Технология пәнін оқытудағы өндірістік оқыту жүйелері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І. ТЕХНОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІМЕН ТӘСІЛДЕРІ ... ... ..4
1.1 Технология пәнін оқытуды ұйымдастыру
формалары ... ... ... ... ... ... .. ... 7
1.2 Технология пәнін оқытудағы өндірістік оқыту
жүйелері ... ... ... ... ... ... .9
ІІ. ЛОБЗИКПЕН КӨРКЕМДЕП ӨҢДЕУ
ӘДІСІ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .10
2.1 Лобзикпен көркемдеп өңдеу жұмыс
барысы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...14
2.2 Жұмыс уақытында қауіпсіздік
ережелері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...19

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
ҚОЛДАНЫЛҒАН
ӘДЕБИЕТТЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..21

КІРІСПЕ

Ағаш-табиғатта өте жиі кездесетін өсімдіктердің бірі болғандықтан,
адам өміріне тигізетін пайдасы көп, алар орны бөлек. Сондықтан да біз
ағашты күнделікті өмірімізде жиі пайдаланамыз. Атап айтқанда, ағашсыз
құрылыс өз жұмысын бастамайды, жиһаз фабрикалары үстел, орындық, комод,
шкаф, шифоньер жасай алмайды, күнделікті тұрмыста қолданылатын ыдыс-аяқтың
көбі осы ағаштан жасалады. Басқа шикізаттарға қарағанда əртүрлі мүліктер
жасауға да өте қолайлы, тез өңделетін жұмсақ, жас күнінде былқылдақ, июге,
тоқуға, ойып-шабуға келгенде теңдесі жоқ материал. Ағаш өңдеу өнерінде
шеберлер көп құрал-саймандарды қажет етпеген. Темір ара, балта, шапашот,
бұрғы секілді негізгі қарапайым құралдарды пайдаланған.
Қазақстанның алқапты аймақтарында, сулы, кең байтақ далаларында жасыл
орман-тоғайлар көп кездеседі. Биік зəулім бəйтеректер, сымбатты сұлу ақ
қайыңдар, былқылдаған талдар, теңдесі жоқ жуан қарағайлар мен емен, үйеңкі
бəрі далаға ерекше сəн , көрік береді. Бірі қатты, екіншісі жұмсақ болып
келетін бұлар жасалатын зат-мүлікке сəйкес таңдалып отырған. Ағаштың осы
жақсы табиғи ерекше қасиеттерін пайдалана отырып, шеберлер күнделікті
тұрмыс қажетін өтеуге қолданылатын дүние-мүліктер жасап, халықтың мəдени
қорын байыта түскен. Ағаштан түйін түйген шеберлердің қолынан ыдыс-аяқ,
ағаш төсек, жүкаяқ, киіз үйдің сүйегі, арба, шарбақ жəне т.б. заттар
шыққан.
Халық шеберлері, ұсталары ағаштан тек үй шаруашылығына қажетті
бұйымдар ғана жасап қоймай, оларды əшекейлеуді, безендіруді, мəнерлеп оюды,
көркемдеп қашауды, шабуды жəне ағаш бетіне нақышты өрнектер салуды шебер
игерді. Өнердің бұл түрімен ата-бабаларымыз сонау көне сақтар дəуірінен
бастап айналысқан (б.э.д. VI-VIIғасыр).
Ағашты қолымызға таяқ қылып ұстаған күннен бастап, көптеген
қасиеттерін меңгеріп, кеңінен пайдаландық. Олардың əрбір түрінде, қиынды-
кесіндісінде өте əдемі табиғи көркем сурет бар екеніне көзіміз жетті. Осы
қасиеттерін ағаш шеберлері жұмыс барысында қашан кескенде, бояғанда
ескеріп, орнымен пайдаланып отырған. Емен, қайың, терек секілді ағаштарды
Солтүстік аудандарда толық пайдаланып, оның ішінде қызыл қайыңды жақсы
табиғи көркем суреттері үшін жиһаздар, үй мүліктерін жасауға ерекше сақтап
бағалаған. Олардың түрлерінен ердің қастарын қашап, шапса, діңінен ыдыс-аяқ
жасаған жəне оларды əсем оюлап, өрнектеп безендірген. Ал орталық, шығыс
аймақтарда алма, акация, ырғай, алмұрт ағаштарын кеңінен қолөнер
жұмыстарында пайдаланған.
