Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылық сезімін қалыптасыру

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
І бөлім. Әдебиеттік оқу сабағында оқушылардың ұлтжандылық сезімдерін қалыптастыру мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1.Әдебиеттік оқу сабағында оқушылардың ұлтжандылық сезімдерін қалыптастырудың педагогикалық тұрғысы ... 5
1.2.Бастауыш сынып оқушыларының ұлтжандылық сезімдерін қалыптастырудың психологиялық тұрғысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
ІІ бөлім. Әдебиеттік оқу сабағында оқушылардың ұлтжандылық сезімдерін педагогикалық процестер арқылы қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.1.Сынып сабақтарында бастауыш сынып оқушысының ұлтжандылық сезімдерін тәрбиелеудегі негізгі бағыт бағдарлылық ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.2. Сыныптан тыс жұмыстар арқылы бастауыш сынып оқушысының ұлтжандылық сезімін қалыптастыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 28
Іс-тәжірбиелік бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..3 2
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .. 38
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 40

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі. Бастауыш буын - қайталанбайтын кезең, ақиқаты сол, білім негізі бастауыштан басталады. Бастауыш білім беру сатысы оның үздіксіз білім беру жүйесіндегі басқа буындармен тек сабақтас болуымен ғана емес, ең алдымен оқушы тұлғасы ұйытқысының қалыптасуы мен дамуы қуатты жүретін аса маңызды, құнды, қайталанбайтын буын екендігімен ерекшеленеді.
Басты назар аударатын мәселелердің бірі - ұлтжандылық. Ұлтжандылық патриоттық тәрбие құндылықтары арқылы жүзеге асатыны белгілі.
Оқу адамның жеке басы танынымының ерекше түрі. Оқи жүріп оқушылар өздерін қоршаған дүниені, елін, жерін, ұлтын, мәдениетін, тілін таниды.
Өмір ағымы талап етіп отырған жаңа қоғамға лайықты саналы, білімді, жетілген жеке тұлғаны дайындау бүгінгі мектеп алдында тұрған негізгі міндет. Сондықтан әдебиеттік оқу сабағында оқу - тәрбие жұмыстарын жан - жақты толықтырып, халықтық тәлім- тәрбиенің озық үлгілерімен сабақтастырып, бойында еліне, жеріне деген сүйіспеншілік сезімі дамыған азамат тәрбиелеу бүгінгі күн талабының өзекті мәселелерінің бірі болып отыр.
Отаншылдыққа, туған жерін қорғауға баулу әдебиеттік оқу сабағындағы тәрбиелік жұмыстарының аса маңызды бөлігін құрайтынды.
Қазақстан - 2050 бағдарламасына қатысты Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Оқушыларды қазақстандық патриотизмге, шығармашылық жағынан дамыған жеке тұлға ретінде тәрбиелеу қажет. Бүгіннен бастап ұлттық мінез - құлық, биік талғампаздық, тәкаппарлық, тектілік, білімділік, биік талғам, ұлттық намыс қасиеттерін сіңіріп қалыптастыруымыз керек, - делінген.
Отан сүю, ұлтжандылық деген ұғымдар мектепке, үйге жақынына, туған қаласына (ауылына) деген сүйіспеншіліктен басталады.
Әрбір халық ел мен жер қадірін, ата - баба дәстүрін, ұрпағының құлағына кішкентайынан құюға тырысады. Бұл тұрғыда, қазақ халқының жаңа туған нәрестені бесікке салып, шілдехана тойынан бастау алып, тұсау кесу, қыз ұзату, үйлену тойы, тіпті адамды соңғы ақтық сапарға шығарып салу секілді сан - қилы ырымдар мен кәделерге толы салт - дәстүрлерінің маңызы ерекше.
Ұрпақты ата - салтымызбен ұлтжанды етіп тәрбиелеу ұстаздар қауымына үлкен талап қоюда. Себебі бала мектеп табалдырығынан көрсем - білсем деген алып - ұшпа құмарлық сезіммен келеді. Осы сәтті ұтымды пайдаланып, білімді ұлттық тәрбиемен ұштастыра білген мұғалім ғана жемісті жетістіктерге қол жеткізеді.Мектепке келген баланың отбасында бойына сіңірген мейірімділік, сүйіспеншілік, бауырмалдық секілді қасиеттерін одан әрі шыңдап, соның негізінде ұлтжандылық сезімді аша білу үшін әрбір мұғалім жүйе бойынша белгіленген нақты іс- шараларды аса шеберлікпен үйлестіріп жүргізуі тиіс.
Елдің елдігін оның тарихы, әдебиеті, салт - дәстүрі сақтайды деген ұғымды бастау етіп алатын болсақ, ұлтжандылыққа тәрбиелеу үрдісін шартты түрде мынандай іс - шараларға бөлуге болады:
тілді құрметтеу;
ұлттық салт - дәстүрді зерделеу;
елдің тарихы мен мәдениетін оқып зерттеу;
ата - бабалар өсиетін орындау;
жер байлығы мен табиғатты қастерлеу.
Яғни, ұлтжандылық тәрбие беруде, ең алдымен ана тілі, табиғаттану, әліппе сияқты пәндер едәуір үлес қосады. Халқымыздың әдебиеті мен тіл өнері - бабаларымыздың бізге қалдырған бай мұрасы. Ана тілімен Отан деген ұғымдар - бір - біріне ажыратуға келмейтін түсініктер. Ана тілінің бүгіні мен болашағына немқұрайлы қарайтын кісі өз Отанының мүддесіне де дәл солай салғырт қарамақ.
Ел болам десең, бесігінді түзе, - дейді ұлы жазушымыз Мұхтар Әуезов. Халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан салт - дәрсүр, әдет - ғұрып үлгілері мен өнегелері соның айғағы. Елін сүйген адам сол елдің салт - санасын, мәдени мұрасын қастерлеп, өнеге тұтуы тиіс.
Оқушыларды өз елін, туған жерін қорғауға және оны сүюге баулып, оларға сонау Абылай бабамыздан бастап кешегі желтоқсанға дейін азаттық үшін алысқан ұлы тұлғалардың ел тәуелсіздігі жолындағы ерлік істерін ұғындыру мақсатында ел тану материалдарын, белгілі қоғам қайреткерлерінің өмір деректерін көптеп қолдану ел жандық сезімдерін тереңдетені сөзсіз.
Жастарымыздың бойында елжандылық, азаматтық, жоғары ізгілік пен адамгершілік сезімдері жан жақты жетілгенде ғана Қазақстандық патриотизм сезімі асқақтай түседі.
Елдің елдігін сақтап, ұрпақтан ұрпаққа мирас етіп қалдыратын құндылықтарына деген жан - ашырлық танытуда ұлтжандылықтың рөлі ерекше. Сондықтан курстық жұмыс тақырыбымды Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылыққа деп таңдауыма негіз болды.
Зерттеу мақсаты: Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылық сезімін қалыптасырудың мазмұнын, формасын, әдістерін негіздеу.
Зерттеу объектісі: оқушылардың ұлтжандылық сезімдерін қалыптастыру.
Зерттеу пәні: ұлтжандылық сезімді жетілдірудің жолдарын педагогикалық процесте қалыптастыру.
Зерттеу міндеттері:
1.Ұлтжандылық туралы қазіргі кезде қалыптасып отырған ой - пікірлерді анықтау;
2. Ұлтжандылық тәрбие жөніндегі теориялық, тәжірибелік ой - пікірлерді айқындау;
3. Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылық сезімін тәрбиелеу құндылықтарын белгілеу;
4. Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылық сезімін педагогикалық процесте қалыптастырудың мүмкіндіктерін қарастыру.
Зерттеу әдістері: педегогикалық, психологиялық, этно - педагогикалық, тарихи - этнографиялық, фольклорлық, бастауыш әдістемелік, әдеби, әлеуметтік әдебиеттерге тақырып бойынша теориялық талдау жасау; бастауыш педагогикасы мен әдістемесі, бастауыш сынып мұғалімдерінің инновациялық жұмыстарына талдау; педагогикалық тәжірибелерді жинақтап қорыту.
Курстық жұмыстың құрылымы. Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, әр бөлім екі бөлімшеден, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

І бөлім. Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылық сезімдерін қалыптастыру мәселелері.
1.1. Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылық сезімдерін қалыптастырудың педагогикалық тұрғысы.
Адамға ең бірінші тәрбие берілуі керек, тәрбиесіз берілген білім - азаматтың қас жауы, ол келешекте оның барлық өміріне апат әкеледі, - депті әл - Фараби бабамыз. Мұнан өз тағдырын өзін шешуге қолы жеткен халқымызға ұлттық рухани болмысты дұрыс қалыптастыру аса қажет екенін байқаймыз.
Отаннына деген сүйіспеншілікті қалыптастыру мәселесі - бүгінгі күннің білім беру жүйесі алдында тұрған маңызды міндеттерінің бірі.
Отан дегеніміз - халық. Халық дегеніміз - адам. Адамды сүю - оған жақсылық жасау. Ендеше отаншылдық - сонау ерте заманнан қалыптасып келе жатқан қасиетті сезім. Халықтық құндылықтарға сүйене отырып, елдікке, ерлікке, азаматтыққа тәрбиелеудегі өлең - жырлар, мақал - мәтелдердің әсері ұтымды болатындығы туралы танымал педагогтарымыз айтып та, жазып та жүр.
Ұлтжандылық мәселесі қай халықтың болмасын басты тәрбие бағдары болады. Ұлтжандылық сезімді тәрбиелеуде түрлі құралдар пайдаланылады. Ұлтжандылық сезімдер құралдарына:
1. Ұлттық құндылықтары - жер, ел, тіл жатады.
2. Ұлттық нышандары - Ел таңба, Ту, Әнұран.
3. Ұлттық мәдениеті - сөз, бейнелеу, саз, дене тәрбие және т.б.
4. Қазақ зиялыларының өнегелі іс - әрекеттері мен сөздері.
Жас ұрпақтың оның ішінде төменгі сынып оқушыларының төл мәдениетінен нәр алуы ұлттық фольклорымен тығыз байланысты. Қазақ халқының өте әрідегі ата - бабаларының өмір сүрген кезінен (ҮІ ғасыр, Түрік қағанаты) бастау алып, күні бүгінге дейін кәдесіне жарап келе жатқан рухани мұраның бірі - халықтық педагогика. Халық педагогикасының басты мәселелерінің бірі - ұлттық үрдістер тұтастығын сақтай отырып азаматтық, адамгершілік, патриотизмге тәрбиелеу болды. Қазақ халқының тәлімдік мәні зор ой - толғаныстары бесік жырымен батырлық эпостарда, ертегілер мен аңыздарда, шешендік сөздер мен айтыс - термелерде, жұмбақ - жаңылтпаштар мен мақал - мәтелдерде көптеп кездеседі. Мұндағы ұрпақ тәрбиесінің негізгі түйіні - адамгершілік - имандылық, ақыл - ой, еңбек, эстетика, дене, патриоттық тәрбиесіне байланысты мәселелерге келіп тіреледі. Қазақ халқы бала тәрбиесімен арнайы айналысатын қоғамдық орындар (балалар бақшасы т.б.) ашпаса да, өз ұрпағын бесікте жатқан кезіннен бастап - ақ өлең - жыр мен әңгіме, ертегі, тақпақ тәрізді мәтіндік ұлағаттармен санамақ, жаңылтпаш сияқты ойындар арқылы тәрбиелеп отырған. Ауыз әдебиетінің басқа түрлеріне қарағанда, мақал - мәтелдердің өзіне тән ерекшеліктері мен өзгешеліктері бар.
Отансүйгіштікке тәрбиелейтін мақал - мәтелдердің алатын орны өз алдына бір төбе. Мақал - мәтел ойды қысқа да ұтымды жеткізетін, өмір тәжірибесін қолдана айтатын сөздер. Онда ел, жер, халық, Отан жайында айтылған өнегелі сөздер өте көп. Мысалы, Өз елім өрен төсегім, Ел - жұрты бардың жұтамы жоқ, Туған жердің күні де, күлі де ыстық, Туған жер - тұғырың, туған ел - қыдырың, т.б. мән мағынасына зер салатын болсақ, ешқандай дәлелдеуді қажет етпейтін, жас ұрпақтың отансүйгіштік, ұлтжандылық сезімін жетілдіру үшін қажетті қағидалар, бұлардың тәрбиелік мәнін түсіндіре отырып, бала тәрбиесінде кең пайдаланылды. Өзінің мақалдарында туған жер, ел - отанды аса жоғары бағалап ардақтаған халық енді оларды қорғау әрбір ер - азаматтың басты борышы деп біледі. Жат елдің жақсысы болғанша, өз еліңнің сақшысы бол, Елін сүйген ер болар деген мақалдар осының айғағы. Халық мақалдары ел қорғау, басқыншы жауды талқандап жену жолында ерлік жасаған, қара қылды қақ жарған, қиядан тартып жол салған, жау қамалын қиратқан, табан тірескен айқастарда тайсалып тартынбаған жігіттерді ардақтайды, абыройлы атақ пен даңққа бөлейді. Олардың халық сүйсінген ерлік істерін кейінгі ұрпаққа үлгі етеді.
Қазақ ауыз әдебиетінен орын алған және ерте заманнан бастап бүгінгі күнге дейін даму, өсу үстінде келе жатқан жанрлардың бірі - жұмбақтар.
Жұмбақ - өскелең ұрпаққа білім берерлік, тәрбиелік мәні бар құралдардың бірі. Мақал адамның логикалық ойын дамытса, жұмбақ, жаңылтпаш жас баланың тілін жетілдіріп, табиғат өмір жағдайындағы түсінігі мен қиялдау қабілетін дамытады. Жұмбақ ең алдымен жас бөбектерге үйретілген. Оның өзі көбіне ұйқасқан өлең түрінде айтылатын болған. Алдында айтылған мақал - мәтелдер тәрізді жұмбасқтар да балаларды ерлікке отаншылдыққа, ұлтжандылыққа үндейтін маңызды құралдардың бірі. Өйткені көптеген жұмбақтардың астарында батырлық ел қорғаған ерлердің бойындағы бес қарулы жасырын түрінде айтылады. Мысалы: Белі қайқы, жоны тайқы. (қылыш).
Сүмбелі теректі,
Қызыл желекті.
Ерден қалмайды,
Жауда керекті. (найза)
Негізі, жұмбақты сөз образының кілті есебінде тануға болады. Жұмбақ ақындықтың ұрығы - дәні тәрізді. Жұмбақтардың шешуін іздеймін деген баланы ойына және қиялына әсер етіп қана қоймайды, сонымен қатар қылыш, найза тәрізді ер қаруын қолға алып, елін жаудан қорғауға деген құштарлықтар пайда болады.
Аңыз әңгімелерде елдің мұңын мұндап, жоғын жоқтайтын қаһармандар өскелен буынға тәрбиелі де ізгі ықпалын тигізеді. Мысалы, көпшілікке мәлім, ұлы даланың абыз жырауы атанған Асан Қайғы туралы айтсақ артық болмас. Асан Қайғының халқы уайым - қайғыны білмейтін, жан - жануары жылына екі мәрте балалайтын жазы самал, қысы шуақты Жерұйықты іздеуі баяндалады. Желмаяға мініп тынымсыз сапар шегетін, Алтай мен Атырау арасындағы жер - судың қадір - қасиетіне қарай сипаттама беретін дала даңышпаны қартайған шағында жарғақ құлағы жастыққа тимей жүрсе, ол халқы үшін жасаған қызметі.
Сол үшін де халқы да оны қадірлеген, оны кейінгі ұрпағына Асан Қайғының отаншылдығын, үлгі етіп ұсынған. Асан Қайғыдай ел ұлы болуға үндеген. Жалғыз Асан Қайғы емес, сонымен бірге Жиренше шешен туралы айтылған аңыз әңгімелерді де ұлтжандылық туралы айтылған. Айталық, ұзақ мерзім бойы әз - Жәнібек ханның ақ ордасында болып, өзінің ұядай қосына анда - санда бір оралатын Жиреншенің екі тізесі сыртқа шығып жататын баспанасы жайлы қайран менің өз үйім, кең сарайдай боз үйім деп айтатын қанатты сөзінде патриоттық ой жатыр. Өйткені, ел деген ұғым осы шағын қостан басталатынын, туған жерге деген сүйіспеншілік осындай түсініктен нәр алатынын қиыр жайлап, шет қонып жүрген көшпелі жақсы білген. Сондықтан, оны ұрпақығына өнегелі жол деп көрсетті.
Ертегілерге бай елдердің бірі - қазақ халқы. Қазақ халқының ой - қиялының жемісі болып саналатын ертегілер балалардың ұлтжандылық тәрбиесінде аса маңызды рөл атқарады. Өйткені, ондағы ұлтжандылық шығарма қаһармандарының туған еліне, кіндік қаны талған жеріне деген құмтарлығы ауыз әдебиеті нұсқауларының басқа жанрларына қарағанда ертегілерде анық байқалады. Мәселен, Ер Төстік ертегісіндегі оқиғалар бас кейіпкер өзінің елден ауып кеткен ағаларын іздеп тауып әкелуі, өз басына, еліне қауіп төндірген перінің қызы Бекторы мен Жалмауыз кемпірден құтылып, кек алуы жалаң батырлық емес, ізгі пейілді азаматтығын да байқатады. Халық ертегілері өткенді ғана баяндаумен шектелмейді, болашақ, келешек туралы қатты ойланады. Қазақ ертегілерінің басым бөлігінде ерлік, батырлықпен қатар үлкен адамгершілік, қайырымдылық ақыл, тапқырлық, мейірімділік пен парасат мадақталып, өскелең ұрпаққа - үлгі ретінде ұсыналады.
Қазақ ауыз әдебиетінің ертеден кем жатқан күрделі саласының бірі - батырлар жыры. Бұл жырлардың көпшілігі халықтың Отанды сүю, басқыншы жаудан елді қорғау, халық үшін емес ерлік еңбек ету идеясынан туған. Дәстүрлі қазақ эпосы - ұрпақтар бірлігі мен сабақтастығының айқын айғағы ретінде бүгінгі күні де халықтың жадында сақталып, ғасырдан - ғасырға, ұрпақтан - ұрпаққа асыл мұра болып жетіп отыр. Батырлар жыры бір ғасырдың ғана жемісі емес. Ол халықтың ертедегі тұрмыс - тіршілігіне, тарихына, қоғамдық өміріне байланысты туып, солармен бірге жасасқан. Елін, жерін қорғаған батырларды мадақтап жырға қосу арқылы халық жас ұрпақты ерлікке, өрлікке, мәрттілікке, ұлтжандылыққа үйретуге тырысқан. Мысалы, Қамбар батыр жыры ересектермен қатар, кіші сынып оқушыларының қабілетіне сай шығарма. Қамбар батырдың ерлік істері, халқына сіңірген еңбегі балаларды қажырлы өжет іске бастайды.
