Жоспарлау логикасы мен қағидалары

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3
Жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4
Жоспарлау түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5
Жоспарлау логикасы мен қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
7
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
14
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
15

Кіріспе
Жоспарлау жүйесі ұйымдастырушылық нысандар мен әдістердің жиынтығы, ол арқылы қоғамның экономикалық талаптарының заңдары жүзеге асырылады. Мерзімі бойынша өзара байланысты, барлық деңгейлердегі әлеуметтік-экономикалық дамудың болашақтағы және ағымдағы жоспарларынан тұрады. Осы жоспарлардағы тапсырма, оларды әзірлеу әдістері, онда көрсетілетін өзара шартталған. Нарықтық экономика жағдайында жоспарлау жүйесіне екі өзара байланысты бағыттар кіреді. Біріншісі - бұл тауарлар мен қызметтер өндірушілерінің бағдарына бағытталған ғылыми болжамдар, бағдарламалар, басқа да жоспарлы құжаттарды әзірлеуден тұратын республикалық және аймақтық деңгейдегі мемлекеттік индикативтік жоспарлауы. Индикативтік жоспарлау, мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық дамудың мақсаттары мен басымдылықтарынан, сол мақсаттар мен басымдылықтарға және оларға жету тәсілдеріне сәйкес келетін параметрлердің (индикатор) жүйесінен тұрады. Екіншісі - өнім мен қызметтердің шаруашылық субъектісі тұтынушысының мүддесіне жауап беретін, мақсатты қызметті ұйымдастырудағы функцияларды атқаратын және бағдарлау көрсеткіштері, мемлекеттік бағдарламалар, болжамдарды ескеретін бизнестің шаруашылық жоспарлауы (фирмаішілік).

Жоспарлау жүйесі

Мемлекеттік-индикативтік Шаруашылық (фирмаішілік)
жоспарлау жоспарлау (бизнес-жоспар)

Ғылыми Жоспар (жоба) ұйымдастырушылық-
болжаулар шаруашылық құрылым

Мақсатты Болашаққа жасалған
бағдарламалар жоспар

Индекативті жоспарлар Жылдық жоспар

Экономикалық Қаржылық Опертивті жоспар
және басқа да жоспарлау
бағыттар

Жоспарлау
Жоспарлау - бұл мақсаттарды анықтау және оларға жету тәсілдерін таңдау процесі. Бұл процестің алгоритмі:
А) ағымдағы жағдайды анықтау және оны талдау. Негізгі міндеті: кәсіпорынның күшті және әлсіз жақтарын анықтау;
Б) мақсаттарды таңдау; міндеті. Мүмкіндіктерді және қауіптерді зерттеп, нысандарды анықтау,
В) мақсатқа жету тәсілдерін анықтау; міндеті. Жүретін жол мен қажет құралдарды табу.
Нарықтық экономика жағдайында жоспарлау жүйесі бір-бірімен тығыз байланысты 2 бағытта болады:
1) Республикалық және аймақтық деңгейдегі мемлекеттік-индикативтік жоспарлау. Оған ғылыми болжамдар жасау тауар өндірушілерге бағытталған басқа да жоспарлы құжаттармен бағдарламалар жасау кіреді.
2) Шаруашылық (фирмаішілік) жоспарлау.ол шаруашылық субъектінің, оның өнімдерін тұтынатын тұтынушылардың қызығушылығына жауап беретін мақсатты бағытталған қызметті ұйымдастыру функциялары мен көрсеткіштерін көрсететін мемлекеттік бағдарламалар мен болжамдарды есепке алады.
Жоспарлаудың жіктелуі:
I. қолдану өрісіне қарай:
oo жалпы;
oo жарым-жартылай.
II. мазмұнына қарай:
oo стратегиялық;
oo тактикалық;
oo оперативті.
III. жоспарлау уақытына қарай:
oo мақсатты қорларды жоспарлау;
oo бағдарламалық жоспарлау;
oo іс-әрекеттерді жоспарлау;
IV. қызмет ету өрісіне қарай:
oo өткізуді жоспарлау;
oo өндірісті жоспарлау;
oo персоналды жоспарлау;
oo жабдықтауды жоспарлау;
oo инвестициялық жоспарлау;
oo қаржыны жоспарлау;
oo кеңейтілген жалпы жоспарлау;
V. жоспарлау тереңдігіне қарай:
- глобальді;
- контурлы;
oo бөлшекті;
oo шекті.
VI. Мерзіміне қарай:
oo қысқа;
oo орта;
oo ұзақ,
oo мерзімді.
VII. Құрылымдық ұйымдастыру тұрғысынан:
oo жалпы жоспарлау;
oo кәсіпорын орналасуын жоспарлау;
oo қызмет өрісін жоспарлау;
oo жеке бөлімдерді жоспарлау;
oo учаскелерді жоспарлау;
VIII. Уақытқа қарай жеке жоспарларды координациялау бойынша:
oo жүйелі;
oo біруақыттық.
IX. Мәліметтердің өзгеруін есепке алу бойынша:
oo қатал;
oo икемді;
X. Уақыттағы реті бойынша:
oo реттелген;
oo ағымдағы;
oo ауыспалы;
oo кезектен тыс.
Жоспарлау әдістері:
1. төменнен жоғары қарай жоспарлау;
2. жоғарыдан төменге қарай жоспарлау;
3. қарама-қарсы жоспарлау;

Жоспарлау түрлері.
Мерзіміне байланысты жоспарлау 3-ке бөлінеді:
1. Ұзақ мерзімді - бұл кәсіпорынның компаниясының ұзақ мерзімді даму стратегиясы 5 жылдан жоғары.
2. Орта мерзімді - 2-5 жыл арасын қамтиды.
3. Қысқа мерзімді - айлық, тоқсандық, жылдық жоспарлау.
Бір жылдық жоспарлау - өнім өндіруді өткізу жоспары, еңбек ресурстары, еңбек ақы жоспары, материалдық-техникалық жабдықтау жоспары.
Жоспарлау процесі көп жағдайда бірнеше сатылардан өтеді. Европалық бизнесте жоспарлаудың 4 кезеңі бөліп қарастырылған:
- жалпы мақсаттар құру
- нақты мәселелерді анықтау
- оған жетудің негізгі жолдары және құралдарын таңдау
- орындалуына бақылау жасау
Жоспарлау процесі әрдайым қазіргі және өткен кезеңдегі нақты (фактілік) және нормативтік мәліметтерге сүйенеді, кәсіпорынның келешектегі, қазіргі уақыттағы даму процесін анықтауға және бақылауға талпынады. Нарықтық жоспарлаудың күрделілігі макроэкономикалық процестер және микроэкономикалық процестерге болады. Бұл негізінен жоспарлаудың орындалуына қатаң бақылаудың қажеттілігін және көрсеткіштерін түзету мүмкіншілігін білдіреді.
Норма - қандай да бір өнімде шығаруға қажетті шикізаттар, материалдар, отын энергиясының ең көп жұмсалған мөлшері, оны - абсолюттік шама деп атаймыз.
Норматив - салыстырмалы шама, еңбек құрал жабдықтарының қолданылуын көрететін көрсеткіш. Жоспарлар мынадай көрсеткіш қолдану арқылы жасалады:
1) Сандық көрсеткіш
2) Сапалық көрсеткіш
3) Көлемдік көрсеткіш
4) Үлестк көрсеткіш
Сандық - жалпы өнім мен тауар өнім көлемі, сату көлемі, жұмысшылардың саны, жалақы қоры,пайда көлемі, әртүрлі өндірістік шығындардың мөлшері жатады.
Сапалық - өндірістің экономикалық тиімділік көрсеткіші, еңбек өнімділігінің өсуі, өзіндік құнды төмендету, өндірістің тұрақтылығы, қор сиымдылығы, өнімнің сапасы жатады.
Көлемдік - өндірістің жалпы көлемі, жеке процестер мен факторлардың көлемі жатады.
Үлестік - бір-бірімен байланысты бірнеше көрсеткіштердің ара қатынасы жатады. Мысалы: 1 өнімді шығаруға кеткен металл шығыны.

Жоспарлау логикасы және қағидалары
Жоспар - кәсіпорын мен оның барлық бөлімшелерін, әлеуметтік-экономикалық даму бағдарламасы (болжам) жоспарлаудың жалпы қағидаларын алғаш шетел ғалымы Файел ұсынған. Оның пікірінше 4 қағидасы бар:
1) біртұтастылық
2) үздіксіздік
3) иілгіштік (бейімделгіш)
4) дәлдік
Біртұтастық - кәсіпорынның әлеуметтік экономикалық дамуының жалпы және жиынтықтық жоспарын қарастырады.
Үздіксіздік - әрбір кәсіпорындарда жоспарлау, ұйымдастыру және өндірісті басқару процессі, еңбек қызметі сияқты өзара тығыз байланысты болады, әрдайым тоқтаусыз жүргізілуі тиіс. Бұл принцип бойынша стратегияның жоспардан тактикалық жоспарға, одан оперативті жоспарға біртіндеп көшу және қысқа мерзімді жоспарлар мен ұзақ мерзімді жоспарлау өзара тығыз байланыста болуы шарт.
Иілгіштік - жоспарлаудың үздіксіздігімен тығыз байланысты, және жоспарда көрсетілген көрсеткіштерді түзету мүмкінділігін кәсіпорынның жоспарлы экономикалық қызметінің үйлесімділігін білдіреді.
Дәлдік - көптеген фирма ішілік факторлар мен оның сыртқы ортасымен анықталады. Әрбір жоспар кәсіпорынның қаржылық жағдайымен оның нарықтағы орнын ескере отырып, кәсіпорынның қандай жетістікке жетуге талпынатын нақты дәлдікпен құруы шарт. Кейінірек Акофф Р. - Файольдің жоспарлау қағидасына - Қатысу қағидасын қосқан.
Қатысу - біртұтастықпен тығыз байланысты, қатысу бойынша ұйымның әрбір мүшесі қызметі мен атқаратын жұмысына байланыссыз жоспарлау қызметінің қатысушысы бола алады.
Жоспар мен болжамды жасау барысында белгілі бір қағидаларға сүйену қажет. Жоспарлаудың ең маңызды қағидасы - жоспарлы есептер мен тапсырмалардың нақтылығы және ғылыми негізделуі, оған ғылым мен техниканың және технологияның жаңа жетістіктерін және өндірісті ұйымдастыру мен басқару жетістіктерін пайдалана отырып, объективті экономикалық заңдар талаптары негізінде қол жеткізуге болады.
Екінші маңызды қағида - жоспар көрсеткіштерінің тереңдігі, бір-бірімен байланыстығы және пропорционалды болуы. Бұл қағиданың негізгі әлеуметтік - экономикалық процестерді белгілі пропорция шегінде реттеу болып табылады. Яғни, сұраныс пен ұсыныс ауыл шаруашылық және өнеркәсіп өнімдері бағаларының арасындағы және тағы басқа қарым-қатынасты, байланысты жетілдіру.
Жоспардың келесі қағидасы - мемлекет, қоғам және шаруашылық объектілер қызығушылығын және территориялық, әрі салалық жоспарлауды сәйкестендіру болып табылады. Бұл қағиданы іске асыру құралы ретінде бекіткен мақсаттар және ұлттық бағдарламалар болады.
Жоспардың басты қағидаларының бірі алға қойған міндеттерді орындауға қажетті жалпы жүйені, басты звеноны бөліп көрсету.
Жоспарлаудағы маңызды қағидалардың бірі болып үздіксіздік қағидасы табылады.
Келесі қағида бірлік, яғни жоспарды жасаумен оның орындалуын күнделікті тексеру, қажетті түзетулер мен өзгерістерді уақытылы өзгертуге мүмкіндік береді.
Жоғарыда қарастырған жоспарлау мен болжаудың маңызды қағидалары үлкен теориялық және практикалық мәнге ие. Олар басқарудың барлық деңгейлерінде шаруашылық даму жоспарларын жасаумен, оның орындалуын қамтамасыз етудің бастамасын ұйымдастыру негізі болып табылады.
Жоспарлау әдістемесі - ол жоспардың орындалуын талдауға қажетті, сонымен қатар жоспар мен болжамның жеке көрсеткіштері мен бөлімдерін құрастыруға қажетті техникалық - экономикалық және экономикалық - математикалық тәсілдер мен нақты әдістердің жиынтығы.
Экономиканы болжау және жоспарлау өте күрделі көп сатылы және қайталамалы үрдіс, оның жүзеге асырылу барысында көптеген әлеуметтік-экономикалық және ғылыми-техникалық мәселелердің кең шеңбері қарастырылады, сонымен қоса көптеген әр қилы әдістердің жиынтығы пайдаланады. Ғалымдардың айтуы бойынша, болжамның 150-ден аса әр түрлі әдістері бар, ал тәжірибеде тек негізгісі болып 15 - 20 ғана пайдаланылады.

