Күйістілер фасциолезі мен дикроцелиозын балау
Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы министрлігі
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
КеаҚ
Эпизоотология, паразитология және ВСС кафедрасы
Ветеринарлық санитарлық паразитология пәні бойынша
РЕФЕРАТ
Тақырып: Күйістілер фасциолезі мен дикроцелиозын балау
Орындаған: ВС-43 тобының студенті Кошетова Ж.А.
Тексерген: в.ғ.д.,профессор Шалменов М.Ш.
Орал 2018
Жоспары
1. Кіріспе
2. Трематодалардың сипаттамасы.
3. Жануарлар фасциолезі
4. Дикроцелиоз
5. Iрi қара малдың және қойдың парамфистоматоздары
6. Қорытынды
1. Кіріспе
Мал дәрігерінің аса жауапты міндеті - тағамдық өнімдер арқылы адамға
жұғатын аурулардың алдын алу болып табылады. Сонымен қатар, мал аураларын
таратпау, сыртқы ортаны қорғау, ауру малдан алынған өнімдерді
залалсыздандыру күрделі де жауапты жұмыс. Жұқпалы аурумен ауырған мал ұшасы
мен ағзаларын малдәрігерлік-санитариялық сараптан өткізгенде, мал дәрігері
оның сойғаннан кейінгі балауының ерекшеліктеріне көңіл аударады,
малдәрігерлік-санитариялық сарапты үлкен ұқыптылықпен жүргізіп, алынған
өнімдерге тиісті баға беруі тиіс.
Малдың инвазиялық аурулары - эволюциялық даму барысында жануар
денесінде паразиттік тіршілік етуге бейімделген бір клеткалы организмдер
мен құрттар тудыратын аурулар. Бұл аурулардың 2 тобы бар: Бірінші тобы –
гельминтоздар. Оларды трематода, цестода, нематода кластарына жататын
құрттар тудырады. Мал арасында фасциолез, дикроцелиоз, ішек цестоздары,
таспа құрт дернәсілдері тудыратын аурулар жиі кездеседі. Сиырдың, қой-
ешкінің, түйенің жіті және созылмалы ауруы – фасциолез республиканың барлық
өңірінде таралған. Аурудан арылу үшін ит пен малды алдын ала құрттан
арылтады, батпақтарды құрғатып, жайылымдарды, суаттарды, олардың маңын
тазартады. Дикроцелиоз – малдың бауыры мен өт жолдарын зақымдайтын
созылмалы ауру.
2. Трематодалардың сипаттамасы.
Трематодалар – жалпақ құрттар, Plathelminthes түріне, Trematoda
(сорғыш) класына жататын паразиттiк құрттар. Барлық трематодалар –
паразиттер, олар адамдар мен жануарлардың әр түрлi мүшелерi мен ұлпаларында
өмір сүреді. Трематодалардың дене пiшiнi жапырақ тәрiздi және шағын (0,1 мм-
ден 10-15 см-ге дейн) болып келеді. Трематода денесi дорсо-вентральды
бағытта жинақталған, үстi кутикуламен қапталған. Содан соң бұлшықет
қабатымен бiрге терiлi-бұлшықеттi қап түзедi, онда iшкi мүшелер орналасады.
Трематодада бекiту, асқорыту мүшелерi, жүйке, экскреторлық және жыныс
жүйелерi болады. Бекiту мүшесi емiзiкше болып табылады. Көбiне олар екеу
(ауыз және құрсақ), сирек бiреу (ауыз) болады. Асқорыту жүйесi түбiнде ауыз
тесiгi бар, ауыз емiзiкшесiнен басталады. Оның соңында жұтқыншақ (фаринкс)
қысқа өңеш, iшек болады. Iшек екi бөлiктен тұрады, паразит денесiнiң
артында бiтеледi.Трематоданың аналь тесiгi болмайды, сондықтан қорытылмаған
азық қалдығы ауыз арқылы шығады. Жүйке жүйесi жұтқыншақ маңында орналасқан
түйiндерден тұрады, олар дененiң әр бөлiгiне таралады.
Экскреторлық жүйе паразиттiң денесiнiң артқы бөлiгiнiң тесiгi
экскреторлы түтiкпен аяқталатын өзекшенiң күрделi бөлiгiнен турады.
Трематоданың жыныс жүйесi күштi дамыған және өте күрделi орналасқан.
Трематодалар (Schistosomatata подотрядынан басқасы) – гермафродиттер
(екi жынысты).
Аталық жыныс аппараты бiр-бiр шәует жолына бөлiнетiн еннен тұрады.
Олар бiрге қосылып, арнайы бұлшықет қабы – жыныс бурсасымен аяқталатын
жалпы шәует жолын түзедi. Шәует жолының соңғы хитиндi бөлiгi циррус деп
аталады. Ол жинақы мүшелердiң қызметiн атқарады.
Аналық жыныс аппаратында ұрық жұмыртқасының торшасын, жұмыртқа жолын
жатыр түтiгi) бөлiп, жұмыртқалық пен шәуетқабылдағышты қосатын жұмыртқалық
болады. Сондай-ақ оотипi сары денелермен көрiнедi, олар жұмыртқаларда
қоректiк материалдарды өңдеп бөледi. Мелис денесiнiң секретi оотип пен
жатырды шаяды, соның әсерiнен жұмыртқалардың жылжуын оңайлатады. Жатыры
түтiкше тәрiздi болады. Оның бiр шетi оотиппен қосылған, басқа шетi қынап
қызметiн атқарады. Әр түрлi трематодалардың клиникалыққы жыныс тесiгi әр
түрлi дене бөлiгiне ашылады, жиi құрсақ емiзiкшелерiнiң алдына. Пiшiнделген
жұмыртқалар клиникалыққы ортаға жатырдың клиникалыққы тесiгi арқылы түседi.
Трематода жұмыртқалары сопақ пiшiндi, сары түстi, бiр полюсiнде
қақпақшалар болады.
Трематодалардың дамуы. Трематодалар – биогельминттер, олар Аралық
иелерідiң ауысуымен (су және құрғақ жер моллюскалар), кейде қосымша
(моллюскалар, балық, жәндiк) иелермен дамиды.
Жыныстық жетiлген мариттер клиникалыққы ортаға көп мөлшерде жұмыртқа
бөледi. Жұмыртқаның клиникалыққы қабаты 4 бөлiктен тұрады: үш клиникалыққы
қабаты механикалық зақымдардан, ал төртiншiсi – химиялық әсерден қорғайды.
Қолайлы жағдайда жұмыртқадан 1-шi сатыдағы дернәсілдер – кiрпiкшемен
қапталған мирацидий шығады. Мирацидий белсендi түрде моллюскаларға шауып,
оның ұлпасына енедi немесе моллюскамен жұтылады. Кейде аралық иесi iшiнде
мирацидий бар жұмыртқаны жұтады. Моллюскада мирацидий кiрпiкшелерiн жояды
да, спороцистаға сосын редияға, редиядан церкарийға айналады. Церкарийлар
моллюскадан шығып, құйрығының көмегiмен белгiлi бiр уақыт суда жүзiп жүредi
де, өсiмдiк, тасқа жабысады, сосын құйрығын жойып, инвазиялық саты-
адолескарийға айналады.
Қосымша иелердiң қатысуымен трематодалардың дамуында церкарий оның
ағызасына түседi де, метацеркарийға айналады.
Дефинитивтi иелердiң ағзасына инвазиялық дернәсілдер шөппен немесе
сумен түседi. Онда қабығы бұзылып, жас трематодалар әр түрлi жолмен маритке
дамиды. Ветеринариялық паразитологияға трематодалардың 5 подотряды маңызды
болады.
Fasciolata - фасциолята – трематода дене пiшiнi мен көлемi әр түрлi.
Ауыз емiзiкшелерi дененiң алдыңғы бөлiгiнде, құрсақ емiзiкшелерi оған
жақын, ал сары денелер дененiң қабырға бойы орналасқан. Трематодалар бiр,
кейде екi Аралық иелерімен дамиды.
Paramphistomatа - парамфистомата – осы подотрядтағылардың құрсақ
емiзiкшесi жақсы дамыған және дененiң артқы бөлiгiне қозғалған. Олардың
дамуы бiр аралық ие қатысуы мен дамиды. Ауылшаруашылық малдарының
месқарынын зақымдайды.
Heteroрhyata – гетерофиата – ұсақ және орташа трематодалар. Екi Аралық
иелерідiң қатысуымен дамиды, метацеркарий балық және шаянтәрiздiлерде
болады. Етқоректiлердiң бауырының өт жолдарында жиi описторхтар кездеседi.
Echinostomatata – эхиностоматата – бұл адоральды дискпен қаруланған
және қаруланбаған трематодалар. Олар екi Аралық иелерідiң қатысуымен
дамиды, сондай-ақ олардың қосымша иелерi моллюск, балық болуы мүмкiн. Суда
жүзитiн құстардың көп түрiн зақымдайды.
Sсhistosomatata – шистосоматата – бөлек жынысты трематодалар.
Емiзiкшелерi әлсiз дамыған, жұмыртқалары түртiкшелермен жабдықталған. Бiр
ғана аралық иенің қатысумен, яғни моллюскамен дамиды. Сүтқоректiлердiң және
құстардың қан жүйесiн зақымдайды.
3. Жануарлар фасциолезі
Фасциолез – қой, ешкi, iрi қара мал, үй жануарлары мен жабайы жануарлар
ауыратын трематозды ауру. КСРО-да бұл ауруды трематоданың 2 түрi шақырады:
Fasciola hepatica мен F.gigantica, Fasciolidae тұқымдасына жатады.
Фасциолезбен адамда ауырады. Өсiп-өнген трематодалар бауырдың өт жолдарында
тiршiлiк етедi. Ауру созылмалы түрде өтедi. Жiтi түрiнде зат алмасу
бұзылып, бауыр зақымдалады. Фасциолезбен ауырған жануарлардың өнiмдiлiгi
төмендейдi (сиыр сүттiлiгi 25-40% кемидi), ет пен жүннiң сапасы нашарлайды
(қойларда), өлiм байқалады. Ұша ветеринариялық тексеруден өткең кезде ауру
жануардың бауыры жарамсыз болады.
Қоздырушылары. F. hepatica - кәдiмгi фасциола. Ұзындығы 2-3 см, енi 1
см дененiң алдынғы бөлiгiнiн кутикуласынын дорсальдi және вентральдi
жақтарында шипиктары болады. Дененiн алдынғы бөлiгi iлмек тәрiздi екi
сорғыштары бар. Iшегiнде бүйiрлi өсiндiлер болады. Аталық жыныс мүшесi ағаш
бұтағына ұқсайды. Дененiң алдынғы жағында аналық орналасқан, оның артында
жұмыртқалықтар бар. Паразиттін екi бүйiрi жүзiм тәрiздi сары денелерге
толған.
F.gigantica – алып фасциола, F. hepatica-дан дене пiшiнiмен,
Қоздырғышының даму биологиясымен, патогендiлiгiмен ерекшеленедi. Ұзындығы
7,5 см, денесi ұзынша келген, бүйiр шеттерi параллельдi. Бұл түр КО-ның
онтүстiк зоналарында кездеседi. Ол өте патогендi. Кейбiр аудандарда бір
жануарда паразиттiң екi түріде кездеседi.
Аралық иелері. F. hepatica-ға кiшкене прудовик Lymnaea truncatula, ал
F.gigantica-ға құлақ тәрiздi прудовик Lymnaea auricularia. Қоздырушыларының
даму биологиясы: Фасциола – биогельминт, бауырдың өт жолдарында тiршiлiк
етедi, көп жұмыртқалар шығарады. Олар өт жолы арқылы 12 елі iшекке түседi,
одан кейiн клиникалыққы ортаға шығады.
