АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ ӨНДІРІСІНІҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫЛАТУ ЖОЛДАРЫ

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

ӘОЖ 338.43
АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҚ ӨНДІРІСІНІҢ ТИІМДІЛІГІН ТАЛДАУ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫЛАТУ ЖОЛДАРЫ

Айнабек А.Н., Ерхан А. - ЭФ-16-1к2 тобының студентері,
Есентаева А.А. - аға оқытушы, магистр

ҚР-да агроөнеркәсіптік кешен экономиканың аса маңызды саласы және ол экономикалық дағдарысты жою, тамақ және жеңіл өнеркәсіпті дамыту, саяси және әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз ету жолында шешуші роль атқарады. Көптеген жылдар бойы өнімді еңбекке ынталандыру тетіктерін жете пайдаланбағандықтан аграрлық салада терең дағдарыс қалыптасты. Одан шығудың бірден-бір жолы осы салада кешенді және жүйелі түрде экономикалық реформа жүргізу керек болды. Еліміздің әлемдік сауда ұйымына кіруі ауыл шаруашылық өнім өндірушілері үшін - дақылдардың сапасын, өнімділігін арттыру керек. Сапалы өнім алу, өнімділікті жоғарылату бірінші кезекте қызмет көрсететін орталықтардың техникалық базасын жетілдіру. Алдыңғы қатарлы экологиялық қауіпсіз техникамен, технологиямен жабдықталуын тиімді ұйымдастыруын қажет етеді. Сонымен қатар өндіріс тиімділігін жоғарлатуға алып келетін инновациялармен жаңа технологияларды енгізу негізгі функциясы болып табылады. Агроменеджерлерді жалдау әлемдік нарықта бәсекеге қабілетті өнім өңдіруге негіз болады. Нарықтық экономика жағдайында агроөнеркәсіптік кешенінде жүргізілген реформаның негізгі мақсаты өндірістің тиімділігін арттыру, өнім сапасын жақсарту, өнімнің өзіндік құнын төмендету арқылы халықты азық- түлік пен қамтамасыз ету болып табылады. ҚР - сы ауыл шаруашылығын тиімді дамытудың бір жолы ауыл шаруашылығын материалдық - техникалық ресурстармен, өндірістік қызмет көрсетуді қамтамасыз етуші кәсіпорындарға, ауыл шаруашылық кәсіпорындарын техникалық және жөн - жобалық көмек көрсетуші фирмаларға көңіл аудару.
Ауылшаруашылығын дамыту екі түрлі формада жүзеге асырылуы мүмкін: саланы дамытудың экстенсивті түрінде өңделетін жерлердің ауданын кеңейту есебінен, сондай-ақ техникалық негізде өзгертілместен табиғи азықтық игіліктер мен жердің табиғи құнарлығын пайдалану есебінен өндірісті өсіру іске асады.
Керісінше, интенсивті даму - өңделетін әрбір гектар жерді пайдаланудың тиімділігін арттыру, ғылыми-техникалық серпіліс жетістіктері негізінде оның өнімділігін көтеру, өндірісте ұйымдастырудың құралдары мен формаларын жетілдіру.
Сонымен бірге, интенсивті технологияның қоршаған ортаға мүмкіндік болатын кері әсерін де ескеру қажет. Осылайша, ауылшаруашылық интенсификациялау деп, бір мезгілде жердің экономикалық құнарлығын өсіру және қоршаған ортаны сақтай отырып, өндіріс көлемін ұлғайтып және оның тиімділігін көтеру мақсатында, өндірістің техникасы мен технологиясын жетілдіру негізінде жүзеге асатын, алқаптарға материалдық және тірі еңбек қорларын қосымша құюды айтады.
Кез келген қосымша құюлар интенсификацияға әкеле бермейді, тек олардың ішіндегі өндірістің сапалық жетілдірілуімен, жердің құнарлығын арттырумен, аудан бірлігінен өнім шығымын арттырумен қатар жүретін қосымша қорлар ғана интенсификацияға әкеледі. Мұндай құюлар, ереже бойынша өндірісті ұйымдастыру формаларын өзгертімен, жаңа техника мен технологияны игерумен байланысты болады.
Ауылшаруашылық интенсификацияларды қарастырғанда оның екі аспектісін ажырату керек:
1. Қол жеткізілетін интенсивтілік деңгейі;
2. Осы процестің экономикалық тиімділігі.
Ауылшаруашылық өндірісін интенсивтендіру деңгейі өндіріс және еңбек қорларының бір ғана өнердің ауданына шоғырлану (концентрациялану) дәрежесін білдіреді. Оны анықтау үшін - жалпы және жеке, құндық және натуралдық көрсеткіштер жүйесін қолданады.
Интенсивтендіру деңгейінің негізгі көрсеткіштеріне келесілер жатады:
1.Ауылшаруашылық жиынтық шығындары (ауыл шаруашылығының негізгі өндірістік қорларының және амортизациясыз өндіріс шығындарының сомасы). 1 га жер ауданы есебінде:
;
Мұндағы:
И1 - интенсивтендіру деңгейі, тенге 1 га-ға;
Фос - ауылшаруашылықтың негізгі өндіріс қорлары, теңге;
ПЗ - өндірістік шығындар, теңге;
ПЛ - ауылшаруашылық жерлерінің ауданы, га;
А - негізгі қорларды амортизациясы.
Химизация ауылшаруашылығының интенсификациялаудың негізгі шарттарының бірі болып қала береді. Ол ауылшаруашылық дақылдарының және малдың өнімділігінің өсуіне, өнім сапасының жақсаруына әкеледі, еңбекті үнемдеуге және оның өнімділігінің артуына ықпал етеді. Мұнда бірден екі бағытты атап өтуге болады:
1.Минералдың тыңайтқыштарды қолдану. Ғылыми - зерттеу институттарының мәліметі бойынша 1ц баланстанған минералды тыңайтқышты себу, қосымша 1,2-1,5 ц. астық, 8-12 ц. қант қызылшасының тамырларын, 7-10 ц. картоп, 10-12 ц. көкөніс алуға мүмкіндік береді екен.
2.Алқаптағы өсімдік зиянкестерін жою үшін гербицидтер қолдану. Химиялық өңдеуден кейін 80-90 % зиянкес жойылып, астық өнімділігі орташа есеппен 10%-ға, қант қызылшасы - 15%, көкөніс - 20%-ға артатынын тәжірибелер көрсетіп отыр.
3.Өсімдіктер мен малдарды аурулар мен зиянкестерден қорғау үшін химиялық құралдарды пайдалану ауылшаруашылық өндірісіне үлкен зардабын әкелуде. Мамандардың есебі бойынша осы себеппен ауылшаруашылық дақылдарының 20%-ы ысырап болып жатады.
Ауылшаруашылық - интенсификациялауға, сондай-ақ жерді мелиорациялау - суару, құрғату, әктеу, гипстеу ықпал етеді. Мұндай іс-шаралар ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігін 1,4-1,8 есе көтеруге және өндіріс тиімділігін арттыруға айтарлықтай ықпал етеді.
Мал шаруашылығының тиімділігін арттырудың міндетті шарты - тұқымдастыру (племенная) жұмыстарын дұрыс ұйымдастыру.
Жоғарғы сортты мал отарларын қалыптастырып, оларды толыққанды азықтандырып, жақсы күткен жағдайда бірлік шығынға өнім шығымын айтарлықтай арттыруға мүмкіндік береді.
Экономикалық дағдарыс жағдайында АӨК-дегі экономикалық механизмді жетілдіру, өндірісті ұйымдастырудың прогрестін формасына өту, еңбектің жоғарғы өнімділігін ынталандырудың үлкен мәні бар. Ауылшаруашылық интенсификациялау мамандандырылған кәсіпорындарда сәтті жүзеге асады, себебі оларда ғылыми - техникалық серпілістің жетістіктерін өңдеуге жағымды жағдай жасалған.
Белгілі бір кәсіпорынның өркендету жүйесін айқындау кезінде өндірістік құрылымның ұтымды түрін табу қажет. Бұл мәселе үш түрлі жолмен шешілуі мүмкін.
Біріншісі қолда бар салалар өзгертілмейді, бірақ олардың сапасын жақсарту, яғни өнімді мал тұқымдары, түсімі мол дақылдар, өнімділігі жоғары машиналар қолданылуы көзделеді.
Екіншісі: салалардың саны, түрі жаңартылып, шаруашылықтың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.