Қалыптасу деңгейі бойынша экономикалық болжау әдістерін интуитивтік және қалыптасқан деп екіге бөліп қарастыруға болады.
Интуитивтік әдіс интуитивтік-логикалық ойлауға сүйенеді. Оларды мынадай жағдайларда қолданады: болжау объектісінің аса күрделілігіне байланысты көптеген факторлардың әсерін ескеру мүмкін емес болғанда немесе объект тым қарапайым болып, үлкен есептерді қажет етпеген жағдайларда.
Интуитивтік әдістердің ішінде эксперттік баға беру әдісі кең таралымға ие болды. Олар тек біздің елде ғана емес, шет елдерде де өндірістің дамуына болжамдық баға беру барысында, ғылыми-техникалық үрдісте, ресурстарды пайдалану әсерлілігінде және тағы да басқа жағдайларда кенінен қолданылады.
Сонымен қоса тарихи аналогия әдісі мен үлгі бойынша болжау әдістері де кең көлемде қолданады. Бұл жерде өзіндік бір экстраполяция байқалады. Болжау техникасы жоғары дамыған жүйенің (мемлекет, аймақ, сала) бір және соған жақын деңгейдің , ал ол болса осындай жүйенің шамалы дамыған деңгейінде болады, осы айтылып отырған үрдістің даму тарихына сүйенетін болсақ, жоғары дамыған жүйеде шамалы дамығандары үшін болжам жасалынады. Тәжірибе көрсеткендей, осындай аналогияны жаңа саланың және жаңа техниканың (ЭВМ жасау, телевизорлар және т.б.) даму жолдарын, өндіріс құрылымдарын, тұтынушылықтарды және тағы басқаларды анықтауда пайдалануға болады. Әрине осындай жолмен алынған үлгі - ол тек болжамның алғашқы сатысы. Ал шешуші қорытындыға жету үшін ішкі шарттарды және даму заңдылықтарын анықтау барысында ғана келуге болады. Қалыптасқан әдістерге экстрапо - ляция әдісі мен моделдеу әдістері жатады. Олар математикалық теорияға негізделеді.
Экстраполяция әдістеріңің арасында ең кіші квадраттар әдісінде (ККӘ) негізделетін қызметтерді тандау әдісі кең таралымға ие болды. Қазіргі замандық жағдайларда ККӘ модификациясына мән бере бастады.
Моделдеу әдістері математикалық тәуелділік және қарым-қатынастар түріндегі зерттелетін экономикалық үрдістің қалыптасқан сипатын көрсететін әр түрлі экономикалық-математикалық моделдерді болжау үрдісінде (объектісінде) пайдалануға болады.
Моделдердің келесі түрлері бар: матрицалық, опти - мальды жоспарлау, экономикалық-статистикалық (трендтік, факторлық, эконометрикалық), имитациялық, шешімдерді қабылдау.
Экономикалық-математикалық моделдерді қолдану үшін экономикалық-математикалық әдістерді пайдаланады. Болжау және жоспарлау тәжірибесінде сонымен қоса экономикалық (жүйелік) әдісі, нормативтік және баланстық әдістер пайдаланылады. Ал мақсатталған кешенді бағдарламаларды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.