Кебеже, сандық, жүкаяқ, қобдишалар жасау үшін алма мен жаңғақ
ағаштарын, ал музыка аспаптарын жасауға тал, қарағай, алма, арша ағаштарын
таңдады. Терек, қарағай, үйеңкі, емен секілді ағаш түрлерін көлемді құрылыс
қажеттерін өтейтін бұйымдарға пайдаланды.
Мен өзімнің курстық жобамда ағашты лобзикпен көркемдеп өңдеу әдісін
тиянақты жаздым деген ойдамын.

І. ТЕХНОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІМЕН ТӘСІЛДЕРІ

Қазіргі білім беруде қолданыстағы Технология білім саласының
міндеттері:
- оқушыларды өзіндік практикалық іс-әрекетпен жаңаны жасау, өзіндік
жүзеге асыру ұмтылысын қаруландыру;
- қазіргі заман өндірісінің технология, экономика, ұйымдастыру және
экология саласындағы технологиялық мәдениетт және жалпы еңбектік
білім мен ептілікті игеруін, оның даму перспективаларды жөнінде
түсінікті қалыптастыруды қамтамасыз ету;
- адамгершілік-еңбектік сапаны, кәсіпті таңдау және еңбек сүйгіштік
қоғамдық-құнды мотивтерді тәрбиелеу.
Бұл міндеттерді шешу, жүзеге асыру оқу-тәрбие процесінде оқушылардың
технологиялық дайындығын ұйымдастыружа оқытудың қазіргі заманғы
педагогикалық технологиясын және дамыта оқытудың қазіргі заманғы
педагогикалық технологиясын және дамыта оқыту әдістерін тиімді пайдалануда
болып табылады. Оның ішінде білім мазмұны бағдарламадағы оқу
материалдарының толық мәнді көрсетілуіне байланысты болады.
Технология пәні бағдарламасы мазмұнындағы теориялық мағлұматтар мен
практикалық іс-әрекеттер бағдарлама мазмұнында ғана қамтылып қана қоймай,
сондай-ақ оқу процесінде оқыту технологиясына, әдістемесіне байланысты
ашылады.
Технология пәнінің мазмұны адамның кәсіби іс-әрекет қазіргі дамыған
өндірістің ғылыми-техникалық негізінің кең ауқымды дүниетанымын игеруіне,
өндіріс пен ғылым негіздерінің байланысын іске асыруына, қолөнер шеберлігі
мен қазіргі өндіріс жұмысшыларының қызметін ұғынуына, меңгеруңне мүмкіндік
береді.
Қазіргі педагогика ғылымында дидактикалық принциптер білім мазмұнының
негізіне байланысты алынады. Олар төменгідей принциптер:
-оқыту үдерісін гуманитарландыру;
-оқытудың ғылымилығы жүйелігі;
-теория мен практиканың байланыстылығы;
-оқытудың көрнектілігі;
-оқытудың саналығы мен белсенділігі;
-білім беру мен тәрбиенің және жеке тұлғаның дамуныың байланыстылығы;
-білімнің шамаға лайықтылығы мен оқушылардың жас және дара
ерекшеліктерін есепке алу;
-білім берік және тиянақты меңгеру;
-оқыту процесінде пәнаралық және әр пәннің пәнішілік байланыстылық.
Білім беруді гуманитарландыру бүкіл тәрбие,білім беру, оқу-ағарту және
барлық мәдениет саласын гуманистік бағытқа жұмылдаруды кездейді.
