Түркия Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайы

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Түркия, Түркия Республикасы (түр. Türkiye, Türkiye Cumhuriyeti) - Азия мен Еуропа құрлықтарында орналасқан мемлекет. Жер көлемі жағынан 37-шы орын алады (783,562 км²). Жұрт саны - 72,600,000 адам. Тәуелсіздігін 1923-жылы алған. Осман империясының ыдырауының нәтижесінде пайда болды. Кіші Азия түбегінде орналасқан, оны Қара, Жерорта, Эгей мен Мәрмәртеңіздері жан-жақтан қоршайды. Шығысында Грузия, Әзірбайжан, Иранмен және Армениямен, батысында Болгариямен,Грекиямен, оңтүстігінде Ирак және Сириямен шекаралас.
Жағрафиялық орны, табиғат жағдайы. Түркия дүниенің екі бөлігінде орналасқан мемлекет. Жерінің 97 % -ы Азияда, ал 3 %-ы Еуропада жатыр. Батысы мен шығысы 1600 км-ге, солтүстігі мен оңтүстігі 550 км-ге созылған. Жағалауын солтүстігінде Қара теңіз, батысындаЭгей теңізі, оңтүстігінде Жерорта теңізі сулары шайып жатыр. Жағрафиялық орнының ерекшелігі Еуропа мен Азия құрлықтың тоғысқан жерінде орналасқандығы. Боспор бұғазы үстінде салынған көпір Азия мен Еуропа құрлықтын жалғастырып тұр. Көпір 1973 жылы қазан айының 30-да Түрік Республикасының 50 жылдық құрметіне ашылған. Ұзындығы 1074 м, биіктігі 64 м. Оның құрылысында түріктермен қатар ағылшындар, немістер, жапондықтар еңбек етті. Қазір бұл көпір жаңа Түркияның нышаны сияқты.
Босфор, Дарданелл бұғаздары мен Мәрмәр теңізі халықаралық маңызы бар су жолы. Боспор, Дарданелл бұғаздары тек Азия мен Еуропа арасындағы шекара емес, сонымен қатар Қара теңізді Дүниежүзілік мұхитпен жалғастырып жатқан су көлігі жүйесі. Түркияның Анадолы деп аталатын бөлігі Кіші Азия түбегінде, қалған бөлігі Еуропаның Балқан түбегінде. Боспор бұғазының жарлауытты жағалауларында Түркияның үлкен ірі портты қаласы Ыстамбұл орналасқан.
Елдің астанасы Ыстамбұлдан Анкараға көшірілді. Түркияның құрлықтағы шекарасының ұзындығы 618 км, шығысында Армения, Грузия,Әзірбайжан, Иранмен оңтүстігінде Ирак, Сириямен, батысында Грекия, Болгариямен, солтүстігінде Қара теңіз арқылы Румыния, Украина, Ресей Федерациясымен шектеседі.
Жер бедері
Түркияның Еуропадағы Шығыс Фракия немесе Румеслей деп аталатын бөлігі биіктігі 1000 м-дей үстіртті төбелі болып келеді. Азия бөлігін ( Кіші азия немесе Анадолы ) түгелдей Кіші азия таулы қыраты алып жатыр. Елде ойпатты жерлер аз, тек теңіз жағалаулары мен өзен птырауларында онша үлкен емес жерлерді қамтиды. Қара теңіз жағалауына қатарласа ұзындығы 1000 км-ге созылған Понти таулары алып жатыр. Понти тауларының орташа биіктігі 2500 м., шығысындағы Качкар тауының биіктігі 3931 м. жартасты болып келетін альпілік шатқал тармақтарын асып өтетін тау аңғарларының болмауы елді мекендердің қарым-қатынасын қиындатады.
Түркияның оңтүстігінде Жерорта теңізі жағалауында Тавр күрделі тау жотасы орналасқан. Тавр таулары Батыс, Орталық және Шығыс Тавр жоталары болып бөлінеді.
Батыс Тавр таулары. Анталья бұғазы мен ойпатын доға тәрізді қоршап жатыр. Ең биік жері Бедағ ( 3086 м.) тауы. Тау жоталары арасында тұщы көлдерден Бейшехир, Эгридир, Сугла, ал тұзды көлдерден Аджиғөл, Ақшекер бар.
