Құрылыс материалдарының қауіпсіздігін тексеру Кірпіш өнімі

Пән: Сертификаттау, стандарттау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 46 бет
Таңдаулыға:

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Құрылыс материалдарының қауіпсіздігін тексеру Кірпіш өнімі

5В073200 - Стандарттау метрология және сертификаттау мамандығы бойынша

МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
І НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Өнім және өнеркәсіпке қысқаша сипаттама
1.2 Цехтың жұмыс тәртібі
1.3 Өндіріс өнімінің номенклатурасы
1.4 Шикізат және негізгі материалдарға сипаттама
ІІ ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Құрылыс материалдарының негізгі физика-механикалық қасиеттері
2.2 Физикалық қасиеттері
2.3 Механикалық қасиеттер
2.4 Керамика технологиясының негізгі процестері мен əдістері
2.5 Сыртқы байқаумен кірпіш сапасын анықтау
2.6 Кірпіштің су сіңіруін анықтау
2.7 Кірпіштің маркасын анықтау
2.8 Силикат немесе керамикалық кірпіш
ІІІ ЕҢБЕК ҚАУІПСІЗДІГІ ЖӘНЕ ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

АНЫҚТАМАЛАР

1) егжей-тегжейлі (нақты) талаптар - рұқсат етілетін ауытқулары бар бұйымдар сипаттамаларының шекті немесе атаулы мәндері түрінде көрсетілген ең аз қажет талаптар;
2) рұқсат етілетін қауіп-қатер - объектіне пайдаланудан алынған пайда үшін қоғам осы қауіп-қатерге дайын болатын, деңгейі әлеуметтік-экономикалық жағдайларға байланысты рұқсат етілетін және негізделетін қауіп-қатер;
3) импорттаушы - құрылыс материалдарын, өнімдер мен құрастырмаларын басқа елдерден әкелетін, осылайша өзіне шетелдік өндіруші орнына олардың қауіпсіздігіне байланысты функциялар мен жауапкершілік алатын жеке немесе заңды тұлға;
4) қалдықтарды жою - қайталап пайдаланылатын шикізатты, пайдалы өнім алу және (немесе) осы уақытта пайдаланылмайтын қауіпті және басқа қалдықтарды жою және көму мақсатында залалсыздандырылған қалдықтарды пайдаға жарату жөніндегі құжатталған ұйымдастыру-технологиялық рәсімдердің жиынтығымен байланысты қызмет;
5) ең аз қажет талаптар - азаматтардың өмірін немесе денсаулығын қорғау, қоршаған ортаны, жануарларды немесе өсімдіктерді қорғау үшін рұқсат етілетін зиян келтіру, тауар қауіпсіздігі мен сапасына қатысты тұтынушыларды адастыруға әкелетін іс-әрекеттердің алдын алу тәуекелін бағалауға негізделген қауіпсіздік талаптары;
6) қауіпсіздікті қамтамасыз ету - адам өмірі мен денсаулығына, қоршаған ортаға, жануарлар мен өсімдіктерге зиян тигізу мүмкіндігімен байланысты рұқсат етілмейтін қауіп-қатерді жою жөніндегі инженерлік-техникалық және ұйымдастыру шараларының жиынтығын қабылдау;
7) жалпы (елеулі) талаптар - керек қауіптіліктің затын сипаттау түрінде, нақты әдістерді әрі оны қамтамасыз ету сипаттамаларын егжей-тегжейлі түсіндірмей берілген ең аз қажет талаптар;
8) қауіптілік объектісі - дайындау, тасымалдау, сақтау, қолдану әрі пайдаға жарату процестері адам өмірі мен денсаулығына, қоршаған ортаға, соның ішінде өсімдік пен жануарлар әлеміне зиянды әсер етуі мүмкін, сондай-ақ тауардың қауіпсіздігі мен сапасына қатысты тұтынушыларды адастыруға әкелетін іс-әрекеттер жасауы мүмкін қасиеттер бар бұйым;
9) қауіп-қатерді бағалау - қауіп-қатерді талдаудың және оны бағалаудың жалпы процесі;
10) өрт қауіпсіздігі - өрттен адамдардың, мүліктің, жеке меншіктің, қоғамның сонымен қатар мемлекеттің қорғалған жай-күйі;
11) сәйкестік презумпциясы - заңнамалық немесе тұжырымдамалық бекітілген ереже, оған сәйкес үйлестірілген мемлекеттік стандарттардың нақты талаптарын орындау Техникалық регламенттің тиісті елеулі талаптарын сақтау деп есептеледі;
12) сатушы - өндіруші, уәкілетті өкіл немесе импортер болмай-ақ, азаматтардың тұрмыстық мұқтаждықтары үшін құрылыс материалдарын, бұйымдары мен құрастырмаларын сататын сонымен қатар Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес олардың қауіпсіздігіне жауап беретін жеке немесе заңды тұлға;
13) санитарлық-эпидемиологиялық қауіпсіздік - өмір сүру ортасы факторларының адамға зиянды әсер етпейтін әрі оның өмір сүруіне қолайлы жағдайлар қамтамасыз ететін халықтың денсаулық жағдайы;
14) құрылыс материалдары мен өнімдері - ғимараттар мен ғимараттарды, олардың жеке элементтері мен бөлшектерін жасауға арналған қорытынды құрылыс бұйымының түрлері;
15) құрылыс құрастырмасы - белгілі бір функциялары бар ғимараттың немесе құрылыстың бір бөлігі болып табылатын түпкілікті құрылыс заты;
16) қауіптілік субъектісі - қауіптілік объектісі әсер ететін адамдар, жануарлар мен өсімдіктер, қоршаған орта;
17) табиғи радионуклидтердің үлестік тиімді белсенділігі - адам ағзасына биологиялық әсерін ескере отырып анықталатын үлгінің салмағына үлгідегі табиғи текті негізгі радионуклидтердің белсенділігі қарым-қатынасының жиынтық шамасы;
18) уәкілетті өкіл - құрылыс материалдары, өнімдері мен құрастырмаларын сату құқығын алу үшін өндірушімен шарт жасасқан сонымен қатар оның атынан тауардың қауіпсіздігіне жауап беретін жеке немесе заңды тұлға.

Кіріспе

Қазіргі нарықтық заманда жоғары сапалы құрылыс материалдары мен тауарлары индустриясын күшейту өзекті мақсат. Осы мақсатпен өндіріс процессін жан жақты механикалау, автоматикалау, ғылыми, техникалық жаңалықтарды кеңінен өндіріс салаларына енгізу құрылыс материалдар өнеркәсібінің тиімділігін асыруда сонымен қатар салынатын құрылыстың сапасын жақсартуда кепілдік әрекет екені даусыз.
Құрылыс материалдарына ҚР стандарттары, МСТ-тар және ИСО өндірушілерге заң болып саналады, олардың талаптарын барлық көрсеткіштер бойынша қатал орындауды ескереді. Материалдардың зертханалық санауларында сандық сипаттамалары сынау әдістеріне байланысты болғандықтан, студенттермен оларды оқып білу сонымен қатар көрсеткіштерді бағалау негізіне Қазақстан Республикасының стандарттарына, мемлекетаралық әрі халықаралық стандарттарына сәйкес біріңғай әдістеме қабылданған.
Тақырыптың өзектілігі: Құрылыс материалдарының физикалық қасиеттеріне: олардың тығыздық кеуектілігі, ылғалдылығы, су сіңіргіштігі, аязға төзімділігі, жылу өткізгіштігі, т.б., ал механикалық қасиеттеріне -- олардың деформациялық (серпімділік, пластикалық) қасиеттері, беріктігі, қаттылығы, үйкеліске, ұруға, тозуға төзімділігі, т.б. жатады.
Өнімнің бәсекеге қабілеттігін дәлелдеу мен өнім қауіпсіздігін сараптау. Отандық өнімнің экспортын кеңейту.
Зерттеу мақсаты: Керамикалық сапасына көз жеткізу.
Зерттеу нысаны: Керамикалық кірпіш.
Зерттеу пәні: Өнім сапасын сынау, бақылау және қауіпсіздігі.
Зерттеу болжамы: Керамикалық кірпіштің сапасына көз жетізе отырып тұтынуға толықтай сенімді болу, сонымен қатар сапалы өнім және қызмет тұтыну.
Зерттеу міндеттері:
а) Кірпіш туралы жалпы ұғым қалыптастыру;
ә) Кірпіштің қасиеттерімен танысу;
б) Кірпіш сапасына зертханалық тұрғыда көз жеткізу.
Мәселенің деректік көзі: стандарттар, техникалық регламенттер, әдебиеттер.
Зерттеу әдістері: органолептикалық, физикалық, механикалық (зертханалық).
Ғылыми жаңашылдығы және практикалық маңыздылығы: керамикалық кірпіштің сапасын көрсете отырып, құрылысқа толықтай кепілдеме беру.
Практикалық базасы Ұлттық сараптау және сертификаттау орталығы АҚ АФ.
Диплом жұмысының құрылымы кіріспе, 3 бөлімнен және қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1.1 Өнім және өнеркәсіпке қысқаша сипаттама

Қала құрылысының сәулетті жоспары, тұрғын үйлердің іргетасының нық қалануы, сапалы қабырғалардың тұрғызылуы, ғимараттадың барынша адам өміріне қауіпсіз, жайлысалынуы сәулетшілер мен құрылысшылардың қызметін молайтады. Және талаптарын күшейтеді. Қазіргі таңда құрылыс материалдарын дайындаудағы ең басты көзделетін мақсат: жаңа технология арқылы қалдықсыз, энергия сонымен қатар еңбек ресурстарын аз жұмсау арқылы құрылыстың жоғарғы талаптарына жауап беретін жаңа тауар дайындау.
Керамикалық деп әр түрлі ылғалдылықтағы, көпшілігінде минералды немесе органикалық қоспалары бар, саздың біркелкі массадан түрлі әдістермен қалыпталып, жоғарғы температурада күйдіріліп жасалатын жасанды тас материалдары мен бұйымдарын айтады.
Керамика деп минералдық заттардан немесе олардың қоспасынан қалыптасу әрі күйдіру арқылы өндіретін қолтума тас материалды айтады.
Ескі керамикалық заттардың қалдықтары тас ғасырында жататын қоныстар орнынан табылуда. Құрылыс материалдар ретінде керамикалық бұйымдардың жасы 5000 жылдан асады.
Керамикалық кірпіштер тығыздығы бойынша қарапайым, шартты тиімді, тиімді болып үшке бөлінеді. Қарапайым керамикалық кірпіш орташа тығыздығы 800 кгм3 артық емес. Оны жасау үшін құрамында 50-75% кренезм бар оңай балқығыш саздар және ұнтақталған күйінде жарамсыз деп саналған керамикалық бұйымдар, кварцтік құм мен сусыздандырылған саз қолданылады. Тиімді бұйымдарды қолдану арқылы қоршалаушы конструкция қалыңдығын, салмағын, керамикалық материалдар мен оларды қалауға жұмсалатын ерітінді шығынын азайтуға, осының нәтижесінде құрылыс құнын төмендетуге мүмкіндік туады. [1]
Керамикалық кірпіш құрылыста жетіспейтін металлдарды, цемент пен транспорт құралдарын үнемдеуге мүмкіндік береді. Жалпы өндіріс балансы мен қабырға материалдарын қолдану бойынша керамикалық кірпіш 30%-ды құрайды. Кірпіш күн энергиясын қабылдай отырып, баяу әрі біркелкі жылуды таратып отырады, ол жаз мезгілінде тез ысып кетуден, ал қыс мезгілінде жылуды сақтауға мүмкіндік береді. Кірпішті қабырға өзінің қалыңдығынан буды өткізу арқылы тыныс алады. Нәтижесінде бөлмеде бірқалыпты ылғалдылық дәрежесі сақталады. Шартты тиімді керамикалық кірпіштің ең негізгі қасиеті де сол жылуоқшаулағыштығы. Яғни шартты тиімді керамикалық кірпіштен тұрғызылған ғимарат немесе үй қабырғасы жазда салқын, қыста жылы жайлылық береді.
Құрманғазы ауданында орналасқан Рыскұлов Ерлан Нариманұлы басшылық ететін Ерлан кірпіш зауыты 2004 жылдан бері жұмыс жасап жатыр. Атырау қаласы, Махамбет көшесі 116а, тел. 35-50-86, 35-51-16-пр факс: 35-50-87; gхаmzіnа@mаіl.ru. Өнім түрлері: К-1, К-2, и К-3, К-4,К-5,К-6, керамикалық тастары, керамикалық кірпіштер. Қуаттылығы: Күніне 100000 дана Ерлан кірпіш зауыты түрік технологиясымен жеті түрлі қалыпта қызыл түсті кірпіш түрлерін шығарады. Шикізатты Орлы округіндегі Дундуково саз-балшық кен орнынан тасымалдайды. Кірпіш бұйымдар Атырау, Ақтау, Ақтөбе, Көкшетау, Астана, Алматы қалаларының құрылыс фирмаларына жеткізіледі. Сапалы отандық тауар дайындаушы зауыт осыдан бірнеше жыл бұрын Астана қаласындағы Алтын сапа көрмесінде Алғыс хатпен марапатталған. Ерлан кірпіш зауыты басшысының айтуынша, зауыт өткен жылы жалпы құны 145 млн. теңгенің 1300 000 дана әртүрлі керамикалық кірпіш тауарларын шығарған. Бұл өндіріс орнында жүзге тарта адам жұмыс жасайды[2].

1.2 Цехтың жұмыс тәртібі

Жұмыс ауысымдары ауысымдағы жұмыс сағаттарымен сипатталады. Осы көрсеткішті көбейтіп, цехтың жылдық жұмыс уақытының қорын анықтайды. Өндірістік бағдарлама мен қабылданған жұмыс ережесі шикізат мөлшерін технологиялық жабдықтар саны мен жұмысшылар құрамын есептеу үшін басты мәлімет болып табылады. Жұмыс ережесін тағайындау негізінде осы өнеркәсіп саласындағы технологиялық жобалау нормаларын жетекшімен жасау қажет. Цехтың жұмыс ережесі жылдағы жұмыс күндер, жұмыс ауысымдар, ауысымдағы жұмыс сағаттарымен сипатталады. Осы үш көрсеткішті көбейтіп цехтың жылдық жұмыс уақытының қорын анықтайды.
Күрделі жұмысқа тоқтайтын үздіксіз жұмыс ережесіне сәйкес цехтың жұмыс уақытының қоры келесі формуламен анықталады
Жқ = (365-30)∙3∙8 = 8040 сағж,
n = 20-30 күн,
Шикізат өндіретін бөлімдер 3 ауысыммен жұмыс істеуі мүмкін
Кn = 0,85 - 0,95,
Жқn = Жn∙Кn = 8040∙0,85 = 6834 сағмин.

1-Кесте. Цехтың жұмыс тәртібі

Бөліс аталуы
Жылдағы жұмыс күндер саны
Тәулік бойына ауысым саны
Жұмыс ауысым ұзақтығы, сағ.
Жылдық жұмыс уақыт қоры

тәулік
сағат
1
Шикізатты қабылдау
335
2
8
335
5360
2
Шикізатты жасау
335
2
8
335
5360
3
Қалыптау
335
2
8
335
5360
4
Күйдіру
335
3
8
335
8040
5
Сапаны бақылау
300
1
8
300
2400
6
Дайын тауар қоймасы
335
3
8
335
8040

1.3 Өндіріс өнімінің номенклатурасы

Сыртқы беттік кірпіштің көлемі, өлшемдері, орташа тығыздығы, маркасы мен аязға төзімділігі қарапайым керамикалық кірпіштің МЕСТ530-2007 талаптарына сай болу қажет.
Сыртқы беттік кірпіштер қарапайымжыларға қарағанда көлемі мен өлшемдерінің барынша дәлдігімен, сондай-ақ партияның түсі мен реңінің біртектігімен ерекшеленеді.

2 -Кесте. Бұйымдардың техникалық сипаттамасы

Өнім түрі
Ұзындығы
Ені
Қалыңдығы
Салмағы, кг
Сыртқы беттік кірпіш

250
120
65
3,2

250
120
88
3,0

Кірпіштің беріктілік маркасын кестеде келтірілген сығу мен иілу жағдайындағы беріктігі бойынша анықталады[3,4].
Аязға төзімділік маркасын қатайту мен еріту циклінің санына байланысты анықталады, сығу жағдайындағы беріктігі 25%-дан асып кетпеуі қажет.
Өнімнің су сіңіргіштігі 6%-дан кем емес.
Құрғақ күйіндегі қалыңдатылған кірпіштің салмағы 4,3 кг-нан аспауы қажет. Өндірістік өндіруші мен тұтынушының келісімі бойынша салмағы 4,3 кг толық денелі қалыңдатылған кірпіштерді дайындауға рұқсат етілген.
МемСТ - 30244 бойынша өнімдерді жанбайтын құрылыс материалдар тобына жатқызады.
Өнімдергеді шартты қолайлы табиғи радионуклидтердің активтігі 370 Бккг артық емес.
Шикізатқа қойылатын талаптар.
Өнімдерді дайындауға пайдаланылатын материалдар нормативтік сонымен техникалық құжаттамалардағы ережелерге сәйкес әрі берілген техникалық сипаттағы материалдарды алуға мүмкіндік беруі керек[5].
Кірпіш пен тастың салмағы МЕСТ 22951-78 талаптарына жауап беруі тиіс.
Кірпіштер және тастар мынандай маркаларға бөлінеді: 300,250, 200, 175, 150, 125, 100, 75.
Кірпіштер жәе тастар аязға төзімдігі бойынша мынадай маркаларға бөлінеді: 15, 25, 35, 50.
Жартылай құрғақ пресстелетін керамика кірпіш (МЕСТ 530-2007). Жартылай құрғақ пресстелетін керамика кірпіш келесі талаптарға жауап беруі тиіс:
- қуыс денелі кірпіштер тиімді сонымен қатар беріктілік маркасы 100-ден кем болмауы керек;
Жартының мөлшері 5%-дан көп болуы керек.
Жартылай күйген әрі көп күйдірілген кірпіштер жарамсыз болып табылады, сондықтан олар тұтынушыларға жөнелтілмейді.
Қалыпты салмағына дейін кептірілген кірпіштің су сіңіруі толық денелі кірпіш үшін 8%, ал қуыс денелі кірпіш үшін 6%. Қабылданған өлшемдер мен кірпіштің сыртқы түрінің көрсеткіштері кестеде келтірілген мәндерден не аз, не артық болмауы керек.

3-Кесте. Өнімдерді шығару бойынша зауыттың өндірістік бағдарламасы

№
пп
Өнімнің аталуы
жылына
тәулігіне
ауысымына
сағатына
1
2
3
4
5
6
1
Сыртқы беттік кірпіш
5 000 000
14925,3
7462,7
932,8
2

5 000 000
14925,3
7462,7
932,8

Төсем
Ұшқыр қыры
Бүйiр қыры

-ұзындығы 250 +- 5 мм;
-ені 120 +- 4 мм;
-қалыңдығы 65 +- 13 мм.

Қырлар атауы
МемСТ 530 - 2007, кірпіш қырлары келесі атауларға ие болады:
Төсем - қалау негізіне параллель орналасқан өнімнің жұмыс беті (мысалы 1 НФ - те өлшемдері 250x120 мм);
Бұйыр қыры - өнімнің (ауданы - орташа) үлкен қыры, беттік бөліміне перпендикуляр бет ( 1НФ - 250x65 мм);
Ұшқыр қыры - тауардың кіші қыры, беттік бөліміне перпендикуляр орналасқан бет (1 НФ - 120x65 мм) [6].

1.4 Шикізат және негізгі материалдарға сипаттама

Өнімді өндіруге арналған материалдар осы материалдарға негізделген техникалық құжаттар мен нормаларға, және технологиялық құжаттарға сәйкес болып, берілген техникалық сипаттамаларға сай тауар алуға мүмкіндік беруі керек.
Саздың минералогиялық құрамы кейбір өзіне тән сазды минералдардың бар болуымен сипатталады. Оларға каолинит, галлуазит, монотермит, гидрослюда, монтмориллонит, бейделит жатады. Саздың құрамында олардан бөлек басқа аралас түріндегі жоғары дисперсті минералдар болады.
Сазды құрайтын минералдарды, өзіне тән қасиеттері бойынша келесі топтарға бөлуге болады:
1-топ - каолинит, накрит, диккит, галлуазит;
2-топ - монотермит;
3-топ- гидромусковит, гидробиотит, вермикулит;
4-топ - монтмориллонит, бейделлит;
5-топ- пеннин, клинохлор;
6-топ - аллофон.
Саздар сазды минералдардың, кварц, слюда түйірлері, ыдырамаған дала шпатының түйірлері, қанық боялған минералдардың, т.б. механикалық заттардың араласы. Сумен тасымалдау процессінде саз бір жағынан, іріктеледі, содан алғашқы түзілімдегі ірі бөгде түйірлер бөлініп шығады, бірақ екінші жағынан жолай соған сол кварц пен дала шпаты, слюда, кальций мен магний карбонаты, кейде мөлшері 2-3 % болатын рутил, темір тотығы, цирконий түйірлерінің азғана мөлшері, турмалин, авгит, гранат, роговая обманка, хлориттер, дистен, тальк қосылады. Негізінен олар аралас саздың сапасын айтарлықтай төмендете алмайды. Және, сазға өзгеруді, өнімнің бетінде қара дақтар әрі басқа да ақауларды болдыратын зиянды қоспалар: күкіртті колчедан (пирит), гипс, еритін тұздар (сульфаттар, хлориттер, ванадаттар) қосылып кетуі ғажап емес. Егер сазда кальций карбонаты конкреция түрінде кездесетін болса (түйір өлшемі 1мм үлкен), онда бұны да зиянды қоспалар қатарына жатқыза аламыз. Жоғарыда айтылғандардан басқа, саз құрамында органикалық материалдардың араласпалары болады[7].
Саздар - сумен араласқанда иілімді қамыр түзетін, кептіргенде өзіне берілетін формасын сақтап қала алатын, күйдіргеннен кейін берік тасқа айналатын топырақты әрі сынықты тау жыныстары.
Саз-кең таралған тау жынысы. Саз өте күрделі, құрамындағы минералдары да, физикалық әрі техникалық қасиетері де тұрақсыз келетін тау жынысы. Саз-ылғалды кезінде иілімді, құрғақ кезінде шаң тәріздес, ұсақ түйіршікті тау жынысы. Саздар-каолиниттің, монтмориллонит сонымен қатар бірнеше қабатты алюминий силикатының минералдық тобынан тұрады, және оның құрамында құмды сонымен қатар карбонатты бөлшектер болуы ғажап емес. Әдетте саздағы жыныс түзуші минералдар каолинит, кремний тотығы, алюминий тотығы, су болады.

4-Кесте. Беттік кірпіштің керамикалық салмақ құрамы

Компоненттер
Пайыздық мөлшері,%
Саздақ
90
Пирит күйіндісі
10

Саздың физика - механикалық қасиеттері: қалыптау тығыздығы - 25 - 26,5%, суды жұтуы - 10 - 13,3%, құрғатуға сезімталдық коэффициенті - 1,7; отқа төзімділігі - 950 - 1000 0С, иіу саны - 4,7-8,9, ауалық отыруы 2,22 - 2,92%, оттық отыруы 0,03-0,98%. Сығу жағдайындағы беріктігі 17,2 - 54кгсм2, аязға төзімділік коэффициенті 15; беріктік шегі - 115,1 - 145,5 кгсм2, көлемдік салмағы 1,7 гсм3.

5-Кесте. Саздың химиялық құрамы, мас.%
Оксидтер мөлшері,%
Талап керамзит зауыты
SіО2
СаО
MgО
Аl2О3
TіО2
Fе2О3
К2О
Nа2О
SО3
H2О
к.к.ж

52,49
10,51
2,18
12,02
0,61
4,81
2,32
1,88
0,74
1,22
10,02

Саздың жалпы химиялық құрамы 100%-ды құрайды[8].
ІІ ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Құрылыс материалдарының негізгі физика-механикалық қасиеттері

Барлық құрылыс матералдарының өзіне тән негізгі қасиеттерін топтарға бөлуге болады.
Физикалық қасиеттері, мыналарды сипаттайды:
- қал-жайының параметрлері: шын тығыздығы, орташа тығыздығы, үйілген тығыздығы, салыстырмалы тығыздығы, кеуектілігі;
- материалдың суға қатынасы (гидрофизикалық): су сіңіргіштігі, капиляр соруы, ылғал тартқыштығы, дымқылдылығы, су өтпеушілігі, гидрофобтығы, гидрофильдігі, дымқылдық деформациялары, аязға төзімдігі, суға төзімдігі;
- материалдың жылуға әрі жоғары температураларға қатынасы (жылу физикалық): жылу өткізгіштігі, жылу сыйымдылығы, отқа беріктілігі.
Механикалық қасиеттері, материалдың сыртқы күштер әсеріне қарсы тұру қабілетін сипаттайды: серпімділікті, сынғыштықты, беріктілікті, қаттылықты, уатылуды, тозуды, релаксацияны.
Химиялық қасиеттері, әр алуан химиялық орталар әсер еткен кезде материалдың шыдамдылығын сипаттайды: атмосфераға тұрақтылығын, тұзға төзімділігін, қышқылға төзімділігін, сілтіге төзімдігін.
Ұзақ уақыттық, сенімділік - материалдардың қолдану барысында өзінің физикалық-механикалық қасиеттерін көрсететін қабілеттігін сипатайтын қасиеттері.
Материалдың барлық қасиеттерін оның құрамы мен құрылымымен, әсіресе кеуектің көлемі әрі түрімен анықталады. 6- кестеде кейбір құрылыс материалдарының негізгі қасиеттері келтірілген[9].

2.2 Физикалық қасиеттері

Шын тығыздықты анықтау

Шын тығыздық ρ - көлем дене тығыздығы анықталатын нүктеге жиналғандағы салмағының көлемге қатынас шегі (яғни ондағы саңылаулар және қуыстарды есепке алмағанда).

6-Кесте. Құрылыс материалдарының негізгі көрсеткіштері

Материал аты
Шын тығыз-дығы,
гсм[3]
Орташа тығыз-дығы,
гсм[3]
Кеуектілігі,
%
Жылу өткіз-гіштік коэфи-центі,
Ваттм град
Сығуға беріктік шегі,
МПа
1
2
3
4
5
6
Болат
7, 85
7, 85
0
58
380-450
Бетон (ауыр)
2, 60
2, 20-2, 50
8-12
1, 28-1, 55
10-60
Бетон (жеңіл)
2, 60
0, 50-1, 80
50-80
0, 20-0, 45
15-30
Гранит
2, 70
2, 67
1, 40
2, 80
150-130
Жанар тау туфы
2, 70
1, 40
52, 00
0, 50
30, 40
Қуыс кірпіш
2, 65
1, 30
51, 0
0, 50
7, 5-25
Әйнек
2, 60
26, 00
0
0, 80
700
Көбік әйнек
2, 60
0, 30
88, 00
0, 11
-
Қарағай (талшық бойы)
1, 53
0, 50
67, 00
0, 17
30-40
Әйнек пластикасы
2, 00
2, 00
0
0, 50
300-500
Көбік қабат
1, 07
0, 20
90, 0
0, 03
0, 4

Аспаптар: пикнометр (Ле-Шателье Кандло колбасы) (2.1-сурет.), аналитикалық таразы, №008 елек (918тесіксм2), 10х10 см шыны.
Материалдар: кептірілген, шар диірменде нмесе келіде уатылған кез келген құрылыс бұйымы.

2.1 - Сурет. Ле Шателье Кандло колбасы

Пикнометр өзімен орта бөлігі кеңейтілген жіңішке ұзынша мойыны бар әйнек сауытты көрсетеді. Кеңейтілген бөлігінен жоғары, төмен белгілер түсірілген, олардың аралығында көлем көрсетілген. Пикнометрді зерттелетін затқа қатынасы оқшау төменгі белгіге дейін сұйықтықпен толтырылады. Әйнек тілігінде 100 г ұсақталып, кептірілген материал өлшенеді сонымен қатар оны азғантай үлестермен байқап сұйықтық деңгейі жоғарғы белгіге жеткенше аспапқа салады. Зертелетін материалдың қалғаны өлшеңеді.
Шын тығыздықты 0,01 гсм3 дейін дәлдікпен орташа арифметикалық мағынасы ретінде төмендегі формула бойынша анықталады

ρ = m - m1 Vа, (1)

мұндағы, ρ - материалдың шын тығыздығы, гсм3; кгм3;
m - сынаққа дейінгі материал салмағы, г; кг;
m1 - сынақтан кейінгі материал салмағы, г; кг;
Vа. - қысып шығарылған сұйықтың көлеміне тең келетін материалдың абсолюттік көлемі, см3; м3.
Шын тығыздықты екі анықтауының нәтижелері арасындағы айырмашылық 0, 02 гсм3 аспауы тиіс. Үлкен айырмашылықтар болған жағдайа үшінші анықтау жасалады, сонымен қатар екі ең жақын мағыналарының орташа арифметикалық мағынасы есептелінеді. Сынау нәтижелері төмендегі кестеге енгізіледі.

7- кесте. Тығыздықты анықтау нәтижелері

Материал аты
Ұнтақ өлшемдігі, г
Сынақтан кейін қалған өлшемдік, г
Көлем өлшегіштегі ұнтақ салмағы, г
Материалдың шын тығыздығы, гсм
1
2
3
4
5

Орташа тығыздығы анықтау

Орташа тығыздық ρо - бұл табиғи күйдегі материал көлемінің бірлік массасы

ρо = m Vт, (2)

мұндағы, ρо - орташа тығыздығы, гсм3; кгм3;
m - материал салмағы, г; кг;
Vт - табиғи күйдегі көлемі, см3, м3.

Құрылыс материалдарының көпшілігінде саңылаулар болады. Неғұрлым олар материал көлемі бірлігіне жағары болса, соғұрлым оның орташа тығыздығы аз, материалдың орташа тығыздығына бірқатар оның физикалық-механикалық қасиеттері байланысты болады. Мысалы: беріктілігі, жылу өткізгіштігі. Орташа тығыздығының мағынасы құрылыс құралымдарының кеуектілігін, салмағын сонымен қатар өлшемдерін анықтауға пайдаланылады. Орташа тығыздылығын анықтағанда нұсқаулардың дұрыс немесе дұрыс емес геометриалық көлемін қолдануға болады.
Аспаптар: штангенциркуль, сызғыш, көлем өлшеуіш немесе Архимед таразысы, аналитикалық таразы, стандартты құйғыш.
Материалдар: құрылыс материалдарының үш түрі: геометриалық көлемі дұрыс, теріс әрі сусымалы[10].

Орташа тығыздықты геометриалық көлемі дұрыс нұсқаларда анықтау

Текше көлемі бар нұсқа алынады снымен қатар 2.2-суретте көрсетілгендей әр қыры үш жерде өлшенеді. Әр қырдың соңғы өлшеміне үш өлшемнің орташа арифметикалық мағынасы қабылданады. Өлшеуді 0, 1 мм дейінгі дәлдікпен өндіреді.
Цилиндрлік көлемді нұсқаның пішіні екі өзара перпендикулярлы диаметрлерді өлшеумен табылады. Одан басқа цилиндрлер биіктігінің ортасы бойынша диаметрлердің шамасын өлшеу қажет. Нұсқа биіктігі 1. 3-суретте көрсетілгендей шеңбермен диаметрлердің қиылысу нүктелерінде өлшенеді.
Пішінді анықтаған соң, егер нұсқа салмағы 100 г көп болса, 0, 01г дейінгі дәлдікпен таразда нұсқа салмағы анықталады. Егер нұсқа салмағы 100 г аз болса 0, 001г дейінгі дәлдікпен табылады.

2. 2 - Сурет. Дұрыс текше пішінді нұсқаны өлшеу

2. 3 - сурет. Цилиндр пішінді нұсқаны өлшеу

Нұсқаның орташа тығыздығы төмендегі формула бойынша анықталады

ρо = m Vц, (3)

мұндағы, ρо - тауардың орташа тығыздығы, гсм3; кгм3;
m - нұсқа салағы, г; кг;
Vц - нұсқа пішіні, см3; м3.

Цилиндр пішінді нұсқа көлемі

Vц = PI d 2 h 4, (4)

Сынақ нәтижелері 8-кестеге енгізіледі.

8 - Кесте. Орташа тығыздықты анықтау қорытындылар [11]

Материал аты
Нұсқа
пішіні
Нұсқа өлшемдері,
см
Нұсқа көлемі, см
Нұсқа салмағы, г
Орташа
тығыздығы

ені
диаметрі
биіктігі

гсм
кгм
1
2
3
4
5
6
7
8
9

Орташа тығыздықты геометриялық көлемі дұрыс емес нұсқаларда анықтау

Геометриялық көлемі теріс нұсқалардың орташа тығыздығын табу үшін парафиндеу тәсілі пайдаланылады. Ол үшін алдын ала келтірілген көлемі дұрыс емес нұсқа техникалық таразыда өлшенеді. Сосын нұсқа бояу жаккыш арқылы парафиннің жұқа қабатымен сыланады сонымен қатар енді парафинмен бірге техникалық таразыда қайтадан өлшенеді. Тек содан - соң гидростатикалық таразыда өлшенеді (2. 4-сурет).
Тауардың орташа тығыздығын мына формула бойынша анықтаймыз

ρо = m V1 - Vп, (5)

мұндағы, m - құрғақ күйіндегі нұсқа салмағы, г;
V1 - парафимен бірге нұсқа пішіні, см3;
Vп - парафин көлемі, см3;
ρо - өнімнің орташа тығыздығы, гсм3.

2. 4 - сурет. Гидростатикалық таразы

Vп = m1 - m ρп, (6)

Мұндағы, m - парафинсіз нұсқа салмағы, г;
m1 - ауада парафинмен қатар нұсқа салмағы, г;
ρп - парафиннің тығыздығы - 0, 93 гсм3.

V1 = m1 - m2 ρс, (7)

Мұндағы, m2 - суда парафинмен қатар нұсқа салмағы, г;
ρс - су тығыздығы - 1, 0 гсм3.

Сынау нәтижелері 9 - кестеге енгізу керек

9 - Кесте. Орташа тығыздықты анықтау корытындылары

Материал
Нұсқа салмағы, г
Массаның суда жоғалуы не нұсқа көлемі, см3
Орташа тығыздығы

құрғақ күйінде және ауада, г
ауада парафин-делген нұсқаның, г
суда парафин-делген нұсқаның, г

гсм3
кгм3
1
2
3
4
5
6
7

Сусымалы материалдардың үйілген тығыздығын табу

Үйілген тығыздық ρүй - түйірлі не ұнтақ материалдар массасы мен бөлшектерінің арасындағы кеңістікті қоса алғанда олардың ие болатын көлемінің қатынасы.
Өлшеуіш сауыт өлшеніледі содан кейін май құйғыш астына қойылады (2. 5-сурет). Май құйғышқа зертелінетін материал салынады. Май құйғыштың қақпасын ашып, сауытты бас жағы пайда болғанша толтырады, сосын оны сызғышпен кесіп алып, сауытты материалмен өлшейді. Үйілген тығыздық үш өлшемнің орташа арифметикалық мағынасы ретінде мына формула бойынша табуға болады.

ρүй = m1 - m2 V, (8)

мұндағы m1 - материалмен бірге өлшеуіш сауыттың салмағ, кг;
m2 - өлшеуіш сауыттың салмағы, кг;
V - өлшеуіш сауыттың көлемі, м3.

2. 5-сурет. Үйілген тығыздықты анықтауға арналған май құйғыш

Сынау нәтижелері 10- кестеге енгізіледі

10-Кесте. Үйілген тығыздықты анықтау нәтижелері [12]

Материал
Салмағы, г
Материал көлемі,
см3
Үйілген тығыздық,гсм3

өлшеуіш сауыт-тың
материал-дың сауытпен бірге
материалдың

1
2
3
4
5
6

Кеуектілікті анықтау

Кеуектік - материал көлемін саңылаулар толтыру дәрежесі. Кеуектік көбінесе материал көлемінен пайызбен көрсетіледі.
Кеуектіліктіні анықтаудың тікелей тәсілі материалдағы саңылау кеңістікті сұйылған гелиймен не басқа ортамен орнын бастыруға негізделген. Кеуектіліктіі анықтаудың эксперименттік - есептік тәсілі шын сонымен қатар орташа тығыздықтың мағыналарын анықтау үшін пайдаланылады. Кеуектілік мына формула бойынша анықталады.

К = (1 - ρо ρ) 100%, (9)

мұндағы К - кеуектік, %;
ρо - орташа тығыздық, гсм 3;
ρ - шын тығыздық, гсм3.

Жылу өткізгіштікті анықтау

Жылу өткізгіштік деп жылуды бір беттен басқаға беретін материалдың қасиетін айтады. Бұл қасиет жылылықты өткізбейтін материалдардың үлкен тобына калай болса, үйлердің сыртқы қабырғалары, жабындарын жасауға қолданатын материалдарға да сондай ең маңызды болып табылады. Ауаның жылу өткізгіштігі λ =0, 023 Втм град, бұл құрылыс материалының қаңқасын құрайтын қатты бұйымнан едәуір кіші. Сондықтан материалдың кеуекті болуын ұлғайту оның жылу өткізгіштігін азайтудың негізгі әдісі болады. Материалдың жылу өткізгіштігінің көрсеткіші жылу өткізгіштік коэфиценті болып табылады, ол оның кеуекті болуына байланысты әрі профессор В. Н. Некрасовтың эмпиризмдік формуласымен көрсетіледі

λ =1, 16- 0, 16, (10)

мұндағы λ - жылу өткізу коэфиценті;
ρо - орташа тығыздығы, гсм3.

2.3 Механикалық қасиеттер

Сығуда және иілісте беріктікті табу

Материал беріктігі беріктік шегімен - нұсқаның қыйрауына қозғайтын тиісті күштің ең үлкен кернеуімен сипатталады.
Аспаптар: гидравликалық пресс, сызғыш.
Материалдар: дұрыс көлемді нұсқалар түріндегі бетон, ерітінді (текше, цилиндр, параллелепипед) - беріктікті сығуға анықтау үшін;
4х4х16 см арқалықтар - беріктікті иіліске анықтау үшін[13].

Сығуға беріктік шегін табу

Анықтау әдістемесі: нұсқаның көлденеңнен өлшемдерін өлшейді, сосын бұны қысатын күштер әсерінің астында пресспен қыйрауға ұшыратады.
Сығуға беріктік шегінің шамасы Rсығ, кгссм2 не МПа, формула арқылы есептелінеді

Rсығ = Р F = n. Fп F, (11)

мұндағы Р - қыйрату жүгінің шамасы, кгк;
F - көлденеңнен қиманың ауданы, см2;
n - манометр көрсеткіштері, кгк;
Fп - поршень ауданы, см2.

Сынау нәтижелері 11- кестеге енгізіледі.

11-Кесте. Беріктік көрсеткіштері

Мате-
риал
Нұсқа өлшемдері, см
Көл-денең, қима-сының ауданы,
см2
Мано-метр көрсе-тулері
Пор-шень ауданы,
см2
Қира-ту жүгі,
кгк
Сығуға беріктік шегі,
кгксм2
(МПа)

1 жа-ғы
2
жа-ғы
диа-метрі

1
2
3
4
5
6
7
8
9

Иіліске беріктік шегін табу

Иіліске беріктік шегі Rиіл - қос тіректегі арқалық түріндегі материал нұсқасы сынақ арқылы табылады

Rиіл= 3 Р l1 2 b h2, (12)

мұндағы Р - қирату жүгі, кгк;
l1 - тіректер арасындағы арқалық = 20 см;
b - ені, см;
h - биіктігі, см;
R - иіліске беріктік шегі, кгксм 2; МПа[14].

Уатылуды анықтау

Уатылу деп бұйымның ұсақтайтын күш әсерінен көлемі және салмағының кішірею қабілетін атайды.
Аспаптар: ЛКИ уақтау шеңбері, техникалық таразы, салмағы әр түрлі гирлер, сызғыш.
Сыналатын материалдың нұсқасын 0, 01 г деінгі дәлдікпен таразыда өлшейді. Өлшенген нұсқаны шеңбер құрсауына орнатады сосын шеңбер бетіне қысады (2. 6-сурет). Уатылуға тартылатын нұсқаның ауданы шеңбердің көлденең бетімен толық беттесуі тиіс. Сосын аспап шеңбері қозғалысқа келтіріледі. Шеңбердің айналуы кезінде нұсқаның төменгі жағына ұсақ кварц құмын салып отыру керек.
Уатылу бір циклі жолдың 150 метріне тең.
Бұйым усатылуының дәрежесі төмендегі формула бойнша анықталады

У = m - m1 F, (13)

мұндағы m - уатылуға дейінгі нұсқа салмағы, г;
m1 - уатылудан кейінгі нұсқа салмағы, г;
F - уатылу ауданы, см2;
У - уатылу, гсм2.
Сынау нәтижелері 12 -кестеге енгізіледі

12-Кесте. Уатылу дәрежесін анықтау қорытындылар

№
Материал аты
Айналым саны, n
не өту жолы, м
Уатылу-ға дейінгі материал салмағы, г
Уатыл-ғаннан кейінгі материал салмағы, г
Уатылу ауданы,
см[2]
Уаты-луы, гсм[2]
1
2
3
4
5
6
7

1 - ұсақтайтын диск; 2 - сыналатын нұсқалар;
3 - жүктейтін құрылғы; 4 - айналымдар санауышы;
2. 6-сурет. ЛКИ-3 типті ұсақтау шеңбері. [15]

2.4 Керамика технологиясының негізгі процестері мен əдістері

Керамика деп қалыптау, кептіру кейіннен күйдіріп балшық қамырынан өндірілген жасанды тас материалдарын атайды. Күйдіргеннен кейін керамика бұйымдары едәуір беріктік, суға төзімді, аязға төзімді әрі бір қатар басқа да керекті қасиеттерге ие болады. Керамика бұйымдарының арасында қарапайым керамика (2. 7-сурет) өңдегіш тақтайшалар, керамика қышы снымен қатар керамзит ең көп таралған.
Керамика кірпіш кеуектейтін қосымшалармен не оларсыз тез балқығыш балшықтардан пластикалы немесе жартылай құрғақ престеу әдістерімен кейіннен кептіріп, күйдіріп дайындалады.

2. 7- Сурет. Қарапайым керамикалық кірпіш
1 - төсем; 2 - бүйір қыр; 3 - үшкір қыр

Түрлі керамика өндірістерінде төмендегідей негізгі сатыларын атап айтуға болады: бастапқы құрамдастарды дайындап алу, құрамдастарды ұнтақтау, араластыру, массаны дайындап алу, қалыпқа салу, кептіру, күйдіру. Қосымша процестер: механикалық өңдеу, глазурлау, əшекейлеу, металдау жəне т.б. [16]
Бастапқы құрамдастарды дайындап алу əрі қарай өңдеу үшін талап етілетін керамикалық массаның əрбір құрамдасы үшін берілген химия-минералогиялық құрамын, керекті тазалық дəрежесін, физикалық күйі және ылғалдығын қамтамасыз ету қажет. Осы сатыға минералдық шикізатты байыту процестері, яғни атап айтқанда сумен жуу, сорттау, магниттік не елеуіш сепарация, химиялық тазалау жəне басқа да зиянды қосындылардан айыру әдіс-тəсілдері; алдын ала ұсақтап алу; ұнтақтау мүмкіндігін қамтамасыз ететін ылғалдыққа дейін шикізатты кептіру; термиялық өңдеу (күйдіру) кіреді.
Құрамдастарды ұсақтау қолданатын технологияның артықшылықтар мен өнімдер қасиеттеріне талаптарына сай олардың дəндерінің өлшемін алуды қамтамасыз етеді. Сазды жыныстар (балшықтар, каолиндер) үшін ұнтақтау процесін жиі тарату деп аталатын, яғни су əсерімен сазды минералдарын табиғи біріншілік бөлшектеріне дейін диспергілеумен ауыстырады. Уату дəрежесі бойынша өлшемдері 0,5-1 мм жəне одан жоғары ірі дəнді ұнтақтар, 0,05-0,1 мм-ден ұсақ - жұқа дəнді ұнтақтар болып бөлінеді[17].
Өлшемдері микрон жəне микрон үлестеріне тең жұқа дəнді ұнтақтарды жоғары дисперсті деп атайды. Ірі дəнді массаларды барлығына жуық отқа төзімді өнімдер өндірісінде пайданады. Жұқа дəнділерді - тұрмыс жəне электротехникалық фарфор, кейбір өңдеу құрылыс материалдар өндірісінде, техникалық керамика өнімдерін жасауда қолданады.
Ұнтақтау үшін мерзімді жəне үздіксіз əрекетті əртүрлі ұнтақтағыш машиналар: шарлы жəне оқтаулы (валокты) диірмендер, кейде вибрациялық диірмендер қолданылады. Материалға, алынған суспензияның тұтқырлығын төмендететін, БАЗ-ды, сульфит-спиртті барданы (ССБ), олеин қышқылын енгізу арқылы жұқа ұсатудың қарқындылығын өсіруге болады.
Құрамдастарды араластыру белгілі химия-минералогиялық әрі дəнді құрамдағы біртекті композиция (шихтаның, массаның) алуды қамтамасыз етуі кажет. Араластыру мерзімді не үздіксіз əрекетті винт қалақта араластырғыштардан өтеді.
Массаны дайындау келе жатқан қалыптау процесі үшін керек массаға белгілі физикалық қасиеттер - тығыздық, тұтқырлық, иілгіштік беру үшін қажет.
Қалыптау процестері кептіруде , күйдіруде көлемнің өзгеруін ескере отырып, жартылай өнімге керекті көлемі мен өлшемдерін беру қажет. Қалыптау процестерінің түрлері басты 3 топқа бөлінеді:
1) жоғары меншікті қысымдар əсерімен ұнтақ тəріздес массаларды престеу;
2) пластикалық массаларды қалыптау, оның негізгі варианттары: қысып шығару (тарту, экструзия), штемпельді қалыптау, айналу денелерге дайын бұйымды илеу. Қолданылатын меншікті қысымдар салыстырмалы жоғары емес. Қысып шығару шнекті не поршенді престерде жүргізіледі.
3) сұйық суспензиялардан құю. Жеткілікті берік құймалар алуы денеден кеуекті қалыпқа артық сұйықты шығаруға немесе байланыстырғыштың (связканың) агрегаттық күйін өзгертуге (қатайтуға) негізделген. Процестер сыртқы қысымсыз немесе төмен қысымдарда жүреді.
Керамикалық полуфабрикатты кептіру оның көлемін қалыптастыру жəне болашақтағы күйдіру операциясына сұйықтың кері əсерін жою үшін байлаушы сұйықтың құрамдағы мөлшерін азайтуы қажет. Байланыстырғыштарды термопластикалық жəне термореактивтік деп бөлінеді. Біріншілерге 50-700°С- да балқитын парафин сонымен қатар оның негізіндегі композициялар, сондай-ақ стеарин, балауыз (воск), церезин жатады. Фенол-формальдегид, несепнəр-формальдегид шайырлар негізіндегі термореактивтік байланыстырғыштар азғантай жоғары температураларда балқиды (150-2000°С-ға дейін), олар қайтымсыз қатаяды. Егер байланыстырғыштар ретінде аз ұшқыш органикалық қоспалар болса, онда кептірудің орнына алдын-ала байланыстырғыш күйдіріледі. Керамиканың құрамына байланысты күйдіру температурасы 900-ден 12000°С-ға дейін болуы тиіс. Парафинді жою үшін техникалық глиноземнан жасалған минералды кеуекті ұнтақ құймада орналасқан шала өнімнің термоөңдеуін дайдаланады. Қыздыру кезінде парафин еріп, өнім бетінен жақын орналасқан құйманың қабаттарына сорып алынады.
Күйдіру - шала өнімді дайын өнімге айналдыратын керамика технологиясының ең маңызды процесі. Бұл процесте бір қатар физика- химиялық процестер жүреді: бастапқы материалдардың термиялық ыдырау; массаның құрамдастары арасындағы химиялық реакциялар; күйдірудің газды ортасымен əрекеттесудегі тотығу-тотықсыздану процестері; модификациялық түрлену; қатты фазалардың балқымасындағы еруі сондай ақ балқымадан кристалдану процестері. Күйдіру нəтижесінде бірігу деген түсінікпен қосылып айтылатын нығайту жəне тығыздану орын алады. Бірігу дəрежесіне күйдіру тəртібі деп аталатын күйдіру шарттарының жиынтығы (температура, ұзақтығы, газдық орта жəне т.б.) əсер етеді. МемСТ 530-95 талаптарына сай керамикалық кірпіш өлшемдері 250х120х65 мм дара сондай - ақ 250х120х65 мм - модульді шығарылады[18].

2.5 Сыртқы байқаумен кірпіш сапасын анықтау

Аспаптар: өлшеуіш сызғыш немесе штангенциркуль, үшбұрышты сызғыш.
Әр партиядан (көлемі мекеменің тәуліктік бұйымның мөлшерінде белгіленеді) 0, 5% мөлшерінде, бірақ 100 данадан аз емес нұсқаулар таңдалынады.
Таңдалынған нұсқаулардың санынан 10 данасы сығуға беріктілігін, 5 данасы аязға төзімдікті, 5 данасы су сіңіру мен орташа тығыздығы, 5 данасы ізбес қосылыстарын анықтау үшін қолданылады.
Астам дымқылды күйде таңдалынған кірпіш сынақ алдында лаборатория бөлмесінде 3 тәуліктен аз емес не кептіргіш шкафта +1050С температурада 4 тәулік ұсталады[19].
Кірпіштің МемСТ талаптарына сай анықтау үшін оны байқайды сосын әрі қарай көрсетілген көрсеткіштер бойынша тексереді:
а) ұзындығы, ені, қалыңдығы бойынша ұзындық өлшемдері үш жерде - қырлары , қырының ортасы бойынша металл сызғышпен не арнайы үлгімен 1 мм дейін қателікпен өлшенеді (мм). Ақырғы нәтижеге үш өлшеудің орташа арифметикалық мағынасы қабылданады;
б) төсемі мен бүйір қыры бойынша қырлар мен қабырғалардың тура сызықты еместігі кірпіш пен үшбұрышты сызғыш бұрышының арасындағы ең үлкен саңылау шамасын өлшеп (2.8- сурет) 1 мм дейінгі дәлдікпен анықталып барып журналға барлық қорытындылар тіркеледі;
в) бүйір мен үшкір қырларында сызаттардың бар болуы тексеріледі. Сызаттар бір төсемнен басталып, бүйір не ұшты кесіп өтіп басқа төсемге ауысады. Ең үлкен ұзындық бүйір немесе ұшқа перпендикулярлы төсемдердің біреуі бойынша сызғыш пен үшбұрышты сызғыш көмегімен өлшенеді. Журналға барлық сызаттардың ұзындығы тіркеледі.
Жарым деп 2 қос жартыдан тұратын немесе толық денелі кірпіштің төсемі бойынша ұзындығы 30 мм астам, қуыс денелерде- кірпіштің барлық қалыңдығы бойынша қуыстардың 1- қатарына дейін артық өнімдер кіреді;

2.8-Сурет. Қырлар мен қабырғалардың тура сызықты еместігін
және бұрыштар мен қырлардың сынықтары
мен жапырылуын анықтау

г) бұрыштар мен қырлардың сынуы және жапырылуы (қыры бойынша) сынудың жапырылудың ең үлкен ұзындығы және 1 мм дейінгі дәлдікпен (3. 3-сурет) үшбұрышты сызғыш пен сызғыш арқылы табылады. Журналға ең үлкен мағынасы бойынша барлық бұрыштар сынықтарының нәтижелері жазылады, мысалы, L1 L2 сондықтан L1 = ... мм жазылады;
д) күймеген немесе артық күйгені бар болуын зерттейтін нұсқаны эталонмен салыстыра отырып түсі сонымен қатар дыбысы бойынша тексереді. Эталоннан тым ақшыл кірпіш немесе балғамен соққанда керең дыбыс - күймеудің белгілері. Тұтынушыға күймеген немесе артық күйген кірпішті жеткізуге рұқсат жоқ, өйткені ол жарамсыз деп табылады;
е) ізбес қосылыстарының бар жоқтығын анықтау үшін кірпішті суы бар сауыттың торына орналастырады сосын бір сағат бойы қайнатуға қояды. Қайнату процесі кезінде ізбес қосылыстарының көлемі ұлғайып өшеді (СаО + Н2О = Са(ОН)2 содан кейін кірпіш бетінде сызаттар, сынықтар және жарықтар пайда болуына әкеліп соғады. Ізбес қосылыстары кірпіш бетінде ақ түйірлер түрінде байқалады. Сыртқы бақылау бойынша алынған қорытындыларды 3. 1- кестеде келтірілген МемСТ талаптарымен салыстыру қажет онда-ақ бұл партия ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.