Түстердің адам психологиясына әсер етуі

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
3-4
І Тарау
Түстердің адам психологиясына әсер етуі

1.1
Түстердің адамға әсер етуі

4-5
1.2
Түстік гармония
6-8
1.3
Түстің символикасы
9-11
ІІ Тарау
Түстік қатынастармен жұмыс істеу

2.1
Түстер туралы түсінік
12-13
2.2
Түстерді араластыру
14-15
2.3
Кескіндемедегі түс
16-18
ІІІ
Қорытынды
19
ІV
Пайдаланылған әдебиеттер
20

Кіріспе

Түстердің шеңбер бойымен орналасуы өте ыңғайлы және түс теориясының көптеген заңдылықтарын анық көрсетуге мүмкіндік береді.
Спектрдің шеткі түстері - шиелі қызыл және көк-күлгін түстер бір-бірімен ұқсас. Егер оларға қою қызыл түсті қосып орталарына орналастырса, онда дөңгелете бітеп, түстік шеңберді құрауға болады. Түстік шеңберді жобамен екі бөлікке бөлеміз біреуінің құрамына қызыл, қызыл сарғыш, сары, сары-жасыл түстер кіріп, жылы реңдер деп аталынады, өйткені күнмен, отпен ассоциаланады, ал екінші бөлігіне - көгілдір-жасыл, көгілдір, көк, күлгін түстер кіріп, суық түстер деп аталынады, ассоциациясы: су, мұз, суық.

Адам түстерді ғана емес, реңдерді де ажырата алады, олар бір-бірінен қоюлығы және ашықтығы бойынша ажыратылады.

Ахроматикалық түстерге қарама-қарсы хроматикалы бояуларда реңдік айырмашылық көп болады, ол қоюлығының ашықтығына байланысты. Спектрлік түстердің біреулерінде түстік реңдері күрт ерекшеленсе, басқа біреулерінде бәсең байқалады. Түстің сапалы мінездемесі қоюлықты салыстыруға болады. Қоюлық дегеніміз - хроматикалық түстен ашықтық мөлшері тең ахроматикалық түстен айырмашылығының дәрежесі. Бұдан мынандай тұжырымға келуге болады: Түстердің негізгі қасиеттері: түстік рең, ашықтық және қоюлық. Хроматикалық түстерге қатысты айтылғанда - ашықтық деп ақ немесе қара пигменттің түстің құрамында болуын ұғындырады. Егер де хроматикалық түстерге әр түрлі ашықтығы бар ахроматикалық түсті араластырса, онда хроматикалық түстің қоюлығы, ашықтығы да бірге өзгереді. Мысалы, ақ түсті көк бояуға қоссақ, онда оның қоюлығы азайып, ашықтығы артады. Мұндай әдіспен көптеген ашық түстерді алуға болады.

Егер ашықтығы күңгірт ахроматикалық түстерді хроматикалық түстермен біріктірсек, онда оның қоюлығы да, ашықтығы да біркелкі азаяды. Таза деген сөзді ешқандай бөтен бояулармен араластырмаған түстерге қатысты айтады. Сондықтан таза түстерге үш негізгі немесе спектрлік қатардағы алғашқы - қызыл, көк, сары түстер жатады.

3

І тарау Түстердің адам психологиясына әсер етуі
0.1 Түстердің адамға әсер етуі

Түрлі- түсті киімдердің адамның өзіне, басқа адамдарға қандай әсері бар? Кез келген психолог, адамның қандай түс таңдағанына байланысты ол жайлы көптеген мәліметтер айта алады. Ал өзіміз қандай да бір түсті киім таңдап, көңіл-күйімізге, шешім шығару мен келіссөздің сәтті қабылдауына әсер ете аламыз ба?

Күлгін түс
Егер сіз біреумен келісім шарт жасаспақ оймен кездесуге бармақ болсаңыз, күлгін түсті таңдаңыз. Психологтардың айтуынша, бұл түс адамға жақсы әсер етеді. Сонымен қатар, өміріңіздегі қиын-қыстау кезеңдерде, басыңыз жиі ауырғанда, ұйқысыздық орын алғанда сабырлы болуға көмектеседі. Ал шығармашылық адамдарға қиял әлеміне шомып, фантазиялар мен бейнелердің дүниеге келуіне ықпал етеді. Бірақ әр нәрсенің жақсы мен жаманы бар сияқты, күлгін қара түсті шамадан тыс көп пайдалану күйзеліске ұшыратып, жалғыздық сезімін еселендіре түспек. Әсіресе, интерьерде күлгін түсті көп пайдаланудың қажеті жоқ. Оның орнына сарғыш күлгінге таңдау жасаңыз.

Алқызыл түс
Биязылық пен жылылық түсі. Бұл түс позитивті ойлау мен жақсылыққа ұмтылуға шақырады. Әңгімелесушілер арасындағы ұяңдықты жояды. Кейбір кезде тіпті шаттық сезімге бөлейді. Өмірді позитивті қабылдау негізі балалық шақпен байланыста жатыр. Интерьерде қолданылған алқызыл түс тыныштандыратын қасиетке ие.
Кері әсері: бұл түс біздің назарымызды босаңсытып, өмірге шынайы көзқараспен қарауға кедергі келтіреді. Шешім қабылдаудан қашуға итермелейді. Алқызыл түстің көптігі физикалық әлсіздікке душар етеді және де алқызыл түсті тәттілер дәмдірек деген пікір қалыптастырады.

Қоңыр түс
Бұл түс қиыншылықты жеңуге көмектеседі. Мінездегі тұрақтылық, еркіндік пен сабырлықтың көрінісі іспеттес. Қарым-қатынас жосығы мен тұрақтылығын ойлайтын адам көбіне осы түсті таңдайды.
Кері әсері: жабырқау сезімін ушықтырады. Өзгелерден энергия іздеуге мәжбүрлейді. Екінші пландағы адам болуға итермелейді.
Қызыл түс
Егер қоғамның назары сізде, ал пікір сіз жайлы болғанын қаласаңыз, онда бейсаналы түрде осы қызыл түсті таңдайсыз. Толыққанды сезімді қалайсыз. Белсенділік пен өмірге құштарлықты арттырады. Көшбасшылыққа ұмтылдырады. Өз құқығыңыздың тапталмауына барыңызды саласыз.

4
Кері әсері: басқыншылық сезімі мен қозу, есеңгіреу мен ашушаңдыққа әкеп соғады. Тым көп қызыл түс адамды нәсіпқұмарлыққа итермелейді, жолына бөгет болғандарды қиратып, қатігездік пен қырсықтық сезімін өршітеді.

Жасыл түс
Өзін-өзі сыйлау, табандылық, тұрақтылық пен табиғилық түсі. Өз-өзімен шынайы адамның, тектіліктің белгісі. Жасыл түсті киімдерге құмар адамдар: әділетті, өзін-өзі басқара алатын адамдар.
Кері әсері: зерігу, эгоизм мен қызғаныш тудырады. Сонымен қатар, кей кейде адамның өзіне сенімділігін бәсеңдетеді.

Көк түс
Егер сіз өзіңіздің эстетикалық тәрбиеңізді көрсеткіңіз келсе, көк түсті таңдаңыз. Бұл түс кездесуге барғанда өте ыңғайлы. Беріктік пен игіліктің, тұрақтылыққа ұмтылыстың белгісі. Бұл түс бір уақыт өмірдің мәнін іздеуге, өз ойларыңды ретке келтіруге итермелейді.
Кері әсері: ойларды ауырлатып, еркіндікті тыяды.

Ашық көк
Физикалық және ділдік тұрғыда босаңсуға әсер етеді. Қауіпсіздік әсерін арттырады. Жаңашылдық түсі болып табылады. Балғындық түс болғандықтан ашық көк түсті киім киген ару өз жасынан жас көрінеді.
Кері әсері: ашық көк түстің молдығы меланхолияға, енжарлыққа, безушілк пен тұйықтыққа әкеп соғуы мүмкін. Сонымен қатар, ұйқышылдық, шаршау мен ашушаңдық шақырады.

Қызғылт сары
Күйзеліске төтеп берер бірден бір түс. Көңіл-күйді көтеріп, зейін қоюды арттырады. Бұл маңызды бас қосулар мен әңгімелесу кезінде пайдалы. Тез шешім қабылдауға септігін тигізеді.
Кері әсері: тез шешім қабылдаймын деп, қате шешім қабылдап қою ықтималдылығы жоғарылайды. Тым көп эмоциядан адамды шаршатуы мүмкін.

Сары түс
Ой әрекетіне жақсы әсер етеді. Шамалы әлдендіріп, интеллектуалды жұмыста көмектеседі. Жаңа идеялар мен адамдардың көзқарасын оң қабылдауға жәрдемдеседі. Оптимизм түсі. Шабыт пен рақымшылық сезімін арттырады.
Кері әсері: әлсіздік пайда болуы мүмкін. Сары түс мол кеңседе ұзақ отыру бас ауруын туғызуы мүмкін. Аса қанығу жүйке жүйесін жұқартып, агрессия мен мазасыздық тудырады.

5

Сұр түс
Іскерлік пен бейтараптылық түсі. Ресми кездесулерде өте орынды. Адамның психологиялық болмысын тұрақтандырады. Іскерлік үйлесімге шақырады.
Кері әсері: сүреңсіздік пен белгісіздік сезімін тудырады.

Қара түс
Бұл түс бәрін өзінде жасыратын түс. Қызығушылықты арттырады. Өзіне баурап, көзді демалдырады. Элеганттылық сезімін арттырады.
Кері әсері: қара түстің аса көп мөлшерде пайдалану күйзеліске, енжарлыққа душар етуі мүмкін.

Ақ түс
Шешім қабылданғанын, аяқталғанын, біткенін білдіретін түс. Еркіндікті сезінуге ықпал етеді. Кедергісіз өмірді сезіну, теңдік орнағандай сезім береді. Бұл түс барлық түстердегі игі қасиеттерді теңдей дәрежеде сезінуге көмектеседі. Егер сіз ақ түске құмар болсаңыз, сіз мейірімді, жағымды, жаңалыққа құмар білімпаз адамсыз.
Кері әсері: ақ түс адамда шарасыздық сезімін тудыруы мүмкін, қажетсіздік пен тығырыққа тірелу де бар.

1.2 Түстік гармония

Күрделі біріккен кейбір түстер қатар орналасып, көзді тітіркендіретіндігін көңілге ала отырып, дос және дұшпан түстер болады деген түсінікті расқа шығаруға мүмкіндік бар, тіпті екі ауа және жарық сияқты гармонияны туындатушылар бізді олардың көршілігімен келістіре алмайды [9,78], - деп жазады француз философы ДениДидро (1713-1784).
Дүниедегі әр зат өз бетінше дара өмір сүрмейді, нәрселердің барлығы өзара байланысты және түстік үйлесімде болады. Заттарға негізгі біріктіруші әсерді жарықтың түсі тигізеді. Жарық беруші сәулелердің түсі барлық нысандардың түстік мінездемелеріне әсерлі ықпал етеді. Ол табиғат бояуларының құрастырушы бөлігі болып келіп, бойларына сіңеді. Аспаннан келген рефлекс көлеңкелерге салқындау сипаттама берсе, жылы күн сәулелері жарықтанушы жазықтықтарды біріктіреді. Бұлтты күн нейтралды күміс сипатқа мол, айлы түнде көгілдір-сұр және жасылдау түстер басым. Натураның түсі қандай бай және алуан түрлі болғанымен, жарықтың түсі әрқашан да заттың барлық бөлшектеріне әсерін тигізіп өзіне бағындырады. Сондықтан табиғаттағы кез келген түс, тіпті контрасты бояулары әр түрлі түсті нәрселер өзара үйлесімде бола алады, ол жарықтың түсінің барлық заттардың бетке түсіп, өлшемді түстік бірлестікті құрауының салдарынан туады.
6
Бізді қоршаған дүниенің түстік бірлестігі мен гармониясы негізгі жарық берушінің ықпалынан және шағылысқан жарықтан қалыптасады. Интерьердің ішінде бір-бірінен шағылысқан сәулелердің жинағы қызмет жасап, заттардың түстік бояуларын жақындатады. Мысалы, ашық тұрған терезенің алдында өсіп тұрған ағаштың түсінің әсерінен шуақты күні барлық нәрсе жасыл жарықпен жарықтанады. Алғашқы көзге аспан көгілдір болып көрінгенімен, дәл адамның төбесіндегі көкжиекке жақын бөліктерінің түсін ешқашан да тек жасыл түспен жазбайды, ол жазықтықтың әр бөлігіне бояуды таңдап алып салады. Аспанның көгілдір түсі, шөптің жасыл болуы алуан түрлі болғанына қарамастан, олардың түстің құрамына күн жарығының түсі сіңеді. Суретте бейнеленген сәтті анық көрсету үшін кескіндемеде біріктіруші реңді белгілеп, натураның қандай жарықпен шұрайланғандығын анықтаймыз.
Осындай әдспен кескіндемелік шығарманың түстік құрылысы, ауалық ортаның түсіне жалпылауыш әсерін тигізетін нақты заңдылықтар жарық және шағылысу екенін білдіреді.
Гармониялы колориттің туындауының негізін қалаушы жарықтың түсін өзіне қабылдаған алуан түрлі бояулардың табиғи бірлігі болып табылады. Суретші түстік келісімді табиғаттың өзінен табады, ал холст бетінде көріністің, гармониялық колориттің, бірлестікті анықтайтын түстік гамманы көрсетеді.
Сонымен, кескіндемелік көріністің өзі жарыққа тәуелді емес, эстетикалық әдемі, көзді қуантатын түстік үйлесім екенін байқаймыз.
Натурамен жұмыс істеген кезде кескіндемеші, түстік қатынастардың пропорциялық мөлшерлерін қадағалаумен қатар, колористік өзара бағынуды бақылауы керек. Қоршаған ортаның және жарықтың қалпы, белгілі бір жағдайға сәйкес болған кезде түстік келісімге, гармонияға қол жеткізуге болады. Холстың бетіне бейберекет түстерді, заттың дәл реңін жағуға болмайды, ең алдымен біріктіруші жақындықты түсініп алу керек. Түстерді таңдап алған кезде оның басқа заттардың түсімен үйлесуін қамтамасыз ете отырып, нақты жарықтың әсерін және орналасқан ортаны ескерген жөн. Мұндай өзара бағыну колористік гармонияның және көріністік түстік қатарының келісімінің негізі болып табылады. Суреттеменің түстері алуан түрлі болуы мүмкін, бірақ барлығы бірыңғай жарыққа бағынады.
Этюд салу жұмысы натураның бойынан үйлесімді түстік құрылысты анықтаудан басталады. Ең алдымен, қатынастардың қандай ортақ гамма бояуларында туындайтынын белгілейміз - жарық немесе күңгірт реңдер, жылы немесе суық түстер, т.б. Осындай жақын гаммалардың түстік айырмашылығын, заттың бойындағы жарықтанған және көлеңке бөліктерін анықтаған дұры. Міне, осы зерттеулерді жүргізгеннен кейін ғана кескіндеме жүмысын бастаймыз. Нейтралды түстердің колористік келісімін анықтау едәуір оңай (ақ және қара), әсіресе анық көрінген көк және қызыл түстерге

7
қарағанда. Натурада байқалатын үйлесімге сіңіп кете алатын қызыл және көк реңдерді палитрада таңдап алу тек қана шебер суретшінің қолынан келеді. Түстердің колористік бірлестігін олардың жалпы реңдік және түстік қалпында көре білудің маңызы зор.
Этюдті түстік бірлестігінен айырмау үшін жарықтың түсінің жалпы әсерін ескерген жөн. Егер натюрморттың бояу гаммасына жарықтың түсінен тәуелсіз қандай да бір түсті енгізсек, онда колориттің табылған үйлесімі бұзылады. Бұл кездейсоқ түс реңдік-түстік қатынастардың бейберекеттігіне әкеліп соғады. Біріктіруші түстік-реңдердің сылдырауы нағыз кескіндеменің жақсы қасиеттерінің бірі. Кескіндемелік көру қабілеті дамыған суретші шексіз алуан түрлі бояулардың бірлестігін сезініп байқай алады. Сонымен қатар, түстердің әрқайсысы бөлек-бөлек емес, бір-біріне жақын, бір жарыққа тәуелді өмір сүретіндіктерін есте сақтаған жөн. Әр зат жарықта да, көлеңкеде де өзіне тән түстің иесі болғанымен, тұтас түске жақын.
Сахи Романовтың Под небом Родины, Сабыр Мамбеевтың Менің қаламда, Молдахмет Кенбаевтың Ловля лошадей деген шығармалары жарық түсінің және жалпы реңді-түстік қалпының дұрыс табылған үлгісі болып табылады. Бұл шығармаларда айқындалған колористік тұтастық суретшінің түстің жарық сәулелері сіңген табиғатын, реңдік жағдайын нәзік көрсете алатын мүмкіндігін білдіреді.
Гулфайрус Ысмаилованың Қазақтың бас киімдері (Халық шебері деген триптихының бір бөлігі) атты натюрмортындағы түстік бірлестік қабырғадан шағылысқан біркелкі күміс-інжу реңдік сипаттаманың көмегімен пайда болған. Осы жылтыраған түс барлық заттарды біріктіреді. Көгілдір дастархан, көк-жұпар сәукеле - осының барлығы түстік гармония арқылы бірігеді, алайда әрқайсысы өзіне тән дара бояуын жоғалтпаған. Мұның нәтижесінде кескіндемедегі түстік бірлестік түстік дақтардың біртектес, жақын реңді болуынан туындайды деген пікір пайда болады. Маңындағы заттардың жарықтағы және көлеңкедегі жағдайының келісімінсіз суреттеменің бойына ешқандай жаңа түсті енгізуге болмайды. Егер шағылысқан және тік жарықтық ағынның түстік реңді олардың бойларына сіңсе, кез келген түс сәйкес көрінеді.
Колориттің жалпы реңіне бағынбаған түс бөтен, кездейсоқ болып көрініп, түстік тұтастықты бұзады. Колористік тұтастық болмаса, кескіндеме өз бетінше өмір сүретін бөлшектерге бөлінеді. Эжен Делакруа (1798-1863) өзінің күнделігінде былай деп жазған: Егер де қоршаған ортаға назар аударсақ, пейзаждағы немесе интерьердегі заттардың арасында әр нәрсені ортақ жарықтар құшағына алған ерекше байланыс бар екенін көреміз. Жарықтың түсінің табиғат бояуына тигізетін әсерін А.И. Куинджидің (1841-1910) кеңесін қолдана отырып түсінуге болады. Айлы түннің немесе күн батысының колориттік ерекшелігін көк-жасыл және сарғыш түсті әйнек арқылы қарағанда байқаймыз. В.А. Серов (1865-911) өзінің шәкірттерін этюдте түстік бірлестікті суреттеуді үйреткен кезде, тек үш түрлі бояуды

8
қолдануды ұсынған: ақ бояу, күйдірілген сүйек, ашық охра. Мұндай әдіс тәжірибе барысында кескіндемелік сұлулықты бояудың күшімен немесе түрлі түстік қасиетімен емес, реңдердің келісімі, жақындығы арқылы бейнелеу керек екендігіне көз жеткізген. Сонымен қатар, жарықтану қалпын, заттың құралдығын кескіндеме тәсілімен келістіруге мүмкіндік береді. Түсті таңдауда қателесуге болады, бірақ этюдтың басқа барлық түстері өзара ортақ түстік реңмен байланыста болса, кескіндемелік көрініс сенімді қабылданады [16, с. 26], - деген В. Серов.
Жас суретшілердің ойынша палитрада неғұрлым көп бояу болса, этюд соғұрлым кескіндемелі көрінеді. Тәжірибеде суретші қолданылатын бояулардың саны көп болған жағдайда колористік бірлестікке қол жеткізу қиынға соғады. Түсті меңгере алу өнері аз мөлшерлі бояуларды үйлесімді кескіндемелік көрініске айналдыру болып табылады. Тициан Вечеллио (1489-1876), Рубенс Питер Пауль (1577-1640), Караваджо (1573-1610), Д.Г. Левицкий (1735-1822), И.И. Левитан (1860-1900), сияқты ұлы шеберлердің палитрасы 10, 15 түсті бояулардан тұрғандығы белгілі.

1.3 Түстің символикасы

Түстің мағыналы қызметі оның символикасында көрінеді. Қызыл түстің құштарландыратындығы, жасыл түстің жайландыратыны, қара түстің қысым көрсететіндігі ерте кезден белгілі. Ұлы неміс ақыны әрі ағартушысы Гетенің пікірі бойынша, жарық, түс және эмоция осы үшеуі бір байлаудың бөлігі. Оның айтуынша, сары және қызыл түстер көңіл күйді көтереді, адамның энергиясын өрістетеді, ал көк түс көңілді бұзады. Бүгінгі күндерде дүниежүзілік келісім бойынша қызыл түс қауіпті білдіреді. Қызыл сигнал - тыйым салуды білдіретін белгі. Қызыл түстің қыздырғыш, қобылжытқыш әсерін психологтар адамзаттың тарихи тәжірибесімен байланыстырады, қызыл түс - қанның түсі.
Бүкіл дүниежүзілік көркем бейнелеу өнерінің тарихының бөлек кезеңдерінде түстік символикасы шығарманың идеялық-көркем мазмұнында маңызды рөл атқарған.
Бұл түстің символикасы оның көмегімен алаңды-эстетикаға ғана қол жеткізбей, мағыналы көркемдік көзқарас дамыған. Діни идеологияның үкімі жүріп тұрған кезде түске деген қызығушылық түстің сиқырлы күшіне сенумен қошаметтелінген, ортағасырдың өнерінде түс символикасына ерекше орын бөлінген. Әр түске бекітілген белгілі символикалы мағына, бірыңғай жүйе еш уақытта да болмаған. Мысалы, орта ғасырларда қызыл түс бір жағынан ашу мен ұятты білдірген. Сары сақал мен шаш бір кездері жағымды кейіпкерді танытса, ал басқа орта ғасыр ырымы бойынша қызыл сақал-сатқындық. Діни символикада: ақ түс тазалық пен әдептілікті, жасыл - жанның мәңгілігін, көгілдір - қайғыны, қызыл - әулиенің қанын білдіреді.
Бір кезеңдегі және бір елдегі түстердің символикалық мазмұнының

9
қарама-қайшылықта болуы діни символика мен халықтық түрлерінің айырмашылығына байланысты. Егер де оның алғашқысы өзінің шығу тегін діни оқулар мен аңыздардан, қара сөзден басталған деп түсіндірсе, ал халықтық символика адам санасындағы қоршаған ортадағы табиғи бояулардың көрсеткіші болған.
Көптеген елдердің халық ертегілерінде жасыл түс үміт символы болып саналады, өйткені жастықпен, өсумен ассоциаланады; қызыл - қанның түсі, махаббатты білдіреді. Түстің символикасы біресе туындап, біресе жойылып кетіп тұрған, қазіргі күндерде түстік символика өнерде сақталынып қалған. Жорамалы символикалы жалпы түсінікті білдіруші көріністер бүгінгі күні елдердің мемлекеттік рәміздерінде (жалау, герб, эмблема) кеңінен қолданылады. Кескіндеме шығармаларында символика қосымша мағына беруші бояумен қатар, бөлек түспен көрсетілген және жалпы суретпен тұтас эстетикалық әсер беруші болып табылады. Жалпы, алғанда символика мәселесі күрделі және шимайласқан. Ол тарихи лингвист, фольклорист, этнограф, психолог секілді мамандарды біріктіріп, арнайы зерттеуді талап етеді.
Ахроматикалық және хроматикалық түстер
Барлық түстерді екі категорияға бөлуге болады: ахроматикалық және хроматикалық. Ахроматикалы немесе түссіз, яғни ақ, сұр, қара, олар бір-бірімен ашықтығымен (қоюлығы) ғана ерекшеленеді. Бірақ бұл түстердің көркем бейнелеу мүмкіндіктері мол. Адамның көзі ашықтық дәрежесі бойынша 300-400 ақтан қараға өтпелі реңдерді ажырата алатын қабілеті бар. Ахроматикалы түстердің айырмашылығы бар екеніне көз жеткізгеннен кейін ақ қағаз бен гипстің, ақ гуашьтың түстерін салыстырып байқауға болады. Қара түстер де бірдей емес. Мысалы, қара мақпал матасы қара жүн матасына қарағанда түсі қоюырақ және т.б. Бірақ қоюлығы әр түрлі реңдерді сұр түс береді.
Басқа түстер ахроматикалы реңдерге қарағанда түрлі түсті бояулар немесе хроматикалы.
Спектр құрамында ақ, сұр, қара - ахроматикалық түстер жоқ және табиғатта бар қою қызыл (пурпурный) түс те жоқ, ол қызыл мен күлгін (фиолетовый) бояуларды араластырғанда пайда болады, сонымен қатар қоңыр түс те орын таппаған.
Адам түстерді ғана емес, реңдерді де ажырата алады, олар бір-бірінен қоюлығы және ашықтығы бойынша ажыратылады.
Ахроматикалық түстерге қарама-қарсы хроматикалы бояуларда реңдік айырмашылық көп болады, ол қоюлығының ашықтығына байланысты. Спектрлік түстердің біреулерінде түстік реңдері күрт ерекшеленсе, басқа біреулерінде бәсең байқалады. Түстің сапалы мінездемесі қоюлықты салыстыруға болады. Қоюлық дегеніміз - хроматикалық түстен ашықтық мөлшері тең ахроматикалық түстен айырмашылығының дәрежесі. Бұдан мынандай тұжырымға келуге болады: Түстердің негізгі қасиеттері: түстік

10
рең, ашықтық және қоюлық. Хроматикалық түстерге қатысты айтылғанда - ашықтық деп ақ немесе қара пигменттің түстің құрамында болуын ұғындырады. Егер де хроматикалық түстерге әр түрлі ашықтығы бар ахроматикалық түсті араластырса, онда хроматикалық түстің қоюлығы, ашықтығы да бірге өзгереді. Мысалы, ақ түсті көк бояуға қоссақ, онда оның қоюлығы азайып, ашықтығы артады. Мұндай әдіспен көптеген ашық түстерді алуға болады.
Егер ашықтығы күңгірт ахроматикалық түстерді хроматикалық түстермен біріктірсек, онда оның қоюлығы да, ашықтығы да біркелкі азаяды. Таза деген сөзді ешқандай бөтен бояулармен араластырмаған түстерге қатысты айтады. Сондықтан таза түстерге үш негізгі немесе спектрлік қатардағы алғашқы - қызыл, көк, сары түстер жатады.
Үш негізгі түстерді оптикалы араластыру ақ түсті береді, ал олардың екеуін біріктірсе түстер қосындысы туындайды. Мысалы, көк пен сары - жасыл. Түстік шеңбер таза спектрлік түстерді бірыңғай береді.

Түстер шеңбері
Түстердің шеңбер бойымен орналасуы өте ыңғайлы және түс теориясының көптеген заңдылықтарын анық көрсетуге мүмкіндік береді.
Спектрдің шеткі түстері - шиелі қызыл және көк-күлгін түстер бір-бірімен ұқсас. Егер оларға қою қызыл түсті қосып орталарына орналастырса, онда дөңгелете бітеп, түстік шеңберді құрауға болады. Түстік шеңберді жобамен екі бөлікке бөлеміз біреуінің құрамына қызыл, қызыл сарғыш, сары, сары-жасыл түстер кіріп, жылы реңдер деп аталынады, өйткені күнмен, отпен ассоциаланады, ал екінші бөлігіне - көгілдір-жасыл, көгілдір, көк, күлгін түстер кіріп, суық түстер деп аталынады, ассоциациясы: су, мұз, суық.
Жылы, суық деген түсініктер жорамал мінезде, өйткені түстерді қабылдау әр кезде әрқалай. Мысалы, көк-жасыл түс сары-жасылдың қасында суық болып көрінсе, ал көк бояудың жанында жылы секілді қабылданады. Кез келген жылы түс өзіне қарағанда жылулығы көбірек болудың қатарында суық көрінуі мүмкін, суық түс те дәл осылай қабылдана алады. Қандай түсті суық немесе жылы реңдер қатарына қалай кіргізу керек? деген сұрақ кескіндемеде туындамайды. Бастауыш кескіндемешіге түстердің жұмсақ және ұқсас реңді бояулар мәселесін айыру қиынға түседі. Мұндай жағдайларда өзіне-өзі мына сұраққа жауап беруі керек: түс жасылға жақынба немесе қызғылт реңге ме?

11
ІІ тарау Түстік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.