ҚР халқының әртүрлі топтарын жұмыспен қамту мәселелері

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІІГІ
Коммерциялық емес акционерлік қоғам
Алматы Энергетика және Байланыс Университеті

Менеджмент және кәсіпкерлік кафедрасы

Экономикалық теория негіздері
№1 Семестрлік жұмыс
Тақырыбы: ҚР халқының әртүрлі топтарын жұмыспен қамту мәселелері.
62-нұсқа

Орындаған: РЭТк - 16-1 тобының студенті
Мейренбекова Анар
Тексерген: э. ғ. қ. доцент Нұрпейіс Е. М.

__________________ _______________ _____ ____________ 2018ж
баға қолы

Алматы, 2018
Жоспар

I. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
II. ҚР-ның халықты жұмыспен қамту саясаты ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
ҚР-ның арнайы халықты жұмыспен қамту заңдары мен бағдарламалары ... .4
ҚР жастарды жұмыспен қамту үрдісі мен жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 8
Еңбек рыногының үлгілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
Жұмыспен қамту бағдарламалар нәтижесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..12
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17

Кіріспе
Бүкіл әлемнің ең өткір проблемаларынан біріне айналып отырған жұмыссыздықпен күрес мәселесі әлемнің әр шалғайындағы саясаткерлерді, ғалымдарды, адамзаттың алдыңғы қатар - лы өкілдерін қатты толғандыруда. Қазіргі күні жаһандық проблемаға айналып отырған бұл дерт - пен ұйымдасып күресу мақсатында бірқа - тар халықаралық ұйымдар жұмыс істеп келеді. Солардың алдыңғы қатарында Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ) бар. БҰҰ-ның осы салада - ғы маманданған мекемесі болып табылатын бұл ұйым 1919 жылы Версаль шарты негізінде құ - рылған болатын. 1946 жылдан бастап ол БҰҰ ая - сында ресми мәртебеге ие болды . Халық - аралық еңбек ұйымы жұмыс уақытын регламенттеу, жұмыс күшін іріктеуді регламенттеу, жұмыссыздықпен күрес, өндірістегі қайғылы оқиғалармен, кәсіптік аурулармен күрес, еңбек қатынастарында балалардың, жасөспірімдердің және әйелдердің құқықтарын қорғау, кәсіптік-техникалық білімді ұйымдастыру секілді мәселелермен шұғылданады.
Жұмыспен қамту ұлттық экономика мен халықтың әл-ауқатының маңызды сипаттамаларының бірі болып табылады. Қоғам мүшелерінің еңбек процесіне толық тартылуына экономикалық өсу қарқыны, ЖҰӨ-нің мөлшері мен халықтың табысы, сұраныс пен қоғамдық қажеттіліктердің қанағаттану деңгейі тәуелді болып келеді. Еңбек қызметі әрбір адамның өз әлеуетін іске асыруға, қажетті табыс деңгейімен қамтамасыз етуге жағдай жасап, білім алуға және біліктілікті арттыруға ынталандырады. Қалыпты және тиімді қызмет ететін еңбек рыногы тек жеке табыстың тұрақтылығын қамтамасыз етіп қоймай, қоғамдық игіліктерді көп көлемде өндіруге жағдай жасай отырып, қоғамның жиынтық табысының өсуіне алып келеді. Сондықтан толық және тиімді жұмыспен қамту кез-келген мемлекеттің экономикалық саясатының ең маңызды міндеті болып табылады.

ҚР-ның арнайы халықты жұмыспен қамту заңдары мен бағдарламалары.
Жалпы жұмыспен қамтамассыз етудің анықтамасы ҚР Заңында былайша берілген: "Жұмыспен қамту дегеніміз - Конституцияға жəне ҚР өзге де нормативтік актілеріне қайшы келмейтін, азаматтардың жеке жəне қоғамдық қажеттіліктерін қанағаттандыруларына байланысты жəне оларға жалақы немесе табыс əкелетін əрекет".
Жалпы экономикалық категория ретінде жұмыспен қамтуды анықтаудың үш тəсілі бар:
:: жұмыспен қамту жұмыс күшінің сұранысы мен ұсынысы тепе-теңдігінің, жұмыс орындары мен жұмысшылардың сандық жағынан да, сапалық тұрғыдан да теңдесуінің көрінісі болып табылады;
:: жұмыспен қамту еңбек ету процесі немесе жеке адамдарға табыс əкелетін заңға қайшы келмейтінқызмет;
:: жұмыспен қамту əлеуметтік-экономикалық жəне əлеуметтік еңбек қатынастарының жиынтығы болып табылады, оларды қалыптастыру мен реттеу заңнамалық жəне құқықтық нормаларға, еңбек келісімдеріне негізделеді.
Жұмыспен қамтылған халыққа, Халықаралық Еңбек Ұйымының стандарттары бойынша еңбекке жарамды жасқа жеткен жəне одан ересек, жалданып жұмыс істейтін жəне өздерін өздігінен жұмыспен қамтитын адамдардың барлығы жатады. Олар - кəсіпкерлер, өздерінің есебінен жұмыс істейтіндер, өндірістік кооперативтердің мүшелері, көмектесуші отбасы мүшелері, ішінара жұмыс істейтін студенттер, үй шаруасындағы əйелдер жəне өздігінен жұмыспен қамтылғандар, тұрақты немесе мерзімдік қызметтегі əскери қызметкерлер.
Мемлекеттің жұмыспен қамту саясаты активті және пассивті болып екіге бөлінеді. Активті жұмыспен қамту саясаты (еңбек рыногындағы активті саясат) - жұмыссыздық деңгейін төмендету мақсатында мемлекеттің жүргізетін экономикалық, құқықтық және ұйымдастырушылық шараларының жиынтығы. Активті шаралар мемлекеттен көп күш пен қаржыны талап етеді, сондықтан да еңбек рыногында активті саясат жүргізу қиын болып табылады. Активті саясат шараларын енгізу қоғамдағы ауыртпашылықты төмендетіп, мемлекеттік бюджет шығынын азайтады, экономиканы құрылымдық қайта құруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар активті саясат жүргізу еңбек рыногының жалпы жағдайын жақсарта отырып, халықтың әрбір жеке топтарының әлеуметтік жағдайын да жақсартады.
Жұмыспен қамтудың пассивті саясаты (еңбек рыногындағы пассивті саясат) - жұмыссыздықтың кері салдарын жоюға бағытталған шаралардың жиынтығы. Бұл саясат мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақы төлеу, зейнеткерлер мен мүгедектерді күнделікті тұтынатын тауарлармен қамтамасыз ету және басқа да шаралардан тұрады.
Қазіргі таңда кез келген елде еңбек рыногы мемлекеттік реттеудің объектісі болып табылады. Еңбек рыногын реттеу барысында мемлекет тұрғын халықты жұмыспен қамптудың белгілі бір үлгісін таңдап алады және әлеуметтік - экономикалық қол жеткен деңгейіне сәйкес жұмыспен қамтудың белгілі бір деңгейіне дейін жету мақсатын қуалайды. Қазақстан Республикасының тәуелсіз мемлкет ретінде қалыптасуы, оның әлемдік қауымдастыққа енуі, бір жағынан жұмыс бастылық саясатын жеке дара емес, ғаламдық экономикаға икемдеп жасауға, екінші жағынан ұлттық экономиканың ерекшеліктерін, елдегі қалыптасқан экономикалық, әлеуметтік, демографиялық процестердің ерекшеліктерін ескеріп жасауды талап етеді. Қазақстан үкіметі рыноктык реформаларын басынан-ақ жаңадан қалыптасып келе жатқан еңбек рыногын өзінің бақылауына алған болатын. Еңбек рыногының құқықтық кеңістігін қалыптастыру мақсатында қажетті заңдардың пакеттері жасалды. 1990 жылдың желтоқсанында қазақ ССР-ң Халықты жұмыспен қамту туралы Заңы қабылданып, ол 1991 - жылдың 1-шілдесінен бастап қолданылады бастады. Бұл заң жұмыссыздарды пассивті қорғауға көзделіп, оларды жұмыс орындарын белсенді іздестіруге бағыттады.
1998-жылдың желтоқсанында халықты жұмыспен қамтудың жаңа Заңы қабылданып, ол заң өздігінен жұмыспен қамтылуды заңдастырды және еңбекке қабылеттілерді жұмыс орындарын іздестіруге бағыттады. Осы заң жергілікті басқару орындарын тиісті бағдарламалар аясында жергілікті бюджет есебінен қоғамық жұмыстарды ұйымдастыруды міндеттеді.
1998 - жылдың қаңтарында ҚР-ның Президентінің номері 3834 Қазақстан - 2030 шаралары атты заң күші бар Үкімі жарияланды. Ол Үкім елдегі халықты жұмыспен қамтудың негізгі баптарын шешуге арналды. Жұмыспен қамтудың, жұмысшы күшін даярлау және қайтара дайындықтан өткізу жүйесін қалыптастыру мақсатында біршама басымдылықтар анықталып, олар еңбек рыногын қорғауға, кәсіпкерлікті жедел дамытуға, ақылы қоғамдық жұмыстарды кеңінен ұйымдастыруға бағытталды.
2001-жылдың қаңтарында ҚР-ның номері 149-П Халықты жұмыспен қамту туралы жаңа Заңы қабылданды. Ол заң халықты жұмыспен қамту сферасында, экономикалық, құқықтық және ұйымдастырушылық қатынастарды реттеуші құжат ретінде қабылданды. Бұл заң күні бүгінге дейін қолданыста болып отыр.
Осы заңға сәйкес :
oo Халықты жұмыспен қамту сферасындағы қатынастар ҚР-ның Конституциясына негізделеді және ол қатынастар осы заңмен және Еңбек туралы заңмен реттеледі;
oo Мемлекет еркін және тиімді жұмыстылықты орнатуға себебін тигізетін саясаттың жүргізілуін қамтамасыз етеді.
Осы заңға сәйкес жұмыспен қамту сферасындағы мемлекеттік саясат бағытталған:
oo Қазақстан Республикасының азаматтарына, азаматтығы жоқ шетелдіктерге бірдей мүмкіншіліктер жасау;
oo Жемісті жұмыспен қамтуды қалыптастыру;
oo Жұмыссыздықты қысқарту;
oo Жұмыс орындарын жасау;
oo Кадрларды еңбек рыногының қажеттіліктеріне сәйкес даярлауға білім жүйесін бағыттау және тағы басқалары.
Қазақстан Республикасының жұмыспен қамту саясаты солармен қатар орталық және жергілікті атқару органдары арқылы халықты жұмыспен қамтуды шараларын үйлестіруге және ұйымдастыруға бағытталған. ҚР-ның Халықты жұмыспен қамту туралы Заңына сәйкес еңбек рыногын реттеу келесі негізгі бағыттарда жүргізіледі:
oo Еңбек рыногының жағдайын талдау және болжамдау;
oo Халықты жұмыспен қамтудың бағдарламасын жасау;
oo Халықты кәсіптік бағыттау (профориентациялау);
oo Ақпараттық қамтамасыз ету;
oo Жұмыспен қамтылмағандарды кәсіби дайындықтан өткізу;
oo Жұмысқа орналастыру;
Мемлекет жұмыспен қамтуды реттеуді маңызды міндеттерінің біріне айналдыра отырып, келесідей қағидаларға сүйенеді:
1) Еңбектің еріктілігі, еңбекке деген өз қабілеттерін еркін пайдалану. Әр адам жұмыс істегісі келетін кез-келген сфераны таңдай алады; еңбек етуге мәжбүрлеуге жол жоқ;
2) Еңбек құқығы мен таңдап алынған жұмысты жүзеге асыру үшін барлығына бірдей бастапқы жағдайларды қалыптастыруда мемлекеттің жауапкершілігі;
3) Ұзақ мерзімді ұлттық мүдделерді қамтамасыз ету. Ұлттық мүдделерді толық қанағаттандыратын сфералардағы жұмыспен қамтуды мемлекет ынталандырып отыруы тиіс;
4) Аймақтық, ұлттық-экономикалық, салалық ерекшеліктер мен жұмыс орындарына қажеттіліктерді есепке алу. Елдің үлкен аумағы, халықтың көп ұлтты құрамы экономикалық субъектілер арасында ерекше қатынастардың болуын талап етеді;
5) Жұмыспен қамту мәселесін шешуде кешенді тәсілдердің қажеттігі. Бұл қағида барлық деңгейдегі билік органдарының күштерін үйлестіруді, халықты жұмыспен қамту үшін барлық қаржылық мүмкіншіліктерді жүзеге асырумен байланысты реттеудің әкімшілік және экономикалық тетіктерін пайдалануды сипаттайды.

ҚР жастарды жұмыспен қамту үрдісі мен жолдары
Қазіргі қоғамдағы жастар рөлі, жас буынның әлеуметтік қызметтері, оның саяси позициясы мен көзқарасы, білімі мен кәсіби біліктілігі деңгейі, адамгершілігі мен мәдени қажеттіліктері туралы мәселелерді зерттеудің теориялық және практикалық мәні аса зор. Қоғамдық үрдістегі жастар рөлі, оның қызметінің түрлері, құндылықтары, дүниетанымы, қызығушылығы, қажеттіліктері мен психологиялық қасиеттері әлеуметтік және геосаяси даму сипаты, қоғамдық қатынастар, тарихи жағдайлар сипатымен шарттасылған.
Халықтың осы тобын зерттеудің негізгі мәселелерінің біріне, менің ойымызша, жастар еңбегінің пайдаланылуын бағалау жататын сияқты.
Жастардың орнын әлеуметтік-экономикалық жүйеде талдау қажеттілігі ең аз дегенде екі маңызды шартпен негізделеді. Біріншіден, жастар шамамен Қазақстанда еңбекке жарамды халықтың 25% құрайды; екіншіден, бұл аса маңызды, олар - елдің болашағы, олардың қызметі оның әрі қарай дамуымен байланысты. Бүгінде жастар көбінесе қоғамның саяси, экономикалық және әлеуметтік құрылымын анықтайды. Сонымен бірге бұл дүние жүзіндегі еңбек нарығында, әсіресе Қазақстанда қатты осал топтардың бірі болып табылады. Аталған мәселелердің маңыздылығына қарамастан, оларға ғылыми зерттеулерде, бұқаралық ақпарат құралдарынды, үкіметтік құжаттарда аз көңіл бөлінеді.
18-24 жас аралығындағы жастар, бұл - студенттер немесе кәсіптік дайындықты аяқтаған жастар. Олар еңбек нарығына кіріп жатқан, жеткілікті кәсіптік және әлеуметтік тәжірибесі жоқ, сонымен қоса төмен
бәсекелестік мүмкіндігі бар осал топ болып табылады.
25-29 жастағы жастар, негізінен, кәсіптік таңдау жасайды, қандай да бір өмірлік және кәсіптік тәжірбиесі бар топқа жатады. Олар не қажет екенін біледі, көбінесе өзінің жанұясы бар және ұсынылатын жұмысқа үлкен талаптар қояды.
Әрине, мұндай статистика толығымен еңбек нарығындағы толық жағдайды көрсетпейді. Жастар еңбек биржасында басқа жастағы адамдармен салыстырғанда сирек тіркеледі.
Нәтижесінде нарықтық қатынастың ерекшеліктерімен байланысты, жасырын жұмыссыздық, жұмыспен қамтамасыз етудің жаңа құбылыстарының барлығы есепке алынбайды. Өндірістік емес салада жұмыс күшіне сұраныс жылдам өсу үстінде, әсіресе жылдам коммерциаланғандарда. Егер де қазіргі кездегі білікті мамандарды дайындау және оларға деген сұраныс өзгермесе, жақын аралықта біліксіз мамандар халық арасында жұмыссыздықтың ұлғаюын алып келуі мүмкін, ең алдымен жалпы орта мектепті бітірген, әрі қарайғы оқуын жалғастырмаған, мамандығы немесе қажетті біліктілігі жоқ - жастардың арасында. Сондықтан да жалпы білім беруін және жастарды кәсіптік оқытуды ұтымды ұйымдастыру қажет. Экономикалық жүйедегі жастарды жұмыспен қамту мәселесіне сәйкес келетін жүйені қалыптастыру керек .
Бұл жүйе төмендегідей қалыптасу кажет:
* кәсіпорында, ұйымда және мемлекеттік мекемелерде конкурстық сұрыптау негізінде жастарды жұмыспен қамту және тәжірибелерді ұйымдастыру;
* жастар үшін жұмыс орындарын үлестіру мақсатымен аудандық арнайы бюджеттік қорлар жасау;
* білім беру мекемелерінің түлектерін жұмыспен қамтамасыз ететін жұмыс берушілердің ынталандыру жүйесін жетілдіру;
* жастармен мамандыққа бағытталған ескертпелі жұмыс жүргізу;
* ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.