Өзен арнасын реттеу мақсаты және реттеу тәсілдері түрлері
12-ші дәріс
Өзен арнасын реттеу мақсаты және реттеу тәсілдері түрлері. Су алғыш құрылымдар тұсында өзен арнасын реттеу тәсілдері және реттегіш құрылымдар.
Сабақ жоспары:
* Өзеннен су алу туралы түсінік беру
* Өзеннен су алғыш құрылымдардың топталуы
* Су алғыш құрылымдарды салу мақсатымен таныстыру
* Ирригациялық су алғыш құрылымдардың ерекшеліктерімен таныстыру
* Өзеннен су алғыш құрылымдарға қойылатын талаптар. Бөгетсіз су алғыш құрылымдардың конструкциялары
* Өзен арнасын реттеу тәсілдерімен және реттегіш құрылымдармен таныстыру.
Өзеннен су алу туралы түсінік: Ауыз суға және шаруашылыққа пайдаланатын су көздері әр алуан. Су көздері ретінде өзен сулары, өзендегі су қоймалары, көлдер мен тоған сулары, жер асты сулары қолданылады. Құбырға немесе тікелей тұтынушыға су алынатын табиғи су көзерін әртүрлі қондырғылармен жабдықтайды.
Су алғыш құрылымдарды: өздігінен су ағып келетін немесе машиналы (сорғымен) су көтеретін құрылғылармен жабдықталған деп бөледі. Әрі қарай өзеннен, су қоймаларынан су алып, суы өздігінен каналға, құбырларға, науалар мен тунелдерге ағып баратын гидротехникалық құрылымдар түрі ғана қарастырылады.
Мұндай гидротехникалық құрылымдар егістік жерлерді суғаруға, жерді суландыруға, деривациялық су электрстанцияларында және де жылу, атом электрстанцияларына су жеткізуге, кей жағдайларда ауыз су беруге пайдаланылады.
Су алғыш құрылымдардың топталуы: өзеннен су алғыш құрылымдар норматив бойынша топталмайды, ал 11-52-74 ҚНжЕ Мелиоративтік жүйедегі құрылымдар бойынша оларды плотиналы және плотинасыз деп бөлген. Плотиналы су алғыш құрылымдарды су ағысының түпкі тасындыларға әсер ететін гидравликалық құрылғыларына қарай былай топтайды: бүйірлей су алатын құрылымдар, тікелей су алатын құрылымдар және тереңнен су алатын құрылымдар деп, кейде бұларды табалдырығын- дағы торлы галерея арқылы су алатын құрылымдар деп те атайды.
Су алғыш құрылымдарды салу мақсаты: су алғыш құрылымдардың бәріне қойылатын талаптар:
1) суды тұтыну графигіне сәйкес өзеннен үздіксіз, тұрақты түрде су алуды қамтамасыз ету;
2) су алғыш құрылымдарды және каналдарды түпкі тасындылардан, қоқыстан, сумен ағып келетін үлкен ағаштар мен мұзбен кептелуден қорғау;
3) су алғыш құрылымдар арқылы су қабылдағанда арынның шектен тыс шығын болуына жол бермеу;
4) жөндеу кезінде, жоғарғы бьефтегі тасындыларды жуу кезінде су алғыш құрылымды немесе оның бөліктерін толық жабу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
5) балық қорғайтын немесе балықты бағыттайтын құрылымдар арқылы балық қорының қорғалуын қамтамасыз ету.
Осы талаптармен қатар, су алғыш құрылымдар гидротехникалық құрылымдарға қойылатын жалпы талаптар: берік, орнықты, ұзақ уақыт пайдалануға және пайдалануға ыңғайлы болу керек деген талаптарға сәйкес болуы шарт.
Бір жаққа немесе екі жаққа су алатын құрылымдар: суармалы жерлер не су тұтынушылар өзеннің бір жағасында немесе екі жағасында да орналасуы мүмкін. Өзеннің екі жағасына су құрылым құрамындағы екі су қабылдағыш шлюзер арқылы алынуы мүмкін, немесе бір жағадағы су қабылдағыш шлюз арқылы алынып, екінші жағаға су тастағыш плотина ішіне салынатын дюкер арқылы, немесе өзен үстінен жүргізілетін акведук арқылы жеткізілуі мүмкін. Тасындылары көп өзендерге суды екі жағаға бір жағадағы су қабылдағыш шлюз арқылы беру тиімді, бұл шара тасындылармен күресуді жеңілдетеді.
Ирригациялық су алғыш құрылымдардың ерекшеліктері: егістікті суғаруға алынатын су ағымы өнеркәсіптің басқа салаларына алынатын су ағымынан әлдеқайда көп. Мысалы Қарақұм каналына алынатын су ағымы 1000 м3с тең.
Егістік жерге су өздігінен ағып келетін болса, онда суғарылатын жерге жеткеше су ары ны шығыны аз болады. Егістікті суғаруға пайдаланатын өзендер көпшілік жағдайда мұздақтар еруінен қоректенетін болып келеді. Осы себепті, су тұтыну графигін өзеннің гидрографымен беттестіргенде, оның көлемі гидрографтан кіші болып келеді де, өзен суын маусымдық кезеңде реттеудің қажеті болмайды. Осыған байланысты ирригациялық су тораптарының негізгі атқаратын қызметі каналға су беру үшін судың деңгейін көтеру болып табылады. Егістікке су беретін өзендер - сумен бірге көп мөлшерде қалқымалы тасындылар мен түпкі тасындыларды ағызып әкеледі. ... жалғасы
Өзен арнасын реттеу мақсаты және реттеу тәсілдері түрлері. Су алғыш құрылымдар тұсында өзен арнасын реттеу тәсілдері және реттегіш құрылымдар.
Сабақ жоспары:
* Өзеннен су алу туралы түсінік беру
* Өзеннен су алғыш құрылымдардың топталуы
* Су алғыш құрылымдарды салу мақсатымен таныстыру
* Ирригациялық су алғыш құрылымдардың ерекшеліктерімен таныстыру
* Өзеннен су алғыш құрылымдарға қойылатын талаптар. Бөгетсіз су алғыш құрылымдардың конструкциялары
* Өзен арнасын реттеу тәсілдерімен және реттегіш құрылымдармен таныстыру.
Өзеннен су алу туралы түсінік: Ауыз суға және шаруашылыққа пайдаланатын су көздері әр алуан. Су көздері ретінде өзен сулары, өзендегі су қоймалары, көлдер мен тоған сулары, жер асты сулары қолданылады. Құбырға немесе тікелей тұтынушыға су алынатын табиғи су көзерін әртүрлі қондырғылармен жабдықтайды.
Су алғыш құрылымдарды: өздігінен су ағып келетін немесе машиналы (сорғымен) су көтеретін құрылғылармен жабдықталған деп бөледі. Әрі қарай өзеннен, су қоймаларынан су алып, суы өздігінен каналға, құбырларға, науалар мен тунелдерге ағып баратын гидротехникалық құрылымдар түрі ғана қарастырылады.
Мұндай гидротехникалық құрылымдар егістік жерлерді суғаруға, жерді суландыруға, деривациялық су электрстанцияларында және де жылу, атом электрстанцияларына су жеткізуге, кей жағдайларда ауыз су беруге пайдаланылады.
Су алғыш құрылымдардың топталуы: өзеннен су алғыш құрылымдар норматив бойынша топталмайды, ал 11-52-74 ҚНжЕ Мелиоративтік жүйедегі құрылымдар бойынша оларды плотиналы және плотинасыз деп бөлген. Плотиналы су алғыш құрылымдарды су ағысының түпкі тасындыларға әсер ететін гидравликалық құрылғыларына қарай былай топтайды: бүйірлей су алатын құрылымдар, тікелей су алатын құрылымдар және тереңнен су алатын құрылымдар деп, кейде бұларды табалдырығын- дағы торлы галерея арқылы су алатын құрылымдар деп те атайды.
Су алғыш құрылымдарды салу мақсаты: су алғыш құрылымдардың бәріне қойылатын талаптар:
1) суды тұтыну графигіне сәйкес өзеннен үздіксіз, тұрақты түрде су алуды қамтамасыз ету;
2) су алғыш құрылымдарды және каналдарды түпкі тасындылардан, қоқыстан, сумен ағып келетін үлкен ағаштар мен мұзбен кептелуден қорғау;
3) су алғыш құрылымдар арқылы су қабылдағанда арынның шектен тыс шығын болуына жол бермеу;
4) жөндеу кезінде, жоғарғы бьефтегі тасындыларды жуу кезінде су алғыш құрылымды немесе оның бөліктерін толық жабу мүмкіндігін қамтамасыз ету;
5) балық қорғайтын немесе балықты бағыттайтын құрылымдар арқылы балық қорының қорғалуын қамтамасыз ету.
Осы талаптармен қатар, су алғыш құрылымдар гидротехникалық құрылымдарға қойылатын жалпы талаптар: берік, орнықты, ұзақ уақыт пайдалануға және пайдалануға ыңғайлы болу керек деген талаптарға сәйкес болуы шарт.
Бір жаққа немесе екі жаққа су алатын құрылымдар: суармалы жерлер не су тұтынушылар өзеннің бір жағасында немесе екі жағасында да орналасуы мүмкін. Өзеннің екі жағасына су құрылым құрамындағы екі су қабылдағыш шлюзер арқылы алынуы мүмкін, немесе бір жағадағы су қабылдағыш шлюз арқылы алынып, екінші жағаға су тастағыш плотина ішіне салынатын дюкер арқылы, немесе өзен үстінен жүргізілетін акведук арқылы жеткізілуі мүмкін. Тасындылары көп өзендерге суды екі жағаға бір жағадағы су қабылдағыш шлюз арқылы беру тиімді, бұл шара тасындылармен күресуді жеңілдетеді.
Ирригациялық су алғыш құрылымдардың ерекшеліктері: егістікті суғаруға алынатын су ағымы өнеркәсіптің басқа салаларына алынатын су ағымынан әлдеқайда көп. Мысалы Қарақұм каналына алынатын су ағымы 1000 м3с тең.
Егістік жерге су өздігінен ағып келетін болса, онда суғарылатын жерге жеткеше су ары ны шығыны аз болады. Егістікті суғаруға пайдаланатын өзендер көпшілік жағдайда мұздақтар еруінен қоректенетін болып келеді. Осы себепті, су тұтыну графигін өзеннің гидрографымен беттестіргенде, оның көлемі гидрографтан кіші болып келеді де, өзен суын маусымдық кезеңде реттеудің қажеті болмайды. Осыған байланысты ирригациялық су тораптарының негізгі атқаратын қызметі каналға су беру үшін судың деңгейін көтеру болып табылады. Егістікке су беретін өзендер - сумен бірге көп мөлшерде қалқымалы тасындылар мен түпкі тасындыларды ағызып әкеледі. ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz