Сихологиялық диагностика принциптері мен оның тәжірибе жүзіндегі негізгі мәселелері

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

0.1 Психологиялық диагностика принциптері мен оның тәжірибе жүзіндегі негізгі мәселелері

Психологияда Психодиагностика сөзі екі негізгі мағынаны білдіреді. Бірі психологиялық білімді қолданудың спецификалық аймағын көрсетсе, екіншісі сол аймақтағы психологиялық біліммен зерттеуден тұрады. Психодиагностика саласына ғылыми зерттеу әдістерінің принциптері және қолдану түрлері жатады.
Қазіргі заман психологиясында психодиагностика әдістерінің көптеген түрлері қолданылады, бірақ олардың барлығын ғылыми негіздеген деп айтуға болмайды. Сондай-ақ, олардың арасында зерттеу әдістері және өзіндік психодиагностика әдістері бар. Психодиагностика әдістері бағалау мақсатында жүргізілетін әдістер тобына жатады, яғни зерттелетін психологиялық қасиеттердің нақты сандық және сапалық сипаттамаларын алуға мүмкіндік береді. Ал мұндай мақсат көздемейтін және психологиялық процестерді зерттеуге ғана арналған әдістер зерттеу деп аталады. Олар негізінен эмперикалық және эстерикалық ғылыми зерттеу жұмыстарында нақты білім алу мақсатында қолданылады. Осы екі түрлі әдістердің айырмашылығын қөрсететін мысалдар келтірейік:
1 мысал. Тұлғаны психодиагностикалау әдісі
Бұл Р.Кеттельдің 16 факторлы тесті. Ол 16 шкалаға бөлінген, 187 пікірден тұратын стандартты сауалнама. Әр шкала бойынша Тұлғаның қандай да бір қасиеті бағаланады, баға стандартты балл бойынша қойылады. Осы тестке ендірілген пікір және қолдану ережелері, нәтижелерді өңдеу, алу тәсілдері, сондай-ақ қорытындылар, олардың барлығы өзгертілмейтін болып табылады және тесттілеудің барлық түрлеріне бірдей.
2 мысал. Тұлғаны зерттеу әдісі
Адамның қандай да бір мінезінің түрін ерекше жағдайларда бақылай отырып, зерттеуге бағытталған эксперимент жасауда деп түсінейік. Мұндай эксперимент былай құрылады: зерттеушіні қызықтыратын мінез-құлықтың берілген формасымен байланысты адамның Тұлғалық ерекшеліктері бүге-шегесіне дейін оқып білу мүмкін болатындай түрде. Зерттеуші осы мақсатты көздеген экспериментін жүргізеді, оған қатысушылардың мінез-құлқын бақылайды және зерттелінетін ерекшеліктерін, оған сәйкес келетін мінез-құлық формаларының ерекшеліктері туралы қорытынды жасайды.
Зерттеуші эксперимент түріне, мысалы жеке тұлғамен жүргізілетін бақылау әдісі немесе олардың мінез-құлқын ерекше эксперименттік жағдайда бақылау мүмкіндігін беретін психологиялық-педагогикалық эксперимент жатады.
Психодиагностикалық бұл әдістер психологияның әр түрлі салаларында және адамзат іс-әрекетінің әр түрлі сферасында қолданылады. Ғылыми психологияда олар әдетте зерттеуші экспериментерді жүргізу процесінде қолданылады. Ал практикалық психологияда психологиялық кеңестерді, психологиялық коррекциялауда, сонымен бірге кәсіби психологтың іс-әрекетінің басқа салаларында мысалы мамандық таңдау, мамандыққа дайындық бағытында қолданылады.
Дұрыс ұйымдастырылған экспериментті зерттелінушілердің даму деңгейін немесе басқа психологиялық қасиеттерінің экспериментке дейін және одан кейін әрқашан дәл бағалау қажет. Ол жүргізілген эксперимент осы қасиеттердің өзгеруіне ықпалын анықтау үшін қажет. Бұл айтылғандар психологиялық кеңеске және психологиялық коррекцияға да қатысты болады. Кеңес жүргізе отырып практикалық психолог клиенттің әр түрлі психологиялық ерекшеліктерін даму дәрежесін бағалап отыруы тиіс. Бұл жағдайда оның жұмысы ауруды анықтап және оны емдеу әдісін айтпай тұрып, науқасқа міндетті түрде диагностика жасайтын дәрігердің еңбегін еске түсіреді.
Психологқа дәл осылай жасауға тура келеді, яғни ол клиенттің жағдайына психологиялық диагноз қоятын диагносттың роліне енеді, кеңес берумен немесе түзетумен шұғылданады.
Бір қатар мамандықтар адамның мінез-құлқына және психологияға ерекше талаптар қояды. Сонымен қатар, бұл жерде адамның кәсіби жарамдылығын анықтайтын, әр түрлі психологиялық мінез-құлықтың санаға дәл диагностика жасау қажет. Бұл жағдайда психодиагностикалық әдістерді қолдану адамдарды мамандық таңдау және мамандыққа дайындығымен байланысты болады. Қоғамда психодиагностикалық мыңнан аса әдістері тіркелген және бағдар беретін қандай да бір схема болмаса, оларды түсініп практикалық ұғыну мүмкін емес. Психодиагностикалық әдістердің классификациясының мұндай жалпы схемасын ұсынуға болады және ол мына түрде көрініс табады:
1. Бақылауға негізделген психодиагностика әдістері.
2. Сұрақнамалық психодиагностика әдістері.
3. Адамның мінез-құлықтың әсерімен еңбегінің нәтижесін есепке ала отырып және анализ жасайтын объективті психодиагностикалық әдістер.
4. Психодиагностикалық эксперименті әдістері.
1. Бақылауға негізделген әдістер тобы - психодиагностикалық қорытындысында міндетті түрде бақылауды жүргізілуін және оның нәтижесін қолдану ережесі бойынша нені бақылайтынын, қалай бақылайтынын, бақылауды қалай қорытындылайтынын, оларды қалай бағалайтынын, қалай өңдеп, соның негізінде қалай қорытынды шығару керектігін дәл анықтайтын арнайы схемалар мен жағдайлар енгізіледі. Психодиагностиканың барлық талаптарына жауап беретін бақылауды- стандартты бақылау деп атаймыз. Осындай бақылау түріне мысал келтірейік.
Топ мүшелерінің қандай да бір тапсырманы орындау кезіндегі әрекетін бақылауда Р.Бейлстың Бақылау схемасы қолдану.

Топ мүшелерінің өзара әрекет процесін бақылау категориясы ( Р.Бейлс)
Бұл схема және көрсетілген категориялар топ мүшелерінің бірлескен жұмыс әрекетіндегі өзара қарым-қатынасын бақылауға арналған. Берілген категориялар топ мүшелері әрекеті мен реакциясы бойынша топтастырылады. Схеманың жоғары жақ бөлігінде топтық тапсырманы орындау кезіндегі топтық белсенді әрекетімен эмоционалды реакциясын қөрсететін, ал төменгі жағына бірлескен ізденіс әрекетіндегі енжар әрекетпен пассивті эмоционалды реакцияны қөрсететін категория берілген. Схемада 12 түрлі мінез-құлық типі көрсетілген, оның жартысы жағымды, жартысы жағымсыз.
Осы схеманы қолданған психолог, бақылау процесінде әрбір топ мүшесінің әрекетін (қимыл-қозғалысы, сөйлеген сөзі, реакциясы, т.б.) бақылап, схемадағы көрсетілген категориялардың біріне жатқызады. Бақылау соңында топ бойынша және әрбір мүшесінің жеке-жеке категорияларға сәйкес әрекеттер саны саналады. Осының негізінде әрбір қатысушының және топтың өзара әрекеттестік профилі, мінез-құлық типінің жағымды, жағымсыз жақтары анықталады.
2. Психодиагностикалық сұрақнамалық әдістері- адамның психологиялық ерекшеліктері туралы қажетті мәліметтерді арнайы дайындалған стандартталған сұрақтарға жазбаша және ауызша берілген жауаптарын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.