Ортопедиялық стоматология клиникасында қолданылатын материалдар

Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті

Терапевтикалық және Ортопедиялық стоматология кафедрасы

Әубакір Төлеухан

2-004 топ, стоматология мамандығы

Ортопедиялық стоматологияда қолданылатын негізгі материалдар (металл құймалар, полимерлер, керамика) . Құрамы, қасиеті, қолданылуы.

Ортопедиялық стоматология клиникасында қолданылатын материалдар.

Негізгі материалдар

Металл құймаларының физико - механикалық қасиеттері, қолданылуы.

Ортопедиялық стоматологияда протездерді дайындау үшін әр түрлі металл құймалары қолданылады. Металдар таза түрінде қолданылмайды, өйткені олардың қасиеттері негізгі материалдарға қойылатын талаптарға сай келмейді.

Металл дегеніміз - атомдарды геометриялық тәртіппен дұрыс орналасқан кристалды дене.

Стоматолгияда қолданылатын металл мен металл құймаларына қойылатын талаптар.

Ауыз қуысында тотығуға тқрақтылығы өте жоғары болуы керек.

Жоғарғы механикалық қасиетке ие болуы керек (мықтылық, пластикалық, серпімділік) .

Жоғарғы технологиялық қасиетке сай келуі керек (оңай штампталуы, құйлуы, жылтыратудың мүмкіндігі, созылуға оңай болуы) .

техникалық сипаттамасы жақсы болуы қажет (түсі, балқу температурасы, отырғыштығы төмен болуы керек.

Металдардың құрлысы: металдар қатты күйінде анық байқалатын кристалдық түрде болады. Оны металдың бет қабатын жылтыратып, содан соң активті химиялықзаттармен улай отырып микроскоппен қарағанда, оның құрлысының кристалды екеніне көруге болады. Кристалдық құрлыстың кемшіліктерінің бірі - атомдар арасындағы қуыстардың болуы, басқаша айтқанда, викансия. Торлардың бұл кемістіктері құймалардың балқу кезіндегі бір-біріне енуі үшін өте маңызды және термиялық өңдеуге байланыстыболады. Кристалдық құрлыстың екінші бір кемістігі - дислокация. Бұл жағдайларда кристалдардың шоғырлануына байланысты жартылай жазықтық түзіледі де, жиектік дислокациялы кемістікке әкеледі.

Барлық металдар екіге бөлінеді: қара металдар және түсті металдар.

Қара металдар -қара сұр түсті, тығыхздығы мен балқу температурасы жоғары, салыстырмалы түрде жоғары мықтылыққа ие. Оларға негізінен теміо және олардың құймалары жатады.

Түстік металджардың өзіндік түсі бар, жоғары иімділікке ие, тығыздығы және балқу температурасы салыстырмалы түрде төмен болады.

Қара металдар өз кезегінде былай бөлінеді.

1. темір металдарды - темір, кобальт, никель жатады.
2. Қиын балқитын металдар - балқу температурасы темірден жоғары элементтер. Болатқа ерекше қасиет беру үшін қорлданылады.
3. Уранды металдар - актиноидтар. Олар атом энергетикасында қолданылады.
4. Сирек кездесетін металдар - лантан, цезий, яғни лантоноидтар.

Құйма деп екі немесе одан да көп элементтерді балқытып, ерітіп алынған затты айтамыз. Құймалар сұйық күйден қатты күйге көшкен кезде кристалдық тор түзеді. Осы қату кезінде құйма құрамындағы компоненттердің бір - бірімен өзара әрекетке түсуін:

8. механикалық қосылыс
9. қатты ерітінді
10. химиялық қосылыс деп үш түрге бөлінеді

Механикалық қосылысқа бір бірімен әрекеттескенде ерімейтін металл қосылыстарын жатқызады. Мұндай қосылысқа, мысалы, қорғасын мен висмут және кадмий қосылыстарын жатқызуға болады. Құйманың әрбір компоненті өзіне тән кристалдық торын сақтайды және қасиеттері негізінен құрамдық бөліктерінің қатынасына байланысты болады. Компоненттерінің өзара әлсіз байланысы осы құймаларды тез балқғыш жасағынымен, қолданғанда олардың қаттылығы сақталады.

Қатты ерітінді деп негізгі еріткіштің металл торларына еріген заттың атомдары кірген біркелкі кристалдардан тұратын денені айтамыз. Қатты ерітінді кезінде құймалардың элементтері өзара сұйық күйде де, қатты күйде де бір - біріне ерігіштік қасиет көрсетеді. Рентгендік тексерудің нәтижесі қатты ерітіндінің бір ғана торы ғылымға белгілі. Қатты ерітіндіде заттың атомы екінші бір заттың кристалдық торындағы атомдардың орнын басуы мүмкін, ал атом аралық кеңістігінде металл емес заттар ораналасады (көміртегі және т. б. ) . Осы қосылыстарға мысал ретінде ортопедиялық стоматологияда кеңінен қолданылып жүрген хром - никель, хром - кобальт құймаларын жатқызуға болады. Құймаларға бірнеше клиникалық - технологиялық талаптар қойылады. Олар:

1. механикалық қасиетінің жоғары болуы (иімділік, серпімділік, қаттылық, қозғалысқа төзімділік)
2. технологиялық өңдеуінің оңай болуы (штамптау, құю, дәнекерлеу, жалтырату, созу)
3. Отыруының аз болуы
4. Физикалық қасиетінің жоғары болуы (балқу температурасы төмен)
5. Жоғары химиялық тұрақтылыққа ие болуы.

Материалдардың механикалық қасиеті дегеніміз сыртқы өзгеріске, құраушы механикалық күшке және кез келген материалдың механикалық күшке төтеп беруі. Оны арнайы аппараттармен анықтайды.

Қаттылық дене деп бір денеге екінші дененің енуіне қарсы тұру қасиетін айтады. Материалдың қаттылығын Бриннель, Виккерс, Роквеллер әдістерімен анықтайды.

Беріктілік деп материалжың сыртқы күшке бұзылмай және өзгеріске ұшырамай қарсыласу қасиетін айтамыз. Беріктікпротез жасалатын кез-келген материалға қойлатын талаптардың бірі. Сонымен қатар материалдардың біріктігін жоғарлату үшін оны термиялық тұрғыдан өңдейді, созады және легирлейді.

Легирлеу - металға басқа металды қосып арнайы қасиет беру. Қолданылатын ондай материалдарды легирленген депайтады.

Серпімділік деп материалдардың сыртқы күш әсерінен пішінін өзгертуі және күштің әсері тоқтаған дағдайда өз пішініне қайта келуі қасиетін айтамыз.

Иімділік деп материалдың әлдеқандай сыртқы күш әсерінен бұзылмай пішінін өзгертіп, күштің әсері тоқтағаннан кейінсол пішінді сақтап қалу қасиетін айиамыз. Мұндай қасиеттерге қалыптық материалдар, балауыздар ие.

Технологиялық қасиеттері . Ортопедиялық стоматологияда қолданылатын матеиалдардың ең керекті технологиялық қасиеттеріне соғу (ковка), аққыштық, отыру жатады.

Соғу - материалды қысыммен кез келген үлгіге өңдеу.

Оның өңдеуге икемді болуы және бұл кезде материал күштің әсерінен өзінің тұтастығын жоймай, жаңа мөлшер мен көлемге ие болу қасиеті. Соғу, тек металдарға болады.

Аққыштық - материалдардың еріген, сұйық күйінде құйма пішіндері мен қысымдау пішіндерінің ұялы толтыруқасиеті.

Отыру - материалдың құйылғаннан соң қатқан кезіндегі көлемінің кішіреюі. Тіс протездерін дайындаған кезде материалдың отыруын есепке ала отырып құю керек.

Физикалық қасиеті. Оған материалдың түсі, тығыздығы, балқуы, жылу әсерінен ұлғаюы жатады.

Материалдың түсі. Ортопедиялық стоматологияда материалдың түсіне көп көңіл бөлінеді. Материалдар тістің немесе шырышты қабаттың түсіне сәйкес келуі керек. Пластмасса мен фарфордан басқа кез-келген металдар мұндай талапқа жауап бере алмайды.

Хром - кобальт, титан, алтын негізіндегі және күміс -палладий құймалары. Стоматология тәжірибесінде хром-больат құймасы 1933 жылы Vitаllium деген атпен қолданылған. Оны Erde және Prange енгізген. Хром-кобальт құймасының негізгі элементтері - хром, кобальт, никель, сонымен қатар олардың құймадағы проценттік мөлшері 85% кем болмауы тиіс. Сондай-ақ, хром-кобальт құймасына мынадай легирленген элементтер: молибден, никель, темір, кремний, көміртегі, ваннадий, мыс, беррилий, альюминий қосып, оның қасиетін жақсартуға болады. Хром құйма бетінде тотығуға қарсы тұрақты қабат түзіп, құйманың тотығуға ұшырауына жол бермей. Ал кобальт құймаға қаттылық береді. Құйманың ұсақ кристальды құрлысы мен жоғарғы беріктілігін алу үшін молибден қосады. Металдың әр түрлі өңдеуден соң қасиетін сақтап қалу үшін көміртегі қажет. Карбид түзуші элемент ретінде, яғни артық көміртегіні қосу үшін вольфрам қажет. Марганец, темір, кремний құйманың аққыштық қасиетін жоғарылатып, құйылудың сапасын жақсартады.

Хром - кобальт құймасы балқу температурасына қарай екіге бөлінеді:

1. Балқу температурасы 13160С-дан төмен.
2. балқу температурасы 13160С-дан төмен.

Кобальт - хром құймаларының құйылу сапасы жақсы болғанмен, оның құрамындағы кейбір компоненттер кей адамдарда аллергиялық реакция туғызады.

Қазіргі кезде стоматологияда хром-кобальт құймасын кеңінен қолдануы, оның физикалық және механикалық қасиеттерінің артықшылығына, меншікті салмағының жеңілдігіне жәнесұйық күйіндегі тез аққыштығына байланысты. Оның бұл қасиеттері әр түрлі тіс протездерін құюға мүмкіндік береді.

Хром кобальт құймасының тотығуға тұрақтылығы жоғары болғандықтан, оны сүйек тіндеріне енгізіп, тіс протездеріне тірек ретінде де қолданады. Хром-кобальт құймасы құйылғанна кейін 1, 8-2% дейін кішірейеді. Сонымен қатар хром-кобальт құймасын стоматологияда, көбінесе жоғарғы дәлділікті қажет ететін протездерді құю үшін қолданады. Мысалы, көпір тектес протездердің қаңқасын және барлық мүмкін болатын шендеуші конструкцияларды металдан құю үшінқолданады. Ал шет елдерде металлокерамикалық протездің қаңқасын мынадай құрамдағы: никель 70% -ға дейін және хром 15-20% -дейін, құймалардан дайындайды. Сонымен қатар, оның құрамында молибден, алюмений, марганец т. б. элементтер кіреді. Мұндай құймалардың атаулары мынадай:Женени-И керамика; (АҚШ) микробонд (Франция) ; хромикс; Р-2 ультратек (Лихтенштейн) ; Вирон, Вирон-5, Вирон-77, Вирон-88 (Германия) және т. б.

Хром - кобальт құймасының құрамы

Титан құймалары. Титан - ақ күміс түсті металл, ол атмосферада да, суда да, теңіз суында да қарамайды, сондай-ақ оған қышқыл мен негізәсер етпейді. Титанның тотығуға тұрақтылығы тот баспайтын болаттан жоғары. Беріктілігі жағынан титанның көрсеткіші темірден үлкен. Бірақ темірдің балқу температурасы титаннан жоғары . Болатқа титанды қосып жалтырлығын арттырады. Титан негізіндегі құймалар, негізінен, хирургиялық медицинада қолданылады. Кейде титанды «хирургтердің металды» деп те атайды. Стоматологияда титанды сүйекішілік, сүйек үсті қабатастылық және эндоодонтоэноссальды имплантаттар ретінде қолданылады. Соңғы жылдары титанды толық құймалы тіс протездердің қаңқасы ретінде, сонымен қатар көпіртектес протездің бетін жабу үшін титанның нитридін қолдана бастады.

Бағалы металдар құймасы. Ортопеджиялқ стоматологияда алтын, күміс, платина, палладий - бағалы металдарды кеңінен қолданылады. Олардың стоматологияда қолданылуының себептері: тотығуға тұрақтылығының жоғарлығы, балқу температурасының басқа металдарға қарағанда төменгі, тығыздылығының және илімділігінің өте жоғарлығы.

Таза алтын - жұмсақ сары металл. Ол өте созылмалы, одан қалыңдығы 0, 14 мкм болатын жұқа фольга жасауға да болады. Алтынның балқу температурасы 1063 ⁰ С, мыстың балқу температурасы 1083 ⁰ С, күмістің балқу температурасы 960 ⁰ С. Алтынның тығыздығы 19, 3-ке тең болғандықтан ең ауыр металдар қатарына жатады. Алтын - суда, ауадан тұрақты. Алтынды стоматологияда мыспен және басқа металдармен араластырып, құйма ретінде кеңінен қолданылады. Ортопедиялық стоматологияда алтын құймасының мынадй екі түрін қолданады: 900 сынама (құйма сауыттарымен жасанды сауыттар дайындау үшін), 750 сынама (доғалы протездер мен кламмерлер дайындау үшін және дәнекер ретінде қолданылады) . 750 сынамадан төмен сынама ортопедияда қолданылмайды.

900 сынамалы құйманың құрамы: 90% - алтын, 4% күміс және 6% - мыс. Ол штампттауға оңай келеді, жоғары қаттылыққа ие және тез қажалады. Сондықтан сауыттың кесу қыры мен шайнау бетіне қосымша алтын құяды. Штамптау кезінде металдың икемділігі жоғалады. Оны қыздыру арқылы орнына келтіреді, бірақ алтын саутты қыздырудан бұрын тұз қышқылына салып өңдеп алады, ол висмут және қорғасынның кейбір элементтерін ерітеді. Балқу температурасы - 1000 ⁰ С. Қалыңдығы 18, 20, 23, 25, мм диск ретінде шығарылады. КАлтынды дәнекерлеу үшін негізгі құймадан балқу температурасы төмен құйма қолданылады. Ол үшін алтын құйманың құрамында күмістен басқа мырыш пен кадмий қосады. Дәнекер ретінде қолданатын 750 сынамалыалтын құйманың құрамы мынадай: алтын 75 %, күміс 5 %, мыс 13 %, кадмий 5 %, латун 2 %. Бұл дәнекердің балқу температурасы 790-810 ⁰ С. Алтынды басқа қоспалардан ажыратып алу процесін аффинаж деп аталады. Аффинажды белгілі бір химиялық реакциялардың көмегімен жүзеге асырады. Ол кезде қышқыл және тұздарды қолданады. Аффинаждың екі түрлі әдісі бар: 1) құрғақ әдіс 2) ылғалды әдіс.

Керамикалық массалар.

Фарфор биокерамика құрамы, қасиеттері.

Керамикалық массалар. Фарфорды стоматологияда қолдану тарихы 200 жылдан асады. Бірақ, біріншілік фарфор протездерді тек қана алмалы протездер жасалған кезде ғана қолданылады. Ортопедиялық стоматологияда қолданылатын фарфорлық массаның құрамына дала шпаты (60-70%), каварц (15-35%) және саз болашақ (3-10%) кіреді. Бірақ, бұл проценттік көрсетішфарфорлық массаның қолдану көрсеткішіне қарай өзгеріпотырады.

Фарфордың қасиеті көптеген факторларға байланысты болады. Оның ішіндегі ең негізгілері - компоненттердің химиялық құрамы, массаның майдалану дәрежесі, температурасы және массаны күйдіру ұзақтығы. Фарфор құрамына ақ саз балшығы бар материалдар тобына енеді. Сондықтан керамика сөзі гректің «керамос» деген ұғымы, яғни құмыралық болашық деген мағынаны білдіреді.

Фарфор алынатын материалдар. Дала шпаты фарфорлық массаның негізгі компоненті болып табылады. Бұл химиялық жағынан күрделі құрлыс. Табиғатта оның үш түрі кеңінен таралған.

Клий дала шпаты (ортоклаз) K ₂ O Al ₂ O ₃ х 6SiO ₂

Натрий дала шпаты (альбит) Na ₂ O Al ₂ O ₃ х 6SiO ₂

Кальций дала шпаты (анорит) CaO Al ₂ O ₃ х 2H ₂ O

Қазіргі заманда фарфор дайындау өндірісте ең көп қолданылатын калий дала шпаты. Ол фарфорлық массаның негізгі құрамын құрайды.

Оның кпроценттік көрсеткіші фарфорлық массаны 65%-дан 75%-ға дейін болады. Балқу температурасы 1200-1500 ⁰ С-қа дейін жетеді. Балқыған түрі қою, шыны тәрізді масса күйінде болып, қиын балқитын компоненттерді (кварц және каолин) тез балқуына жағдай жасайды және ол бүкіл массаға гомогенді құрлымды беріп қана қоймай, массаның бетін бір тегіс етіп жалтыратады. Ортоклаздың тығыздығы 2, 5-28-, 8 г/см ³ , қаттылығы Моос бойынша 6-6, 5. Гріген масса шпаты қатқан кезде мөлдір шыны тәрізді болады.

Кварц - да фарфорлық массаның негізгі элементі ғана болып қана қоймай, керамикалық заттарға жоғарғы тығыздық пен химиялық интерттілікті береді.

Кварц - кремнеземнің бір түрлі болып табылады және табиғатта кеңінен таралған. Кварцтың балқу температурасы 1700 ⁰ С, тығыздығы 2, 65/см ³ Моос бойынша қаттылығы -7. Кварцтың фарфорлық массада болуы, массаға тұрақтылықты береді, сондай-ақ кварцтың массада көп болуы, массаның балқу температурасын жоғарлатады.

Еріткіштер немесе флюстер - бұлар фарфорлық массаның балқу температурасын төмендетеді (оларға натрий корбанаты, кальций карбонаты жатады) . Қазіргі заманғы стоматологиялық фарфорлық массада бұлардың мөлшері 25%-ға дейін жетеді. Олардың балқу температурасы 600-800 ⁰ С.

Бояғыштар - бұларды фарфорлық массаның түсін тістің табиғи түсіне жақындату үшін қолданады. Бояғыштар ретінде металл, марганец, хром, кобальт, мырыш тотықтарын және т. б. пайдаланады.

Каолин - ақ саз балшық. Ол стоматологиялық фарфордың ең керек құрамы. Оның 3-10% қоспасы фарфорлық массаның күйдіру температурасын жоғарлатады. Коалиннің балқу температурасы 1700-1800 ⁰ С. Ақ саз балшық - бұл дала шпатының әртүрлі табиғи факторлардың әсерінен ұзақ уақыт ыдыраған тау шөгіндісі болып табылады.

Табиғи ақ саз балшық әдетте қосындылардан тұрады. Олар металл тотықтары кремнийдің қос тотығы, глинозем т. б.

Күйдіру кезінде каолин муллит кристалдарын түзеді. Әдетте олар фарфорларға беріктілік пен термотұрақтылық береді. Бірақ, олар фарфордың мөлдірлігін тез төмендетеді, сондықтан кейбір стоматологиялық фарфор дайындауда каолинді қолданбайды. Қрамында каолин жоқ фарфорлық массаға фластификатор ретінде қосады (қант, декстрин, крахмал) .

Фарфорлық тістерді мүсіндеуді жеңілдету үшін, массаның ұнтағын анилинмен бояйды. Олар күйдіру кезінде толығымен жанып кетеді.

Фарфор - бұл әр түрлі компоненттерді қосу арқылы күйдіріп және пісірудің нәтижесінде алынады. Ол тұз қышқылынана басқа әр түрлі ортаға тізімді болады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс