Су шаруашылығы, және оның салалары. Әлемнің, Қазақстанның су қорлары және оларды кешенді пайдалану

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

1-ші дәріс

Су шаруашылығы, және оның салалары. Әлемнің, Қазақстанның су қорлары және оларды кешенді пайдалану. Су шаруашылығы және оның экологияға, қоршаған ортаға әсері. Қазақстандағы су шаруашылығының дамуына қысқаша шолу.

Сабақ жоспары:

Жер шарындағы және Қазаөстандағы су қорлары туралы деректер беру
Су қоймаларындағы су қорлары
Мұздақтар көлемі және олардағы су қорлары
Казақстандағы колдер және олардағы су қорлары
Жер асты су қорлары
Су шаруашылығы саласы туралы мәлімет

Жер шарындағы 1, 5 млрд. км ³ су қорларының 97, 2%-ті тұзды сулар, 2, 15% -мұздақтар, тек қана 0, 65%-ті таза ауыз суы. Көріп тұрғандай ішуге жарайтын ауыз су қоры өте аз, және жер шарындағы халық саны жылдан жылға көбейіп келе жатқанын еске алсақ, өндіріске, халық шаруашылығына судың көптен жаратылып отырғанын ескерсек, тұщы-ауыз суын үнемді де тиімді пайдалану керек екенін әр азамат түсінуі қажет.

Бұрынғы Кеңес үкіметі жеріндегі өзендердің жылдық су ағымы 4, 37 мың км ³ , оның 80% Сібір өзендерінің сулары болып табылады. Осы су қорларының жылына 215 км ³ пайдаланылып отырылы, ал мұның 120 км ³ /жылына қайтарылмай пайдаланылатын.

Қолдағы су қорлары территория бойынша және жыл мезгілінде бірқалыпты орналасып, біркелкі таралмаған. Осы себепті су қорларын халық шаруашылығына пайдалану үшін су ағымын реттейтін әртүрлі шаралар қолданылады: су қоймаларын салу, су ағымын бассейн аралық тасымалдау (Сібір өзендерінің суын Арал теңізі бассейніне тастау т. б) .

Қазақстан Республикасының Су Кодексіне байланысты Мемлекеттік су қоры бүкіл су көздерін және ондағы су қорларын қамтиды. Қазақстан Республикасында 39 мыңдай өзендер мен көптеген уақытша (көктемде) ағатын өзендер бар, оның 7 мыңдайының ұзындығы 10 км жоғары. Республика территориясында өзендер торабы бірқалыпты емес орналасқан. Еліміздің солтүстік облыстарында олардың тығыздығы 0, 03-0, 05 км/км ² , ол Алтай Жоңғар және Іле Алатау аймағында өзендер торабының тығыздығы 0, 4-1, 8 км/км ² . Көп өзендер тұйық бассейн болып табылатын Каспий және Арал теңіздеріне және Балхаш пен Теңіз көлдер бассейне құяды. Қазақстанда 6 өзеннің ғана су мөлшері 100 ден 1000 м ³ /сек дейін, 7 өзеннің 50-ден 100 м ³ /сек, 40 өзеннің су мөлшері 5-тен 50 м ³ /сек. Республиканың су қоры комитетінің дерегі бойынша өзендердегі су қорының мөлшері 101 км ³ ; көлдердегі су қоры 190 км ³ ; жер асты су қоры 45, 0 км ³ /жылына; мұздықтарда 95 км ³ су қоры жинақталған.

Су қоймалары: Қазақстанда 200 ден аса су қоймалары бар, жалпы су сыйымдылығы-95, 5 км ³ . Су қоймаларының 50% көлемі-1-5 млн. м ³ . Су қоймаларының көпшілігі маусымдық ағымды реттеуге бағытталған, тек қана 20 шақтысы ғана көп жылдық ағымды реттеуге арналған. Қазақстанның ең ірі су қоймалары: Ертіс өзенінің бойындағы Бұқтарма су қоймасы, толық көлемі 49 км ³ , Іле өзенінің бойындағы Қапшағай су қоймасы, толық көлемі 24 км ³ , Сырдария өзенінің бойындағы Шардара су қоймасы, толық көлемі 5, 2 км ³ , Жоғарғы Тобыл су қоймасы, толық көлемі 0, 82 км ³ , және Тобыл өзеніндегі Қаратомар су қоймасы, толық көлемі 0, 59 км ³ .

сурет. Қазақстанның су қоры

Мұздықтар -негізгі мұздықтар қалың мұз қабаты болып Республиканың Оңтүстік және Шығыс аймақтарында орналасқан. Теңіз деңгейінен 4 мың метр биіктіктегі Тянь-Шань, Талас, Қырғыз, Іле, Күнгей және Теріскей Алатау таулары мен Жоғар алатауы, Қырғыз жоталарында орналасқан. Қазақстан территориясында 2720 мұздықтар бар, оның 1975 мұздықтарының ауданы 0, 6 км ² және одан көбірек. Мұздақтардың жалпы ауданы 2033, 3 км ² , ал мұдағы жалпы су қоры көлемі 95 км ³ . Мұздақтардың негізгі бөлігі Жоңғар Алатау тауында (1000 км ² ) Іле және Күнгей Алатауда - 660, 7 км ² , Теріскей Алатауда 145 км ² , Қазақстанның Алтайы мен Сәуірде 106, 2 км ² , Талас Алатауы мен Қырғыз жоталарында 101, 5 км ² орналасқан.

1. 2. сурет. Мұздақтардағы су қоры

Қазақстандағы көлдер саны 48262, су бетінің ауданы 45002 км ² . Кіші көлдер саны (ауданы 1 км ² ) 94 % ; ал олардың ауданының көлемі 10%. Үлкен көлдер (су бетінің ауданы 1 км ² көп) -3014, ауданы 40769 км ² (90%) . Мұның ішінде ауданы 100 км ² көбірегі 21 көл- бұлардың ауданы 26886 км ² -59%. Табиғи көлдердегі су мөлшері-190 км ³ .

Солтүстік Қазақстандағы, көлдер саны 45%, Орталық-Оңтүстік Қазақстанда-36 %, басқа алқаптарда -19%. Қазақстандағы ең үлкен көлдерге Каспий мен Арал теңіздері, Орталық Қазақстандағы Балхаш пен Теңіз көлері, Жоңғар қақпасындағы Алакөл мен Сасықкөл, Шығыс Қазақстандағы Зайсан мен Марқакөлдер жатады. Көп көлдер орманды-далалы және Солтүстік далалы аймақтарда орналасқан, бұлардың ірілері, үлкендері-Қорғалжын, Шалқар-Теніз, Үлкен Шабақты, Шортанды және т. б.

Қазақстандағы анықталған жер асты су қорлары көлемі 45 км ³ /жылына, немесе 1450 м ³ /с. Мұның ішінде 01. 01. 2002 жылы бекітілген су қорлары 16, 04 км ³ , яғни 468 м ³ /с.

Қазіргі кезде Қазақстан территориясы 8 су шаруашылық алқапқа (бас- сейнге) бөлінген: Арал-Сырдария, Балхаш-Алакөл, Ертіс, Орал-Каспий, Есіл, Шу-Талас, Нұра-Сарысу, Тобыл-Торғай.

Халық шаруашылығының жер асты және өзен суларын есептеп, пайдаланатын саласы- су шаруашылығы деп аталады.

Су шаруашылығы мына салаларды қамтиды (№1. 3. сурет) :

1) гидротехникалық мелиорация (жерді құрғату және суғару, шабындықты суландыру, ауылшаруашылық саласын ауыз сумен қамтамасыз ету),

2) гидроэнергетика,

3) судағы көлік саласы (сал ағызу және судағы көліктер),

4) ауыз сумен қамтамасыз ету және лас суларды алып кету,

5) судағы қорларды пайдалану (балықты көбейтіп оны аулау, тұз өндіру т. б),

6) су тасқынымен күресу үшін өзен арнасын реттеу.

1. 3. сурет. Су шаруашылыға салалары схемасы

Су қорларын пайдалану, су шарашылық салаларының сұраныстарына байланысты су көздеріндегі суды кешенді пайдалануды қарастырады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.