Күріш және дәнді бұршақ зиянкестері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

СӨЖ

Тақырыбы: Күріш және дәнді бұршақ зиянкестері

Орындаған: Болатбек Еркежан

Тобы: АГ-413

Тексерген: Ахметова Айжан

2017ж

Жоспар:

1. Бұршақ дәнді дақылдарының зиянды жәндіктері

2. Дән және бұршақ тұқымдас дақылдарының зиянкестері

3. Күріш зиянкестері

4. Пайдаланған әдебиеттер

Бұршақ дәнді дақылдарының зиянды жәндіктері

Бұршақ бітесі - Acyrthosiphon pisi Kalt. (Homoptera отряды, Аphidinea отряд тармағы, Aphididae тұқымдасы) .

Бітенің денесі біршама жуандау, денесінің ұзындығы - 4, 5-5 мм. Қанатсыз аналықтарының денесінің түсіжасыл, кейде қоңыр қызыл болып келеді. Ұрықтанған жұмыртқа көпжылдық Бұршақ тамыр бөлігінде жәнежерге түскен бұтақта қыстайды. Біте осы жұмыртқадан дернәсілдіксатыдын өткеннен кейін аналық - негізге айналады. Партеногенетикалық жолмен көбейіп, колониялартүзеді. Мұнан ары қарай аналық-орналастырушылар пайда болады. Қанатты аналық- бұршақ дақылдарына қонып, сол жерде жаңа колониялар құрады. Бір жылда 10-ға жуық ұрпақберіп дамиды. Бітелер өсімдіктердіңжас ұлпаларында және гүл шоғырына қоныстанады. Колонияның өсуіжоғарғы бөліктен басталады. Олар көпжылдық бұршақ дақылдарына ұшып келеді де, содан соң бұл жергеаталық пен аналық шағылысқаннан кейін қыстайтын жұмыртқа салады. Бұршақ бітесі бұршаққа, сиыржоңышқаға, жоңышқаға, жасымыққа зиян келтіреді. Дернәсіл мен имаго шырынды сорып, жапырақтыширатады, дамуды тоқтатады, зақымданған мүшенің түрін өзгертіп, егіннің түсімін төмендетеді. Бітеніңжаппай көбеюі ауа райының қолайлы(жылы - жаңбырлы) жағдайларында байқалады.

Күресу шаралары. Біржылдық және көпжылдық бұршақ дақылдарын бұршақ бітеден қорғау үшін кеңістіктіоңашалаудың үлкен маңызы бар. Бұршақ дәнділерді қайталап отырғызуға болмайды. Жерге түскен дәнөскіндерінің пайда болуына (өсуіне) жол бермеу керек. Көп жылдық бұршақты төмен кесінді жасап жинауқажет. Егер энтомологиялық аулағышпен 10 сілтеу (сермеу) жасаған кезде 25-30 дара біте түссе немесе 20% -өсімдік залалданған болса, онда инсектицидпен өңдеу жұмыстарын жүргізеді.

Түйнекті бізтұмсықтар: теңбіл - Sitona lineatus L. Және қылшықты - S. Crinitus Herbst (Бізтұмсықтартұқымдасы - Curculionidae, қоңыздар отряды - Coleoptera ) .

Қоңыздың бастүтігі қысқа, денесінің ұзындығы - 3-5мм, денесінің түсі топырақты сұр болып келген. Дернәсілдің сыртқы құрылысына тоқталатын болсақ, олардың денесі йілген, аяқтары жоқ, ақшыл қоңырбасы бар, дене тұрқы 5 мм-ге дейін жетеді. Қоңыздар жердің беткі қабатында және өсімдік қалдықтарыныңастында, көбенесе көпжылдық бұршақ өсімдіктері алқаптарында қыстайды. Көктем уақытында олар дәндібұршақ дақылдарынфң өскіндеріне қоныс аударуы мүмкін. Қоңыздар топыраққа және өсімдік салады. Дернәсіл дамығаннан кейін топырықтың астына кіріп, кеміріп қоректенеді. Шілде-тамыз а йларында қоңыздардың қуыршақтану кезеңінен кейін жасұрпақтың таралуы пайда бола бастайды. Түйнекті бізтұмсық бір ұрпақ беріп дамиды. Негізгі қауіпті ересекжәндік пен дернәсіл келтіреді. Қоңыздар жапырақтың шетін кеміріп, «місінді зақымдану» қоздырады. Жапырақтың дәнжарнағының және өсу нүктесінің зақымдануы өскіннің жойылуына әкеледі. Дернәсілдертүйнек ұлпасын зақымдап, азоттың мөлшерін төмендетеді және өсімдіктің өсуін тежейді. Түйнектібізтұмсық бұршақ, сиыр жоңышқа, люпин, жоңышқа, эспарцет, түйе жоңышқа, беде үшін қауіпті болыптабылады.

Күресу шаралары. Бұршақ дақылдарын зиянкестерден қорғау үшін учаскілерді көпжылдық бұршақдақылдарын біржылдық бұршақ дақылдарынан кеңістікті оңашалау керек. Агротехникалық шаралар егісжәне өсімдіктерді күту кезінде қолйлы мерзім ішінде жоғары деңгейде орындалуы тиіс. Егін себу алдындатұқымды нитрагинизациялау түйнектің пайда болуына жағдай жасайды. Егінді жинағаннан кейін бірдентопырақты терең сүдігер жыртып өңдесе, зиянкестердің қуыршақтары мен дернәсілдерінің жойылыпкетуіне мүмкіндік туғызады. Егер бізтұмсықтардың саны біржылдық дәнді-бұршақ 1м-та 5-10 дара немесе жапырақтың зақымдану дәрежесі 10-15% құраса, онда қоңыздарғақарсы химиялык өңдеу жұмыстарын жүргізеді.

Бұршақ жемірі - Laspeyresia nigricana F. (Tortrisidae -тұқымдасы, Lepidoptera - қабыршақ қанаттыларотряды) .

Есейген құрттардың денесінің ұзындығы - 12 мм, ақшыл сары, басы қоңыр түсті болып келеді. Денесін түкпен сүйел жапқан. Есейген құрттар пілләнің ішінде топырақта қыстайды. Көбелектер ымырт түскен кездеұшады да, өсімдіктің жер бетіндегі мүшелеріне жұмыртқаларын салады. Құрттардың дамуы дәннің ішіндеөтеді. құрттар топырақтың арасына піллә торын түзіп, сол пілләнің ішінде қыстап шығады. 1-2 ұрпақ беріпдамиды. Құрттар көбінесе бұршақты кейбір жағдайда сиыр жоңышқаны, чинаны зақымдайды. Бұршақтыңішіне еніп, дәнді кеміреді.

Күресу шаралары. Бұршақты бұршақ жеміріне қорғаудың тиімді жақтарының бірі - ерте және қысқа мерзімішінде жинау, бұршақты сүдігер жырта өңдеу, өсімдік қалдықтарын құрту.

Бұршақ қоңызы - Bruchus pisorim L. ( Coleoptera - қоңыздар отряды.

Bruchidae - дәнектер тұқымдасы) . Қоңыздарының бүйірінің алдынғы арқасында және жамбастың төменгіжағында тісшелер орналасқан. Қанаттың үстінде ақ дақтар, ал құрсағының астында екі ірі қара дақтары бар. Денесінің ұзындығы 4, 5-5 мм ақшыл түктермен қапталған. Дернәсілі сопақ, ақшыл сары, ұзындығы - 5-6мм. Қоңыздар тазалау, сақтау және егінді жинаған жерлерде бұршақтың ішінде қыстайды. Дернәсілдіңересек жәндікке айналуы, қыстап шығуы құрғақ тұқымның ішінде өтеді. Жұмыртқаны бұршақтыңжармасына салады. Дернәсілдер бұршақтың ішінде қоректенеді.

Күресу шаралары. Егінді дер кезінде шығынға ұшыратпай жинап алу керек. Аңыздарды сыдыра жырту, топырақты терең өңдеу қоңыздар мен дернәсілдердің едәуір жойылуына әкеледі. Қойма орындарындатұқымдарға газбен өңдеу және салқындату жұмыстарын жүргізу қажет. Егер шанақтану 10 сілтеу жасағанда 15-20 қоңыз табылса, онда бұршақ қоңыздарын жою үшінинсектицидпен өңдейді.

Үрме бұршақ қоңызы - Acantoscelides obtectus Say. (Coleoptera - қоңыздар отряды, Bruchidae - дәнектертұқымдасы) .

Ересек жәндіктің денесі қара, ұзындығы - 3-3, 5 мм құрсағы қызғылт жирен болып келген. Дернәсілініңденесінің түсі ақ, иілген, оны қылшықтар жапқан, ұзындығы 5 мм-ге дейін жетеді. Есейген даралары егістікжерлерде тұқымда немесе өсімдік қалдықтарының астында қыстайды. Қоймаларда қысқы мезгілде 2 ұрпақберіп дамуын жалғастыруы мүмкін. Аналықтары жұмыртқаларын бұршақтың жігіне немесе жіктіңкемірілген жеріндегі шұңқырларға және қоймаларда тұқымның арасына салынады. Үрме бұршақтан басқаноқатты, чинаны, асбұршақты және т. б бұршақ тұқымдастарын зақымдайды. Бір дәннің ішінде бірнешедернәсіл дамиды, сондықтан дәннің сыртқы бетінде бірнеше шығу тесіктері болуы мүмкін.

Күресу шаралары. Бұршақ қоңызының күресу шараларына ұқсас.

Бұршақ немесе акция көбелегі - Etiella zinckenelle Tr. (Lepidoptera - қабыршақ қанаттылар отряды, Phicitidae - қара күйе тұқымдасы) . Құрттың денесінің ұзындығы - 15-20 мм басы сары қоңыр, алтұлғасының түсі қоңыр жасыл, қоңырлау немесе ақшыл қызыл болып келеді. Құт пілләнің ішіндетопырақта қыстайды. Көбелектер ымырт түскен кезде және түнде ұшады. Жұмыртқаларын пісіп жетілмегенбұршаққа, гүлдің қалдықтарына салады. Құрттар жұмыртқадан шыққаннан кейін бұршақтың қабығыныңастында, содан соң тұқымымен қоректенеді. Құрттардың қуыршаққа айналуы топырақта өтеді. 2-3 ұрпақбріп дамиды. Бірінші ұрпақ акцияда, бұршақта, сиыр жоңышқада, чинада дамиды. Екінші және үшіншіұрпағы сояға люпинге, жазғы мезгілде себілген бұршаққа қауіпті болып табылады.

Күресу шаралары . Бұршақ тұқымдастарының егісін ақ және сары акциядан кеңістікті изоляциялау керек. Құрттарды құрту үшін бұршақты жинағаннан кейін топырақты терең сүдігер жыртудың маңызы бар. Жаппай жұмыртқа салу және құрттардың жұмыртқалардан шығу кезінде инсектицидпен бүркужұмыстарын жасау қажет.

Жоңышқа жапырағының бізтұмсығы немесе фитономус - phytonomus uariabilis Hbst. (Curculionidae -бізтұмсықтар тұқымдасы, Coleoptera - қоңыздар отряды) .

Дене тұрқы - 4, 5-5, 5 мм-ге дейін жетеді. Мұртшасы буын-буынға бөлінген, денесінің түсі сұр қоңып болыпкелген. Қоңыздардың алдынғы арқасында 3 ақшыл ұзына бойлы жолақтар орналасқан. ұзындығы - 10 мм шамасындай, денесінің түсі жасыл, басы қара, арқасында ақшыл жолағы бар. Қоңыздар өсімдік қалдықтарының астында және топырақтың беткі қабатында қыстайды. Оларжоңышқаның жапырағымен қоректенеді, сабағын кеміріп шұқырайтып тастайды. Жұмыртқаларынжоңышқа сабағының жоғарғы бөлігіне салады. Қоңыздардың жаңа ұрпағы температура жоғарылаған кездежаздық үзіліске кетеді. Жылына 1 ұрпақ беріп дамиды. Негізінен дернәсілдер көп зиян келтіреді. Гүлдердің, сонымен қатар жапырақтардың бүршігін кеміреді, өсімдіктің жоғарғы бөлігінің солуын тудырады және өсунүктесіне зияе тигізеді. Есейген жастағы дернәсілдер сабақпен, жапырақпен, гүлмен, үлдің түйнегіменқоректенеді.

Күресу шаралары . Фитономустардың санын азайту үшін ерте көктемде егістікті бірнеше із салып, тырмалау жұмыстарын жүргізу керек. Жоңышқаны ауыспалы егіске пайдаланған кезде көпжылдықдақылдарға шек қою керек. Көпжылдық егістен жоңышқаның тұқымдық учаскелері кем дегенде 500 м алысболуы қажет. Жоңышқаның тұқымы мен шөбін кезектестіріп пайдалану керек. 10 сермеу жасағанда жоңышқаның көктеу кезеңінде - 3-8 қоңыз, сабақтану мен шанақтанукезеңінде - 10 дернәсіл түссе, онда инсектицидпен өңдейді.

Жоңышқа қандаласы - Adelphocoris Lienolatus Goeze. (Hemiptera - жартылай қатты қанаттылар немесеқандалылар отряды, Miridae - мирида тұқымдасы) .

Қандала денесінің ұзындығы - 7-9 мм, ал түсі сары жасыл, алдыңғы арқасында екі нүкте орналасқан, қанаттың үстінде қоңырлау қара дағы бар. Жұмыртқалары көпжылдық бұршақ қыстайды. Бір жылда 2-4 ұрпақ беріп дамиды. Жоңышқа қандаласының дернәсілі мен ересекжәндігі жоңышқаны, эспарцетті, түйежоңышқаны. Бұршақты және т. б дақылдарды зақымдайды. Сабақтыңжоғарғы бөлігіне, генеративтік мүшелеріне және жапырақтың шырының сорып, өсімдікке кп зияныңтигізеді. Өсімдік мүшесінде өсудің нашарлауы, гүлдің және гүлшанақтың түсу құбылыстары байқалады.

Күресу шаралары . Көпжылдық бұршақ дақылдарын жинау кезінде кесіндіні төмен 5 см-ге дейінгі биіктіктешауып алып, егістен қандала жұмыптқасын сабақпен бірге шеттеу үшін жүргізу керек. Егер 1 м ² 5-15қандала есептелсе немесе аулағышпен 10 сермеу жасаған кезде 10-нан артық қандала түссе, онда өңдеу жұмыстарын жасайды.

Беде бізтұмсығы: сабақты Apion seniculus Kby., жасылдау A. virens Hbst. (Curculionidae - бізтұмсықтартұқымдасы, Coleoptera - қоңыздар отряды) . Сабақты қоңыздар жасылдау, аяқтары қара балып келеді. Сабақты бізтұмсықтың дене тұрқы - 2-3, 5 мм. Қоңыздардың денесі сұр тікінектермен жабылған. Қоңыздарқыстайды. Көктем кезінде олар беде жапырағын шұқырайтып кеміреді. Жұмыртқаларын бір-бірден өсімдіксабағының арнайы кемірілген тереңіне орналастырылады. Дернәсілдер сабақтың ішіне бойлай жүретін жолкеміреді. Қоңыздардың жаңа ұрпағы кішкене саңылау кеміріп, сыртқа шығарады.

Күресу шаралары. Жемшөп бедесін шанақтану - алғашқы глдеу кезеңінде шапса, оны жинау және шөптітез кептірген кезде жұмыртқалары мен дернәсілдері өліп қалады. Егісті жаппай өскен және шанақтанукезеңінде инсектицидпен өңдеуге болады.

Сары тихус тұқым жемірі - Tychius flavus Beck . (Curculionidae - бізтұмсықтар тұқымдасы, Coleoptera -қоңыздар отряды) . Қоңыздар ақшыл сары немесе қызғылт сары, денесінің ұзындығы кішкене - 2-2, 8 мм. Дернәсілі иілген ақ, басы сары, денесінің ұзындығы - 2, 5-4 мм. Қоңыздар жоңышқа алқабыныңтопырағының беткі қабатында қыстайды. Жұмыртқаларын тесік істеп, жемісбұршақтың ішінесалады. қуыршақтану топырақта өтеді. Қоңыздың жаңа ұрпағы сол жерде қыстауға қалады. Жылына 1 ұпақбереді. Негізгі қауіпті қоңыздар мен дернәсілдер тигізеді. Қоңыздар өсімдік жапырағының төменгі жағынанжағалай паренхимасын кеміріп, зиян келтіреді. Дернәсілдері жоңышқаның бұршағында дамып, тұқымдықұртады.

Күресу шаралары. Тұқымдықты сақтау үшін оны көп жыл өсірілген жоңышқадан кеңістікті оңашалау керек. Егер 1 м ² 5-8 және одан да көп қоңыз есептелсе, онда жоңышқа егісіне сабақтану мен шанақтану кезеңіндеинсектицид қолдануға болады.

Жоңышқа жуанаяқтысы - Bruchophagus roddi- жарғақ қанаттылар отряды, Eurotomidae - жуан аяқтылартұқымдасы) .

Кішкене мөлшерлі жәндіктер, ересек жәндіктің дене ұзындығы - 2, 1 мм, дернәсілдерінікі - 1, 5-2 мм. Үлкендараларына қара түс сипатталған, кеуденің үстінгі бөлігі дөнестеу, құрсағы сабақ тәрізді, мұртшалары менаяқтары сары қоңыр болып келген. Дернісілі ақ, иілген. Дернәсілдері қоймадағы немесе егін жинау кезіндешашылған тұқымдардың ішінде қыстайды. Қуыршақтану осы жерде өтеді. Имаго тұқым қабағыныңсаңылауы арқылы ұшады. Потенциалды көпциклді түр.

Күресу шаралары. зиянкестің санын азайту үшін егінді дер кезінде шығынға ұшыратпай жинап алу керек. Тұқым қалдықтарын астық тазалау машиналарына кейін міндетті түрде жойып жіберу қажет. Жоңышқаегістігіне көктемде және күзде тырмалау жұмыстарын жүргізіп отыыру қажет. Егер шанақтану кезеңінзеаулағашпен 10 сермеу жасағанда, ересек жәндіктердің саны 10-20 дара болса, онда егістікті инсектицидпенөңдейді.

Күріш туралы мәлімет

Дүние жүзіне ең көп тараған мәдени дакылдың бірі күріш дақылы. Күріш - өте құнды дақыл болып дүние жүзінің 110-ға жуық елінде 150 млн. га жерге егіліп, оның 90%-ы Азияда, 4%-ы Америкада, 2%-ы, Африкада, 4%-ы басқа кұрлықтарда өсіріледі. Күріш егіс көлемі жөнінен бидайдан кейін екінші, ал өнімділігі бойынша бірінші орын алады. Кебегі мал азығына пайдаланылса, ақұсағынан спирт, крахмал алынып, парфюмерияда қолданылады. Сабанынан жоғары сортты қағаз, картон, жіп, қап, қалпақ, төсеніштер мен тағы басқа да тұрмысқа қажетті заттар жасалынады. Сонымен қатар тұзданып, батпақтанған жерлерді жақсартып, ауыл шаруашылық пайдаланымға енгізуде күріштің агромелиоратиптік маңызы зор.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.