында сонымен қатар, қосымша анықтамалық материалдар, кестелер, графикалық, дыбыстық және видеофайлдар болуы мүмкін.

Электронды оқу курсының бастапқы кезеңі - құрылымды құру. Оқу материалының құрылымы ОЭК материалдары бойынша программист- құрастырушымен бірге жобаланады. Оның басқа аты- педагогикалық сценарийді құрастыру [7] .

Бұл кезең оқу материалының мазмұны мен құрылымы, оқу диалогын ұйымдастырудағы педагогикалық және ақпараттық технологиялар, оқу материалымен бірге оны қолдау жүйесін құратын әдістемелік қағидаттар мен тәсілдер жөнінде түсінік береді.

Мұнда қашықтықтан оқытудың педагогикалық технологиялары деп педагогикалық қарым-қатынастар, оқушылардың танымдық әрекетін ұйымдастыру тәсілдері түсініледі. Ал қашықтықтан оқытудың ақпараттық технологиялары деп оқу материалдарын құру, тасымалдау және сақтау технологиялары, қашықтықтан оқытуды ұйымдастыру мен қолдау деуге болады.

Мәтіндік бөлімді дайындау кезеңінде келесі жағдайларды ескеру қажет:

• интерактивтік жаттығулардың болуы;
• өз-өзін тексеру тестерінің типтері;
• курс құрылымында материалды қабылдауды жақсарту үшін графика, анимация, дыбыс, видео, гипертекст сияқты мультимеджийлік және басқа құралдардың болуы;
• курста онлайн-сеанстардың болуы мен олардың орны;
• материалмен танысу мен жаттығуларды орындау үшін құралдардың болуы - курс беттерінен гиперсілтіме арқылы қатынас құрылатын анықтамалар, сөздіктер, калькуляторлар және т. б. ;
• негізгі HTML-парақтардың жалпы көрінісі және оларға міндетті гиперсілтемелерді нұсқау.

Құрылым гуманитарлық, жаратылыс және физико-математикалық пәндердің ерекшеліктеіне сүйеніп жасалынады.

Мәтіндік бөлімге талаптар.

Электронды курсты құруда мәтіндік бөлмді құрудың түрлі нұсқалары бар. Ең жиі таралғанын қарастырайық:

а) Арақашық курсы - толық оқулық емес. Ол мазмұнды және әдістемелік бөліктерді қамтитын тақырыптарға бөлінеді. Мазмұнды бөлік - бұл арақашықтық лекция. Ол қабылдауға керек толық мәтінді қамтымай, ал студентке қабылданатын мазмұнның құрылымын, санаттар мен түсініктердің иерархиясын, тақырыптың проблемалы жерлерін көрсететін және неге назар аударып, материалды қалай жақсы қабылдау керектігіне нұсқайтын өзінше бағдар. Салыстыру үшін: оқулық пен лекция курсында қажетті мазмұн қамтылса, арақашықтық курста - тезистер мен лекция конспектілері болады. Бұндай жағдайда жеке міндетті түрде қатынас құру арақашықтық курстың сәйкес беттерінен гиперсілтемелер арқылы жасалынатын курс бойынша толық теориялық материал ұсынылуы қажет.

б) арақашықтық курсы толық оқулық болмайды, бірақ оқытушымен дәрісханаларда оқылатын (ОЭК) толық дәрістер мәтіндерін қамтып, сәйкес толық оқу материалын қамтиды.

Келтірілген нұсқалардың әрқайсысы үшін келесі шарттар орындалуы қажет:

• Толық мәтін мүмкін болғанша көлемі бойынша кішкентай логикалық аяқталған құрылымдық бірліктерге (модульдерге) бөлінеді. Мұратты түрде мұндай бірлік екі экран өлшеміндегі html-бетке орнатылады. Нақты курс ерекшеліктеріне және берілетін ақпарат күрделілігіне байланысты бұл параметрлер өзгереді. Барлық анықтамалық және көмекші материалдар ортақ мәтінде орналаспай, алдағы жариялау үшін жеке бөлінеді.
• курс бетіндегі гиперсілтемелер көмегімен (пернелер) студентке;
• негізгі және қосымша әдебиет;
• оқуға ыңғайлы түрдегі форматта келтірілген қажетті қосымша және көмекші материалдар: анықтамалар, кестелер, сөздіктер, құралдар, аса үлкен көлемді кейбір иллюстрациялар және т. б. қолжетерліктей болуы қажет.

Оқу курсының иллюстративтік бөлігіне талаптар.

Статикалық иллюстрациялар - мәтіндік материалмен кезек жүретін суреттер, сұлбалар, карталар, репродукциялар, фотографиялар және т. б. оқу материалын қабылдауды айтарлықтай жеңілдетеді. Оқулықтарға қарағанда, компьютерлік нұсқада олар қажетті кезлде сәйкес қолданушы интерфейсі көмегімен шақырылуы мүмкін. Олардың сапасы да айтарлықтай жоғары. Бұған қоса, компьютерлік иллюстрация компьютерлік мәтін секілді интерактивті бола алады.

Иллюстративті материалды таңдау кезінде видеоқатардың стильдік сәйкестігін ескеру қажет (әсіресе, материалдар түрлі көздерден алынса) және тітіркендіретін алабажақ түстерден аулақ болу керек.

Курстың мультимедилік материалдарына талаптар.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс