Антиинфляциялық саясат және оның Қазақстандағы ерекшеліктері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

ЕСЕПТК СЫЗБА ЖҰМЫСЫ №1
Дисциплинасы: Экономика теориясы және экономикалық тәжірибе

Тақырыбы: Антиинфляциялық саясат және оның Қазақстандағы ерекшеліктері
Мамандығы: 5В0718 - Электроэнергетика
Группа: ЭЭк-17-5

Орындаған: Абленов Д.Ж.
Тексерген:ст.преп. Капарова Р.Б.

Алматы 2017 ж.

Жоспар:
Кіріспе
І. Ақша-несие саясатының негізгі мақсаты инфляцияны тежеу
1.1 Антиинфляциялық саясат
1.2 Инфляцияға қарсы саясат және Қазақстандағы оның әдістері
ІІ.Қазақстан Республикасында инфляция қарқынын жою жолдары
2.1 Қазақстандағы инфляцияның процесін болжау
2.2 Мемлекеттің инфляция деңгейін болдырмау үшін қолданылатын нақтышаралары
Қорытынды

Кіріспе
Экономикалық құбылыс ретінде инфляция көптен бері өмір сүріп келеді. Оны тіпті ақшаның қызметімен тығыз байланысты деп санайды. Инфляция термині (латынның inflasio сөзінен шыққан - кебіну, ісіну) ақша айналысына қатысты ХІХ ғасырдың орта шенінде пайда болды және АҚШ - тың Азамат соғысы жылдары (1861-1865) қағаз долларының қисапсыз көп шығарылуымен байланысты болды. ХІХ ғасырда бұл термин сондай-ақ Англия мен Францияда қолданылды. Экономикалық әдебиеттерде инфляция ұғымы ХХ ғасырда бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін кеңінен таралды, ал бұрынғы кеңестік экономикалық әдебиеттерде 20-жылдары жазыла бастады.

Сонымен, инфляция дегеніміз - бағалардың жалпы өсуі, табыстардың құнсыздануы. Елдегі тауар рыноктарының көбінде тепе - тендік бұзылса, бағалар тоқтаусыз өседі. Инфляция - бұл жалпы ұсыныс пен сұраным ұсынымнан артық болса, бұл тауарға баға деңгейі өседі. Бірақ мұндай жекелеген нарық сәйкессіздігі инфляцияны қалыптастармайды. Инфляция - бұл нарықтың көбінде сұранымның артуынан қалыптасқан тепе - теңдіктің бұзылуына байланысты пайда болған елдегі баға деңгейінің жалпы өсуі.

Инфляцияның салдары өте күрделі де көп қырлы. Қарқыны баяу инфляция баға деңгейі мен пайда нормасын өсіреді, сондықтан экономикалық жағдайын уақытша жандануына ықпал жасайтын фактор болады. Бірақ, уақыт артып инфляция тереңдегенде ол ұдайы өндірістің кедергісіне айналады, қоғамда экономикалық және әлеуметтік жағдай қиындайды.

І. Ақша-несие саясатының негізгі мақсаты инфляцияны тежеу
1.1 Антиинфляциялық саясат
Антиинфляциялық саясат-инфляцияны төмендетуге бағытталған мемлекеттік реттеу құралдарының жиынтығы болып бабылады.
60-жылдың ортасынан бастап барлық экономикаға ортақ бағаны шай және жанама реттеу жөніндегі шаралар қолданыла бастады. Тікелей реттеу табыс саясаты шегінде жүреді. Табыс саясатының екі бағытын бөлуге болады: еңбекақының, бағаның өсуіне тікелей бақылау жасау және бағыт беру. Осылардың көмегімен нақты табыс пен бағаның өсуін азайтуға тырысу. Бағыт беру кезінде түрлі ережелер ұйымдастырылады. Ал бақылауды заң актілерінің күшімен жасайды. Ереже ретінде баға мен еңбекақының максималды шектері белгіленді. Еңбекақының өзгеруі бүкіл экономикадағы еңбек өнімділігінің өсу қарқынына байланысты, ал бағалар ебекақы шығынының өзгеруіне қарай өзгере алады. Яғни жалдамалы жұмысшылар

табысы тікелей реттеледі,ал пайда-бағалар арқылы жанама реттеледі.
Бақылау-бағалар мен еңбекақыға белгілі бір мерзімге бірден қатырып тастау туралы заң қабылдау арқылы жалдамалы жұмысшылар жөнінде табыс саясаты дискриминациялық сипат алады, себебі мемлекеттік органдар мен өндірушілер бағаға қарағанда еңбек ақыға бақылау жасауға ынтамен кіріседі. Тауар топтпрының өте шексіздігіне байланысты олардың бағасын бақылау өте қиынға түседі. Еңбек өнімділігінің артуы экономикада ұлттық табыста жұмысшылар үлесінің салыстырмалы және абсолюттік қысқарына әкеледі.Бағаның өсуіне заң түрінде тиым салу көлеңкелі жасырын нарықтың пайда болуына немесе тауардың сапасының, салмағының төмендеуіне әкеледі. Бағаға әкімшілік бақылау жасау нарықтың дұрыс қызмет етуіне, ресурстар мен капитал құйылуына кедергі жасайды. Нәтижесінде экономикада дефицит пайда болады. 60 жылдардағы нарықты экономикалық мемлекеттерде жүргізілген табыс саясатынан ешқандай тиімділік болмады. Сондықтан 70 жылдары барлық дамушы елдер одан бас тартты. Бағаға ісер етудің жанама әдісіне монетарлы жіне фискальді саясаттарының дефляциялық шаралары жатады. Иннфляцияның өршуіне қарай Ұлттық банк ақша массасының өсуіне, берілерін несие көлеміне шектеу қою, ашық нарықта мемлекеттік құнды қағаздарды сатуға міндетті резерв нормалары мен есеп стсвкасынкөтеру шаралары қолданылады. Мерзімдік жағдайда өкіметте антиинфляциялық саясатты жүргізудің екі альтернативаси бар: ұзақ мерзімге сүйене отырып саясаттыбіртіндеп енгізу немесе бірден енгізу. Экономикалық теорияда қайсы жолы тиімді екеніне жауап жоқ. Оның бәрі елдің көлемінен,экономика жағдайынан әлемдік нарыққа кіру дәражесі мен жағдайынан,халықаралық қаржы ұйымдары мен қатынастары, елдегі әлеуметтік-экономикалық жағдайға т.б. байланысты қолданылады.
Қазақстан Республиасы өтпелі экономика кезеңінде антиинфляциялық шаралар монетарлық естен тандыру терапиясы әдісін қолданылды,бірақ ол оң нәтиже бермеді. Қазақстанда инфляцияның дамуы сұраныспен шығындар сәйкестігі ретінде өтуде.
1.2 Инфляцияға қарсы саясат және Қазақстандағы оның әдістері
Құнсызданудың жағымсыз әлеуметтік және экономикалық салдары көптеген елдер үкіметтерін белгілі экономикалық саясат жүргізүге мәжбүр етеді.Бұл жерде экономистер ең алдымен мына арқылы инфлияцияны жою керек пе,әлде инфлияца жағдайына икемделген дұрыс па?
Бұл екі ұшты мәселе әртүлі елдерде ерекші жағдайға байланысты шешіледі екен. Мысалы, АҚШ-та және Англияда инфлияциямен күресу мәселесі мемлекет деңгеіне көтеріліп қойылады. Басқа бірталай елдерде инфлияцаға икемделу іс-шаралары жүргізіліп, тіпі арнайы бағдарламалада жасалады

(табыстарды индексациялау және т.б).
Инфлияцаға қарсы саясатты сипаттағанда,екі әдістемені бөліп айтуға болады. Бірінші әдістеме шеңберінде (оны осы күнгі Кейнс теориясының өкілдері зерттейді) белсенді бюджет саясаты жүргізіледі-сұранымға ықпал жасау мақсатында мемлекеттік шығындар мен салықтар реттеледі. Инфляция жағдайында мамлекет шығындарын қысқартып,салықтарды көтереді.Осының нәтииесінде сұраным қысқарды,инфляция қарқыны төмендейді.Бірақ сонымен бірге өндіріс өсуі де қысқарды. Бұл экономикада дағдарыс жағдайын қалыптастырып,жұмыссыздықты арттырып жіберуі мүмкін.Ол қоғам үшін инфляцияны тежеудің құны болады. Құлдырау жағдайында бюджет саясаты сұранымды кеңейтуге бағытталады. Егер сұраным жеткіліксіз болса, онда мемлекеттің инвестиция бағдарламасы іске қосылады және шығындар артады, салықтар төмендетіледі. Ең алдымен табысы төмен нарық субъектілеріне салынатын салық қысқартылады. Бұл бірден нәтиже береді: сұраным тес өседі, ол өндіріске ықпал жасайды,жалпы экономикалық өсу басталады. Бірақ 60-70 жж дамыған елдердің тәжірбиесі көрсеткендей сұранымды бюджет арқылы ынталандыру инфляцияны күшейту мүмкін екен. Сонымен бірге бюджет шығындарының артуы бюджет тапшылығын қалыптастырады және салық пен шығын арқылы экономиканы реттеуді мүмкіншілігі қысқарыды.
Екінші әдістемені жаңа класикалық бағыттағы экономистер ұсынады. Олар бірінші орынға ақша-несие аркылы реттеу әдәсін қояды. Бұл әдіс экономика жағдайына жанама түрде икемді ықпал жасайды. Бұл саясатты үкіметке тікелей бағынбайтын Орталық банк жүргізеді. Орталық банк айналымдағы ақша көлемін өзгертеді және қкрыз пайызц кесімін реттейді, сонымен экономикаға ықпал жасайды. Басқаша айтқанда, мемлекет сұранымды шектеу мақсатында инфляцияға қарсы іс- шаралар жүргізу қажет.
Батыс елдерінде жинақталған тәжірбие көрсеткендей,инфлицаға қарсы ұзақ және қысқа мерзімдік іс-шаралар саясатын қолдану қажет. Бұл шаралар жиынтығын келесі түрде сипаттауға болады. Біріншіден,халықтың инфлиияцалықүрейін жою мақсайтын көздейді. Ол үшін кез келген үкімет инфлицияғақарсы саясатты үздіксізде тұрақты түрде жүргізіп,тұрғындардың сенімін орнықтұруға тырысады.
Екіншіден, салықтарды арттырып бірақ мемлекеттік шығындарықысқарту арқылы бюджет тапшылығын реттеу іс-шаралары жүргізіледі.Бюджет тапшылығын Орталық банк несиесімен қаржыландыру инфлияцаны ысқындырады.
Үшіншіден, ақша айналымен реттеу іс-шаралары, нақты айтқанда,әржылдық ақша көлімінің өсуіне шек қою, бұл инфляцияныңөсуін қадағалауға

мүмкіндік береді.
Төртіншіден, сыртқы факторлардың әсерін әлсірету. Жеке алғанда бюджек тапшылығын қаржыландыру үшін сырттан алынған қысқа мерзімдік қарыздардың экономикаға жасайтын инфляциялық ықпалын әлсірету.
Инфляцияға қарсы саясатқа байланысты инфляциямен күресу шығындары туралы мәселе туындайды. Инфляцияға қарсы күрес жұмыссыздықты арттырып, өндіріс көлемін қысқарту мүмкін. Мамандардың есептеуінше, инфляцияны 1%-ға төмендету үшін жұмыссыздықты оның табиғи деңгейінен 2% арттыру қажат болады екен.
Инфляцияны тез ауыздықтау Қазақстанда жүргізіліп жатқан нарықтық реформаны құқық бойынша ресімдеудің шараларын белгілеумен байланысты болды. Республикамыз ТМД аумағында алғашқылардың бірі болып мынадай маңызды экономикалық заңдарды қабылдады: Шетелдік инвестициалар туралы Заң, Салықтар және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы жаңа Заң, Бюджеттік жүйе және басқалары туралы Заң.
ҮкіметСтратегия-2030″ сәйкес инфляция қарқынын жыл ішінде 5-6% шамасында болуына ұмтылып отыр.
Мұндай нәтижеге жету үшін Үкімет:
-- Ақшалай-несиелік және бюджеттік саясатты қаталдандырады;
-- Ішкі инвестициалық мүмкіндіктерді өрістатуге көмектесетін қаржылық механизмді дамытады;
-- Жинақтаушы зейнетақы қорларға ақшалай қаржылардың айтарлықтай бөлігін қауіпсіз инвестициалауды қамтамасыз етуге ұмтылады;
-- Бюджеттік жетіспеушілікті қаржыландыруға құнсызданбайтын көздерді пайдаланады;
-- Мемлекеттік құнды қағаздардың айналым мерзімін ұзартады және т.б.
Индексациялау-ақшаның құнсыздану нәтижесінде болған зиянның орнын толық немесе жартылай толтыру әдісін білдіреді. Бұл әдіс 1999 жылғы 5-сәуірде Қ.Р Үкіметінің шешімімен еркін өзгермелі валюта бағамына өту барысына, АҚШ долларына қатысты теңге бағамының күрттөмендеуінен туындаған халықтың екінші деңгейлі банктердегі теңгедегі салымдары бойынша зиянды мемлекеттің қаражаты есебінен қалпына келтіру мақсатында пидаланылды.

Инфляцияның өрістегі, күшеюі экономикалық және әлеуметтік қарама-қайшылықтарды асқындырып жіберетіндіктен мемлекет инфляцияны жою және ақша айналысын тұрақтандыруға арналған шаралар қолдана бастайды. Инфляция кезінде мемлекет іс-қимылдың екі нұсқасы болады:
* бейімделу саясатын жүргізу немесе инфляцияға бейімделу;
бұл кезде табыстарды, жалақыны, пайыздық өлшермелерді, инвестицияларды индекстеу жөнінде шаралар қолданылады;
компаниялар мен фирмалар қысқа мерзімді жобаларды өткізеді, жеке тұлғалар табыстың қосымша көздерін іздестіреді және т.с.с.
* инфляцияны төмендету немесе басу жөнінде инфляцияға қарсы шаралардың кешенін жүргізу.
Инфляция жою жөнінде шаралардың кешені қоғамның іс-әрекет етуін өндірістік-экономикалық, құқықтық, институционалдық, моральдық-адамгершілік сфераларының әр түрлі жақтарына әрекет етуді қамтиды. Десекте, олардың шешушісі базалық, өндірістік-экономикалық сфера болып табылады.
Сұраным инфляциясын ақша және фискалдық саясаттық пайдаланудың біршама қатардағы макроэкономикалық әдістермен жетуге болады.
Инфляцияға қарсы саясат - инфляциямен күреске бағытталған экономиканы мемлекеттік реттеу жөніндегі шаралар кешені. Мұндай саясаттың екі негізгі жолы белгіленген дефляциялық саясат және кірістер саясаты.
Дефляциялық саясат - мемлекеттің шығындарын азайту несие үшін пайыздық мөлшерлемелерді арттыру, салық ауртпалығын күшейту, ақша массасын шектеу жолымен ақша-несие және салық механизмі арқылы ақша сұранымын реттеуді қарастырады. Бұл саясат экономиканың өсуін тежейді.
Кірістер саясаты -- бағаға және жалақыға оларды толықтай матау немесе олардың өсу шегін белгілеу жолымен параллелдік бақылау жүргізуді қажет етеді. Оның жүзеге асыру әлеуметтік қайшылықтарды қоздыру мүмкін.
Инфляцияға қарсы саясат ақшалай ұсынымды шектеудің әр түрлі әдістерін қамтиды:
1. Орталық банктің нақты ақша эмиссиясын қысқарту арқылы айналыстағы ақша массасының ауқымын азайту.

2. Барлық кредит ресурстарын қымбаттату және оларға қол жететіндігін азайту мақсатында орталықтандырылған кредиттер үшін қайта қаржыландырудың есептік мөлшерлемесін арттыру.
3. Кредит мультипликаторын қысу және коммерциалық банктердің кредит экспадсиасын шектеуге жету үшін орталық банктің коммерциалық банктерге резервтік талаптарын арттыру.
4. Сондай мақсаттарда орталық банктің кредиттерін тікелей қысқарту.
Иифляцияға қарсы фискалдық саясат салықтарды көбейту,мемлекеттің шығыстарын қысқарту және осының негізінде мемлекеттік бюджеттің тапшылығын төмендету арқылы жүргізіледі.
Салық саясаты инфляция жағдайында екі өзара байланысты, бірақ қайшылықты міндеттерді шешуге тиіс:
1. Мемлекеттік бюджеттің теңдестігіне жету және тапшылығын жою үшін оның кірістерінің деңгейін көтеру керек;
2. Экономиканың бастапқы буындарында -- өндіріс пен айырбас сферасында экономикалық белсенділікті жандандыру қажет;
Инфляцияға қарсы салық саясаты жанама салық салуды қысқартуда болып отыр. Жанама салықтарлың инфляциялық сипаты болады, өйткені олар бағаны өсіреді, сұранымды қысқартады. Жоғары слықтардың іс-әрекетінің екінші аспектісі өндіріске олардың қысымы болып табылады, бұл ұсынымды шектейді.
3. Едәуір салық ауыртпалығы әдеттегідей салық жүйесін күрделендіретін көптеген салықтардың іс-әрекетімен байланыстырады. Инфляция кезінде тұтынуға салық салуға акцентпен жеңілдіктердің шарттарымен ауыртпалығы, әдеттегідей, салық жүйесін күрделілендіретін көптеген салықтардың іс-әрекетімен байланыстырады. Мұның өзі салықтан жалтарынуға әкеп соқтырады.
Сондықтан инфляция кезінде тұтынуға салық салуға акцентпен жеңілдіктеудің шарттарымен ауыртпалық түсірмейтін қарапайым және сенімді салық жүйесі тәуірірек болады. Бұл талаптарға айтарлықтай дәрежеде табысқа салынатын салықпен мүлік құнына қарай мөлшерлемелерді жіктеудің жоғары дәрежесі бар мүлік салығы сай келеді.

Мемлекеттің шығыстарын қысқарту бұл процесті бюджет сферасына да,
мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субъектілеріне қатысты материалдық
өндіріс сферасына да таратуды қажет етеді. Бұл жерде мынаны ойда ұстаған жөн: соңғы жағдайда инфляцияға қарсы шаралар инфляцияның екінші құрамдас бөлігіне - шығындар немесе өңдірушілер инфляциясына қатысты болып отыр, сондықтан олардың ықпалы бөлек қарастырылатын болады. Бұл жөнінде инфляцияның екі түрі мен қарсы әрекеттің кешенді әдістері себептерінің өзара байланысы байқалады.
Жалпы мемлекеттік және жергілікті деңгейлердің бюджет шығыстары жайында басты бағыт барлық мүмкін болатын баптар бойынша оларды барынша қысқарту болып табылады. Әлбетте, зейнеткерлерді, оқушыларды, тіркелген кірістері бар қызметкерлерді қорғау жөніндегі өміршеңдік маңызды әлеуметтік қажеттіліктер қамтамасыз етілуі тиіс.
Бюджет шығыстарын шектеуге мыналар арқылы жетуге болады:
а) тура әдістермен шектеумен (рестикциялармен), яғни заңнамалық актілер немесе өкілетті мемлекеттік органдардың өкімі негізінде қол жеткен деңгейімен салыстырғанда оларды мәжбүрлеу арқылы;
ә) секвестрлеу әдісімен -- барлық шығыстарды әртүрлі факторлармен анықталатын төмендетудің берілген жалпы мөлшеріне сәйкес пропорционалды төмендетумен;
б) қолда бар кірістердің деңгейін бақылаумен;
в) мемлекеттік бюджет тапшылығының деңгейін шектеумен. Кез-келген жағдайда шығыстарды қысқарту дамудың көптеген ұлттық бағдарламаларының іс -- қимылын, тез қайтарым бермейтін әртүрлі лайықты жобалардан, шаралардан бас тартуды және т.с.с. шалады.
Мыналардың нәтижесінде инфляцияның екінші типін - шығындардың (өндірушілер инфляциясының) өсуінен туатын инфляцияны жою проблемаларын шешу неғұрлым қиынырақ болып келеді:
1. Жалақыны көбейту;
2. Ұйымдық сипаттағы себептер бойынша шаруашылық механизмінің бұзылуына байланысты еңбек өнімінің төмендеуі;
3. Шикізат және энергетикалық ресурстар иелерінің инфляциялық тосулары, осыған қарай олар өндірістің бастапқы өнімдеріне бағаны көтереді.

Өндіріс шығындарымен байланысты болатын инфляцияны жою өзара байланысты проблемалардың бірнеше күрделі блоктарын шешуді қажет етеді.
Инфляцияны төмендету проблемаларының бірінші блогы экономикалық тұрақтандырудың бүкіл жүйесінің орталық буыны ретіндегі өндірістің құлдырауын жоюда болып отыр. Өз кезегінде ол мына өзара тәуелді проблемаларға ұшырайды.
Біріншіден, еңбек өнімділігінің уәждемелік ынталандырмаларын, оның тиімді нәтижелеріне ынталылықты күшейту мәселелерін шешу, басымдық ретіндегі өндірістік еңбек қызметін қалпына келтіру. Бұған қажырлы еңбек пен оның нәтижелерінің арасында тікелей байланыс болатын жекеше өндірістік секторды дамыту негізінде қол жетеді.
Сауда-делдалдық сфераға қарағанда өндірістік сфераның басымдығын қамтамасыз ету қажет. Өндірістік сфераның дамуын көтермелеуге салықтардың жеңілдік жүйесімен, кредитті кедергісіз алумен және кредиттер бойынша төмендетілген пайыздық мөлшерлемелермен, ұдайы өндіріс, еңбекке ақы төлеу қорларына даму үшін қолайлы экономикалық нормативтерді, аударымдарды белгілеумен және т.с.с. жетуге болады, қажетті жағдайда өндірістік сектор қызметінің басым түрлерін қаржыландыру жолымен тікелей қолдау жүзеге асырылады.
Инфляцияны жеңіп шығу жөніндегі шаралар жүйесіндегі қажетті элемент нарықтық бәсеке механизмі мен меншіктің барлық нысандарының шаруашылық жүргізуші субъектілерінің экономикалық жауапкершілігі механизмін жасау болып табылады; аталған механизмдердің іс-қимылы мына сызбаға саяды: шығындардың төмендеуі -- бағалардың төмендеуі -өндірістің өсуі есебінен таза табыс көлемінің сақталуы -- ұсынымның көбеюі -- сұранымның қанағаттандырылуы.
Бәсеке механизмін жасау монополияға қарсы шараларды жүргізумен, меншіктің түрлі нысандарын дамытумен, шаруашылық -- қаржы қызметіндегі олардың теңдігін заңнамалық түрде қамтамасыз етумен байланысты болады.
Инфляцияға ықпал етудің ең түбегейлі құралы экономиканы мемлекеттік реттеу шеңберінде баға мен жалақыға бақылау қою болып табылады. Баға мен жалақыны реттеудің ауқымдарын таңдау қысқа мерзімді саясат бағдарламаларында айқындалады және кеңінен инфляция деңгейіне, өндіріс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.