Гумандық бағыт оқу-тәрбие процесінде, оның ішінде технология пән
сабақтарында негізінен педагогикалық қарым-қатынас арқылы және оқу
материалдары мазмұны арқылы жүзеге асырылады. Мұнда оқу-тәрбие процесі
ізгілендіруге бағдарланады. Оны жүзеге асырушы мұғалім болып табылады.
Оқытудың ғылымилық принципі. Технология пән сабақтарының мазмұны
өндірістік негізгі компоненттері бойынша анықталатындығы белгілі. Сабақта
техника, технологиялық процестерді және экономикалық көрсеткіштерді оқыту
барысында, олардың негізгі анықтамалары, заңдылықтары ғылыми негізде
түсіндіріледі.
Техника мен технологияның ғылыми негізі жаратылыстану негізінде
зерделенеді, экономикалық көрсеткіштер,сандық және сапалылық тұрғыдан
анықталады. Сонымен бірге мұғалім пайдаланған ғылыми ұғымдар мен
терминдерге түсіндіріп, дұрыс қолдана білуге үйретеді.
Сабақта оқушыларға бұйым жасауда материалды таңдау үшін олардың
қасиеттерін, технологиялық өңдеу барысында болатын құбылыстарды ашып ғылыми
тұрғыда түсіндіру, оқушының ойлау қабілетін дамытады.
Оқытудың жүйелілік және біразділік принципі. Білімнің жақсы меңгерілуі
үшін жаңа білім бұрыңғы бар білім жүйесіне бірітіндеп енгізіледіп.
Таным қызметінің бұл жағы жүйелілік және біразділік принципі деп
аталады. Мұғалім оқу материалына, мазмұнына байланысты әрбір сабақтың оқу
материалын, мазмұнын дидактикалық талаптарға сай логикалық байланыста,
оқуды жүйелі қамтамасыз етеді. Технология пән сабақтарының барлығында
әрбір оқушы жүйелі түрде практикалық еңбек дағдыларын және сол сияқты
өндірістің ғылыми негізін міндетті түрде меңгеруі тиіс. Сондықтан
оқушылардың сыныптан сыныпқа көшкенде еңбек операцияларын, технологиялыұ
процестерді, техника негіздерін зерделеуі және еңбек құралдарымен жұмыс
істеуі біртіндеп, қарапайымнан күрделіге өтумен меңгеріледі. Сабақтарда
бірізділік, жүйелілік принциптерін жүзеге асыру бағдарлама мазмұнында
көрсетіледі. Сабақ барысында бірізділік, жүйелілік принциптерін іске
асыруда мұғалімнің қызметі мына бағытта жүзеге асырылады:
- технология пән сабақтарының барлық кезеңдерінде оқушылардың жалпы
еңбектік, жалпы өндірістік дағдыларын қалыптастыруды көздеумен;
- өндірістің ғылыми негізін, біртұтас жүйелі білімді қалыптастыруды
қарастырумен;
- оқушылардың әрбір сабақта меңгерген оқу материалы бұрыңғы өтілген
сабақтардың негізінде қарастырумен;
- әрбір сабақты жоспарлауда ол сабақтардың өткен сабақтармен
байланысты болуын қарастырумен;
- сабақта өткен техника-технологиялық, мағлұматтар бағдарламалы
тиянақты жоспарлаумен;
Оқытудың түсініктілігі мен ауқымдылық принципі. Білімнің жақсы
меңгерілуі үшін олар түсінікті келтірілген болуы керек. Оқытудың
түсініктілігі мен шамаға лайықтылығы принципі тұрғысынан берілген сыныпқа,
оқушылардың жас ерекшелігіне, білім деңгейіне сай болады.
Шамаға лайықтылық – теориялық тұрғыдан алған білімнің оқушының
санасына байланыстылығын көрсетеді. Технология пән сабағында білімнің
шамаға лайықтылығы былай қарастылады. Метариалды өңдеуге қатысыт жасалатын
бұйымның оқушылардың жас ерекшелігіне, физиологиялық, ой ерекшелігіне сай
келуі.
Оқытудың көрнекілік принципі. Оқушы танымы нақты фактілер мен
құбылыстарды сезімдік қабылдауынан басталады.
Көрнекілік принципі нақтылық пен абстрактілігінің бірлігі негізінде
алынып қарастылады. Бұл принцип оқушылар білімдерді игергенде зерделеп
отырған заттар мен құбылыстарды немесе керісінше, жалпыдан жалқыға, нақтыға
қарай оқытуды осылай етіп қою талаптарын білдіреді..
Мектепте еңбек сабақтарына байланысты оқуды, өнімді еңбекпен
байланыстыруда мына міндеттерді шешу қажет:
1. Оқушылардың жасайтын өнімдерінің жоспарын түзу.
2. Оқушылардың жасаған бұйымына байланысты еңбегін материалдық және
моральдық ынталандыру.
3. Оқушылардың жасайтын бұйымына байланысты есеп жүргізу және ол бұйымдарды
қажетке жарату.
4. Базалық кәсіпорын жағдайларында оқушыларды жұмыс істеуге бейімдеу.
Өнімді еңбек оқушыларды бір жақты абстрактылы ойлаудан нақтылы ойлауға
өтуін қамтамасыз етеді. Себебі оқушылардың практикалық қызметінде теорияның
практикамен байланыстылығын тікелей бақылау арқылы қоғам игіліктерін
жасайды және белсенді жұмыс атқарады.
Еңбектің негізгі құрамдас принциптері. Технология пән сабағында
мектеп оқушыларын еңбекке, дайындауда оқытудың дидактикалық принциптерімен
қатар еңбектің негізгі құмардас принциптер қарастырылады.
Орал төмендегідей:
1. Еңбекке баулу процесінде оқушыларды тәрбиелеу.
2. Еңбекке дайындауға кәсіби бағдар беру.
3. Оқушылардың ебекке шығармашылық қатынасын қалыптастыру.
4. Кәсіби оқыту.
Оқыту үдерігі: оқытудың мақсаты мен міндеттері → оқыту мазмұны →
оқыту әдістері → оқытуды ұйымдастыру формалары → оқыту нәтижесі сияқты
компоненттерден тұрады, бұл компоненттерді бір-бірінен бөліп қарастыруға
болмайды.
Оқытудың мақсаты мен міндеттерін оқытудың тиімді формалары мен әдістерін
пайдаланбай жүзеге асыру мүмкін емес. Мектепте Технология пән
сабақтарының міндеттері мен мазмұны бойынша: жаңа бәлімдерді қолдану;
білімдерді жүйелеу және талдап қорыту; білімді, еңбектік ептіліктер мен
дағдыларды тексеру; аралас сабақтар түрлері болуы мүмкін.
Технология пәнін оқытудың өзіндік ерекшелігін ескере отырып оқушының іс-
әрекеті мен оқытушының оқыту әдістері мен тәсілдері бойынша В.А.Поляковтың
жіктеуі едәуір тиімді деп есептеледі. Ол оқып үйрену әдістеріне
төмендегілерді жатқызады:
1. жаттығу (ақыл-ой, қозғалыс, аралас);
2. оқу эксперименті (лабораториялық-практикалық жұмыстар);
3. оқу өндірістік жұмыстар;
4. есептерді шешу (техникалық, технологиялық есептерді шешу);
5. Техникалық құжаттармен жұмыс жасау (оқу, құрастыру, схема және
сызбаларды, техникалық және нұсқау карталарды және т.б. қолдану);
6. Ғылыми – техникалық әдебиеттермен жұмыс жасау (анықтамалар мен оқу
құралдарымен техника бойынша көпшілікке түсінікті кітаптармен және т.б.)
Ол мұғалімнің оқыту үдерісіндегі қолданылатын оқыту әдістеріне
төмендегілерді жатқызады;
1. Оқу материалдарын ауызша мазмұндау; (еңбек құралдарының құрылысы мен
жұмыс истеу принципін, технологиялық процесстердің ғылыми мәнін түсіндіру,
өндіріс, кәсіп туралы т.б. баяндау);
2. Әңгіме (білімді тексеру үшін және оқушыға жаңа мағлұматтарды хабарлау
үшін;
3. Оқу демонстрациясы (оқып үйренетін механизмдер мен машиналарды,
үлгілерді және т.б. кинофильмдерді, диафильмдерді және диопозитивтерді
көрсету, техникалық құжаттармен таныстыру, еңбек тәсілдерімен операцияларын
көрсету және т.б.);
4. Оқушылардың білім, ептілік және дағдыларын бағалау және тексеру әдістері
(ауызша сұрақтар практикалық бақылау жұмыстары, біліктік емтихандар және
т.б.);
Жастарды материалдық өндіріс саласында кәсіпке, мамандыққа дайындауда
педагогтың өндірістік оқыту әдістерінің мәнін түсіндіру үшін білім алушының
іс-әрекеті сипаты мен байланысын қарастыру қажет. Білімгердің оқушының
теориялық оқу кезіндегі іс әрекеті танымдық сипатқа ие болады. Оның
нәтижесі ұғымдарды қалыптастыру және техникалық шығармашылықты дамыту,
әрбір ұғымғы белгілі бір таңба сәйкес келеді. Сондықтан да білімгердің оқу
танымдық іс-әрекетінің сыртқы көрінісі таңбалы іс әрекет болып табылады.
Еңбек операцияларын тәсілдерін, әрекеттерін көрсетуді студенттер,
оқушылар үшін қарапайым болып табылатын қозғалыстардан бастау қажет.
Қарапайым қозғалыстардың дұрыс орындалуына негіз болады. Технологиялық
дайындық теориялық мағлұматтарға сәйкес практикалық іс-әрекеттерден тұрады.

1.1 Технология пәнін оқытуды ұйымдастыру формалары

Еңбекке баулу — мұғалімнің оқушыларға техникалық,технологиялық білім
мен білік беретін, оқу мен еңбек үрдісін ұйымдастыратын ,балаларды
перспективалық технологиямен таныстырып,олардың перспективалық көзқарасын
қалыптастыратын оқу үлгісі. Технологиялық еңбек сабақтарын жоспарлау оқу
үрдісін ұйымдастырудағы нақтылы,бағдарламада қойылған мақсаттарды жүзеге
асыруға, шеберханаларды ұтымды пайдалануға,сапасы жоғары өнім дайындауды
қамтамасыз етеді. Оқушылар сабақта еңбекке қатысты нақты білім мен білікті
игереді. Игеру ісі мұгалім тарапынан техникалық- технологиялық мағұлмат
беру белгілі бір техникалық операциялардың орындалу әдістерін көрсету
кезінде жүзеге асады.Мұғалім сабаққа дайындық барысында оның
мақсатын,мазмұнын,құрылымын жоспарлайды,оқытудың әдістері мен түрлерін
қарастырады. Осының бәрін қамтитын сабақ жоспары мынадай элементтерден
тұрады:
Сабақтың тақырыбы (оқушыларға берілетін техникалық-технологиялық білім
мен біліктітің көлемін қамтиды);
Сабақтың мақсаты ( білім,тәрбие мен даму аспектілерін қамтитын
міндеттердің кешенімен таныстырады);
Материялдық-техникалық базасы(жабдықтар,саймандар,материал дар,көрнекі
құралдар,технологиялық карталар);
Сабақтың құрылымы мен мазмұны оның мақсатына сәйкес белгіленеді, әрбір
элементті орындауға жұмсалатын уақытты шамамен анықтауға мүмкіндік береді.
     Қазіргі кезде шығармашылық еңбекке ,еңбек тәрбиесіне ерекше көңіл
бөлуде.Шығармашылық ойлау қабілеті кез келген адамда бар.Бұл әсіресе жас
өспірімдерге тән қасиет. Психолог мамандар адамның бойындағы шығармашылық
ойлау қабілетін бала кезінен қалыптастыру керек деп есептейді.Технология
пәні бойынша оқушыларға кең көлемде білім бере отырып,олардың қабілеттерін
жетілдіре түсуге,белгілі бір кәсіпке бейімделуіне көмектеседі.Қазір
көптеген мектептерде ірілі-ұсақты темір,ағаш өңдейтін станоктар
бар.Оқушыларға тек оларды тиімді пайдалануды үйрету керек.Еңбекті
оқушылардың білімдеріне және технология мен техника негіздеріне сүйене
отырып ұйымдастырады.Сол үшін мұғалім оқушылардың
физикадан,математикадан,сызудан,сур еттен алған білімдерін пайдаланатынын
ескереді.
Еңбекті ұйымдастырудағы мұғалімнің міндеті:
- еңбек обьектілерін таңдау;
- материалдық-техникалық базаны нығайту;
- санитарлық нормалар мен қауіпсіздік техникасын сақтау;
- ұйымдастырудың тиімді түрлері мен әдістерін анықтау;
- нәтижелерді бақылау,есепке алу;
- оқушылардың өзін-өзі басқару топтарын құру;
- көрмелер ұйымдастыру.
   Оқушылардың өзін-өзі басқару тәжірбиесінде жұмысты топ жетекшілері
атқарады. Олардың қызметі-топтың еңбек процесін ұйымдастыру ,сапаны
бақылау ,талдау.Мұнымен бірге олар еңбек нәтижелерін бағалайды.Жұмыс барысы
кезінде еңбек қауіпсіздігі мен санитарлық ережелерді қатаң сақтау жөнінде
талаптар қойылады және олардың орындалуына ерекше назарда ұстау керек.
Сондықтан :
- сабақ өткізу кезінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету;
- өндірістік-санитарлық еңбек қауіпсіздігіне қатысты ережелер мен
нұсқамалар;
- талапқа сай аспаптармен жұмыс істеу.
   Технология сабағы, оқушыларды еңбекке баулу сабағы олардың жеке және
жас ерекшеліктерін ескере отырып жүргізіледі.Оқу материалының мазмұны
қазіргі заман талабына сай ғылыми-техникалық жетістіктердің даму деңгейіне
жақындатылған болуы тиіс.Оқу материалы оқушыға түсінікті болуы тиіс.Ол
үшін әртүрлі әдістемелік құралдарды жиі қолдану керек.Оқушылардың
жүктемесін олардың жас ерекшеліктерін ескере отырып берген дұрыс әрі ол
қарапайым болғаны дұрыс.

1.2 Технология пәнін оқытудағы өндірістік оқыту жүйелері

Мұғалім Технология пәні мазмұнында қарастырылған технологияны
оқытудың ерекшеліктері негізінде оқушыларды оқыту мен тәрбиелеуді жүзеге
асырады, мектеп оқушысының жеке тұлғалық дамуына, оның азаматтық
позициясының, ғылыми, экологиялық және экономикалық сауаттылығының
қалыптасуына, өзінің болашақ кәсібін анықтауына мүмкіндік береді. Оқу
мекемесінің статусына сәйкес мұғалім оқу жоспарын, оларға өзінің оқытатын
пән бағдарламасын саналы таңдайды, сондай-ақ оқу-әдістемелік әдебиеттермен
қамтамасыз етеді.
Технология пән мұғалімдеріне қажетті оқу-тәрбие процесін
ұйымдастырудағы білім, іскерлік және дағдырлар жоғары оқу орындарында
қалыптастырылуы тиіс, ал білім беру жүйесінде практика барысында
жетілдіріледі.
Мектептегі технология пән мұғалімдеріне орта мектепте оқушылардың
технологиялық мәдениетін қалыптастыру қажетті шарттың бірі болып табылуды.
Сол себепті де технология мұғалімінен оқушыларға технологиялық білім беруді
нәтижелі жүзеге асыру талап етіледі. Технологиялық білім беру өндірістік
немесе оқыту жүйелері негізінде жүзеге асырылады.
Технологиялық білім беру үшін пән мұғалімінің оқытуға сәйкес аталған
дайындығы кең, әрі терең болуы керек Аталған бағыт бойынша дайындық
кәсіптік оқыту деңгейінде жүзеге асырылады. Пәнді оқытуды терең түсіну үшін
өндірістік оқыту, өндірістік оқыту жүйелері жөніндегі ұғымдарының мәнін
түсіну қажет.
Технология пәні мазмұнындағы материалдарды өңдеу технологиясын
оқыту кәсіптік оқыту жүйелері арқылы жүзеге асырылады.
Олар төменгідей:
Заттық жүйе – оқушы өзі меңгеретін мамандығының сипатына байланысты, типтік
бұйымдар жиынтығын әзірлеуге негізделген. Мұнда бұйымдарды әзірлеу
біртіндеп күрделене түседі. Оларды әзірлеу барысы дидактикалық жоспары
бойынша жеке операцияларға жіктеледі. Бұл жүйенің өзіндік кемшілігі бар.
Олар: оқушының жеке еңбек тәсілдерін орындау ережелерімен арнайы
таныстырылмайды; олар тек қана шебердің қозғалысы мен басқа да еңбек
қимылдарын көшіруге ұмтылады. Мұндай оқытуда жаңа бұйым әзірлеу барысында
оқушылар өздерінің іскерлігі мен дағдысын қолдана алмайды. Сол себептен де
олар қайтадан оқытуды қажет етеді.
Операциялық жүйе – өндірісте қолөнершілік тәсілді айқындайды.
Сондықтан да бұл оқыту жүйесі ХІХ ғасырдың екінші жартысына дейін
қолданылды.
Операциялық жүйе бойынша оқушылар өздері меңгеретін мамандық
мазмұнын, еңбек операцияларын орындайды. Осыған байланысты оқушылар әртүрлі
бұйымдарды әзірлеуді үйренеді. Тек қана жүйелелік тәсіл негізінде жұмыс
жасау, мамандық аясында шектеледі.

ІІ. ЛОБЗИКПЕН КӨРКЕМДЕП ӨҢДЕУ ӘДІСІ

Бұрын қолөнер шеберлігіне қажетті ағаштың бәрін ұсталар тікелей өз
қолымен даярлаған. Оларды дер кезінде кесіп, мезгілінде кептіріп отырған.
Мысалы, үйшілер үйдің сүйегіне қажет кереге, уық, шаңырақ жасайтын
сырғауылдарды отпен морлап, тезге салып иген, ырғаққа ұстап, керекті
қалыпқа түсірген.
Бүгінде қолдан тақтай даярлап жатудың қажеті жоқ. Ағашты өңдеп, оған
ою- өрнек салу үшін дайын тақтай да жеткілікті. Дегенмен еңбек сабағында
ағашпен жұмыс істеу үшін, оны кесуді, шабуды, тегістеуді, өңдеуді, ішінара
қашауды, ойып, өрнек салуды білу керек. Әрине мұның бәрін құрал-саймансыз
жүзеге асыра алмайсыңдар. Ағашты өңдеу жұмыстарына қажет құрал-саймандармен
танысып кетейік:
Сүргілеу аспаптарының түрлері көп. Олардың ең көп тараған түрлері-
сүргі,шерхебель және фурганок. Шерхебель-пышағының жүзі доға тәріздес дөңес
келеді және алғашқы, дөрекі өңдеу жұмысы жүргізіледі. Сүргі-пышағы тегіс
болады және сүргімен таза өңдеу жұмысы жүргізіледі.
Ағашты кесіп, дайындауға қол ара, балта, кернеу ара қолданылады.
Ағаштан алынған тақтайды түрпімен, қарапайым сүргімен, үлкен сүргімен т.б.
Құралдармен өңдейді, сондай-ақ бұрғы мен үскіні де пайдаланған. Ағашты
кесуге қажетті ең басты құрал – қол ара. Ара қалыңдығы әр түрлі болат
жолақтардан жасалады, оларды төсем деп атайды. Төсем өте қатты, тегіс және
иілгіш болуы шарт. Оның иілгіштігі аз әрі тым қатты болса, төсемнің тістері
тез сынады. Араның тістері екі түрлі қызымет атқарады: біріншіден, ол
ағаштың талшығын кеседі, екіншіден, кесілгенде пайда болған ағаштың ұнтағын
сыртқа ысырып, шығарып отырады.
