Терінің құрылысы, қызметі, маңызы және тері аурулары

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Терінің құрылысы, қызметі , маңызы және тері аурулары.

Мақсаты : оқушыларға терінің құрылысы, өзіндік ерекшеліктері, адам ағзасындағы, атқаратын қызметі туралы білімдік мағлұматтар беру.

- Білімділік. Оқушыларға терінің көптүрлілік қызметтерін: (қорғаныштық, рецепторлық, жылу реттеушілік, бөліп шығарушылық) таныту;

- Тәрбиелілік. Тақырыпты арқау ете отырып, оқушыларды өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауға, жеке бас гигиенасы ережелерін сақтауға, салауатты өмір салтын ұстай білуге тәрбиелеу;

- Дамытушылық. Тері қызметі туралы биологиялық түсініктерін дамыту, білімді қабылдау, қабылдағанды түсіну, есте ұзақ сақтау, ой тұжырымын жасап, шығармашылық әрекет етуіне ықпал ету, пәнге қызығушылығын арттыру, білім- білік дағдыларының жетілуіне, әлеуметтенуіне жағдай жасау;

Сабақтың көрнекіліктері: Тері суреттері, слайдтар, Тері бейнефильмінен үзінді.

Сабақтың түрі: семинар-форум.

Сабақ формасы: топпен жұмыс.

Сабақтың әдіс-тәсілдері: интерактивті оқыту, сызба-нұсқа, сұрақ-жауап, көрнекілік, өзіндік жұмыс, оқушының өзін-өзін өлшемді бағалауы, түсіндірмелі, мәнерлеп оқу, талдау- жинақтау.

Пәнаралық байланыстар: химия, құқық негіздері.

І.Ұйымдастыру кезеңі.

Ұстаздармен, оқушылармен сәлемдесу.

Сыныпты Дерма және Дерматолог, Ізбедерінің сарапшылары (Дактилоскопия) тобына бөлу.

Мұғалімнің кіріспе сөзі.

Семинар форумның бағдарламасы:

Дерма тобы.

Карибаева Алтынай : Терінің маңызы

Ахан Құндыз, Амантаева Айгерім: Терінің құрылысы

Сауқымова Диана Нағыз тері - дерма

Бектібай Балнұр: Гиподерма

Қошмағанбетова Аққу: Терінің қызметі

Дерматолог тобы

Байыршанов Жасұлан: Безеу

Құрманғалиева Анель: Саңырауқұлақ аурулары

Бейнефильм Оқушы ізденістері

Әбенова Раушан : Қышыма қотыр Бейнефильм Қышыма кенесі

Жуханов Әділет: Күн сәулесінің теріге әсері

Бейнефильм Күн сәулесінің теріге әсері

Төлен Алмас: Тері күйгенде көрсетілетін алғашқы жәрдем

Кәкімбек Бейбарыс: Тері күтімі, гигиенасы

Ізбедерінің сарапшылары (Дактилоскопия)

Мұханбетжанова Ақсая:бейнефильм "Зертханалық жұмыстан көрініс"

Қыдырбай Нұрсұлтан : Ізбедер әдісінің дамуы және шығу тарихы

Иманалиева Индира: Тері бетінің құрылысының бөлшектері

ІІІ. Дерма тобы.

Карибаева Алтынай : Терінің маңызы

Тері - адам денесінің сыртқы жабыны. Тері ағзада әр түрлі қызмет атқарады. Ішкі мүшелерді сыртқы ортаның механикалық әсерінен қорғайды. Тері микробтарды, еріген улы және зиянды заттарды өткізбей қорғаныштық қызмет атқарады. Тері ағзада зат алмасу процесіне қатысады. Негізінен су мен жылу алмасуда маңызы бар. Сыртқы ортаның температурасы қаншалықты ауытқығанымен адамның дене температурасы үнемі тұрақты болады. Дене температурасының үнемі тұрақты деңгейде болуын қамтамасыз ететін физиологиялық процестерді жылу реттелу дейді. Тері арқылы сумен бірге түрлі тұздар, сүт қышқылы, азоттық алмасу өнімдері сыртқа шығарылады. Тері қанайналым процесінде қанның сақталатын қоймасының да қызметін атқарады. Теріде көптеген жүйке талшықтары, сезгіш жасушалар шоғырланған. Сондықтан тері сезім мүшесінің қызметін атқарады. Адам тері арқылы бір заттың жанасқандығын, температураны, ауырғанды сезеді. Терінің витаминдер алмасуына да қатысы бар. Теріде болатын ерекше заттардан күннің ультракүлгін сәулелерінің әсерінен Д витамині түзіледі. Теріде аздаған мөлшерде газ алмасу процесі жүреді, яғни оттегін сіңіріп, көмірқышқыл газын бөледі. Адам терісіндегі тер, май және сүт бездері арқылы ыдырау өнімдері бөлінеді. Теріде ағзадағы артық май қор ретінде жиналады.

Ахан Құндыз: Терінің құрылысы

Адам терісі негізінен үш қабаттан тұрады. Терінің сыртқы қабаты - эпидермис, ортаңғы қабаты - нағыз тері, ішкі қабаты - теріасты шел қабаты деп аталады. Соңғы кездерде теріасты шел қабатын нағыз тері қабатымен қосып, бір қабат деп санайды.

Эпидермис - терінің сыртқы қабаты

Эпидермис көп қабатты жалпақ эпителий ұлпасынан тұрады және ол бірнеше қабаттан тұрады: 1) базальды

2) бүртікшелі

3) түйіршікті

4) жылтыр немесе әйнек тәрізді

5) мүйізді.

Алақан мен табан терілерінде бұл қабаттар анық көрінеді. Жылтыр қабат бет терісінде, кеудеде, иілмелі жоғарғы ұштарында байқалмаса, түйіршікті қабатында бір немесе бірнеше жасуша сирек көрінеді. Эпидермисте жүйке жүйесінің көп құрамы бар: қан тамырлары болмағандықтан, жасушалардың қоректенуі лимфа арқылы жүзеге асады.

Олар эпидермистің негізгі элементтері болып табылады, олардан жоғарғы қабаттың жасушалары қалыптасады, олар базальды қабаттың мембранасына перпендикуляр орналасып, митоз жолымен бөлінеді

Орта есеппен 1 мм2 теріге 1155 теріге түс беретін жасуша келеді, сондай-ақ теріге түс беретін жасушалар дағы қара нәсілге қарағанда ақ нәсілде көп емес. Сондықтан терінің түсі меланоциттердің көлімімен емес, оның функционалдық қасиеті мен қабілетіне байланысты.

Бүртікшелі қабат базальды қабаттың үстінде орналасады, 5-10 қатарлы жасушалардан тұрып, тегіс беті қабатқа айналады. Жасуша сияқты, бүртікшелі қабаттың жасуша аралық арналарында протоплазматикалық өсінділермен бірігеді. Бүртікшелі қабатының ядролық жасушадан дөңгелек, ірі 1-2 ірі ядродан тұрады. Бүртікшелі қабаттың жасушаларының ерекшелігі олардың цитоплазмасында ерекше тонофибрилдардың болуында. Тонофибрилдар жасушадан жасушаға өтпейді, тек протоплазмалық өсінділерде шектеледі. Базальды қабаттың призматикалық жасушаларында цитоплазма қасиеті анық айқындалады. Бүртікшелі қабаттың жасушалары біртіндеп жоғарғы бетіне қарай ырыстырылады да эпидермиспен параллель созылып, ешқандай артық қимылсыз келесі қабатқа өтеді, келесі қабат түйіршікті қабат деп аталады.

Түйіршікті қабат бірден төртке дейін қатарлы жасушалардан тұрады. Эпидермистің үстіңгі қабатында параллель орналасып, біртіндеп ядро жасушаларымен ығысып, протоплазмада көптеген түйіршікті , қарқынды негізгі бояулармен боялады.

Амантаева Айгерім:

Жылтыр немесе әйнек тәрізді қабат түйіршікті қабаттың үстіңгі қабатында орналасады және бірнеше созылмалардан тұрады. Олардың құрамында ерекше ақуызды зат болады, май тамшыларына ұқсағандықтан элеидина деген атауға ие болады. Майлы қабаттың негізгі құрамында элеидинадан басқа гликоген және майлы заттар бар.

Қалың эпителиальды қабаты бар тер аумақтарында жай бояу әдісінде жылтыр қабатта түссіз сызықтар пайда болады. Кейбір патологиялық үрдістерде анық білінеді. Көпшіліктің айтуы бойынша жылтыр қабат эпидермисте су мен электролиттермен байланысты және екі қабаттан тұрады: жоғарғы қабат-қышқыл реакция береді, ал төменгі жағы сілтілік қасиет көрсетеді. Осы жағдайларға қарап бұл қабат эпидермистің ең күрделі қабаты болып табылады.

Мүйізді қабат эпидермистің жоғарғы қабаты болып саналады. Ол сыртқы ортамен байланысып, өзінің төзімділігімен ерекшеленеді. Ол ұзыннан созылған, бір бірімен берік байланысқан мүйізді затпен толтырылған кератин мен күкіртті және суы аз, құрамында май полисахариды бар.

Сауқымова Диана Нағыз тері - дерма

Дерма немесе нағыз тері эпидермис пен тері астындағы майлы жасунықтың арасында орналасқан. Оның құрамында екі қабат бар: емізікшелі және торлы.

Емізікшелі қабат қан тамырларына дейінгі аралықты дерма бөлігінің жоғарғы желісі. Дерманың торлы қабаты тері астындағы майлы жасуныққа өтеді. Емізікшелі қабат эпидермис бөлігіне тереңірек еніп, дерма екеуін біріктіре отырып жүйке жүйесінің толқынды сызықтарын құрайды. Емізікшелі қабаттың биіктігі мен пішіні терінің әр бөлігінде әр түрлі болады. Сондықтан алақан мен табан терілерінде емізікшелі қабат биік болса, эпидермисі жұқа тері қабатында әлсіз түрде толқынды сызықтары байқалады. Емізікшелі қабаттың бар болуы эпидермистің қоректенуін жақсартады, емізікшелердің бөліп эпидермис пен дерманың бір-біріне жанасу аймағын ашады, сол себепті емізікшелі шырынның капиллярға жетуінде еш кедергі болмайды. Алмасу үрдісінде негізгі рольді базальды, негізгі, мембрана атқарады.

Бектібай Балнұр: Гиподерма

Тері асты майлы жасунық немесе гиподерма қалың коллагенді және тегісмайысқыш жіпшелерден тұрады. Жіпшелер тор түзеді, сол торда май жасушалары жиналады. Майлы жасушалардың көп бөлігі май тамшыларынан тұрады, олардың жарты бөлігі ядро жасушаларының перифериясына жатса, жартысы протоплазмаға жатады.Кей жағдайда олар бір арнада тоғысады. Гиподерманың қалыңдығы адамның әр түрлі дене бөлігінде түрліше қалындықта болады. Дермада шаш, бездер, бұлшықеттер, қантамырлары, жүйкелер, жүйке ұштары орналасқан. Бас сүйегіндегі гиподерма қалыңдығы 2мм, 5-10мм, 3 және бөксе маңайына бірнеше см-ге дейін жетеді. Тырнақ астындағы қабатта гиподерма жоқ. Гиподерма қабаты ағзаны суықтан, механикалық жарақаттардан сақтайды. Гиподермада қан тамырлары, жүйке жүйелері орналасқан.

Терінің қызметі

Тері - ағза мен қоршаған ортаны байланыстырушы мүше. Терінің қызметі денеміздегі барлық мүшелер жүйесінің қызметімен тығыз байланысты. Мүшелердің, мүшелер жүйесінің қызметінің бұзылуы бірден теріден байқалады. Мысалы, терінің қызаруы, қышуы, бөртуі, т.б.

Терінің қорғаныштық қызметі. Сыртқы ортаның механикалық әсерінен қорғайды. Суықтан, ыстықтан, ауру қоздырушы микробтардан, зиянды заттардан да қорғайды.

Ыдырау өнімдерін шығару қызметі - зат алмасумен тікелей байланысты. Тер арқылы су, аммиак, несепнәр, минералды тұздер және т.б. заттар бөлінеді. Тердің тәуліктік бөліну мөлшері сыртқы ортаның температурасына атқаратын жұмысына байланысты.

Сезгіштік қызметі - теріде болатын сезгіш жасушалар мен жүйке талшықтарына байланысты. Солар арқылы температураны, ауырғанды және т.б. сезеді.

Жылуды реттеу қызметі - дене температурасының бір қалыпты деңгейде сақталуымен байланысты.

Терінің түсі неге өзгереді?

Терінің түсі сыртқы ортаның және ағзаның өзінің әсерінен де өзгеруі мүмкін. Тері түсінің өзгеруі тамақтану ережесінің бұзылуынан, витаминдердің жетіспеуінен болуы мүмкін . Мысалы: А витамині жетіспесе, тері құрғайды, жарылады.

Сыртқы ортаның әсерінен тері түсінің өзгеруі бір заттың қатты тиюіне, түрлі ауруларға байланысты болуы мумкін

Дерматолог тобы

Байыршанов Жасұлан: Безеу

14-15 жаста көп оқушыда безеу пайда болады. Бұл - жыныстық жетілудің уақытша қосымша әсері. Май бездерінің шығаратын өзегі бітеледі де, оған ауру тудыратын микробтар түсіп, қабынады. Айналасындағы тері тығыздалып қыздырады да кішкентай түйін пайда болады, ол жиі іріңдейді. Кейде оның көлемі ұлғаяды, ал оны сығып тастаған жағдайда, орнында шешек ізіндей дақ қалады.

Безеу бетті, кеудені, арқаның жоғары бөлігін зақымдайды. Олар уақытша пайда болып, бірақ терінің көп бөлігіне жайылып ауыруы да мумкін. Безеудің алдын алу үшін теріні таза ұстап, май бездерінің өзегі бітеліп қалмауы үшін бетті үнемі сабынмен жуу керек. Ыстық және суық сумен алма- кезек жуыну жақсы көмектеседі Өте ащы, дәмдеуіштер (бұрыш , қалампыр, т.б.) қосылған тамақты жеуден, кофе, какао, қою шай ішуден бас тартыңдар. Ең бастысы - бір қалыпты ұйықтау, серуендеу, спортпен шұғылдану, дене шынықтыру. Осылардың бәрі мүмкіндігінше асқазан жұмысын жақсартып, безеулердің алдын алады. Таңертең аш қарынға бір стақан су ішкен дұрыс. Безеуді өзіңіз шұқылап, түртіп жүрмеңіз: инфекция енгізіп алуыңыз мүмкін. Асқынған жағдайда дерматолог дәрігерге көріну қажет

Ақ безеулер

Бетте ақ безеу көбіне көз қабақтарында, самай аймағында жиі кездеседі. Бұндай безеулер арқада да болады. Ақ безеулер көбінесе түйрегіштің ұшындай, ал кейде тарының дәніндей. Олар бір-бірлеп немесе топтасып орналасуы мүмкін. Ақ безеулер көбіне майлы теріде болады. Безеулер белгілі бір уақыттан кейін жазылады, бірақ олардан қалған тыртықтар өздігінен еш уақытта кетпейді. Сондықтан безеулерді уақытында емдеткеніңіз абзал.

Құрманғалиева Анель: Саңырауқұлақ аурулары

Саңырауқұлақ ауруларын 4 топқа бөлуге болады.

1-тобы терінің беткі қабатын зақымдайды. Бұл кезде теріде ешқандай белгілер байқалмайды. Бұған адамның терлеуі және терідегі ақ таңдақтар жатады.

2-тобы терінің төменгі қабатын зақымдайды. Бұл қабыршақты қабатты,аяқтың,қолдың тырнақтарын толық зақымдайды. Бұған эпидермофития ауруы жатады.

3-тобқа теміреткі,парша,трихофития аурулары жатады. Бұлар шашты зақымдайды,әрі жұқпалы болады.Мұндай ауруларды ауруханада емдейді.Бүгінгі таңда тері аурулары көп кездесетін жағдай. Көп кездесетін түрі аллергиялык аурулар, теміреткі аурулары. Соның ішінде жұқпалы аурулары да бар:қотыр, саңырауқұлақ. Бүгінгі кезде саңыраукұлак аурулары көп кездеседі. Олар терінің бетін зақымдайды,тері беті зақымданғаннан кейін,ошағы көрінеді, қызарып шығады, кішкене шет жағында бөртпелер болуы мүмкін, қышуы мүмкін, уақытылы карамаса үнемі ұлғайып, қасығаннан кейін терінің ашық жерлеріне,шашқа шашырап түсуі мүмкін. Көбіне саңырауқұлак терінің ашық жерлеріне шығады. Балалардың арасында жиі кездеседі. Олар өздерінің жеке гигиенасын сақтамағаннан, үй-жануарларынан, көбінесе мысықтардан, иттерден жұғады. Қазіргі кезде каңғыбас ит-мысықтар көбейіп кетті. Оларды балалар қолдарына алып,ойнатады, одан кейін олар қолдарын жумайды. Жануарлардың патогендік споралары, саңырауқұлақтар ашық жерлерге түседі. Саңырауқұлақ шаш бөлігінде зақымдайды. Ол кезде не болады? Шаш дөңгеленіп түсіп қалады, қазір мына баланың шашы алынған,сонда да ошақтары көрініп тұр. Шаш түсіп,қабыршақтанады қышиды,бала қасығаннан кейін саңырауқұлақ споралары басқа ашық жерлерге шашырап түседі,сондықтан мына балада басында ошақ өте көп. Саңырауқұлақ аурулары тағы тырнақтарды зақымдайды. Тырнақ зақымданғаннан кейін түсі өзгереді, сарғаяды,үгітіледі. Сарғайып түссе қолдыда, аяқтыда зақымдайды.

4-топтағы саңырауқұлақтар тері асты жасунықтарын, булшық еттерді, сүйектерді, кейбіреулері ішкі мүшені зақымдайды.

Біз бұл ауруларға шалдықпауымыз үшін жеке бас гигиенасын сақтауымыз керек

Әбенова Раушан : Қышыма қотыр

Қотыр кене ұзындығы 3 мм, жылтыр болғандықтан жай көзге көрінбейді. Ол дененің жұмсақ бөліктерін, яғни саусақ аралықтарын, кеуде бөлігін, ішті оның төменгі жағын тесіп өзіне жол салады. Осы қышымамен ауырған адамның денесі қатты қышиды, әсіресе түнге қарай қышығаны қатты үдейді. Біздің иммундық жүйеміз онымен күреседі. Аналық кене арнайы фермент бөліп, сол арқылы теріні тесіп, тері астына енеді. Аналық кене тері астында тіршілік ете отырып жұмыртқасын салып, көбейіп, тіршілігін жалғастыра береді.

Сергіту сәті

Жүйке жүйесіне арналған жаттығулар

Орындықта отырып басты оңға, солға және алға, артқа бұрұ. Әр жаққа 3 реттен.

Осы қалыпта. Иекті төмен түсіріп, жарты шеңбер жасау. Әр жаққа 3 реттен.

Осы қалыпта. Басты артқа шалқайтып, жарты шеңбер жасау. Әр жаққа 3 реттен.

Бастапқы қалып - негізгі тұрыс.

1,2 - қолды желкеге ұстап, демді ішке тарту.

3,4 - демді шығару. 3-4 рет қайталау.

Әбенова Раушан : Қышыма қотыр

Қотыр кене ұзындығы 3 мм, жылтыр болғандықтан жай көзге көрінбейді. Ол дененің жұмсақ бөліктерін, яғни саусақ аралықтарын, кеуде бөлігін, ішті оның төменгі жағын тесіп өзіне жол салады. Осы қышымамен ауырған адамның денесі қатты қышиды, әсіресе түнге қарай қышығаны қатты үдейді. Біздің иммундық жүйеміз онымен күреседі. Аналық кене арнайы фермент бөліп, сол арқылы теріні тесіп, тері астына енеді. Аналық кене тері астында тіршілік ете отырып жұмыртқасын салып, көбейіп, тіршілігін жалғастыра береді.

Жуханов Әділет: Күн сәулесінің теріге әсері

Адамның терісі қорғаныссыз болса теріге А және В ультра күлгін сәулелері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.