Топырақтың жіктелуі

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Топырақтың жіктелуі.

Орындаған: Болатбек Еркежан

Тобы: АГ-413

Тексерген: Сагындыков С. Н

Семей, 2016ж

Жоспары:

1 . Топырақ құралу тарихына қысқаша шолу

2 . Топырақтарды жіктеу принциптері

3. Топырақтың генетикалық типі

4. Пайдаланған әдебиеттер

1. Топырақтарды жіктеу деп, оларды маңызды қасиеттерді бойынша, шығу тегіне және құнарлылылқ ерекшеліктеріне байланысты топтарға біріктіруді айтады. Топырақ туралы түсінік және оларды жіктеу тәсілдері мен принциптері топрықтану пәнімен бірге дамып және кеңіп отырған. Алғашқы жіктеулер топырақтың жоғарғы жиектерінің литологиялық ереркшеліктері негізделген. Мұндай агрогеологиялық аталатын жіктеулер топырақтың тек қатты фазасы есепке алынған.

В. Докучаев пен Н. Сибирцев топыраққа ерекше табиғи оргонаминералдық дене деп қарап, оның таибиғи ортамен тығыз байланыста дамитындығын көрсетіп, генетикалық немесе тектік жіктеу тәсілінің негізін салған. Қазіргі кездегі топырақтар жіктелуі мына тұрғылардан жүргізіледі: экологиялы-генетикалық, марфология-генетикалық, эволюция-генетикалық және тарихи- генетикалық (тектік) .

2. Топырақтарды экологиялы-генетикалық жіктеу негізінде Докучаевтің генетикалық типтер туралы ілімі қаланған. Бұл жіктеуді В. Докучаев өзімен шәкірті - Н. Сибирцев пен Я. Афанасьев дамытқан. Жіктеудің бұл жобасында генетикалық топырақ типтері арарсында байланыс тек қана олардың қасиеттері бойынша емес, сонымен қатар, географиялық таралу ерекшеліктері ескерілген. Мысалы, Н. Сибирцев жіктеуі үлкен үш бөлімнен тұрады: А-толық, немес аймақтық, В-ішкі аймақтық, немес жартылай аймақтық топырақтар және С-толық емес топырақтар.

Эколгия-генетикалық жіктеуде табиғи заңдылықтар - топырақтар қасиеттер, топырақ құрылымдағы құбылмалар және олардың табиғи ортамен байланысы міндетті түрде ескеріледі. Сондықтан да бұл ауыл шаруашылық практикасында көптеген сұрақтарға жауап береді және жер қорын сапалы есептеуде кеңінен қоладанады.

Морфогенетикалық жіктеу . Топырақтың маңызды қасиеттеріне негізделген және онда топырақ құгайтын жағдайларға да талдау жасалады.

Эволюция-генетикалық жіктеу топырақты құру, үрдісі дамуына негізделген, яғни оның негізінде тоыпарқ құралудың бастапқа сілтілік сатысынан немес оның гидрамотты фазасынан афтоматты фазасына дейінгі уақыт салынған.

Тарихи-генетикалық жіктеу идеясын В. Вильямс (1914-1936) ұсынған. Академиктің айтуы бойынша, топырақ типтері бір-бірімен біртұтас болғандықтан, құрлықтың беткі минералды қабатына табиғаттағы биологиялық элементтердің тигізетін әсері біртекті тарихи үрдістің сатысы ретінде қаралуы керек.

Шет елдік топырақтануда жіктеу проблемасы дамуында басты екі бағыт бар: батыс-еуропалық және американдық.

Батыс-еуропалық бағытта топырақ топырақ құраушы жыныстар қасиеттеріне байланысты жіктеледі. Гиология-петрографикалық жіктеуде топырақ құраушы жыныстардың минералдық құрамы химиялық жіктеуде топырақтың химимялық құрамы, физикалық жіктеуде механикалық құрамы және аралас қасиеттер негізге алынған.

Американдық топырақ жіктеу жүйесінде жоғары және таксондық біріншіліктерді анықтау екі бағытта жетіледі. Жоғарғы таксондық біріншілік генетикалық принцип бойынша ал төменгі агроэмперикалық принциптерге сүйене бөлінеді. Сондықтан американдық жіктеуде топырақ серияларын бір-бірімен өз арар салыстырып, жоғары категорияларға біріктіру өте қиын.

Сонғы жылдары ЮНЕСКО және ФАО сияқты БҰҰ халықаралық ұйымдары дүние жүзілік топырақ картасын түзу үшін, жаңа генетикалық жалпы жіктеуді ұсынған.

Қазіргі кезде ТМД елдерінің ғалымдары жеке өздері немесе ұжыммен жаңа жіктеу құрлымдарын жасауда. алынған: Оларды қарастыруда мынандай бас принциптер негізге

- жіктеу топырақтың негізгі қасиеттерімен құбылымдарына сүйене жасалып, міндетті түрде топырақ құралу жағдайы мен одан туатын үрдімтерді есепке алғаны және ол эколошиялық, морфологиялық, эволюциялық тұрғыдан таралғаны, яғни генетикалық болған;

- жіктеу қатал ғылыми таксондық біріншіліктер жүйесінде жасалғаны;

- жіктеу адам әрекетімен туындаған топырақ өзгерісін міндетті түрде ескергені;

- жіктеу топырақтың өндірістік ереркшеліктерін ашып. Оларды ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығында тиімді қолдануда себептескені керек.

Қазіргі заманғы топырақты жіктеу, бұрынғыларомен салыстырғанда, топырақ кескінінің морфологиялық және микро морфолгиялық құрлымының, құрамын және қасиеттерін, басты топырақ құраушы үрдістермен құбылмаларды және де экологиялық жағдайларды толық қамтиды. Сонымен қатар, топырақты жіктеуді органикалық заттардың сапалық құрамы, олардың биологиялық айналымдағы ерекшеліктері, топырақ ішінде өтетін бұзылу нышакны мен ондағы энергия қоры да еспке алынады. Міне осының бәрі топырақтың негізгі генетикалық ерекшеліктерін терең түсінуге, топыраққа агрономиялық сипатама және оның құнарлылығын салыстыра бағалауға мүмкіншілік береді. Осы принциптерге сүйене отырып, РФ-ң В. Докучаев атындағы Топырақ институты ТМД топырақтарын жіктеудің бірнеше жобасын ұсынды. Онда 80 жуық топырақ типитерін жіктеп, олардың диагностикалық белгілерін берген.

Әр аймақты - экологиялық топ өсімдік типімен (тайгалы орман, орманды дала, дала және т. б. ), 20 см тереңдікке дейінгі температура қосындысымен, әр ай сайынғы топырақтың тоңдану ұзақтығы және ылғалдану коэфицентімен сипаттайды.

Аймақты-эколгиялық топырақтың өзі био-физика-химимялық қасиеттеріне (қара шірінді, құрамы, топырақ реакциясы, карбонаттылығы, сортаңдылығы, кермектілігі т. б. ) қарай және де ылғалдану жағдайына байланысты одан кіші топшаларға бөлінеді.

Қазіргі заманғы таксондық біріншіліктер жүйесін 1958 жылы ғылыми және өндірістік ұжымдар жинақтаған, топырақты жіктеу материалдары негізінде бұрынғы КСРО ның ғылыми академиясында жасалған. Осы жіктеудегі негізі таксондық біріншілікке, кезінде В. Докучаев ұсынған, генетикалық топырақ типі жатқызылған.

Л. Прасолов генетикалық типке « . . . жаралуы, заттар қозғалысы мен шоғырлануы ұқсас дене деген анықтама берген. әр генетикалық тип тиісті табиғи аймақта орналасқан. Сондықтан оған жаратылысы, заттар жайылу мен жылуы бір топырақтар бірігеді».

3. Топырақтың генетикалық типі мынадай өзгешеліктермен анықталады:

1. органикалық заттардың топыраққа түсуімен олардың бір типті өзгерісі және құблысы;

2. минералды заттардың ыдырауымен жаңа минералды органикалық-минералдық жаңа жарандылардың бір типті синтезі жақшаға түзілуі

3. заттардың бір типті шоғырлану мен жылжуы

4. топырақ профилінің (кескіннің) бір тпті құбылысы

5. топырақ құнарлығы сақтаумен көтеруге бағытталған бір ттипті шаралар.

Топырақ типін төменгі токсондық біріншіліктер айырады: типше, тек, тұр, түрше және разряд.

Типше - топырақ типі ішінде бөлінеді, сондықтан типтер арасындағы өтпелі саты болып саналады да, негізгі топырақ құралу үрдістен басқа қосалқы үрдіспен айқындалып тұрады. Типше таксонын бөлгенде аймақшылық және одан кіші фациалдық шеңбердегі табиғи жағдайлардың өзгеруіне байланысты үрдістер есепке алынады. Фациалдық типшеге болуді топырақтың 20см тереңдікке дейінгі белсенді температура қосындысы мен суық кезең ұзақтығын есепке ала отырып жүргізеді. Фациалдық типшені номенклатурада белгіленгенде температура құбылымына байланысты жылы, қоңыржайлы, суық, терең тоңданатын ж. т. б. терминдер қолданылады.

Топырақ құнарлығын сақтау және көтерудегі шаралар әр типшеде, типпен салыстырғанда, біркелкі болып келеді.

Тек- топырақ типшесінің ішінде бөлінеді. Оның сапалы-тетік ерекшеліктері жергілікті жағдайлар кешені, әсіресе топыраққұрушы жыныстар құрамы, ыза суының химиялық құрамы және т. б. байланысты анықталады.

Түр - топырақ тегінің ішінде бөлінеді де, топыраққұралу үрдісінің даму дәрежесіне (күлгіндену, сортаңдану) қарай бөлінеді. Барлық токсондарды қолданып, топырақ аталуында алдымен тип көрсетіледі. Одан кейін типше, түр, тек разряд аталады. Мысалы, қара топырақ(тип), кәдімгі, орташа қалың ауыр құм балшықты лөс түрлес ауыр кұмбалшық(разряд) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.