Ағашты сүргілеу. Ағаш бұйымдардың беті тегіс болу үшін, оны
сүргілейді, ол арқылы ағаштың қажет пішіні мен өлшемі алынады. Сүргілеу
барысында ағаштың бетінен оның жұқа қабаты алынып тасталады. Оны жоңқа деп
атаймыз. Сүргілеу аспаптарының да түрлері көп. Олардың ең көптараған
түрлері – сүргі,шерхебель және фуганок. Шерхебель пышағының жүзі доға
тәріздес, дөңес келсе, фуганоктың пышақ жүзі түзу сызық сияқты болады.
“Ел іші-өнер кеніші” дегендей біздің өлкемізде де ағаштан түйін
түйетін небір атақты шеберлеріміз болған.Мысалға,соның бірі жерлесіміз
белгілі қолөнер шебері-Айдос Мұратұлы атамыз.Халық шеберлерінің ағаштан
жаса-ған,кең тараған бұйымдарының бірі-сандық.Оған киім-кешек т.б. заттарды
салуға арналған.Қыз ұзатқанда қыз жасауы сандық болған.Ағаштан жасалған үй
жиһаздарының безендіру тәсілдерінің де ерекшеліктері бар.Мысалы: Оңтүстікте
бояумен сәндеу,ою жүргізу басымырақ болса,Солтүстік,Орталық, Шығыста түсті
металдар мен әсемдеу жиі кездеседі.Ал,Батыста бедерлеп ою ойылып,қосымша
түрлі-түсті бояулар жағылып үйлесімді көркемделеді.
Үй жиһаздарына салынатын ою-өрнек мотиві де әр түрлі.Оңтүстікте
геометриялық фигурада пайдаланса, Солтүстік, Орталық, Шығыс аймақтарда
жануар стилі (зооморфты) және өсімдіктер стилін жиі пайдаланады. Ертеде
қазақ халқы үй жиһазының әдемілігіне ерекше көңіл бөлген. Әсіресе өрнегі-
не. Ежелгі шеберлер үй жиһаздарының бетіне нақыштап сүйектен, күмістен,
алтыннан оюлармен әшекейлеген.
Бұған ағаш ою, оны механикалық өңдеу, желімдеу мен құрастыру, ағашты
қаптау мен әрлеу, есіктіңілгегі мен тұтқасыз, сондай-ақ құлып орнату т. б.
жұмыстар жатады. Мұндай жұмыстардың көпшілігін, оған керекті аспаптары
жеткілікті болған жағдайда ағаш ісмерлігінен хабары бар әр адамның өзі-ақ
үй жағдайында орындай алады.
Ағаш бұйымдарды дайындау және жөндеу үшін тақтайлар, тұтас немесе
жалғамалы сырғауылдар, тақталар мен фанера, сондай-ақ жоңқалы ағаш тақта
(ЖАТ, яғни ДСП — древесностружечные плиты) және талшықты ағаш тақта (ТАТ,
яғни ДВП — древесно-волокнистые плиты) пайдаланылады.
Тақтай, сырғауыл, тақталар табиғи ағаштардан жасалғандықтан ағашқа тән
қасиеттер оларда да болады. Ол түрлі соққы мен тербеліс әсерлеріне төзімді,
өңдеуге ыңғайлы, желімден құрастырғанда берік және сәндік бұйымдар жасауға
қолайлы болып келеді. Фанера бір-біріне желімденген үш немесе одан да көп
жұқа (қалыңдығы 0,5—1мм) ағаш қабаттардан (шнон) тұрады. Оларды
қабаттардағы ағаш талшықтары бір-біріне перпендикуляр болатындай етіп
желімдейді.
Фанераның қалыңдығы 3—25 мм ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.