Ұлттық ойындардың да балаға тигізетін пайдасын халық ертеден - ақ білген. Бәйге аттың озып келуі баланың батылдық пен өжеттілікке, шапшаңдыққа, ептілікке тәрбиелейді. Жастайыннан ат құлағында ойнайтын қазақ баласы үшін бәйге ертеңгі әскери мектептің бір сынағы іспеттес. Қазақтың баласы жасы жетіге келгенде атқа мінгізіп үзеңгіні ұстатуы, ел болуға, өз ісіне жауапты болуға меңзегені де жақсы дәстүр. Бұл жерде баланың жетіге келгенде мектепке баруы да, оң - солын, танудағы алғашқы қадамы да кездейсоқтық емес.
Жалпы ұрпақ тәрбиесінде ұлттық ерекшеліктерде, халықтың тәлім - тәрбиені ұлттық құндылықтарын ескере отырып тәрбиелеудің тұтас жүйесін жасауда өткен ғасырдағы көрнекті ағартушылардың педагогтардың, қазақ зиялыларының алаш азаматтарының өнегелі істері мен ой - пікірлері ұлтжандылық тәрбиенің құралы бола алады.
Қазақ зиялыларының тәлім - тәрбиелік беру жөніндегі құндылықтары елжандылық, халқы үшін адал қызмет ету екенін өз еңбектерінде терең түсіндіре алды. Ұлтжандылықтың, елін сүюдің ғажайып күш екендігін терең сезінген ежелгі қазақ ақын - жыраулары, ойшылдары өз шығармаларына осы тақырыпты үнемі арқау етті, көп көңіл бөліп, халықты елі үшін жанын жеда етуге, жастарды елжандылық рухы тәрбиелеуге баса көңіл бөледі.
Жастарды елжандылық рухта тәрбиелеу жауынгер жыршысы Махамбет Өтемісұлының өлеңдерінде өзекті орын алады. Ол өз еңбектерінде жастарды ерлікке, Отан сүюшілікке, ар - намысты қорғауға, адамгершілікке уағыздайды. Ақынның қай өлеңін алсақ та, халыққа адал қызмет ет, еліңді, жеріңді жаудан қасық қаның қалғанша қорға, әділет үшін, халық үшін өкінбей өлу азамат ердің ісі деген аталы сөз өрнектеледі. Осындай халықшылдық идея, елжандылық сезім жастардың жүрегінен терең орын алып, оларды белсенді іс - әрекетке баулиды. Махамбет, Ақтанберді, Шал, т.б. ақын - жыраулар шығармасында ерекше сөз болатын ерлік, Отанын, елін жерін жаудан қорғай білушілік, отбасы, ауыл - аймақ, ел намысын қорғау жолында жан аямаушылық сияқты ізгі қасиеттерді дәріптей отырып, жастардың бойына елжандылық пен интернационализмді, гуманистік қасиеттерді сіңіре аламыз.
Қазақтың ұлы ойшылдарының кемеңгерлік ой - пікірлерін оқу - тәрбие ісінде орынды пайдалана отырып, оқушы - жастарды ұлтжандылыққа тәрбиелеу - әрбір тәрбиеші ұстаздың басты парызы.
Шоқан Уәлиханов баға жетпес құнды еңбектерінде ауызекі шығармашылық арқылы халықтың (өлең, мақал - мәтелдер, эпостар және т.б.) патриоттық тәрбиеге қойылған талап тілектерін, ой - пікірлерін көрсете білген. Қазақ табиғатының адамгершілік - ұлтжандылық тәрбиесіне деген ықпалын өзінің күнделіктері мен сапарнама естеліктерінде тұжырымдап жазған. Оның рухани жетілуіне, еліне, Отанына сүйіспеншілігінің қалыптасуына туған жері Көкше өңірінің (Оқжетпес, Қосмұрын, Сырымбет) тамаша табиғаты, ержүрек батырлары, ғұлама азаматтары тікелей әсер етті десек артық болмайды. Ол бала жасынан Айғанымнан естіген ертегі, аңыз - әңгімелері батырлардың ерліктері туралы естеліктері оның ұлттық патриотизмінің қалыптасуына әсер етті, туған елінің, Отанының алдында жауапкершілігін арттырды, халық дәстүрін бағалай білуге үйретті. Шоқан шығармаларының мазмұны оның туған еліне деген сүйіспеншілігін, өз халқының рухани жағдайын жақсы түсінгенін, оның болашағына сенгенін көрсетеді. Мысалы, ХҮІІІ ғасыр батырлары туралы тарихи аңыз - әңгімелер еңбегінде Шоқан сол дәуірдің белгілі батыр қайраткерлері: Абылай, Бөгенбай, Жанатай, Сырымбет, Жәнібек, Байғозы, Оразымбет, Елшібек, Малайсары, Баян жайында он төрт түрлі әңгіме беріледі. Қалмақ ханы Қалдан Церенмен арада болған жорықтар, қарым - қатынастар туралы мағлұматтар бар. Бұл тарихи деректеменің мәні өте жоғары. Шоқанның Едіге жырын жазып алуы да, оны орыс тіліне мазмұндап аударуды да, эпостық генезисі мен тарихи оқиғаларға қатысты айтқан пікірлері де ұлттық патриотизмнің бір көрсеткіші десе болады. Шоқан өзінің үлгі - өнегесімен халқының сонау көне заманнан бері тұнып тұрған шежіре тарихын аялау, әрбір ой - тұжырым қастерлеу, мәдени мұрасын көздің қарашығындай сақтау, оны ұлтжандылық сезіммен адамгершілік, эстетикалық тұрғыда қабылдау арқылы азаматтық борышым деп түсінгенін байқатады және осы сезімді жеткіншектердің санасына құюға талпынады.
Балалар мен жеткіншектерде ұлттық патриотизмді қалыптастыру мәселесі ұлы Абай шығармаларында жақсы көрініс тапқан. Ұлттық патриотизмді қалыптастыруда ол халық ауызекі шығармаларының рөлін өте жоғары бағалаған. Оның тәрбиелік мүмкіндіктерін бала жастан меңгерген, өзінің өлеңдері мен қаар сөздерінде өте ұтымды пайдаланған.
Абай қазақ ертегілері мен аңыздарын, өлеңдері мен жырларын, мақал - мәтелдері мен жұмбақтарын бала кезден естіп, бойына сіңіріп өсті және ұдайы қалың елдің ішінде, өмір бойы фольклорлық дәстүр арасында болды. Небір әдемі айтыстардың, шешендер мен билер дауының куәгері болды. Абай өзінің еңбегінде халықтың ауызекі шығармаларын, көркем өнердің шебері, эстетика өкілі ойшыл ақын ретінде пайдаланады. Ол өзінің қара сөздерінде (отыз тоғызыншы т.б.) және Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны туралы атты еңбегінде 10 мақалға талдау береді. Мақалдарды халықтың өмірімен және тарихымен тығыз байланыстыра алып қарайды және қоғамдық мәні тұрғысынан бағалайды, мақал - мәтелдерді талдау барысында адамгершілік, ұлт жандылық, ынтымақтастық, ел тарихы мәселелеріне аса назар аударады, оларды зұлымдық, сұрқиялық, екіжүзділік, барымташылық тәрізді жағымсыз мінез - құлықтармен салыстырмалы түрде қарастырады. Мысалы, Он үшінші, Отыз алтыншы сөздерінде жастарды имандылыққа шақырады. Қазақтың Құдайтағаланың кешпес күнәсі жоқ, Ұят кімде болса, иман сонда деген мақалдарын келтіре отырып, олардың мазмұнын дұрыс түсіндіруге талпынады. Абай Отыз тоғызыншы сөздегі (Аз араздықты қуған көп пайдасын кетірер, Ағайынның азары болса да, безері болмайды, Алтау ала болса, ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса, төбедегі келеді мақалдары арқылы халықты гуманистік көзқарасқа шақырады, елдегі тыныштық, ынтымаққа, отансүйгіштікке, елжандылыққа, татулыққа байланысты дегенді айтады. Абай өзінің Бірақ сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны туралы деген зерттеу еңбегінде балаларды құнды тарихи деректермен таныстырады. Шыңғыс хан мен Жошының билеген кезеңдерін баян ете отырып, Ондағы Түгел сөздің түбі бір, түр атасы - Майқы би, Жылан жылы жылыс болды, жылқы жылы ұрыс болды, Қой жылы зеңгер тоғыс болды, Самарқанның сар жолы, Бұланайдың тар жолы деген мақалдарға түсініктемені Шыңғыс ханмен оның жорық - сапарымен байланыстырады. Абайдың бұл арадағы мақсаты - жастарға қазақтың арғы тегін, қайдан шыққанын түсіндіру , Жеті атасын білмеген ұл - жетесіз дегізбей, оларды өз руын, шыққан тегін білуге баулу. Балалар мен жастардың ұлттық патриотизмін қалыптастыруда Абай өдеңдерінің рөлі ерекше. Оның Жаз, Күз, Қыс, Жазғытұрым, Желсіз түнде жарық ой т.б. өлеңдеріндегі туған жер табиғатының әсем көріністері, адамдардың күнделікті тыныс - тіршілігі, іс - әрекеттер, балалардың Отанға, елге, туған жерге деген сүйіспеншілігін арттырады, патриоттық сана - сезімнің оянуына әсер етеді.
Сонымен, ағартушылар қазақ халқының тарихы мен тіршілігіндегі ең күрделі мәселелеріне көңіл бөлген, елдің өркендегі өмірін тарихи тұрғыдан түсінуге тырысқан, сол дәуірдегі құбылыстар мен оқиғаларды әлеуметтік тұрғыдан қарастырған, халықты, елін, жерін, Отанын сақтауға, мәдениетін аялай білуге, жоғары адамгершілікке шақырған. Қазақ халқының рухани көсемі, қазақ тілі білімінің атасы, мемлекет және саяси қайраткер, халқымыздың ұлы реформаторы Ахмет Байтұрсынов Атадан балаға мирас болып екі - ақ нәрсе қалады: біріншісі - бай тіл, екіншісі - байтақ жер, - деген еді. Біз, бүгінгі ұрпақ, осы екі нәрсені көзіміздің қарашығындай сақтап, келер ұрпаққа табыстауымыз керек. Ол үшін бізге отансүйгіштік, патриоттық, ұлттық сана - сезім қажет. Бұл қасиеттер ұрпақ бойына оқумен, біліммен, үйренумен, талаптанумен бітеді. Ұлы қасиеттерді ұрпақ бойына дарытатын ұстаз, ата - ана, тәрбиеші, қоршаған ортасы екені дау туғызбайды. Ұлтжандылықтың шынайы үлгісі - ұстаз.
Ерлік тәрбиден туады деп Бауыржан атамыз айтқандай, өзінің бар саналы өмірін жас ұрпақты оқыту - тәрбиелеу ісіне жұмсаған, қазақ халқының прогрессивті, педагогикалық ой - пікірлерін қалыптастырып, ұлт - мектебінің іргетасын қалаушылардың бірі - қоғам қайраткері, белгілі жазушы, тамаша аудармашы, ағартушы - демократ С. Көбеевтің жас ұрпақтың бойына отансүйгіштік қасиеттерді қалыптастырып, оларды елжандылыққа баулуда еткен еңбегінің мол екенін байқаймыз. С. Көбеев жастарды елжандылыққа тәрбиелеуді табиғаттану пәндерінің маңызын атай келіп, оқушыларды елжандылық пен ерлікке тәрбиелеуде алуан түрлі қоғамдық істерді пайдалану керектігін, әсіресе, өлкетану мұражайларына және туған өлкедегі тарихи жерлерге саяхатқа апару, еңбек және соғыс ардагерлерімен кездесу кештерін өткізіп отыру істерімен бірге мәдени - әдеби мұраларды да тиімді пайдалану керек дейді. С. Көбеевтің пікірінше, елжандылыққа баулу ұзақ уақыт бойына үзбей, қажымай - талмай мектеп пен ата - ана бірлесе, ойласа жүргізгенде ғана сәтті болады. С. Көбеев оқушыларды елжандылық рухта тәрбиелеу жұмысы тек мектеп ішінде, тек сыныпта, тек сабақ үстінде ғана жүргізіледі деп ұғынудың қате екенін ескертеді. С. Көбеев баланың өз Отаны үшін қажетті азамат болып қалыптасуына ата - ананың алатын орны мен атқаратын мәнін зор бағалады. С. Көббев отансүйгіштік тәрбие негізі ана - тілі екенін терең түсіндіре білді. Оның пікірінше, жас ұрпаққа білім беру өз ана тілінде жүргізілуі керек. Педагогикалық қызметінің алғашқы кезінде - ақ С. Көбеев қазақ балаларын ана - тілінде оқытудың тиімді де бірден - бір дұрыс жол екенін қуаттайды. Ұлт мектептерінде жастар, ең алдымен, өз ана тілінде сауатын ашуы қажет. Сабақты өзінің ақыл - ой дүниесіне, сезіміне, қиялына күшті әсер етеді.
Б. Момышұлы Отанымыз аумағының бүтіндігін сақтау, халықтың тыныштығын алатын лаңкестермен қарсы ұйымшылдықпен күрес, мемлекеттерге қауіп төндіретін кез келген сыртқы және ішкі күштерге қарсы тұрудың өзі жастардың отаншылдық рухта тәрбиелеу міндетін жүктейді. Осыған орай ұлтжандылық тәрбие мәселесі адамзат тарихының он бойындағы ұрпақтан - ұрпаққа жалғасын келе жатқан ұлы мақсат болғандықтан мектеп оқушыларының бойындағы Отанға деген сүйіспеншілігін, яғни патриоттық санасын дарытуда халқымыздың біртуар ұлы, ердүрек қолбасшы, жазушы. Батыр Қазақстанның Халық Қаһарманы Б. Момышұлы ағамыздың кейінгі ұрпаққа үлгі етіп қалдырып кеткен өсиеттері және ерлікке толы шығармаларының алатын орны ерекше. Жиырма жылдық өмірін әскер қатарында өткізген Бауыржан ағамыз өмірінің соңына дейін әскери - патриоттық тақырыптарға шығармалар жазды.
Ұлтжандылық дегеніміз - Отанға деген сүйіспеншілік жеке адамның аман - саулығының қоғамдық - мемлекеттік қауыпсіздікке тікелей байланыстығын сезіну, ал мемлекетті нығайту дегеніміз - жеке адамды көркейту екенін мойындау, қысқасын айтқанда, патриотизм мемлекет туралы ұғымды жекеадаммен, яғни оның өткенімен, бүгінгі күнімен және болашағымен қарым - қатынасты білдіреді.

1.2. Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылық сезімдерін қалыптастырудың психологиялық тұрғысы.
Ұлтжандылық адам баласына туа бітпейді.Баланы ұлтжандылық рухта қалыптастырудың алғашқы кезі мектепке дейінгі жастан басталып әрі қарай бастауыш сыныптан жан - жақты жүзеге асатын үрдіс.
Бастауыш сынып оқушылары айналамен таныстыруда сезім мүшелерінің - көру, есту, түйсіну, иіскеу, сипап сезу сезімдері белсенді жұмыс жасап, одан әрі даму қарқынды түрде дамып отырады. Өйткені алуан түрлі іс - әрекеттер арқылы балалар қоршаған орта мен ондағы түрлі заттардың ерекшеліктерін сол мүшелер арқылы зерттеп, оны сезініп сараптама жасайды. Сезім - бұл, адам жанының мазмұны, оның жүйесі түгелдей керіп тұратын күрделі психикалық процес.
Психология ғылымында ғалымдар сезімнің бірнеше түрлерін қарастырған: сезім тәрбиелеудің құралдарын қазақ халқының үш құндылық, үш бірлігі арқылы қарастырамыз:
Адамгершілік (моральдық) сезімді жеке адамның өздерімен қарым- қатынасқа түскен басқа адамдарға, өзіне деген эмоциялық қатынас және Отанға, достыққа, намыс - борышқа деген көзқарасы.
Интеллктуалдық (сенсорлық) сезімді ақыл - ой процесінде пайда болған жеке дара сезімін, терең, ішкі толқыныстардың қанағат, юмыр, ирония және жаңалыққа ұмтылуы.
Эстетикалық сезім - әсемдікті қабылдау мен жасау пайда болған рахатты, Отанға сүйіспеншілік сезімін жатқызады.
Ұлтжандылық сезім - адамгершілік сезімінің бір қомақты саласы болып табылады. Сенім. Ел басшылығы, Үкімет орындағы халқының бейбіт, тынышта өмір сүруі мен жарқын болашағы үшін қызмет етуде. Осыған орай норма.
Сонымен баланы ұлтжандылық рухта дамытуда айналамен таныстыру - бұл, әлеуметтік орта жөнінде мағлұмат беру болып табылады. Әлеуметтік орта күрделі, қыр сыры көп, көп жағдайда қайшылықты дүние.Ұлтжандылық сезімі мазмұны жағынан көпқұрлы, бірнеше сөздермен айту жеткіліксіз. Бұл туған жерге деген сүйіспеншілік, өз халқы үшін мақтаныш, және өзінің қоршаған ортамен тығыз байланыста екенін сезіну мен өз елінің байлығын сақтап, молайту ниетінің болуы.Ұлтжандылық сезімі осыншама күрделі болса, онда бастауыш сыныптың оқушыларын осы сезімде тәрбиелеу жөнінде сөз қозғауға болар ма екен? Жас ерекшелігінің өзгешеліктерін ескеріп, балаларды зор ықыласпен бақыласақ, мынадай қорытынды жасауға болады. Бастауыш сыныптың оқушыларында білім көрсеткіші едәуір көбейген деуге болады және тек қазіргі жағдайды ғана емес, болашақ туралы мәселе қызықтырады. Олардың әңгімелерінен, сұрақтарынан мейірімділік пен жауыздық, әлеуметтік әділетсіздік туралы байымдауларын есітуге болады: Неге жер шарында халықтар бейбіт жағдайда өмір сүрмейді?
Неге басқа елдерге біздің еліміздегідей ынтымақтастық жоқ? Біздің елдің халқы бірліктен болғандықтан, біз ешкімнен қорықпаймыз. Соғыс жүріп жатқан елдердің жетім бүлдіршіндеріне кітап, ойыншықтарымызды жіберейік. Үлкен өмірдегі бүткіл орын алып отырған оқиғаларға қызығушылық танытқан өз оқушыларының осындай пікірлерінің тізімін әрбір ұстаз жалғастыра алады. Балаларда үлкендердің ортасына деген қызығушылықтары - сұрақтарында, адамдардың еңектегі ерлігі туралы, соғыс батырлары туралы, түрлі елдер туралы мұғалімдердің әңгімелерін құштарлықпен тыңдауында байқалады. Мұны оқушылардың ойнаған ойын түрлерінен де көреміз. Бұл ойындарда елде болып жатқан айшықты оқиғалар бейнеленеді. Мысалы олар Бауыржан Момыш - ұлы аталарындай батыр және жаужүрек жауынгерлер болып ойнайды, космонавт болып ойнағанды да тәуір көреді.
Бастауыш сынып оқушылары жалпы халықтық мүдде үшін еңбек етуге, табиғат байлығын қорғауға толыққанды қатынасқылары келеді. Ұлы Отан соғысы жылдары балалар соғысқа суреттерін, өздері жасаған заттарын жіберді, жаралы жауынгерлердің алдында концерттер қойды.
Ұлтжандылық сезімінің бастапқы кездерін еске алғанымызда, алдымен балалық шағымыздағы әсерлерге жүгінеміз: бұл тереземіздің түбінде өскен ағаштар, атамыздың жайқалған бау - бақшасы, ауылдастардың дастарған бастағы таусылмас әңгімелері, қосыла шырқаған тамаша әндері.
Бала туылғаннан ана тілін есітеді. Анасының бесік жыры, айтқан ертегілері беймәлім өмірдің есігін ашады, дүниені құлпыртып, айналаны нұрға бөлейді, болашаққа үміт пен үлкен сенім арттырады. Ертегілер балаға ой салады, түрлі сезімдерге жетелеп бірде жылатып, бірде күлдіреді ең негізгісі халықтың бағасы жоқ байлығы достық, еңбексүйгіштік, отансүйгіштік, өзара көмек екенін көрсетеді. Ұрпақтан - ұрпаққа жалғасып отыратын адамгершілікке, ізгілікке тәрбиелейтін әр халықтың өз ертегілері бар. Ертегіні тыңдай отырып бала өз халқы нені сүйсе соны сүйеді, неден жиренсе содан жиренеді. Халқымыздың асылы - жұмбақтарды балалар жеңіл де зор ынтамен қабылдайды. Онда әзіл де, наз да, адамға деген, Отанға деген терең сүйіспеншілік те бар. Ертегілер, мақал - мәтелдер елге деген, жерге деген, тілге деген сүйіспеншілікті тәрбиелеудің кәусар бұлағы.
Баланың өз Отанымен танысуы табиғатпен тығыз байланыста болады. Ауладағы гүлдер, бақшадағы жеміс ағаштары, шомылатын көл, күнге қыздырынатын жағажай, барлығы баланың сезімінде мәңгі қалыптасып, сүйіспеншілік сезімін оятады.
Бірақ үлкендердің көмегінсіз ұлтжандылық сезімін қалыпастыру өте қиын, себебі оқушы жас ерекшеліктеріне байланысты көп мәліметтерді шатастырып алуы мүмкін. Кішкентай, әлсіз жер бетіне зорға көтерілген көшеттің тамырын қатайту үшін бағбан қаншама жылдар бойы тер төксе ұстаз да тап солай оқушыларының сезіміне шексіз. Отанын сүюді елді сүюді, жерді сүюді, ана тілін сүюді, елді басқарып отырған Елбасын құрметтеп, сүюді, осындай байлыққа кенелтіп отырған еңбекшіл халымызды сүюді, Қазақстанды мекендеген бүкіл ұлттар мен ұлыстардың бейбітшілік жағдайында өмір сүруін көздеген Елбасымыздың ұстанып отырған саясатын қолдауды қалыптастыруы қажет.
Осындай ұлы сезімдерді тәрбиелеу баланың алғаш көзін ашып, сыртқы ортамен танысып, білуге құштарлығы оянғаннан бастау алуы керек. Халқымыздың ерен еңбегінің нәтижесі жарқын болашақ үшін екенін күнделікті көріп жүрген ауылы, қаласы, орман - тоғайлы, өзендері оның өз Отаны екенін, елінің Отанының азаматы болуы үлкен мақтаныш екенін оқушылардың үлкендердің көмегінсіз түйсінуі қиындау. Мақсатты бағытталған педагогикалық тәрбие оқушының сезімін тәрбиелеп, сенімін қалыптастырып жетілдіреді.
Бастауыш сынып оқушыларында патриоттық сезімді қалыптастыруда ең маңыздысы: баланың қоғам өмірінің құбылыстарына қызығушылығын қолдап, қуаттап, оларды не қызықтыратыны туралы әңгімелесу. Мақтаныш пен сүйсіну сезімдерін тудыратын халқымыздың жеткен жетістіктерін паш ететін оқиғаларды ұстаз оқушыларымен әңгімелесіп, талқылауы керек.
Балаларда патриоттық сезімді қалыптастыру мынадай бірізділікпен жүзеге асады: алдымен ата - анасын, жанұясын, бауырларын, сыныптастарын, көршілерін және бүкіл адамзатты сүюге, сосын отбасын, балалар бақшасын, мектебін, ауылын, қаласын, бүкіл елді сүюге тәрбиелеу.
Бірақ та, ата - анаға сүйіспеншілікті тәрбиелеу кезінде Отанға деген сүйіспеншілікті де қоса тәрбиелеп жатырмыз деу, қате пікір. Өкінішке орай, отбасына, жанұясына адалдық Отанның тағдырына деген салғырлықпен кейде сатқындықпен астасып жататын оқиғалар белгілі.
Біз балаларды басынан бастап - ақ ата - аналарын сүюді, оларға қолғабыс етуді үйретеміз. Қымбат адамына берілген ізгі сезімі мен онымен рухани және көңіл - күйінің жақындастығының қажеттілігі, осының бәрі баланың қорғанышты екеніне, тұлға ретінде қалыптасуына маңызды. Осы сезімдердің, Отанға деген сүйіспеншіліктің бастамасы болуы үшін, балалар неғұрлым ерте өз ата - аналарының азаматтық келбетін көріп, олардың ортақ мүддеге үлес қосушы еңбеккерлер екендерін сезінулері керек.
Балалардың қызығушылығын кеңейтіп оларды өздеріне тән тар әлемінен шығарып, кіші (аз) арқылы үлкенді көрсетіп, бір адаммен бүкіл адамзаттың өмірінің байланыста екенін көрсетудің патриоттық сезімді тәрбиелеуде маңызды өте зор. Осы мақсаттағы ұйымдастырылған жұмыс ата - анаға деген, еліне деген сүйіспеншілікті арттыруға ықпал етеді.
Өз қаласы, не ауылына деген сүйіспеншілікті тәрбиелеуде - кішіден үлкенге өту - принципін сақтап қолдану қажет. Оқушылар қаласының, ауылының орманының, көл көлінің, даласының - Отанның бір бөлшегі екенін түсінулері керек . Оқушылардың, қалада қандай заводтар, фабрикалар бар екенін, қаланың немесе еліміздің атағын ерең еңбектерімен шығарған құрметті қандай азаматтар бар екенін білгендері жөн. Оқушыларды туған қаласымен, ауылымен таныстыру кезінде олардың назарын қаланың қонақжай жерлеріне, ескерткіштерге, музейге аудару керек, осы кезде бұл музейлерде болуға, тарихи ескерткіштерді көруге, құрбан болған ерлерге тағзым етуге адамдардың басқа қалалар мен ауылдардан келетіндерін айта кету керек. Туған қаласының, ауылының бәріне қызықты және қымбатты екенін сезіну, өз өлкесі үшін мақтаныш сезімін тудырады.
Ұлтжандылық сезімді тәрбиелеуде балаларды халқымыздың әдет-ғұрпына араластырудың үлкен мәні бар. Қазіргі заман талабына сай әдет-ғұрыптар да аз емес. Олар мемлекетіміздің құрылысының маңызын, халқымыздың психологиясын көрсетеді. Мысалы, еңбек ерлерін құрметтеу, әр кәсіптің иелерінің мерекесін тойлау, құрбан болған ерлерді еске алу, әскерге шақырылғандарды шығарып салу, еңбек және соғыс ардаргерлерімен кездесулер.
Осы дәстүрлерге балаларды қатыстырумен біз оларды ел өміріне, бүкіл халықтың өміріне бейімдейміз. Дәстүрге бейімдеу біртіндеп жүргізіледі. Алғашында бала жеке деректерді қабылдайды да, соңынан үлкендердің көмегімен талдап қорытады.
Ұлтжандлықтың бір қыры - еңбеккерлерді құрметтеу. Барлық нәрсе еңбекпен, қолдың күшімен келетіні, еңбектің қуаныш, бақыт және елге байлық әкелетіні туралы пікір баланың санасында ертерек туылуы керек. Оған көрсетілген еңбектегі ерлік адамгершілікке тәрбиелеуде, соғыс кезіндегі ерліктен кем түспейді. Ұстаз, ата - аналардың қандай кәсіппен, қай мақсатта шұғылданатындарын балаларына түсіндірулерін сұранады.
Балаларды үлкендердің еңбегімен таныстыруда бұл еңбектің әлеуметтік мәнін, жеке бастың мүддесі үшін ғана емес, бүкіл елге маңыздылығын көрсету керек. Астық жиюшылардың еңбегі, мұның нағыз мысалы бола алады. Бала ата - анасымен наубайханаға көп келеді. Нанның түр - түрі; ақ нан, қара нан, тоқаштар... Бұларды кім және қалай даярлаған? Кім пісірген ? Дүкенге кім әкелген? Міне осыдан ұстаз әңгімесін бастай алады. Дастарханымызға нанның қандай бағамен келетінін, ауа - райының келеңсіз уақыттарында астықты жинаудың қиындықтарын,бұл еңбекке біршама кәсіпкерлердің жұмылдырылғандарын жеңіл және түсінікті түрде ұстаз балаларға әңгімелеп беруі қажет: қаланың жұмыскерлері комбаинды жасайды, оған жанармайды мұнайшылар шығарады, наубайшылар нанды пісіреді, жүргізушілер оны дүкенге тасымалдайды, сатушылар оны сатады. Бастауыш сыныптың оқушылары осы тізбекті, нанның дастарханға қалай келетінін білулері керек. Осы біліммен еңбеккер халыққа деген құрмет туындайды.
Салыстыру арқылы , бастауыш сынып оқушыларына көптеген елдерде еңбеккерлердің жұмысы ескерілмей, еңбегі еленбей өте ауыр халде өмір сүріп жатқандарын тілге тиек ету керек. Мұндай әңгімелерде ұқыпты, әдепті және сезімтал болу керек. Деректерге кішкене безендірулердің берілуі, бала қай елде тұрса да өз еліне еңбеккер халқына деген мақтанышы туады.
Сонымен, айналамыздағы ақиқатты (болмысты) үлкендердің мақсатты бағдарланған басшылығымен балалардың қабылдауы, олардың патриоттық сезімдерін тәрбиелеу әдісі бола алады. Отанға деген сүйіспеншілікті аадамгершілікті тәрбиелеудің тағы да бір пәрменді әдісі - көркем әдебиет пен көркемөнер.
Бізде балаларға арналған әртүрлі жанрдағы көркем шығармалар: өлеңдер, әңгімелер, очерктер жазылған.
Ұлтжандылық сезімге тәрбиелеуде, адамгершілікке тәрбиелеу кезіндегідей оқылған кітаптардың саны емес, оларды дұрыс таңдау мен соңынан талқылау.
Бастауыш сынып оқушыларында Отанға деген сүйіспеншілік сезімінің нық және жете түсінушілікпен орнығуына қандай білім қажет, елі туралы қандай мағлұмат білуі тиіс.
Ұлтжандылық сезімді тәрбиелеуде тарихи білім өте маңызды. Оқушыларға Совет өкіметін орнатуда, революция кезінде; Ұлы Отан соғысы жылдарында адамдардың өшпес ерлігі туралы әңгімелерді оқып, түсіндіру қажет. Өз ісіне деген, Отанға деген шексіз берілгендіктің шынайы мысалдары оқушылар үшін патриотизм мектебі болып саналады.
Отанымыздың кәзіргі тыныс - тіршілігін де оқушылар білуі керек. Бұл - бейбітшілік үшін күреске оқушылардың атсалысуы мен еліміздің гүлденуіне бағытталған ерен еңбек.
Оқушыларға еліміздің болашағы туралы да, әңгімелеу керек; қандай үйлер тұрғызылады, қандай машиналар жыйналады. Мұндай білімдер оларды армандауға үйретеді, өз елінің белсенді азаматы (қиялында болса да) екенін сезіндіреді.
Осындай алғы шарттарға сүйене отырып, бастауыш сынып оқушыларына еліміз туралы мағлұмат берерде жоспар құрып алуымыз керек. Қазақстанның көптеген ұлттар мен ұлыстардың мекені екенін, олармен әрдайым бейбіт қатар өмір сүру керектігін білулері шарт.
Ұстаз оқушыларға жеріміздің алуан түрлілігін айтады: жасыл орман, көгілдір өзен мен көлдер, сары шөлейттер мен қоңыр бетпақ дала. Еліміз өте бай: көмір мен алтын, мұнай мен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.