Мұхаммедханафия Уалиханов

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Мұхаммедханафия Уалиханов
1835жылы қараша айында сұлтан Шыңғыс Уалихановтың жанұясында қазіргі Көкшетау болсының, Құсмұрын бекінісінде дүниеге келген. Баласын анасы - Зейнеп Шорманова еркелетіп, Шоқан деп атаған, содан бері өмірінің соңына дейін осылай аталып кеткен. Уалихановтың жанұясында, яғни отбасында Шоқаннан басқа алты ұл, төрт қыз болған. Оларға қарағанда Шоқан өзінің ақылы, зеректігі, табандылығы және қабілеттілігімен ерекшеленеді. Жас Шоқанның ақыл-парасаттық дамуына әжесі - Айғаным үлкен ықпал жасады. Әжесі білімді әйел, сонымен қатар орыс және қазақ халықтары арасындағы достықты нығайтуға елеулі үлес қосқан жан.
Қазақтың ұлы ғалымы Шоқан Шыңғысұлы Уалиханов 1835жылы Құсмұрын бекетінд едүниеге келген. Шоқан Абылай ханның шөбересі, текті әулеттің яғни ақсүйектер отбасынан шыққан.
Уәли Абылай ханның екінші әйелі, қарақалпақ бегіің қызынан туған ұл болатын. Ал Абылай хан барлығы 12 әйел алған, одан 30ұлы, 40қызы болған.
Балалыр ерекше ержетіп Шыңғыс сұлтан мен Зейнептің тұңғыштары 1835жылдың қарашасында, тура қай күні екені белгісіз, Құсмұрын қорғанында округтің аға сұлтанының резиденциясы саналатын ағаш үйде туылды. Балаға мұсылманша Мұхаммед Қанапия есімі беріледі.Шешесі оны жайшылықта өзінше Шоқан дейтін. Шешесі қойған осы жалған ат кейіннен жұрттың бәрі білетін шын атына айналып кетті. Уалихановтардың төңірегіндегі жарамсақтар бір ауыздан кішкене төре айнымаған ұлы бабасы деп жамырайтын. Бесікке көз салған ағайындары да Айнымаған Абылай деп таңдана дауыстайтын. Ел арасында Шоқанның жасына жетпей сөйлегені жайында аңыз бар.
Уәлихановтар ханның әдет-ғұрпын сақтайтын. Сәби бір сөз айтқанға дейін бесікке бөлінетін. Бір жолы емшекке тойып алған сәби Шоқан ұйықтап жатқанда үйіне қонаққа келіпті. Олардың алдына сүрленген жылқы еті тартылған кезде кенеттен ұйқысынан оянып кеткен Шоқан бесіктен қолын созып: Әу, қонақтар мені аш қалдырып жүрмеңдер. Ең болмаса еттен бір асатсаңдаршы. Қонақтар сасып болса керек, алайда ішінде ақылгөй ақсақалдарының бірі баланы бесіктен алдына алып, оған бір кесек жылқының сүр етін беріпті. Оны жеп қойған Шоқан тағы да талап етіпті. Нағыз хандық мінез ғой бұл! Хан күшті әрі қайырмасы болуға тиіс. Бала Шоқан халық алдында осындай кейпімен сақталған. Адамдарды қорлап, ол үшін бәрібір жазаланбайтынын мақтаныш тұтады екен. Тіпті ол әкесін де сыйламай аға сұлтан Шыңғысты мазақтайтын болыпты, оның көзінше боқтық сөздерді бұрқыратып айта беріпті-міс. Мейірбан, ақ көңіл Шыңғыс қатігез де қиқар ұлын жөнге салмақ болса да, надан Шепе Шоқанға ара түсіп, ұлы Абайдың шөбересі тап осылай өсуге тиістігін көлденең тарта беріпті. Шоқан төрт жасында өз бетінше оқи алатын болған. Ол әкесі салдырған Құсмұрын қазақ мектебінде де ерте барған. Сауатты қазақтар ол кездері, әдетте түрік жазуы саналатын шағатай-қыпшақ әрпімен жазатын. Шоқан араб тілін бала кезінен білетін, соның арқасында оған Шығыс әдебиетінің есігі ашылды. Шоқанның алғашқы балалық әсерлері қазақ сұлтаны семьясының, округ билеушісінің, ұлы Абылай ұрпағының-кейде үйден аттап шықпасқа тұтқындалуымен, кейде даладағы Россияны көрнекті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.