Орталық Тавр тау жоталары Батыс Тавр тауларына қарағанда жер бедері альпілік және биік болып келеді. Көптеген тау жоталарының биіктігі 3000 м-ден биік батысында Жерорта теңізіне жарасты болып құлай енеді. Мерсин тауының оңтүстігінде Адана аллювиальды ойпаты орналасқан.
Шығыс Тавр. Тау жоталары Мұрат өзені мен Ван көлінен Шығыс шекараға дейінгі аралықта жатыр. Осы аралықта Джило тау торабының биіктігі 4168 м. Тау жоталары Фыратт және Джиле өзендерінің аңғарымен тілімделген. Шығыс Таврдан оңтүстікке қарай кең алқапты Диярбақыр қазаншұңқыры алып жатыр. Шығыс Анадолының табиғаты әсем, теңіз деңгейінен 1720 м биіктікте Ван көлі орналасқан.
Елдің солтүстік шығысында Әрменстан Республикасымен шекаралас ауданда Түркия Республикасының ең биік шыңы Үлкен Ағры тауы орналасқан. Ол сөнген жанартау, оның биіктігі 5165 м. Үлкен Ағры тауының қасында тағы бір сөнген жанартау Кіші Арғы ( 3925 м.) орналасқан. Түркия аумағының көп жер бөлігі сейсмкалық аймаққа жатады. Эгей теңізі аумағы мен елдің шығысында жер сілкіну жиі болып тұрады.
Пайдалы қазбалары
Түркия жерінде 100 түрлері пайдалы қазбалар кездеседі. Олар: хром, мұнай, тас көмірі және т.б. Елде темір, қорғасын, мырыш,сынап кен көп. Тұз көлінде көп тұз кендер бар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Климаты
Түркия -- тау елі, сондықтан осы жерде Континентік климат болып тұр. Орталық елдін жерде климаты шұғыл-континенттік. Қыста суық болады, ал жазда ыстық. Тек-ғана теңіз жанында климат Субтропикалық болады. Жерортамен Эгей теңізде ауа райы өте ыстық болады. Осы жерде Жерорта климат болып тұр. Жаздын орташа температурасы + 29-31 С° құрайды. Қыста жауын-шашын көп жауады. Ауа температурасы +15 С° құрйды. Ашық күн болмайды. Ауасы салқын болу-мүмкін. Қар өте сирек жауады. Жерорта теңіздің орташа температурасы +18 С°. Эгей теңізде ауа-райы салқын тек-ғана қыс айларында болады. Жазда өте ыстық. Орташа Ылғалдырық 60% жетеді. Қара теңізде климаты қоныржай-теңіздік. Мұнда көп жаын-шашын болады. Жазда ашық күн көп болады, ал қыста жиі-жиі жауын-шашын жауады. Оңтүстiк-шығыста Тропикалық климаты тұр. Мұнда жауын-шашын өте аз болады және жыл бойы ыстық болу-мүмкін.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Ішкі сулары
Түркияның жер бедерінің әр түрлі блуына байланысты ішкі су да әркелкі келеді.
Республика аумағында ішкі сулар бірнеше түрге бөлінеді. Олар: өзендер, көлдер, жер асты суы, мұздықтар және бөгендер мен каналдар.
Өзендері
Түркия аумағында ірілі-ұсақты көп өзен бар. Олардың ішінде 1 өзен (Қызылырмақұзындығы 1000 км-ден асады. Басқа өзендер: Ефрат, Сакария, Мұрат, Қарасу, Тигр).
Республиканың барлық өзендері Қара теңізге және Эгей теңізге құяды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Көл мен бөгендері

Ван көлі

Тұз көлі
Түркияда аз және айдын шалқар көлдер және бөгеттердiң жиыны бар болады. Елдiң 11% аумақтары Көл және батпақтарда орналасады. Бұл көлдердiң көпшiлiгi Мәрмәр және Жерорта теңiздер, Орталық және Шығыс Анатолийына өлкелердегi жұмылдырған. Өзi елдiң iрi Көлдерi - бұл Эрчек, Чылдыр және хазар 451 Көл мi шақырым 3173 шаршы аудан Шығыс Анатолийына Ван көлі тереңдiк Түркия өлкесi өзi бай Көлдерде орналастырған - Шығыс Анатолийына. Ауданның негiзгi суаттары Бейшехир, Эгирдир бұл тұщы Көлдер Көл аудандарымен деп атайтын Батыс Мұз құрсау, сонымен бiрге Аджигёль және Бурдурдiң соры. Сапанджа, Изник, Улубат, Маньяс, Теркос, Кючюкчекмедже және Бююкчекмедже Көлдер Мәрмәр теңiзiнiң өлкесiнде орналастырған. Орталық Көл Анатолийына майда және өте тұзды. Түркия Көл екiншi мәнменiне - шақырым 1500 шаршыға тұз, алылатын аудан Көл, Акшехир және эбердi Көлдерде осы жерде болады.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Өсімдіктері мен жануарлары
Түркияда 6 700 түрлері өсімдіктер бар. Үштен екі түрлері тек-ғана осы жерде өседі. Қара теңіз жағасында қалың орман өсіп тұр. Осы жерде Армян емен, сәнді үйеңкі және шамшат өседі. Жерорта теңіз жағасында бұта көп және жерорта қарағайлар өседі. Ал грек жанғақ, бадам және емен сирек кездеседі. Эгей теңізде көп мәңгі жасыл ағаштар өсіп тұр. Ел ортада құрғақшылыққа төзімді бұта мен ағаштар бар.
Елде көп тұрлері жануарлар көп. Тау орманда марал, кербұғы, елік, жабайы шошқа, қабылан мен аюлар кездеседі. Далада бауырымен жорғалаушылар бар.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Тарихы

Аңызға айналған Троя қабырғалар
XI ғасырдың соңында Кіші Азия түбегіне Орта Азиядан оғыз тайпаларынан бөлінген көшпенді селжүк тайпалары кірді. Сол кездегі ірі, қуатты Византия империясы да оларға тойтарыс бере алмады. 1071 жылы Манцикерт (түрікше Маназкерт) маңындағы шайқаста селжүктер византиялықтарды күйретті. Нәтижесінде селжүктер олардың Кіші Азиядағы, Сүрия мен Палестинадағы иеліктерді тартып алды.
Бірақ та Ирак, Иран, Сүрия, Палестина, Кіші Азияны қамтыған Селжүк империясы біраздан кейін бірнеше бөлікке бөлінді. Оның Кіші Азиядаға бөлігі өзін Конья сұлтандығы деп жариялады оның астанасы Конья (бұрыңғы Иконий) қаласында болды. Крестшілердің жорықтарына, Кіші Азия мен Қиыр Шығыстың корольдіктеріне (Антиохия, Кіші Әрменстан, т.б.) тойтарыс бере алған Конья сұлтандығын 1318 жылда Хулагу хандығы құлатты.
Соған дейін, XII ғасырдың басында, Шыңғысханның және оның ұрпақтарының шабуылдардан құтылып, Хорасаннан Сүлеймен ханның басшылығымен оғыздар Әрменстанға, одан кейін, оның баласы Ертоғырыл ханның кезінде Кіші Азияға көшіп кетті де, Кония сұлтаны Ала-эд-дин Византиямен соғыста көмектесті, сондықтан ол оғыздарға Ангора(Анкара) мен Брусса (Бурса) қалаларының арасындағы жерлерді берді.
Ертоғырылдың баласы Осман бей Византиямен күресте оның Кіші Азиядағы көптеген жерлерін тартып алды. Содан кейін, 1299 жылы Осман Кония сұлтандығынан тәуелсіздігін жариялап, Осман мемлекетін құрды.
Босфор бұғазы үстінде салынған көпір Азия мен Еуропа материктерін жалғастырып тұр. Көпір 1973 жылы қазан айының 30-да Түрік Республикасының 50 жылдық құрметіне ашылған. Ұзындығы 1074 м, биіктігі 64 м. Оның құрылысында түріктермен қатар ағылшындар, немістер, жапондықтар еңбек етті. Қазір бұл көпір жаңа Түркияның символы сияқты. Босфор бұғазының жарлауытты жағалауларында Түркияның үлкен ірі портты қаласы Ыстамбұл орналасқан. Ертеде Ыстамбұл Шығыс Рим империясының (Византияның) елордасы болған. Қала ол кезде Константинополь деп аталатын, 1453 жылы қаланы түріктер басып алып, жаңадан Ыстамбұл деп атаған. Генерал Мұстафа Кәмәл Ататүріктің басқаруымен түрік халқының ұлт - азаттық көтерілісі нәтижесінде ( 1918 - 1923 ж.) 1923 жылы қазанның 29-да Түркия Республикасы құрылып, Түркия Республикасының тұңғыш президенті болып Мұстафа Кәмәл Ататүрік сайланды.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Түркияның әкімшілік бөлінуі
Аудандар:
* Эгей ауданы
* Қара теңіз ауданы
* Орталық Анатолия ауданы
* Шығыс Анатолия ауданы
* Мәрмәрә ауданы
* Жерорта теңіз ауданы
* Оңтүстік-Шығыс Анатолия ауданы

Ірі қалалар
Орыны
Қала
1990
2000
2007
2008
2009
Провинция
1
Ыстамбұл
6 629 431
8 803 468
10 861 463
10 878 360
10 895 257
Ыстамбұл (ил)
2
Анкара
2 583 963
3 203 362
3 842 737
3 894 182
3 945 627
Анкара (ил)
3
Измир
1 758 780
2 232 265
2 644 531
2 672 126
2 699 721
Измир (ил)
4
Бурса
834 576
1 194 687
1 537 040
1 589 530
1 642 020
Бурса (ил)
5
Адана
916 150
1 130 710
1 506 272
1 517 787
1 529 302
Адана (ил)
6
Газиантеп
603 434
853 513
1 192 023
1 235 815
1 279 607
Газиантеп (ил)
7
Конья
513 346
742 690
973 791
980 973
988 155
Конья (ил)
8
Анталья
378 208
603 190
877 945
911 497
945 049
Анталья (ил)
9
Кайсери
425 776
536 392
775 594
781 119
786 644
Кайсери (ил)
10
Мерсин
481 459
633 691
692 300
696 518
700 736
Мерсин (ил)
11
Эскишехир
413 082
482 793
581 408
599 796
618 184
Эскишехир (ил)
12
Диярбакыр
373 810
545 963
613 332
613 821
614 310
Диярбакыр (ил)
13
Денизли
237 918
357 557
465 947
479 381
492 815
Денизли (ил)
14
Шанлыурфа
276 528
385 588
472 238
468 993
465 748
Шанлыурфа (ил)
15
Самсун
322 982
388 509
459 781
461 640
463 499
Самсун (ил)
16
Эсеньюрт
70 280
148 981
335 316
373 017
410 718
Стамбул (ил)
17
Малатья
270 412
381 081
419 212
411 181
403 150
Малатья (ил)
18
Адапазары
272 039
283 752
382 226
390 624
399 022
Сакарья (ил)
19
Кахраманмараш
228 129
326 198
380 805
385 672
390 539
Кахраманмараш (ил)
20
Эрзерум
242 391
361 235
361 160
359 752
358 344
Эрзурум (ил)
21
Ван
155 623
284 464
331 986
342 139
352 292
Ван (ил)
22
Элязыг
204 603
266 495
319 381
312 584
305 787
Элязыг (ил)
23
Батман
147 347
246 678
293 024
298 342
303 660
Батман (ил)
24
Султанбейли
82 298
175 700
272 758
282 026
291 294
Стамбул (ил)
25
Измит
190 741
195 699
285 470
287 970
290 470
Коджаэли (ил)
26
Сивас
223 115
251 776
294 402
288 693
282 984
Сивас (ил)
27
Гебзе
159 116
253 487
270 614
274 271
277 928
Коджаэли (ил)
28
Маниса
158 928
214 949
281 890
278 967
276 044
Маниса (ил)
29
Балыкесир
170 589
215 436
241 404
247 072
252 740
Балыкесир (ил)
30
Санджактепе
46 013
144 351
223 755
227 602
231 449
Стамбул (ил)
31
Тарсус
187 508
216 382
229 921
228 471
227 021
Мерсин (ил)
32
Трабзон
161 886
214 949
230 693
220 860
211 027
Трабзон (ил)
33
Чорум
116 810
161 321
202 322
206 572
210 822
Чорум (ил)
34
Чорлу
74 681
141 525
190 792
200 577
210 362
Текирдаг (ил)
35
Каяпынар
10 958
68 150
166 905
185 626
204 347
Диярбакыр (ил)
36
Османие
122 307
173 977
180 477
189 112
197 747
Османие (ил)
37
Адыяман
100 045
178 538
191 627
193 250
194 873
Адыяман (ил)
38
Кютахья
130 944
166 665
212 934
202 118
191 302
Кютахья (ил)
39
Кырыккале
185 431
205 078
193 526
192 341
191 156
Кырыккале (ил)
40
Антакья
123 871
144 910
186 243
188 310
190 377
Хатай
41
Бейликдюзю
15 202
97 985
186 789
185 633
184 477
Стамбул (ил)
42
Бююкчекмедже
54 475
97 615
144 666
163 140
181 614
Стамбул (ил)
43
Искендерун
154 807
159 149
177 294
176 374
175 454
Хатай
44
Айдын
107 011
143 267
168 216
171 242
174 268
Айдын (ил)
45
Ұшак
105 270
137 001
172 709
173 053
173 397
Ушак (ил)
46
Арнавуткёй
42 749
98 930
141 143
156 333
171 523
Стамбул (ил)
47
Ақсарай
90 698
129 949
153 570
161 323
169 076
Аксарай (ил)
48
Испарта
112 117
148 496
184 735
175 815
166 895
Испарта (ил)
49
Афьон
95 643
128 516
159 967
163 207
166 447
Афьонкарахисар (ил)
50
Инегёль
73 258
119 710
154 698
158 575
162 452
Бурса (ил)
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Туризм
Түркияда туристік сервис өте жақсы дамыған. Елде көп теңіздік курорттар мен көз тартарлықтай орын бар. Ең әйгілі орындар. Олар:
* Ыстамбұл -- (түр. Istanbul) - Ислам мен Византиялық мәдениет мұралары
* Каппадокия -- (түр. Kappadokya) -Түркияның ең ғажап жер. Каппадокия бұл табиғаты мұралары қалыптасуы.
* Эгей теңізі -- (түр. Ege denizi) - Антикалық мұралары және қираған көнегрекиялық мен римдық көне қалалар.
* Жерорта теңізі -- (түр. Ak deniz) - Теңіздіқ курорттар Түркияның оңтүстік жағасы.
және т.б

Жоспар:
I. Кіріспе.
II. Негізгі бөлім.
1. Жалпы мәліметтер.
1.1. Географиялық орны мен тарихы.
1.2. Табиғат жағдайлары мен пайдалы қазбалары.
1.3. Климаты мен топырақ-өсімдік жамылғысы.
2. Әлеуметтік-экономикалық географиясы.
2.1. Халқы.
2.2. Өнекәсібі мен ауыл шаруашылығы.
2.3. Транспорты мен ішкі айырмашылықтары.
3. Туризмінің әлемдік экономикадағы орны.
3.1. Әлемдік туризм: түсінігі мен классификациясы.
3.2. Түркияның туристік ресурстары.
III. Қорытынды.
IV. Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе.
Менің курстық жұмысымның тақырыбы - Түркия Республикасының әлеуметтік-экономикалық
Түркия - шығыс жарты шарда Батыс Азия мен Еуропада
Түркия территориясының батыстан шығысқа қарай максималды созылуы -
1949 жылы Түркия Еуропа кеңесіне, 1952 жылы НАТО-ға,
Географиялық орны.
Түркия Азиядан оңтүстік-шығыс Еуропаға созылған Анатолия немесе Кіші
Елдің көп бөлігі Кіші Азия мен Армян таулы қыраттарына
Негізі Түркия территориясы, Анатолий таулы үстіртін қоспағанда, қалың өзен
Өзен ағындары тым асқан тұрақсыздығымен ерекшеленеді. Жаңбырлы маусымдар мен
Тарихы.
Түркия Кіші Азияда Орталық Азиядан түркі тілдес тайпалардың
Бұрынғы кездері түрік мемлекетінің астанасы Истамбул қаласы болды
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде Осман империясы жеңіліске ұшырады:
1923 жылы қазанда Түркия республика, ал оның астанасы Анкара
Түркия тарихындағы аты шулы даталар:
1075-1077 - түрік селжұқтарының Нкеяны жаулап алуы;
1077 - Коний (Рум,Ромей) сұлтанатының пайда болуы, бұл түрік-селжұқ
1243 - Коний сүлтанаты Иранның монғол ильхандарының (хулагуидтердің) вассалына
1318 - хулагуидтерсоңғы селжұқ сұлтанын құлатып, бұл мемлекетті қиратты;
1299 - Ертоғрұлдың ұлы мен мүрагері Осман сұлтан титулын
1326 - византиялықтардан соғыс нәтижесінде алынған жерлерде астанасы Бурсада
1362 - түріктер Еуропадағы жерлерді жаулап алып, астананы Адрианополь
1375 - түріктер Киликияны жаулап алды;
1396 жыл 25 қыркүйек - Болгариядағы Никополь қамалы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.