Tаудағы күтпеген жағдайдың сипаты және оқу әдістемесі.

Жоспар

жоспар
Кіріспе
I. Негізгі бөлім
1.1.қар көшкіні туралы тұсінік
1.2 Қар көшкінің пайда болуына себепкер факторлар мен белгілері
2.1. Қар көшкін қауіпінің белгілері:
2.2. Қар көшкіні қауыпты аймақтарда болғанда қолданылатын қауіпсіз шарал ар:
2.3 Қар көшкініне тап болған кезде өзін.өзі құтқару әдістері
2.4 Құтқарушылардың іс.әрекеті
III. Қорытынды
IV. Қолданылған әдебиеттер

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ
МИНИСТРЛІГІ

С. АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ.

Тақырыбы: Tаудағы күтпеген жағдайдың сипаты және оқыу әдістемесі.

Тексерген:А Ә Д пәнінің аға оқытушысы

Шаймардайов Қ.

Орындаған:3-курс студенті

Өскемен 2011 ж.

жоспар
Кіріспе
I. Негізгі бөлім
1.1.қар көшкіні туралы тұсінік
1.2 Қар көшкінің пайда болуына себепкер факторлар мен белгілері
2.1. Қар көшкін қауіпінің белгілері:
2.2. Қар көшкіні қауыпты аймақтарда болғанда қолданылатын қауіпсіз шарал
ар:
2.3 Қар көшкініне тап болған кезде өзін-өзі құтқару әдістері
2.4 Құтқарушылардың іс-әрекеті
III. Қорытынды
IV. Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Қар көшкіні – бұл таудың құламалы беткейлерінен құлайтын немесе сырғыйтын және
секундына 20-30 метр жылдамдықпен қозғалатын қар жиыны. Көшкіннің түсуімен бірге
көп бұзушылық әкелетін көшкіннің алдында болатын ауа толқыны болады. Ресейдің
көшкін қаупі бар аймақтары: Кольск жартылай аралы, Орал, Солтүстік Кавказ, Шығыс
және Батыс Сібір, Алыс Шығыс болып табылады. Қар көшкінінің түсу себебі ұзақ уақыт
қардың жаууы, қардың қарқынды еруі, жер сілкінісі, жарылыстар және тағы басқа, тау
беткейлерінің қозғалуы мен ауа кеңістігінің толқуын тудыратын адамдардың әрекеті.
Қар көшкіндері ғимараттарды, инженерлік имараттарды қиратуы мүмкін, қалың қармен
жолдар мен тау соқпақ жолдарын алып қалуы мүмкін. Қар көшкініне тап болған адамдар
жарақат алып, қалың қардың астында қалуы мүмкін.

Қауіпті аймақта тұрсаңыз қандай әрекет жасау керек? Көшкін шығатын аудандардағы
негізгі әрекет ережелерін сақтаңыз: тауға қар жауып тұрғанда және қолайсыз
ауа-райында, тауда жүрсеңіз ауа райы өзгерістерін бақылаңыз; тауға шығарда,
жолыңыздағы немесе қыдыратын ауданыңызда көшкін түсуі мүмкін жерлерді біліңіз;
Көшкін түсуі мүмкін жерлерден алшақ жүріңіз. Олар көбінде 30 градусқа құлама
беткейлерден, егер беткейде ағаш, бұталар болмаса, 20 градустық құламадан түседі.
45 градустық құламада көшкін әрбір қар жауған сайын құлайды. Есіңізде болсын,
көшкін түсу қаупі бар уақытта тауларда құтқару жасақтары құрылады. Алдын-алу
шаралары Көшкін түсу қауіпті жағдайында көшкін қаупі бар жерлерде қардың жиналуына
бақылау ұйымдастырылады, түзіліп келе жатқан қар көшкінін жасанды құлатады, көшкін
түсу қаупі бар жерлерде қорғаныс имараттары салынады, құтқару құралдары дайындалып,
құтқару жұмыстары жоспарланады. Есіңізде болсын, көшкін түсу ең қауіпті мерзімдер
көктем мен жаз, таңертеңгі сағат 10-нан күн батқанға дейін. Ернеудің үстінде
жүргенде, олардан алшақ жүріңіз. Суретте ернеулердің құлауы мүмкін сызықтары
көрсетілген. Беткейдің қырынан көрінісі. Томпақ беткейлер түзу немесе ойыс
беткейлерден қауіптірек. Ең жоғарғы томпақ жері – көшкіннің жиі құлайтын жері. Егер
сізге қар көшкіні құласа не істеу керек?
Аузыңыз бен мұрыныңызды қолғаппен, бөкебаймен, жеңмен жауып, көшкінмен келе жатып,
қолыңызбен жүзу қимылымен көшкіннің бет жағында, шет жағына жылжып жылдамдығы аздау
жерде болуға тырысыңыз. Көшкін тоқтаған уақытта бетіңіз бен кеудеңіз тұсынан ашық
жер жасаңыз, бұл дем алуға көмектеседі. Егер мүмкіндік болса жоғары қарай жылжыңыз.
Көшкін арасында жатып айғайламаңыз, себебі қар дауысты жібермейді, айғай мен бос
қимылдар сізді күшіңізден, ауа мен жылудан айырады. Өзіңізге ие болыңыз, ұйықтауға
жол бермеңіз, есіңізде болсын сізді іздеп жатыр (көшкін астынан бесінші, тіпті он
үшінші күні адамдарды құтқарған оқиғалар белгілі Көшкін түскеннен кейін не істеу
керек Егер сіз көшкіннің түскен орнынан тыс жерде болсаңыз, болған оқиға туралы
қалай да болсын жақын жердегі елді мекеннің әкімшілігіне хабарлаңыз да, адамдарды
іздеуге, құтқаруға кірісіңіз. Қардың астынан шыққан соң өзіңіз немесе
құтқарушылардың көмегімен денеңізді қарап шығыңыз және қажет болса өзіңізге алғашқы
медициналық көмек көрсетіңіз. Жақын елді мекенге жеткеннен кейін, жергілікті
әкімшілікке болған жағдай туралы хабарлаңыз. Деніңіз сау деп ойлап тұрсаңыз да
медпунктке немесе дәрігерге барыңыз. Ары қарай дәрігердің немесе құтқару жасағының
нұсқауы бойынша жасаңыз. Туған туысқандарыңызға жағдайыңыз бен қайда екеніңізді
хабарлаңыз.

Қар көшкіні – бұл қар массасының тау беткейі бойынша төмен қарай лықсуы.
Тоқтап қалған қар көшкіні қар үйіндісін құрайды.
Қазақстанда қар көшкіні қалын қар көп жауатын және қолайлы
геоморфорогиялық және топырақтық – ботаникалық жағдайы бар Батыс Тянь-Шань,
Алтай, Іле Алатауы мен Жоңғар Алатауының жоталарында жиі болып тұрады. Қар
көшкіні бойынша ең қауіпті кезен болып қараша - сәуір , биік тауларда қазан
– мамыр айлары саналады.
Шығыс Қазақстан жерінде 497 қар көшкіні болатын қауіпті ошақтар бар,
әсіресе Алтай тауларының батыс аймақтарында, Громотуха және Тургусун
өзендерінің алқаптарында жиі болады. Қар көшкіні 6 елді мекендеріне
қауіптілік төндіреді: Зубовка поселкасын, Серебрянск қаласына, Лаптиха
селосына, Каменный карьер селосына, Огневка поселкасына.
1977 жылы ақпан айында бірнеше оншақты үйлер бұзылып, адамдардың
шығыны болған; ал 1990 жылы 10 ақпанда Өскемен- Зыряновск жолында апат
болып 2 тепловоз және 17 вагон құлаған, темір жолмен бірге көшкіннен қорғау
қабырғасы бұзылған. Көшкіндер көбінесе тау бөктерінің тіктігінің бұрышы
15-50 градус, өсімдік жамылысы аз тауларда кездеседі.Таудың құлама тігі 50
градустан жоғары болғанда қар тез сырғып төмен түседі, қар жиналмайды.
Көбінесе тау бөктеріндегі қарлар жиналып, бір бірімен құрылым байланыстыры
азайғанда салмақтың кұшімен төмен сырғиды, тез жылдамдықпен түсіп, жол
бойындағы қар массасын, тастарды бірге алып жазыққа қарай ұмтылады, жолында
барлық кедергілерді қиратып өтеді.

Қар көшкінің пайда болуына себепкер факторлар мен белгілері
Қар көшкінің пайда болуына өзіндік себептер әсер етеді. Ең бірінші,
қар көшкіні пайда болуына қалын қардың жаууы, қыста қатты бұрқасын,
көктемде қардың бетіне жауын жаууы. Қалындығы жарты метрдей болып 2-3 күн
жауған қар қауіпсіз болады, қысқа мерзімде жауған (10-12 сағатта) қар қар
көшкіні қауіптілігін төндіреді. Ескі қар жатқанда, оның биіктігі тау
бөктеріндегі жымылгысының түріне қарай ар қалай болады.
Шөпті бөктерінде қардың қалындығы 15-20 сантиметр дей болғаны
жеткілікті көшкін болуы үшін, бұталар немесе ірі шөгінділермен жамылған тау
бөктерінде қардың қалындығы бір метрдей болу керек, бұтамен шөгінділер
қармен жабылып беті тегіс болады қар көшкіні оның бетімен оңай лықсиды.
Ескі қар жатқанда қардың қалындығы 30-50 сантиметр болса қар көшкіні
болады. Ауа райының күрт жылып кетуі, күннің қатты сәулеленуі қардың беткей
қабаттарын ерітіп, еріген су төмен қардың қабатына еңіп жер мен қардың
арасындағы байланысын бұзып қар сырғи бастайды. Осындай ылғалы қар
көшкіндері көктемнің басы наурыз айларында кездеседі. Қатты желдер, желдің
жылдамдығы 7-8 мсек болғанда, қардың қалындығы 10-15 см болса қөшкін болуы
мүмкін. Ауа райының күрт жылып кетуінен қардың жоғары беті еріп еріген су
төмен қарға сіңіп жермен қардың арасындағы байланысын бұзады, қар ауыр
салмағымен төмен түседі. Көктем айларында жиналған қардың бетіне жанбыр
жаууы.

Қар көшкін қауіпінің белгілері:
Қыста қалын қар жауып, қардың қалындығы 20-30 сантиметр болуы.
Қыста ұзақ уақыт ауа райы жылып немесе суып кетуі.
Қардың бетіне жанбыр жаууы.
Қатты желдер, желмен қардың үйіліп қалуы.
Тау бөктеріндеееегі қардың қалындығы 30-60 сантиметрден асуы
Қар жамылғысының күп болып көтерілуі және басылып қалуы, жарылып үзіліп
кетуі.
Қар көшкіні қауыпты аймақтарда болғанда қолданылатын қауіпсіз шаралар:
Көшкін апаттарының деректеріне таянса адамдардың зардап шегуі, қаза болуы
көбінесе өздеріне байланысты болады. Автомобиль жұретін жолдары немесе жаяу
жұретін соқпақ жолдары сирек қар басып көшкін болады. Тік тау бөктерлерімен
жұрмеңіз, тек жолмен немесе тапталған сулеумен жұруге болады.
Бұқаралық ақпарат құралдарының таудағы, таулы жолдағы жағдайын үнемі
қадағалау керек.
Қалын қар жауғаннан кейін 2-3 күн тауға шықпау керек.
Тік жартастардың қиылысын айналып өтіңіз.. Егер аяқ астынан кардың
отыруынан шу естілсе қозғалысты токтату керек.
Сәуір – наурыз көктем айларында күн жылып қар еріген кезде тауға шығудан
немесе тауда демалудан бас тарту керек.
Қар көшкіні қауіпі бар жерден шуылдамай ақырын өту кереку.
Қауіпті участоктен бір бірлеп өтіп рюкзакті бір қолыңызда ұстаңыз.
Қалын қар басып қалған таулы бөктерінде демалуға, тоқтауға және түнейтін
шатыр тігу болмайды.
Қар көшкіні төмен лықсығанда жолынан тез кетіп немесе жар тастың артында
сақталу керек.
Жалғыз тауға ешқашанда баруға болмайды.
Қар көшкініне тап болған кезде өзін-өзі құтқару әдістері:
Көшкін сырғыған жағдайда жүктерді лақтырып тастап бірінші кезекте
мұзұрғыштан, қапшықтан, шанғы мен таяқтан босаңыз.
Көшкіннің шетіне шығуға талпыңып, негізгі қар массасын өзіңізден өткізіп
жіберіңіз.
Шаң тәріздес көшкінге тап болған жағдайда (құрғақ қар) одан тұншығып қалмау
ушін ауыз бен мұрынды бас киіммен немесе бөкебаймен жабу керек.
Егер көшкін басыңыздан жоғары басып қалса, ол тоқтағанға дейін тізені
ішке бүгіп басты қозғалту арқылы демалу үшін беттің төңірегінен үлкен
кеңістік жасаүға тырысыңыз; көшкін тоқтағаннан кейін төменгі жақ пен
үстіңгі бетін қайда екендігін анықтап, қолмен ауыздың төңірегіндегі
кеңістікті кеңейтіп, сілекейді түкіріп тастаңыз; көшкін кезінде айқалау
пайдасыз, бұл тек күшпен ауа қорын шығын қылады, егер құтқарушылардың
қадамы естілсе ғана айқайлауға болады. Сабырлық сақтап ұйқымен күресіңіз.
Тыныс алу үшін қажетті ауаның қар арасынан өтетіндігін есте сақтаңыз.
Алайда көшкін басқан адамның бетінің айналасынан тыныс алу кезінде су
буының жиналу нәтижесінде герметикалық мұз қыртысы пайда болады. Сондықтан
зардап шегушіні қар астынан мүмқүндігінше жылдам шығарып алуға тырысу
қажет.
Қар көшкіні басып қалған адамды іздеу кезіндегі қажетті іс-әрекет:
Көшкіннің қайталану қаупінің жоқтығына көз жеткізу. Бір адамды беткейдің
үстіңгі бөлігін қарау үшін қалдыру, көшкіндегі жолдасының жоғалу нүктесін
тез белгілеу.
Зардап шегушіні табу немесе іздеу үшін бағдар беруі мүмкін қандайда бір
затты табу үмітімен осы нүктеден төмен көшкін конусын мұқият қарау.
Көмілген адамның, әдетте, жоғалу нүктесі мен оның жарықтарының аса жеңіл
заттары жатқан жердің арасында болатындығын есте ұстау керек.
Көшкін бауын немесе сақтандыру арқанның тапқан кезде зардап шегушіні табу
қиынға соқпайды. Ең бірінші кезекте қардан оның басын босатып, содан кейін
ғана алғашқы дәрігерлік көмек көрсету қажет.
Егер зардап шегушіні өз күштеріңізбен табу мүмкіндік болмаса, құтқару
отрядын шақыру қажет. Оған қатусышылар курделі ауа райы жағдайындағы ұзақ
жұмысқа әрдайым болуға тиіс.
Егер бақытсыздықтың тікелей күәгері жоқ болса, зардап шегушінің жатқан
жерін тау бедерінің нысанына, көшкін түріне, оның сырғу бағытына қарай
анықтайды. Тік құлама беткейде бірінші кезекте жайпақ учаскелерде көшкін
жылдамдығы баяулайтындықтан қашатты тексереді және онда қар көп қалады.
Егер көшкін жолында жекелеген ағаш, жартастың ұшы, жол кездессе, зардап
шегушіге осы кедергілерге аялдауға болады.
Қозғалыс жылдамдығы 160 кмс асатын құрғақ үлпілдек қар көшкініне тап
болған адамды шетке лақтыруы мүмкін. Мұндай жағдайда көшкін конусы
алдындағы едәуір кеңістікті қарау қажет.
Аймақты анықтағанна кейін бағдарлауға көшеді. Көшкін бұрғысы серпілмелі
металл шеңберінен тұратын бірнеше бұралмалы секциядан тұрады.
Құтқарушылар бір-бірі мен аралық сақтап беткейге қарсы тұрып, бұрғыны қарға
3 м тереңдікке еңгізеді. Содан соң беткейдің үстімен 10 см жоғары көтеріліп
оны бағыт бойынша іздеуді қайта жалғастырады. Зардап шегушіні осындай
әдіспен жылдам табу ықтималдылығы - 70 %.
Екі мәрте сәтсіз бағдарлаудан кетіп әрбір 25 см арқылы мұқият тескеруге
кіріседі. Бұл кезде құтқарушылардың аралығы 30 см болуға тиіс. Егер бұрғы
қардың қалындығынан топыраққа жетпесе, бойлама траншея қазу қажет (беткей
бойынша төменнен жоғары).
Іздеу жұмыстары зардап шегуші табылғанға дейін жүргізіледі. Жатқан жерін
анықтаған бойда қазу басталады. Әуелі жалдам қазуға болады, кейін күрекпен
дене жарақаттамау үшін сақтық жасаған дұрыс.
Құтқарушылардың іс-әрекеті:
зардап шегушіні қазып алғаннан кейін оның бетінің алдын бос кеңістіктің
барөжоғын немесе бетіне қардың қатып қалмағандығын анықтау қажет. Екінші
жағдайда тірі қалу мүмкіндігі аз.
Бірден жүректің соғысы мен құрсақтың қысылу дәрежесін ( егер ол жылы және
жұмсақ болса, оның өмір сақтап қалу мүмкіндігі бар) тексеру керек
Ауыз бен мұрындағы қарды кетіріп ауызға ауыз немесе мұрынға ауыз
әдісімен жасанды тыныс алдыруды жасау қажет
Бір уақытта зардап шегушіні ұйықтау қапшығына салып, қыздырғыш қойып (ыстық
су құйылған ыдыс) жылыту керек
Егер адам есін жиса, оған қантты шай немесе кофе берген жөн. Спирт
ішімдігін беруге болмайды!
Қар көшкіні болмауы үшін алдын ала шаралар қолданылады, олар екі
топқа бөлінеді: активті, пассивті. Пассивті тәсілдерде тіреуші құралдар,
бөгет, бағаналар, қар тоқтататын кедергілер, көшкінкескіштер пайданылады,
ормандарды қалпына келтіріп, ағаш салады. Активті тәсілдерде қар көшкіні
бойынша қауыпты жоталарды зеңбірек, миномет арқылы атқылап, жиналған
қарды белгілі бағытпен төмен түсүреді. Ол үшін алдын ала хабар беріп,
көшкін лықситын аймақты белгілеп қойып, адамдарды қауыпты аймаққа
жібермейді. Қазақстанда көшкін бойынша қауыпты аймақтарда көшкінге қарсы
станциялар орнатылған және көшкінге қарсы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.