Жазуға үйрету мақсат міндеттері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Жазуға үйрету мақсат міндеттері

Мазмұны

І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5-6
ІІ. Балаларды оқуға, жазуға үйрету процесінде талдау - жинақтау әдісін
қолдану жолдары.

ІІ. 1. Жазуға үйретудің тарихынан ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7-11

ІІ. 2. Жазуға үйретудің мақсат- міндеттері, принциптері ... ... ... ... ... ... ... . 11-13

ІІ. 3. Жазудың графикалық дағдыларын қалыптастырудағы психо-физиологиялық ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13-19

ІІІ. Жазуға, оқуға үйретудің әдістемелік жолдары.

ІІІ. 1. Жазудың сапасы және оны қалыптастыру жұмыстары ... ... ... ... ... ... 19 -26

ІІІ. 2. Дауысты, дауыссыз дыбыстарды оқуға үйретудің жолдары ... ... ... ... 26-30

ІІІ. 3. Бастауыш мектепте оқуға, жазуға үйретудің негізінде жүргізілген эксперимент нәтижелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 30-34

ІV. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 34-37

Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 38

Зерттеу нысаны: Бастауыш сыныпта оқу, жазудың маңыздылығы, оны оқытудың бала тәрбиесінде алатын орны.

Зерттеу мақсаты: Бастауыш сынып оқушыларына жазуды оқытуда тиімді әдіс- тәсілдерін анықтау.
Оқу, жазуды үйретуді зерттей келе, бастауыш мектепте оқу, жазудың жаңаша жүргізілу мүмкіндігін қарастыру білім беру саласында өте маңызды, әрі өзекті.

Зерттеу пәні - Бастауыш сыныптағы тіл сабақтары: қазақ тілі, ана тілі

Зерттеудің міндеттері: - Бастауыш мектептің бірінші сыныбына арналған жазу үлгілерін санақ бойынша үйрету кестесі, жазуға үйрету тарихының классификациялық кестесі, оқу, жазуды үйретуде қолданылатын дидактикалық материалдар түрлері.

Жұмыстың практикалық маңыздылығы - бастауыш мектепте тіл сабағындағы жазуды оқыту мен жүргізілу мүмкіндіктерін ашып, қолдану жолдарын білімгер өзі әдістерін құру арқылы ұсынады.

Зерттеудің теориялық мәні - оқу, жазудың жалпы даму тарихына, оқу, жазуды зерттеген әдіскерлер, гигиенестердің, физиологтардың еңбектеріне шолу жасалынды.

Курстық жұмыста қолданылған зерттеу әдістері - оқылған әдебиеттерде шолу жасау, түсіндіру, анализ - ссинтез, бақылау - байқау т.б. зерттеу әдістерін пайдаландым.

Зерттеудің өміршеңдігі - оқу мен жазуды байланыстыра жүргізген жеке тұлға, сауатты да жан - жақты болып дами алады.

Курстық жұмыстың құрылымы - кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, қосымша және әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

Кіріспе

Білім беру саласында жүріп жатқан демокраияландыру мектепті қазіргі кездегі дағдарыстан шығаратын қуатты талпыныстарға жол ашты.
Балабақшадан бастап сауат ашу, есептей білу темптілік, үйретуге сияқты бетбұрыс, бастауыш сыныпта күрделеніп оқу мен жазуды байланыстыру, көркемдей шапшаң жазу сияқты талпыныс жасауда. Соның ішінде оқушылардың каллиграфиясына тоқталсақ, ол тек мектеп қабырғасында қалыптастырылды.
Бастауыш мектепте оқу, жазуды үйретудің әдістемесі басқа ғылымдар сияқты қалыптасып, дамып келеді. Жазуды қай кезде оқыту керек? деген сұрақ ерте кезден пікір-талас туғызып келеді.
Американдық психолог Ф.Фришен ХХ ғасырдың басында жазуды үйрету 9 жасында өте қолайлы десе, 20- жылдары Ю.К.Фаусек 5 жастан жазуды үйрету керек екенін тәжірибе жүзінде көрсетті.
Оқу, жазудың әдістемесіне басқа елдердің тәжірибесінің де әсері мол. Мәселен, Германияда торкөз арқылы оқыту. ХІХ ғасырдың аяғында бірнеше елдерге тарап қолдану аясы кеңейді. Алайда, гигиеналық талап пен жазуға кері әсерін тигізетіні дәлелденгенде алынып тасталынды.
Сол сияқты Англиядағы курсивті үзіліссіз жазуды да айтуға болады.
Мұндай оқу, жазу әдістемесіне әсерін тигізген, оның өзгеруіне мынадай себептер болды.
1. Өзінің зерттеулер немесе басқа мұғалімдердің тәжірибесі негізінде жасалынған қорытындылар немесе әдістемелік нұсқаулар. Бұл жазуды байытуға әсерін тигізеді. Мәселен, ХХ ғасырдың басында Е.Евсеев оқу, жазудың әдістемесін жасаса, Е.В.Гурьянова, Е.Н.Соколова методикалық нұсқаулар жазды.
2. Оқу, жазудың тәжірибесінің басқа елдермен ауысуы
3. Жасалған іс-тәжірибелер арқылы әдістердің өзгеруі.
Осындай іс-тәжірибиелер негізінде жазуға оқытудың алғашқы әдістерін Гурьянов енгізді. Жеке мектепте және сыныпта жүргізілген эксперимент негізінде графикалық дағдыларын үйретудің әдістемесін жасады.
Көркем жазу саласында көптеген сұрақтар пікірталас тудырып, ауқымды мәселеге айналды.
Олар:
а) 5-6 жасар баланы қалай жазуға оқытамыз?
ә) үзіліссіз және үзіліспен жазуды қалай қолданамыз?
б) тік және көлбеу жазуды қалай қолданамыз?
в) қай қолмен жазған дұрыс?
г) әріптің көлемі қандай болу керек?
Осындай мәселелерді шешу барысында басқа елдермен тәжірибе алмасып отырды.
Англия, Америка, Германия, Швеция т.б елдерде жазуға үйретудің алғашқы кезінде курсивті жазу емес, құрамында көптеген элементтері бар шрифтпен жазды. Бұл жазуды монускрипт деп атады. Бірақ бұл проблеманы шеше алмады. Жазудың жылдамдығы мен сапасы жақсармады.
Чехословския елінде оқушыға жазу оңай болу үшін ең алдымен әріпті үлкен, кейін кіші етіп жазуды үйретті.
АҚШ елінің кей мектептерінде жазудың алғашқы кезінде машинамен басып үйренді.
Болгарияда жазу дағдысы оқытуға үйретуден дамып отырды. Бірінші оқытып үйренуден осы кезде элементті, қолдың қозғалысын жазуға даярлайды.
Сонымен қатар, дәптердегі сызықтардың орналасу үлкен мәселе тудырған. Дәптердегі сызықтардың орналасуымен М. Ричардсон айналысты. [1..12-16 б., 27-9 б.]
Оның ойынша жазуға оқытудың алғашқы кезінде оқушыны таза параққа жазып үйрету керек деп есептеді. Қазіргі кезде бұл мәселелер шешілген.
Дегенмен, мынадай жағдайды елестетіп көрейікші: техника жоғарғы деңгейде дамып, тіпті адам қолымен емес арнайы машинкамен жазғанда, жазуға үйретудің қажеті бар ма? Менің ойымша, қай уақытта болса да жазуға үйрету міндетті түрде қажет. Себебі, қазіргі кезде өз ойын еркін жаза алатын, сауатты адамдардың қоғамда маңызы зор.
Міне осыдан келіп зерттеу мақсаты туындайды. Бастауыш сынып оқушыларына жазуды оқытуда тиімді әдіс-тәсілдерді анықтау. Оқу, жазуды үйретуді зерттей келе, бастауыш мектепте оқу, жазудың жаңаша жүргізілу мүмкіндігін қарастыру білім беру саласында өте маңызды, әрі өзекті. Бастауыш сыныпта оқу, жазудың маңыздылығы, оны оқытудың бала тәрбиесінде алатын орны. Бастауыш мектептің бірінші сыныбына арналған жазу үлгілерін санақ бойынша үйрету кестесі, жазуға үйрету тарихының классификациялық кестес, оқу, жазуды үйретуде қолданылатын дидактикалық материалдар түрлері. Жазудың жалпы даму тарихына, оқу, жазуды зерттеген әдіскерлер, гигиенестердің физиологтардың еңбектеріне шолу жасаланынды.

І. Балаларды оқуға, жазуға үйрету процесінде талдау- жинақтау әдісін қолдану жолдары.
1.1 Жазуға үйретудің тарихынан.

Ерте кезде адамдар тасқа, ағашқа т.б заттарға жазуды бастаған. Заман дами келе түрлі жұмсақ материалдары: папирус, қағаз, перо, қаламсап пайда болды.
Өте ерте кезде адамдар, тасқа сурет салу арқылы өз ойын білдірді. Бұл жазудың қалыптасу тарихының алғашқы кезеңі еді.
Мәселен, бес жүз мың жыл бұрын өмір сүрген Египет фароны Наршер өзінің жеңістерін тасқа суреттер арқылы дамып қалдырғысы келеді. Алайда, бұл жеткіліксіз еді. Осы кезде жазудың бір түрі - иероглиф пайда болды.
Иероглиф сөзі киелі таңба деген мағынаны білдіреді.
Қазіргі кезде иероглифпен Қытай пен Япония елдері жазады. Қытай иероглифтері өте ерте кезде пайда болған.
Қытайлықтар үшін иероглиф тек белгі емес, сонымен қатар сурет болып табылады. Олар жазуды оқи отырып, оның бейнесін көре алады. Екі мың жыл бұрын өмір сүрген Финикиндіктер тек дауыссыз дыбыстарды ойлап тапқан. Олардың тілінде сол әріптермен сөйлеуге болатын еді. Финикин елінің жазуымен басқа да елдер танысып, соның негізінде ертедегі грек елі алфавит ойлап табады. Бұл алфавитте дауысты және дауыссыз дыбыста болды. Әр елдің алфавитінің пайда болуы ұзаққа созылды. Ерте кезде Грек елінің ғалымы Пеламед алғаш 16 әріп жасаса, уақыт өте жазу дамыту үшін 3,6 т.б әріп қосып осылайша грек елінің алфавиті пайда болды.
Славян халықтарына келетін болсақ, қазіргі кезде олардың өз алфавиті бар. Алайда ерте кезде Славян елінің өз жазуы болған жоқ. Х ғасырдың екінші жартысында Греция елінен шыққан ағайынды Кирим және Мефодий ұлы Моравия (қазіргі Чехословякия елінің территориясы) еліне келіп славян елінің жазуын қалыптастырумен айналысты. Олар славян тілін жақсы білгендіктер, славян алфавитін жасау қиынға соққан жоқ. Бұл славян елдерінің оқуы мен жазуына мүмкіндік берді. [1. 18- 23 б.]
Қазақ алфавитінің шығу тарихына тоқталсақ Қазан төңкерісіне дейінгі оқулықтарды екі түрге бөліп қарастыру қолға аланып келеді.
1. Ы. Алтынсарин құрастырған орыс алфавитіне негізделген оқулықтар.
2. Араб алфавитіне негізделген оқулықтар
Ы. Алтынсарин жаңа оқулық жасау мәселесін 60-жылдардың басында-ақ шұғылданды. 1879 жылы басылып шыққан Қазақ хрестоматиясының негізін К. Д. Ушинский сияқты озық ағартушылардың оқулықтары негізінде жасауды мақсат етіп қойды және қазақ дыбыстарын орыс әріптермен таңбалау мүмкіншілігін қарастырып, сол ойын осы Хрестоматияда жүзеге асырды.
Білімін көтеретін, тақырыбы оларды қызықтыратын кітаптарды қазақтың өз тілінде, олардың өздеріне таныс әріппен шығаруды ұсынды.
Ал А.Е Алекторовтың, А.В. Василевтің әліппелері орыс алфавитін қазақ қауымына ұсыну, соның негізінде жұртшылықтың сауатын ашу ниетінен жазылған еңбектер болатын.
А.Е. Алекторовтың өзінің К мудрости ступенька атты еңбегінде: В этих школах совсем немпримимы учебные книги щвестиых нашых педагогов Бунакова, Ушинского, Водовозова, Пехомирова и Корфа: материалы их обращается в совершенно неудобоваримую пищу там, где учатся дети киргизов
Бұл әліппелерде қазақ дыбыстарының орыс дыбыстарына ұқсастарын береді де, тек қазақ тіліне ғана тән ң, і, ұ, ү, тәрісдес дыбыстарды әліппенің соңына қояды. Екі тілде бірдей кездесетін, ашық естілетін жуан дыбыстылар мен созып айтуға келетін с, ш тәрізді дауыссыздар алдымен беріледі. Шұғыл дауыссыздар кейінге қалдырылады. Осыдан кейін араб алфавитіне негізделген әліппелер де шыға бастады. Соның бірі- Нұрбаевтың Қазақша әліппе оқулығы. Мұнда автор талдау жинақтауда негізделген дыбыстың ұсынғанымен араб, әліпбиі қазақ тілінің дыбыстық ерекшеліктеріне сәйкес келмейтіні анық болатын. Сонымен бірге әліппедегі жаттықтырулардың кейбірі татар әдістерімен берілді.
А. Байтұрсынов ағарту, сауат ашу төңірігінде атқарған қызметі айрықша. 1912 жылы Орынборда басылған Оқу құралдарына А.Байтұрсынов қазақ тіліндегі дауысты, дауыссыз дыбыстарды, олардың негізделген әріптермен меңгертуді көздеген. Әліпбиді қазақтың төл дыбыстық артикуляциясына дәл келтіре отырып, меңгертуді принципін ұстанған.
Мысалы: алғашқы сабақта а, р, з, дыбыстарын өтуді ұсынса да оқыту барысында базалық үш әріпті бірден көрсетуді қолдамайды. Әуелі жеке дыбыстарды қайталап айттырып, содан соң әріпті көрсетіп ғана оқытуды ұсынады.
Алғашқы сабақта бір-екі буынды сөздерден аспайды. Екінші сабақта л- таңбасы да осы әдіспен меңгертемін. Әрбір сабақта А.Байтұрсынов көрнекілік, жүйелілік, ғылымилық, түсінуде қолайлылық қағидаларын ұсынған. Бұл принциптер әлі күнге маңызын жойған жоқ.
З. Ерғалиұлының 1910 жылы шыққан Қазақ әліппесі - ол жалпылама оқуды уағыздамай жаңаша оқытуды насихаттайды. Мұның құрылым ерекшелігі, автор әріпті белгілі жоспармен жеке-жеке сабақтарға бөлген. Бір бетте 4 сабақтың жоспары берілген. Қазақ оқулықтарында әліппені дыбыстық жүйеде келтіруге бағытталған алғашқы оқулық - Қ.Серғалиннің Қазақша әліппе кітабы болды. Мұнда дыбыс әріпті, буынды, үйрету күнделікті сөйлеу тәжірибесіне байланыстырылды.
Сол сияқты тағы бір оқулық А.Байділдидің Жаңа әліппе туралы еңбегі. Мұнда алдымен а, т, н, әріптері, одан соң тиісінше р, о, қ әріптеу өтілуге тиіс болды. Бұл әліппеге де тән нәрсе-оқу-жазуға үйрету, оқушыларға таныс, жеңіл сөздерден басталған. Мысалы: ат, ата, ана, тана, аттан т.б 1929 жылы латын әліпбиін қабылдағаннан кейін ана тілінде оқулықтар шығару ісі біршама ізгеріледі. Соның бірі Ғ.Мүсірепов пен А.Байділдиннің 1929 шыққан Қызыл әскер әліппесі. Мұнда алдымен а және ш әріптері таныстырылып, содан кейін осы әріптерден құралған ат, ата, атта, тат буындары өтіледі. Бір ерекшелігі- мұнда әрбірсабақта жеке бір дыбыс, таңбалары ғана емес, белгі бір үйретілетін сөздерді құрайтын екі немесе бірнеше дыбыс таңбалары бар мезгілде өтіледі. Жоғарыда аталған әліппелердің ортақ кемшілігі-буын түрлерінің ауыр -желілдігі ескермелуі. Мысалы: А. Байділдиннің Әліппесінде әріптердің реті а, т, н, р, о, қ, д, ж, л, м болып келсе Ғ.Мүсірепов пен А.Байділдиннің Қызық әскер әліппесінде а, т, б, л, с, н, ж, к ,д, о, г болып келеді. Бұл әліппелерде дыбыстардың орын тәртібі түбегейлі шешілмегенмен, авторлардың бірқатары дидактикалық қағидаларды ескеріп отырғаны көзге түседі.
Басқа ғылымдар сияқты көркем жазуды оқытуда да ғалымдар арасында талас- тартыс болды. ХІХ ғасырдың басында пайда болған темір перомен тек ХІХ ғасырдың екінші жартысында мектепке қолданысқа түсті. ХІХ ғасырдың аяғында үйректің қанатынан жасалған қаламсапты пайдалануды тиімді деп санады.
Алғашқы кезде жазуға үйрету көптеген қиындықтар туғызды. Көркем жазуға үйрету барысында көшіру әдісі, механикалық жаттығулар арқылы үйретілді. Бірнеше айлар бойы оқушылар алфавит бойынша әріптерді, буын, сөйлемдерді көшірді. Бірақ бұл әдістің еш нәтижесі болмады. Яғни, графикалық сауаттылық ескерілмей, тіпті өз жазғандарын оқи алмайтын жағдайларда болды. Тек Петр І жазудың шрифтіне назар аударды. Орыс халқы Европалық шрифаен, яғни латын әріптерінің үлгісімен жаза бастады. Жазу оңайырақ болғанымен, көркем жазуға үйрету ұзаққа созылды.
Уақыт өте келе көркем жазу пән ретінде бастауыш мектепке енгізілді. ХІХ ғасырда көркем жазу өнер пәндерінің циклінде оқытылды. Бұл пәннен дәріс берген сурет, сызу пәндерінің мұғалімдері еді. Бұл кезде әдемі әрі тез жазу маңызды болды. ХІХ ғасырдың ортасында көркем жазуға байланысты бірнеше әдістемелер шыға бастады: В. Половцев Шапшан жазу курстары, П.Е. Баранцевич Шапшаң жазуға жетелеу, П.Е.Традобоев қызмет іс- қағаздарын әдемі жазудың үлгісін шығарды. Осыған қарамастан, ХІХ ғасырдың ортасына дейін жазу мен оқудың арасында байланыс болмады. Яғни, алфавиттік ретпен оқытылды. К.Д. Ушинский оқи отырып жазуды ұсынды. Яғни, алфавиттік ретпен емес, оқу ретімен жазып үйренді. Оқи отырып жазу нәтиже берді және оқушылардың қызығушылығын арттырды. Бұл әдіс қазіргі кезде де мектептерде қолданылады.
Көркем жазу пәні педагогика, гигиена, физиология, психология т.б пәндермен байланысты. ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында көркем жазу пәні бойынша түрлі әдістемелер жарық көрді. Сонымен қатар В. Гербача және Ф.В.Грекованың әдістемелері де үлкен қызығушылығын тудырды.
Көркем жазуды тек әдіскерлер ғана емес, гигиенистер- А.С. Вирениус, В. И. Бывалкевич те зерттеді. Өткен жүз жылдық аяғында профессор Ф.Эрисман мектеп партасын жасады.
Көркем жазуға үйретуде: тік жазу керепе, әлде көлбеу жазу керек пе?
Деген сұрақтар пікір талас тудырды. Бір кездері көптеген елдерде соның қатарында Ресей елінде де тіке жазу енгізілді. Алайда бұлай жазу ұзаққа созылған жоқ. Себебі тіке жазу оқушының денсаулығына (қабырғаның қисық болу т.б) әсер ететіндігі дәлелденді. Көлбеу жазу тез әрі қолайлы болғандықтан енгізілді. [2.3-8 б .]
1969 жылдан бастап республика мектептері оңайтылған жаңа жазу шрифтісіне көшірілді.
Оңайтылған алфавиттегі әріптердің басым көпшілігі өзінің сызылуы жағынан байланыстырып жазуға ыңғайластырылған.
Байланыстырып жазуды қалыптастыру үшін мұғалім мына төмендегілерді ескеруге тиіс:
А) қолжазба әріптерінің биіктігі мен ені 2:1 қатысына сай болу керек (үш негізгі элементтен тұратын ж, м, т, ф, ш, щ, ы, ю әріптерінен басқасы).
Ә) жазу оң жаққа қарай 65 көлбеу болуға тиіс, әріптер мен әріп элементтерінің көлбеулігі бірдей болу керек.
Б) дөңгелек немесе жартылай дөңгелек элементтері бар әріптерді сөз ішінде басқа әріптермен байланыстырудың негізгі екі әдісі бар: үстіңгі және астыңғы. [3.105-106 .]
Жазуға үйрету жүйесінде әр түрлі әдістер: көшіре жазу әдісі, сызықтық әдіс, ритмикалық әдіс, генетикалық әдіс, карстер әдісі кеңінен қолданылды.
Көшіріп жазу әдісі бойынша мұғалім дәптерге карындашпен жазады немесе әріп таңбаларын нүктемен белгілейді. Ал, оқушылар оның үстінен басып жазады. ХІХ ғасырда бұл әдіс мектептерге енгізілді. Бірақ бұл әдістің қолданылуы ұзаққа созылған жоқ. ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында алдыңғы қатарлы И.Евсеев, Ф.В.Греков т.б әдіскерлер сын айтты. Олардың айтуы бойынша бұл әдіс түсіне отырып жазуға емес, механикалық жазуға әкеп соғады деді. Бұған қарамастан Д.А.Писареевский, И.Н.Боголюбов сияқты әдіскерлер көркем жазуға үйретудің алғашқы кезінде немесе оқушылармен жеке жұмыс жасағанда пайдалы екендігін мойындады. Д.А.Писаревский бұл әдістің жазуды қайта қалыпқа келтірген кезде пайдалану керектігін айтты. Көшіру әдісінің кемшіліктерін ескере отырып, оны әрқашан қолдануға шек қойылды.
Сызықтық әдіс арқылы оқушы әріптің көлемін, пішінін, арақашықтығын, көлбеулігін дұрыс жазуды үйренеді. Әріптің біркелілігін сақтау үшін арнайы торкөздер пайдаланылды.
1857 жылы Германияда графикалық торкөздер пайда болды. ХІХ ғасырдың аяғында Германияда бұл торкөзді пайдалануды алып тастады. Себебі, бұл көздің жаңарына және оқушылардың өздігінен жұмыс істей алмауына әкеліп соқтырды.
Ресейде суретші мұғалімдер көркем жазу пәнінен дәріс бергендіктен олар жазуды сурет пәніндегідей көмекші торкөздер арқылы қалыптастыруға тырысты. Революцияға дейінгі Е.В.Гурьянов, Ф.Г.Голованов, Е.Н. Соколова бұл әдістің тек нашар жақтарын айтты. Мұндай торкөздерге әріпті жазу дәптерді тік қою арқылы жүзеге асады. Ал, бұл қолдың дұрыс емес қозғалуына әкеп соғады.
Генетикалық әдіс көркем жазуда әріп элементтерін жазып үйренуді талап етеді. Балалар әріп таңбаларын, алфавит ретімен жазып үйренбейді, алдымен оңай әріптерді жазып үйренеді, соңынан біртіндеп жазылуы күрделі әріптерді таңбалауға үйретеді. Генетикалық әдіс өте ерте кезде пайда болды. И.Е.Евсеев бұл әдісті ХVІ ғасырда неміс суретшісі Дюрер қолданғанын жазды. Көркем жазуға үйретуде Песталоций қолданған. ХІХ ғасырда бұл әдіс Европа елдерінің мектептерінде қолданысқа түсті. Бұл әдісті орыс елінің мектептерінде пайдаланудың нәтижесі зор болды. И.Е.Евсеев, Ф.В.Греков т.б бұл әдістіңмеханикалық жаттығулардан әлде қайда тиімді екендгін айтты. Алайда, әдіскерлер әріпті оқудан бөліп жазуға болмайтындығын түсінді. Сондықтан генетикалық әдіс оқудың ретімен әріпті жазып оқудан кейін пайдаланылды. Соңғы кездері бұл әдісті әдістемелерде әліппе кезеңінен кейін және әріпті қалыпқа келтіруде пайдалануды ұсынған.
Тактикалық немесе ритмикалық әдіс. Ритм- бүкіл жазу элементтерінің лайықты үйлесімін табуға көмектесетін амал. Тақтылау (санау)- қозғалысты бір қалыпты жетілдіріп, оқушылардың жазу қарқының жеделдетуге әсер етеді, жазу процесінде жасалатын қол қимылдарының дұрыс та айқын болуын дамытады, сыныптың бір мезгілде жұмыс істеуін қамтамасыз етеді. Алайда, бұл әдістің бірнеше жалықтыратындығы, жұмысқа қызығушылығын төмендететіндігі айтылды.
Карстер әдісі қолдың қозғалысын дамыту үшін жасалынатын жаттығулар жатады. ХІХ ғасырдың басында ағылшын Карстер енгізген. Бұл әдіс бойынша ең алдымен 19 элементті, одан кейін жазылуы қиын штрихтары бар әріптерді , сөздерді жазуға үйретеді. Бұл әдісті ересектерге (каллиграфиясын түзеу үшін) пайданылған тиімді. [2.8-9 б.,4.3-6 б,399-112]
Міне, бұл көркем жазудың дәстүрлі әдісі болып табылады. Бұл әдістерді жекеше қолдану нәтиже бермейтіндігін байқап отырмыз. Нәтиже барлық әдісті қолдану ретімен пайдаланғанда ғана болады.

1.2 Жазуға үйретудің мақсаты-міндеті, прициптері.

Мектептегі оқыту үрдісі саут ашудан басталатыны белгілі. Сауат ашу жұмыстың негізгі мақсаты - балаға хат таныту, оқу мен жазуды үйрету. Сауат ашу - аса жауапты да күрделі жұмыс.Өйткені сауат ашу кезеңінде оқушылар дыбысты әріппен таңбалай білуге үйретіліп қоймайды, сонымен бірге каллиграфиялық талапқа сай жазуға дағдылануы тиіс. Демек, сауат ашудың міндеті әріпті жаза білуге үйрету емес, оның әрбір элементтерін дұрыс сақтауға, дәптерге қалай болса, солай жазбай, оңға қарай біркелкі көлбеу жаза, оның жазуға машықтандыру міндетіде тұр. Осы талаптарды орындау негізінде оқушының көркем жазу дағдысы қалыптасады.
Көркем жазу пәнінде әріп таңбаларын әдемі, көркем етіп салуға жаттықтыру мақсатында жүргізілетін жұмыстардың оқушы бойында жақсы қасиеттердің қалыптасуына ықпалы болуға тиіс. Мектепке алғашқы келген күннен бастап баланың жазуына жете көңіл бөлмеу көп жағдайда оның өз ісіне салдыр - салақ қарауына, жауапкершілікті сезінбеуге әкеп соғады. Таза, әдемі жазуды талап ету оқушының әсемдік сезімін оятып, мінез - құлқын тәрбиелеп, жауапкершілікке, тыңғылыққа, ұқыптылыққа үйретеді. Бірақ бұл үрдіс баяу қалыптасады. Мұндай мақсатқа жету көптеген талаптарды орындаумен тікелей байланысты.
Көркем жазу пәнінің алғашқы сабақтарында оқушылардың жеке басына және мектепке қойылатын гигиеналық талаптар мен сынып жиһаздарының дұрыс орналасуы, тақта мен парта арасындағы қашықтықтың сақталуы, жарықтың дұрыс түсуі, партаның оқушы бойына сәйкес болуы немесе оның жазу кезіндегі ыңғайлылығы, оқушының партаға дұрыс отыра білуі, дәптер мен көру арақашықтығын сақтауы, жазу құралдарын тиімді пайдалануын ескеруі шарт.
Осыдан кейін осы талаптардың сабақта орындалуы, әріп формалары мен арақашықтығы біркелкі болуы ескеріледі.
Әріптің көлемі біркелкі болуы І, ІІ сыныптарда аса назар аударылады. Мәселен, 1 сыныпта кіші әріптің биіктігі 4 мм, жұмыс жолының көлемі және жоғарғы сызығынан аспау керек.Бос әріптің биіктігі 8 мм, жоғарғы жағы------ жұмыс жолының сызығына жетпеу керек.
2 - 3 сыныптарға арналған дәптерлер арақашықтығы 9 мм болатын бір түзу сызықпен сызылған. Кіші әріптің биіктігі - 3мм, бас әріптің биіктіг 7 мм. [3.107-108 ]
Көркем жазуға үйренудің принциптері жалпы дидактикалық принциптерге сүйенеді.
Көрнекілік принципі жазуға, әсіресе көркем жазуға үйренудің негізі. Яғни сабақта түрлі таблицалар тақтаға, оқушылардың дәптерлеріне т.б жазуды сабақта падалану. Көрнекілік принципін алғаш зерттеп, оған мәнді үлес қосқан Я.А. Коменский, К.Д.Ушинский т.б Осын принцип негізінде Я.А.Коменский алғашқы оқытудың методикасын жазды.
К.Д.Ушинский көрнекілік жайындағы ілімді дамыта келіп, көрнекілік балалардың психологиялық ерекшеліктеріне жауап береді, балалардың заттардың пішіні, дыбысы, бояуы арқылы ойлайды дейді.
Оқыту мен тәрбие процесінде сөзбен іс, теория мен практика өзара байланысты болады. Әр түрлі көрнекілік қолданудың нәтижесінде сабақ және сабақтан тыс тәрбие жұмыстары әрі түсінікті, әрі қызықты болып өтеді. Мысалы, жоғары сыныпта сабақты демонстрациялап өткізу өте тиімді және нәтижелі болады. Кқрнекілік абстракты ұғымды игеру әсер етеді. Мысалы, электрон теориясын сабақта кинофильмді пайдаланып түсіндіру жақсы нәтиже береді.Көрнекіліктің тәрбие процесінде де маңызы өте зор. Мысалы, бұған дәлел, біріншіден, мұғалімнің, ата-ананың, ересек адамдардың мінез-құлқы, жүріс-тұрысы, іс-әрекеттері балалар үшінүлкен өнеге. Олардың өнегесін, әдет-ғұрпын балалар тікелей бақылайды, көреді, өзінің бойындағы қасиетерімен салыстырып, үлгі алуға тырысады; екіншіден, тәрбие жұмыстарының барысында ғылым, мәдениет, халық шаруашылығы саласындағы белгілі жаңашыл адамдармен, Ұлы Отан соғысының батырларымен, совет барлаушыларымен олардың адамгершілік, патриоттық, интернационалдық істерімен оқушылардың экранды- динамикалық, дыбысты техникалық құралдар арқылы таныстыру жеңіл де және түсінікті де болады.
Сонымен, көрнекілік принципінің оқыту мен тәрбие материалдарын, әсіресе теориялық ережелерді терең оқуда, берік есте сақтауда алатын орны ерекше. [5.302-303б. ,6.93-94]
Көркем жазуда оқушы ғана түсіндіру, тапсырма беру көп қиындық тудырады. Бұған қоса мұғалімнің жазу үлгілеріне жазып көрсетуі қолтаңбаның дұрыс қалыптасуына әсерін тигізеді.
Түсіне отырып жазу оқушылардың өзінің немесе өзгенің қатесін түзетуге үлесі зор.
Қайталау приципі бойынша жаттығулар жазу арқылы жазу дағдылары автоматтандырылады. Барлық дағдылар жаттығу жасау барысында жылдам орындалады немесе беки түседі.
Бірақ барлық жаттығуларды орындау барысында дағдылар қалыптаса бемейді. Орындалатын жаттығуда көзделген мақсатқа сай іс-әрекеттер жасалынуы тиіс.
Жаттығу немесе қайталау - дағдысы қалыптастырудың ең ескі түрі жаттығуды қайталап орындату нәтиже бермейді. Ол үшін жасалған жаттығуға анализ жасау, салыстыру арқылы қорытындылап отыру керек. Қайталау принципін демалыстан келген кезде қолданған пайдалы. Ол арқылы оқушылар ұмытып қалған дағдыларын қалыпқа келтіреді.
Көркем жазу дағдыларын игерту оқушылардың ерекшеліктерін ескеруді талап етеді: қолдың қимылы, нерв жүйесі т.б 6 жасар баланың жазу дағдыларын игеру қиынға түседі. Себебі, олар баяу қимылдайды.
Қарапайымнан күрделіге қарай жүру принципі бірте - бірте күрделену. Мәселен , 6 жасар бала әріп элементтерін әріпті, содан кейін сөз жаза бастайды. Бірақ біз олардан бір сөзді үзіліссіз жазуын талап ете алмаймыз. Бұл 6 жасар балаға қиындық туындатады.
ІІ сыныпта оқушы үзіліссіз жазуды үйренеді.
Оңайдан қиынға қарай жүру әріптің формасымен жұмыс істеу барысында қалыптасады. Әріптерді бірнеше топқа бөліп қарастырамыз. Бірінші топқа - жазылуы оңай әріптер кірсе, екінші топқа қиын әріптер жатады. Әріптерді бұлай топтау арқылы жазу гигиеналық принцип болып табылады.
Оқушыларды көркем жазуға үйрете отырып, олардың жеке дара ерекшелігін ескеру керек: оқушылардың жазу қабілеттерін білу, көзінің көру қабілетін ескеру, қимыл - қозғалыстарын ескеру қажет. [7.22-36б-9 б.]
Мұғалім оқушының дұрыс отыруын, дәптерді орналастыруын, қаламсапты ұстауын, әріптің формасын, тез немесе баяу жазуын байқап отыру керек. Мұның бәрі мұғалімнің оқушымен жеке жұмыс істеріне, ата - анасына кеңес беруге, үйге тапсырманы дұрыс беруге көмектеседі.
Жалпы баланың коллиграфиялық дағдысын қалыптастыруда көркем жазу пәні тек жазуға үйретумен ғана шектелмейді, жалпы педагогикалық- саяси тәжірибелік маңызы, мағынасы бар пән болып табылады.

1.3. Жазудың графикалық дағдыларын қалыптастырудағы психо-физиологиялық ерекшеліктері.

Оқушыларды дұрыс әрі көркем жазуға үйрету үшін оның қалыптастыру жолдарын білу керек. Яғни, психологиялық ерекшеліктерін ескеру қажет. Жазу дағдыларын қалыптастыру және оны дамытып отырудағы негізгі шарттардың бірі әрі бастысы оқушылардың жазба жұмыстарын орындау кездегі психологиялық ерекшеліктерін айқындау болып табылады. Сынып оқушыларының біреуінде немесе әрбір оқушыда жазба жұмстарының нәтижесіде әр деңгейде болады.

Жазу өте күрделі процесс. Ол адамның ми іс-әрекетімен және анатомия- физиологиялық құрылымымен байланысты. Мәселен, Р.Е.Ленвиной,Ж.И.Шиф, С.М.Блинкова,А.Р.Лурия т.б еңбектерінде адамның ми қыртыстарының бұзылуы оның жазу және сөйлеу тіліне кері әсерін тигізетіні дәлелденген.
Жазудың графикалық дағдысы мектепке дейін қалыптасады. Мысалға, мектепке дейінгі (3 жасар) балалар қолына қаламсап алып сурет және сызықтар сыза бастайды. Кешірек мектепке дейінгі салған суреттерін көзбен бақылап, жеке әріптер сала бастайды. Осылайша бала біршама жазуға дайындықпен мектепке келеді. Бірақ, мұндай дайындықтың кері әсері бар. Мәселен, сурет салу кезіндегі қаламсапты ұстау қалыптасып қаладыда, ал бұл жазу кезіндегі қаламсап ұстау гигиенасымен сәйкес келе бермейді. Мысалға, үй, ағаш, шарбақ салғандағы тік сызық көлбеу жазуға кері әсерін тигізеді. Яғни, оқушылар көлбеу жазудың орнына тік жазады. Мұндай дағдыларды жою үшін жазу дағдыларын дұрыс орындау керек.
Жазуға үйренудің басында 6 жасар баланың жазу жылдамдығы баяу қарқынмен дамып, аяқ жағында 7 жасар баланың жазу жылдамдығымен тең болады. Әрине алғашқы кезеңін 7 жасар баламен теңестіре алмаймыз. Себебі, олардың бұлшықеті әлі дамымаған және кішірек келеді. Жазуға үйрету барлық әріпті салып біткенде аяқталады деуге болмайды. Келесі кезекте оқушылар орфографиялық, графикалық дағдының әдістерімен танысады.
Жазу үрдісін жүзеге асыру үшін жазу құралдарының (қаламсап, қарындаш, бор) көмегі керек. Бұл заттардың қолданылу жолдарын білу міндетті.
Ережесі:
1. Жазудың құралдарын пайдалана білу;
2. Дәптердің дұрыс орналасуы;
3. Дұрыс отыра білу;
4. Қолдың дұрыс қозғалысы;
Дұрыс жазу үшін:
1. Үлгі мен жазудың нәтижесін салыстыра бәлу;
2. Баспа әріпті жазбаша түрде жаза білу;
3. Әріптің дұрыс жазылуын білу;
4. Әріпті байланыстыра білу (үзіліссіз,жоғарғы жағынан,төменгі жағынан)
5. Әріптің біркелдігін сақтау;
6. Сызықтар арасында және бір сызықта жаза білу;
7. Жазудың басталуы және бір жолды дұрыс толтыра бәлу
8. Жазудың бағытының дұрыстығы;

Бұл ережелер оқушыларда бірден емес 2-3 жылда қалыптасады. Жазу барысында оқушы көптеген талаптарды орындау қажет. Көп жағдайда оқушы жазуды үйрене бастағанда дәптердің дұрыс орналасуы, дұрыс отыру, қаламсапты дұрыс ұстау сияқты ережелерді ұмытып кетеді: қаламсапты бар күшімен ұстайды, жазуы түзу болу үшін өзіне қарай тік сызуға тырысады, бірақ көлбеу жазу екендігін ұмытып кетеді. Мұндай қателіктерден қашу мүмкін емес. Қатені түзеу яғни, әр оқушыға ескерту ұзақ уақытқа созылады. Тек берілген жаттығуларды орындау оқушыға жеңіл болған кезде ғана түзетеді. Оқушылардан орфаграфиялық жазуды талап ете бастағанда оқушылар тақтадан немесе мұғалім айтуы бойынша жазады да, жазудың графикалық сауаттылығын бақылау баяулайды.Тіпті мұғалім айтқан дыбыс таңбаларының формасын ұмытып кетеді.
Жазу дағдыларын игеру үшін оқушы әрбір дыбыс таңбаларын жазылу формасын, олардың бір-бірімен қалай жалғанатынын, жазу кезіндегі гигиеналық талаптарды, әсіресе, жазу жылдамдығы артқан кезде де жазу айқындығын сақтауды меңгеруі шарт. Бұл шарттардың барлығы да балалар бойында жазу кезінде нақты, тұрақты дағдыларды қалыптастыру және оны дамыту барысында жүзеге асады.
Жазуды үйренудің бірінші кезеңінде артық қозғалыс жасалып, энергия көп кетеді. Бала қаламсапты қатты ұстайды, беттің бұлшық еттері мен бүкіл дененің бұлшық еттеріне күш түседі. Қолдың қозғалысы жазу үрдісінің алғашқы кезінде жай қимылдайды, дегенмен мектепке дейінгі баланың қозғалысынан әлде қайда жоғары болады. Т.С.Коморова мен Е.Н.Соколованың зерттеуі бойынша 4 және 6 жасар баланың қимылының жылдамдығы бірнеше айлар бойы арнайы жаттығулар барысында бақыланады. 7-8 жасар балаға берілетін жаттығулардың өзі оның жылдамдығын арттыруға әсерін тигізетін имекшесін кішкентай етіп жазады. Бұл жағдайда мұғалім оқушымен жеке жұмыс жасайды.
Кіші ы әріпін жазғанда көбінесе прапорция бұзылады. Мынадай қателер кетуі мүмкін:
- - - - - - имектен кейінгі сызық жоғары қарай тік жазылған. Мұғалім дұрыс жазылған әріппен салыстырып көрсеткен жөн.
- - - - - - имек тіпті салынбаған. Бұл қатені түзеу үшін мұғалім тақтаға әріпті дұрыс жазып оқушылардың қатесімен салыстыру керек. Олардың қателері не себептен кеткенін айту міндетті.
- - - - - - екінші элемент бірінші элементке өте жақын жазылған. Бұл қате имектен кейін қосатын штрихты сол бағытпен жазғандықтан болады. Мұғалім оқушы назарын бұл қозғалысты іске асырғанда үлкен көлбеулікпен жазу керектігіне аударады.
- - - - - - дөңгелекшесі үлкен және өте кіші жазылған. Мұндай қателерді әдетте жеке оқушылар кетіреді. Сондықтан оқушымен жеке жұмыс жасау керек.
- - - - - - әріп өте тік немесе дөңгелектелініп жазылған. Бұл қатені түзеу и және ш әріптеріндегідей жүзеге асырылады.
II.2. Дауысты, дауыссыз дыбыстарды оқуға үйретудің жолдары.
Үлкен А әріп жазылу емлесі. Үлкен А әріп үлгісі тақтада тұрады. Әріпті жазуды жұмыс жолының төменгі жағынан бастап төменгі сызық сәл жоғары ------ қарай қиғаштау етіп жоғары жылжытамыз. Келесі жұмыс жолының сызығына жеткізбей өзімізге қарай төмен түсіп шиек жасаймыз. Екі элементті қосып, --- ортасынан сызамыз. Мынадай қателер кетуі мүмкін:
- - - - - - екі элементтің ортасы қалың;
- - - - - - бірінші элементті тік. Бұл и әрпінің қосатын элементі сияқты жазылу керек. Мұғалім А әріпін бір элемент нүктелер арқылы жазып көрсетеді.
Үлкен және кіші а әріпті жазу үзіліссіз жүреді. Үлкен әріпті жазғаннан кейін, кіші әріптің негізгі дөңгелек негізгін салып, содан соң жарты жиегі бар сызықты саламыз.
Кіші а дыбысының емлесі.

а әріпі ең алғаш үйретіледі және ол екі элементтен тұрады. Міне оны жазудың қиындықтары да осында. Мұғалім әріп элементтеріне назар аудара түсіндіріп отырады: Жұмыс жолының жоғары жағына келгенде солға қарай дөңгелектеу етіп төменге дейін сыза отырып, қиғаштау етіп бастаған нүктемізге дейін апарамыз. Екінші элементті үзбей жоғарғы сызықтан бастап төменгі жағын имектеу етіп жасаймыз. [23. 3]
Оқушылардың қателерін байқай жүре мұғалім, оны қалай дұрыс жазу керектігін түсіндіреді. Оқушылар а әріпін жазу барысында бірінші элементті өте жақын жазу сияқты қателерді жиі жібереді.
Мұндай қателерді түзеу үшін мұғалім оқушыларға қайта үйретеді. Мысалға, екі элементті өте жақын жазбас үшін ең алдымен екінші элементтің жазылу ережелеріне назар аударамыз. Осыдан кейін элементті жазғанда арасында бұрыш нүкте қою арқылы оқушылар қателерін түзейді.
3. Ә дыбысының емлесі.
Ә әріпі үзіліссіз жазылады. Бұл дыбысты таңбалау аса қиындық тудырмайды. Әріпті үстіңгі жұмыс жолына сәл жетпейтін жерден бастап, оңға қарай жоғары жүре келе дөңгелектей төменге түсеміз. Төменгі жұмыс жолына жетпей солға бұрып, екі жұмыс жолының ортасынан оңға қарай сызып бастапқы сызығымыздың дәл ортасында түйістіреміз.
Мынадай қателер кетуі мумкін:
- - - - - - - - - - - - - иегі кішкентай;
- - - - - - - - - - - - - әріпті жазуды дұрыс бастамаған;
Қатені түзеу үшін санау әдісіне сүйенсек болады. Немесе үлгімен салыстыра отырып талдау жасау керек. [24.55-56б.]
Кіші ә дыбысы үлкен Ә дыбысы сияқты айырмашылығы көлемінде.
4. Үлкен Б әріб бір үзіліспен жазылады. Келесі әріппен үзіліссіз байланысады. Үлкен Б әрібін жазғанда жоғарғы элементін жазу қиындық тудырады.
- - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - Пропорцияны бұзу;
Оқушыларға төменгі сызықтан жоғары жерде қиылысатын түсіндіру керек.
5.Кіші б әріптің емлесі.
Б әрібі алдыңғы әріппен үзіліссіз байланысады. Әріп үзіліссіз жазылады немесе оны элементтерге бөлудің қажеті жоқ. Келесі әріппен үзіліс жасап қосатын штрих арқылы байланысады. Егер б әрібінен сөз басталса а әрібі сияқты жазамыз. Егер сөздің ортасында кездессе алдыңғы әріппен үзіліссіз төмен жағынан байланысады.
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
Жоғары элементі өте қиғаш жазылған. Бұл қатені түзеу қиынға соғады. Оқушыларға дұрыс жазу үшін берілген жаттығулар арқылы қатені жөндеуге болады.
- - - - - - - - - - - - - - - - - -
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
- - - - - - - - Жоғарғы жақтағы қайырма тік жасалынған, дөңгеленіп кетуіне назар аудару керек;
- - - - - - - - Жоғарғы жағы өте ұзын. Мұғалім оны түсіндіру керек.
- - - - - - - - Ортасында үзіліс бар. Бұл қате әріпті дұрыс басталмауынан болады;
Үлкен В дыбысының емлесі.
В әріпі келесі әріппен және өзінің жазылуы да үзіліссіз. Бірінші өзімізге қарай тіке бағытта жазамыз. Жұмыс жолының төменгі сызығында солға қарай тік әкеп, тор имек жасай отыра жоғарыға жүреміз. Әріптің ұзындығына сәл жеткізбей сызықты қиып өтіп, оңға қарай қайырып жоғары немесе төмен жағына дөңгелекше жасаймыз. Жоғарғы жағындағы дөңгелекше төменгі жағындағысынан кішірек болады.
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
- - - - - - - - - - - - -
Бұл қателерді түзеу үшін әріпті жазуды қайта үйрету керек.
7.Кіші в дыбыстың емлесі.
Бұл әріптің формасы қиын. Сондықтан оқушылардың әріптің қай бағытта жазылатынын білу керек.
Мұны мұғалім тақтаға жазып көрсетеді:
- - - - - - - - - - - - -
Имекті жоғарғы сызықтан сәл төмен жерден бастаймыз. Жоғарғы сызықтан асырқиғаш бағытта жүріп, келесі сызыққа жетпей дөңгелектейміз, имек жасаймыз да, төменге қарай түсеміз, төменгі сызыққа жетпей оңға қарай дөңгелектей келе үлкен емес дөңгелек жасаймыз.
в әріпі әріп әртүрлі байланыста болады.
Мысалға:
- - - - - - - - - - - - - - - - төменгі жақтан байланыс;
- - - - - - - - - жоғарғы жақтан байланыс;
Мынадай қателер кетуі мүмкін:
- - - - - - - - - - - - Дөңгелектің дұрыс емес салынуы;
- - - - - - - - - - - - Бағыты дұрыс емес;
- - - - - - - - Дөңгелек әріп.
1.салыстыру арқылы түзетіледі;
2. бағытты сақтау арқылы;
3. мынадай жаттығулар арқылы:
- - - - - - - - - - - - -
8.Г, г дыбыстың емлесі
Кіші г әрібін жазуға оңай. Себебі, ол әріпті дайындық кезеңінде жазып
үйренген болатын. Кей кезде бағытын дұрыс жазбайды.
Үлкен Г әрібі жоғарыдан төменге қарай жазылады немесе келесі әріппен үзіліссіз байланысады. Бұл әріптен кететін қателер П және Т әріптерінен кететін қателер сияқты. Сондықтан да оны түзеу жолдары бір. [18.65-67б.,25.56-58б.]
Ө дыбысы бір үзіліспен таңбаланады. Ө дыбысын дәл о әріпі сияқты жазамыз, тек мынадай қателер кетуі мүмкін:
- - - - - - - - Сызықтың төмен орналасуы;
- - - - - - - - дөңгелекшесі дұрыс жазылмаған;
Бірінші қатені түзеу үшін үлгімен салыстыра отырып, оқушыларға өз қателерін таптыру керек. Қатенің кейін, жазылу жолын қайталап көрсетеміз. Екінші қатені дәл о әріпіндегідей етіп түзетеміз. [7.13-16б.,29.85-93б.,30.189-1 90.]
25.П, п әріптерінің жазылу емлесі.
Үлкен және кіші п әріптерін жазу аса қиындық тудырмайды. Себебі кіші п әріпі, кіші т әріпінің жартысы. Яғни, оқушыларға бұл әріптің элементтері таныс. Үлкен Т әріпінен салыстыруға болады. Сондай - ақ п әріпін жөндеудің жолдары т әріпімен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.