Жұмыртқа одан әрi даму үшiн өттегi, қолайлы температура мен ылғалдылық
керек. 20-30°С температурада жұмыртқа тез дамиды. 10-12°С олар баяу дамиды,
40°С-тан жоғары болса жұмыртқалар өледi. Қаранғыда жұмыртқалар тез дамиды,
бiрақ ұрық қабыршағын жарып шықпайды.
Қолайлы жағдайда екi жетiден кейiн мирацидий дамиды, бұл дернәсіл
ұзындығы 0,15 мм, ұзынша пiшiндi. Дененiң алдынғы шетiнде қозғалмалы
бұлшықеттi iлмек, өт торшалары орналасқан, олардың секретi аралық иеге
мирацидийдiң кiруiне көмектеседi. Мирацидий денесi кiрпiкшелермен
қапталған, сол арқылы олар суда еркiн жүзедi. Мирацидийдiң өмiр сүру уақыты
бiрнеше сағаттан 2-3 күнге дейiн. Аралық ие денесiне кiргенде мирацидий
кiрпiкшелерiн тастап, iшкi мүшелерге, бауырға енедi. Онда ол ұршық тәрiздi
болады, бiрнеше сағаттан кейiн аналық спороцистаға айналады.
Спороцистада ұрықтық торшалар болғандықтан жыныссыз жолмен ұрпақтын
келесi сатысы редия, одан церкарий шығады.
Церкариларда ауыз және құрсақ сорғыштары, жұтқыншақ, iшектерi жақсы
дамыған. Бүйiрлерiнде цистогендi, терiлi бездер орналасқан. Дернәсіл
денесiнiң алдыңғы жағынан екi есе ұзын құйрықтары бар. Дене ұзындығы
құйрықсыз 0,3 мм. Моллюска денесiнен церкарий клиникалыққы ортаға шығады.
Негiзiнен бiр моллюскадан бiрнеше жүз церкарий шығады.
Мирацидий моллюскаға кiргеннен церкарий қалыптасқанға дейiн 2-3 ай
өтедi. Церкарий моллюскадан шыққаннан кейiн бiрнеше уақыт еркiн жүзiп
жүреді. Қатты затқа жабысады немесе жүзiп жүредi, цистогендi бездер ерекше
секрет бөледi де қабыршақтанады. Цистамен оралған церкарийді адолескарий
деп атайды. Жануалар шөп, өсiмдiк және соны жеу арқылы, фасциолез
дернәсілдері бар су қоймаларынан су iшкеңде жұғады. Дефинитивтiк ие
iшегiнде адолескарий қабыршағын түсiрiп, құрсақ құысына енедi, бауыр
капсуласы мен паренхимасын бұзады, жас фасциолалар өт жолдарына кiредi.
Кейде адолескарий iшек кiлегей қабатын бұзады гематогендi жолмен iшек
венасы арқылы бауырдың өт жолына өтедi. Адолескаридiң бауырға түскеңнен
толық дамыған сатысына дейiн 2,5-4 ай өтедi. Бауырда фасциола бiрнеше жыл
өмiр сүредi.
Эпизоотологиялық деректері. Моллюскалар кiшкене су қоймаларында
тiршiлiк етедi, судың рН = 5,8-9,0. Көгерген суда прудовик тiршiлiк
етпейдi. Моллюскалар ішінде фасциола дернәсілдерін сақтап қыстауы мүмкiн,
осыған байланысты жануарды зақымдауда үлкең роль атқарады. Негiзiнен
жануарлар – ауру жануарлар көктемде жұмыртқаларды нәжiспен бөлу арқылы
таралған адолескаридi жұту арқылы зақымдалады. Қазақстанда жануарлар
фасциолезбен маусымның екiншi жартысында зақымдалады.
Церкаридiң максимальдi таралуы жаздың соны мен күзде байқалады, өйткеңi
жануар организмiнде фасциоланын ересек сатысы 2,5-4 айда дамиды.
Толық жетiлмеген паразиттер күз айларында бауырда кездеседi, ал
желтоқсан- қантар айларында зақымдалу өте жоғары болады.
Фасциола жұмыртқалары жоғары және төмен температураға, кебуге,
шiрiгенге өте сезiмтал. 40-45°С температурада 30-40 мин, ал 50°С кезде
өледi, - 5°С температурада 1 күнде өледi. Кепкең нәжiсте жұмыртқа өмiр сүру
қабiлетiн ылғалдылық жоғалғанша жонылмайды.
Патогенезі. Iшек, ауыр, өт жолдарына өткеңде жас паразиттер патогендi
әсер етедi. Жас фасциолалар iшек кiлегейлi қабатынан қан тамырларына
өткеңде жарақаттайды, бауырдың кейбiр бөлiктерiне қан айналымын бұзады.
Бауыр ұлпасы арқылы қозғалып, капиллярларды, паренихиманы, өт жолын бұзады.
Кейде фасциола қан ағымы арқылы басқа мүшелерге енiп капсуламен қапталады.
Қатты инвазия болғанда олар iрi қара малдың өкпесiнде де кездеседi.
Жас фасциолалар iшектен бауырға микрофлора енгiзедi, өт жолы бiтеледi,
бұдан организмнiң интоксикациясы болады және инфекция дамуы мүмкiн.
Жынысты жетiлген фасциола қанмен қоректенедi, өт жолы арқылы өтiп,
оларды зақымдайды көп болса бiтеп тастайды. Паразит бөлетiн өнiмдер және
токсикалық заттар бауырға әсер етедi. Ретикулоэндотелиальдi және жүрек қан
тамыры жүйесiне, орталық жүйке жүйесiне, iшек-қарын жолының, тыныс алу
мүшелерiнiң жұмысын зақымдайды. Зат алмасуда бұзылады. Э. А. Давтян мен В.
Д. Акопян фасциолезбен зақымдалған жануарларда витамин А жетiспеуiн
дәлелдедi, осыдан организмнiң резистентiлiгi төмендейдi. Сонымен қатар
витамин А болғанда ғана витамин С синтезделедi. Организмнiң аллергиялық
жағдайы туады.
Иммунитеті. Фасциолезден кейінгі иммунитеті зерттелмеген.
Эксперименттiк зерттеулер қатты қиындық тудырады, өйткеңi паразит соңғы
иеде көп өмiр сүредi. Кейбiр ғалымдар жануарларда туа біткен және жүре
пайда болған иммунитет бар дейдi, бiрақ әлсiз бiлiнедi.
Клиникалық белгілері. Ауру белгiлерi әртүрлi болады, ол паразиттiн
интенсивтiлiгiне, түрiне, жануардың жасына, азықтандыру жағдайына
байланысты. Қой мен ешкiде фасциолез жiтi және созылмалы өтедi. Жас малда
ересек малға қарағанда ауыр өтедi.
Фасциолездiң жiтi өтуi адолескаридың көп саны организмге кiруiне
байланысты, жiтi гепатит дамиды. Клиникалық белгiлер анық көрiнедi.
Инвазиялық қойлардың конъюнктивасы бозарады, кейде сарғаюы да байқалады.
Дене температурасы 41,2-41,6°С. Тәбеті төмен, қан аралас iш өту болады, iш
қату мен тимпания болуы мүмкiн. Аурудың созылмалы түрiнде бастапқыда
клиникалық белгiлер байқалмайды. 1-2 айдан кейiн қойлар әлсiрейді, отардан
қалып қояды, жата бередi, арықтайды.
Жүнi кеуiп, тез сынып түседi. Кеудеде, жақ асты аумақтарында, қабақ
үстiнде iсiк байқалады. Гемоглобин процентi мен эритроцит саны азаяды.
Бауыр аумағы ауырсынады, шекарасы iсiнген. Кейде ауру өте ауыр өтiп,
бiрнеше айларға созылады.Iрi қара малда фасциолез созылмалы түрде өтедi,
көбiнесе 2 жастағы жас мал аурады. Қойларға қарағанда ауру белгiлерi дұрыс
көрiнбейдi, өлуі өте болмайды, iсiктер байқалмайды. Жануардың қондылығы мен
сүттiлiгi төмендейдi. Сауатын сиырларда іш тастау байқалады.
Патологиялық -анатомиялық өзгерiстері. Жануарлар өлiгi арықтаған,
құрсақ құысында түссiз сұйықтық бар. Бауыр мен лимфа түйiндерi ұлғайған.
Өт жолдары үлкейген кiр-қоңыр түстi, өт сұйықтығымен толған. Фасциоланың
көп санын көруге болады. Өт жолдарының қатары, интерстициальдi гепатит,
бауыр циррозы байқалады. Егер фасциоланың саны аз болса, онда мекеңдеген
жерлерде ғана өзгерiстер байқалады.
Талақта, қарын асты безде, өкпеде капсуламен қапталған фасциолалар
кездеседi. Фасциолез жiтi өткеңде бауыр үлкейiп, үстiңгi жағында қанға
толған ұсақ қанталаулар, сары-қоныр түстi кiшкене ошақтар кездеседi.
Дұрыстап зерттегенде ұзындығы 0,3-1,2 см жас фасциолаларды табуға болады.
Балау. Балауды ауру белгiлерiне, Эпизоотологиялық деректерге,
гельминтоовоскопия нәтижесiне, патологонатомиялық союға қарайды. Ауру
белгiлерi тек осы ауруға тән болмағандықтан фасциолезге тек күдектенуiмiз
мүмкiн.
Тiрi кезiнде балауды гельминтоовоскопия әдiсi бойынша қоямыз. Ол үшiн
күндiктi жануарлардың нәжiсiн жуу арқылы анықтаймыз. Демидов пен Вишняускас
әдiстерiн кең қолданамыз. Фасциола жұмыртқасы сопақша пiшiнде, ашық-сары,
сары-қоныр түстi. Клиникалықы тегiс. Жұмыртқаның бiр жақ шетiнде тегiс
қақпағы бар, ал келесi жағында өте көзге көрiнбейтін төмпешiк бар. Жұмыртқа
iшiнде сары клеткалары мен қоршаған сұйық массасы болып. Жұмыртқа ұзындығы
0,13-0,14 мм, енi 0,07-0,09 мм. Гигианты фасциоланын жұмыртқасы үлкең,
ұзындығы 0,125-0,157 мм, енi 0,06-0,10 мм. мөлшерi бойынша парамфистомата
жұмыртқасынан ұсақ, олар мес қарында тiршiлiк етедi, олар ақшыл – сұр
түстi, сары клеткалар жұмыртқасың жартысындағана болады. Фасциола
жұмыртқаларын басқа жұмыртқалардан көлемi, түсi, iшкi құрылысы бойынша
ажыратады.
Жiтi өтетiн фасциолез ауруда жас фасциолаларды қарапайым әдiспен
анықтауға келмейдi, гельминтологиялық ашып-қарау әдiсiмен балау қояды. Ашып
қарағанда жiтi гепатит байқалады. Жас фасциолаларда бөлiп алу үшiн бауырды
К. И. Скрябин әдiсiмен зерттейдi.
Емі. Дегельминтизация жасау үшiн гексахлорпараксилол, тортхлорлы
көмiртегi, гексахлорэтан, филиксан, битионол, ацемидофен және басқа шетел
препараттарын қолданамыз.
Гексахлорпараксилолды қойларға 1 рет дозасы 0,4 гкг 0,5-1 кг
комбикормен қосып бередi. Дегельминтизацияны таңертең, азықтандырғанға
дейiн өткізеді. 2 күн бұрын рационнан тез ашитын азықтарды алып тастайды.
Бұл дәрiге керi әсер туғанда екiқышқылды сода немесе сүт бередi.
Гексихол – гексахлорпараксилолдын жаңа түрi, ол өте эффекттi және
токсикалық әсерi аз. Бұл препаратты iрi қара малға 0,3 гкг, қойға 0,2 гкг
мөлшерiнде бередi.
Төртхлорлы көмiртегiн iрi қара малға бұлшықет iшiне 2-3 әсерге сауыр
аумағында 50 ертiндiде, медициналық вазелин шайында дозасы 10 мл 100 кг-
ға, 1 рет.
Қойларға препаратты терi астына салады 2 мл 10 кг-ға терiсiз жерге
шынтақ буыны артында. Препарат салғаннан кейiн кейбiр малдар қозуы мүмкiн,
жабырқайды. Жас малға 6 айдан 1 жасқа дейiн 1 мл, 2-3 мл желатиндi
капсулада ауыз арқылы береді.
Фасциолез ауруы жiтi өткеңде 1 жастан үлкең қойларға гексахлорэтан,
дозасы 0,15-0,2 гкг мен төртхлорлы көмiртегi мес қарынға дозасы 1 мл
бередi.
Дегельминтизация алдында қой мен ешкiлерге азық бермейдi. Жануарларды
дегельминтизациядан 2-3 сағаттан кейiн азықтандырады.
Бұл препараттарға қой мен ешкiлер өте сезiмтал, клиникалық белгiсi анық
көрiнген жануарларға бұл препараттарды абайлап қолдану керек.
Ешкiлер төртхлорлы көмiртегiге өте сезiмтал. 6-айға дейiн қозылар мен
лақтарға дегельминтизация жасамайды. Емдеуден кейiн улану байқалса шикi
сүттi көп мөлшерде беруiмiз керек. 10% хлорлы калий ерiтiндiсiн 20 мл
мөлшерде вена iшiне күнiне 3-4 рет салады. Дегельминтизация алдында 2 жетi
бұрын қойлар рационына тұз бен витаминге бай азықтар берiледi.
Жiтi фасциолезде ацемидофендiн дозасы 150 мгкг мөлшерде бередi.
Гексахлорэтанды тек қой мен ешкiге ғана бередi дозасы 0,3-0,4 гкг
мөлшерiнде қолданады. Препаратты ұнтақ түрiнде немесе суспензия түрiнде
бередi. Суспензия өте эффектi және токсиндiлiгi аз, ақ глинамен араластыру
арқылы; 90 бөлектi ұнтақталған гексахлорэтанға 10 бөлiктi ақ глина
араластырады оған 75 мл су қосады. Бұл суспензияның ересек қойға ... жалғасы
Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті
КеаҚ
Эпизоотология, паразитология және ВСС кафедрасы
Ветеринарлық санитарлық паразитология пәні бойынша
РЕФЕРАТ
Тақырып: Күйістілер фасциолезі мен дикроцелиозын балау
Орындаған: ВС-43 тобының студенті Кошетова Ж.А.
Тексерген: в.ғ.д.,профессор Шалменов М.Ш.
Орал 2018
Жоспары
1. Кіріспе
2. Трематодалардың сипаттамасы.
3. Жануарлар фасциолезі
4. Дикроцелиоз
5. Iрi қара малдың және қойдың парамфистоматоздары
6. Қорытынды
1. Кіріспе
Мал дәрігерінің аса жауапты міндеті - тағамдық өнімдер арқылы адамға
жұғатын аурулардың алдын алу болып табылады. Сонымен қатар, мал аураларын
таратпау, сыртқы ортаны қорғау, ауру малдан алынған өнімдерді
залалсыздандыру күрделі де жауапты жұмыс. Жұқпалы аурумен ауырған мал ұшасы
мен ағзаларын малдәрігерлік-санитариялық сараптан өткізгенде, мал дәрігері
оның сойғаннан кейінгі балауының ерекшеліктеріне көңіл аударады,
малдәрігерлік-санитариялық сарапты үлкен ұқыптылықпен жүргізіп, алынған
өнімдерге тиісті баға беруі тиіс.
Малдың инвазиялық аурулары - эволюциялық даму барысында жануар
денесінде паразиттік тіршілік етуге бейімделген бір клеткалы организмдер
мен құрттар тудыратын аурулар. Бұл аурулардың 2 тобы бар: Бірінші тобы –
гельминтоздар. Оларды трематода, цестода, нематода кластарына жататын
құрттар тудырады. Мал арасында фасциолез, дикроцелиоз, ішек цестоздары,
таспа құрт дернәсілдері тудыратын аурулар жиі кездеседі. Сиырдың, қой-
ешкінің, түйенің жіті және созылмалы ауруы – фасциолез республиканың барлық
өңірінде таралған. Аурудан арылу үшін ит пен малды алдын ала құрттан
арылтады, батпақтарды құрғатып, жайылымдарды, суаттарды, олардың маңын
тазартады. Дикроцелиоз – малдың бауыры мен өт жолдарын зақымдайтын
созылмалы ауру.
2. Трематодалардың сипаттамасы.
Трематодалар – жалпақ құрттар, Plathelminthes түріне, Trematoda
(сорғыш) класына жататын паразиттiк құрттар. Барлық трематодалар –
паразиттер, олар адамдар мен жануарлардың әр түрлi мүшелерi мен ұлпаларында
өмір сүреді. Трематодалардың дене пiшiнi жапырақ тәрiздi және шағын (0,1 мм-
ден 10-15 см-ге дейн) болып келеді. Трематода денесi дорсо-вентральды
бағытта жинақталған, үстi кутикуламен қапталған. Содан соң бұлшықет
қабатымен бiрге терiлi-бұлшықеттi қап түзедi, онда iшкi мүшелер орналасады.
Трематодада бекiту, асқорыту мүшелерi, жүйке, экскреторлық және жыныс
жүйелерi болады. Бекiту мүшесi емiзiкше болып табылады. Көбiне олар екеу
(ауыз және құрсақ), сирек бiреу (ауыз) болады. Асқорыту жүйесi түбiнде ауыз
тесiгi бар, ауыз емiзiкшесiнен басталады. Оның соңында жұтқыншақ (фаринкс)
қысқа өңеш, iшек болады. Iшек екi бөлiктен тұрады, паразит денесiнiң
артында бiтеледi.Трематоданың аналь тесiгi болмайды, сондықтан қорытылмаған
азық қалдығы ауыз арқылы шығады. Жүйке жүйесi жұтқыншақ маңында орналасқан
түйiндерден тұрады, олар дененiң әр бөлiгiне таралады.
Экскреторлық жүйе паразиттiң денесiнiң артқы бөлiгiнiң тесiгi
экскреторлы түтiкпен аяқталатын өзекшенiң күрделi бөлiгiнен турады.
Трематоданың жыныс жүйесi күштi дамыған және өте күрделi орналасқан.
Трематодалар (Schistosomatata подотрядынан басқасы) – гермафродиттер
(екi жынысты).
Аталық жыныс аппараты бiр-бiр шәует жолына бөлiнетiн еннен тұрады.
Олар бiрге қосылып, арнайы бұлшықет қабы – жыныс бурсасымен аяқталатын
жалпы шәует жолын түзедi. Шәует жолының соңғы хитиндi бөлiгi циррус деп
аталады. Ол жинақы мүшелердiң қызметiн атқарады.
Аналық жыныс аппаратында ұрық жұмыртқасының торшасын, жұмыртқа жолын
жатыр түтiгi) бөлiп, жұмыртқалық пен шәуетқабылдағышты қосатын жұмыртқалық
болады. Сондай-ақ оотипi сары денелермен көрiнедi, олар жұмыртқаларда
қоректiк материалдарды өңдеп бөледi. Мелис денесiнiң секретi оотип пен
жатырды шаяды, соның әсерiнен жұмыртқалардың жылжуын оңайлатады. Жатыры
түтiкше тәрiздi болады. Оның бiр шетi оотиппен қосылған, басқа шетi қынап
қызметiн атқарады. Әр түрлi трематодалардың клиникалыққы жыныс тесiгi әр
түрлi дене бөлiгiне ашылады, жиi құрсақ емiзiкшелерiнiң алдына. Пiшiнделген
жұмыртқалар клиникалыққы ортаға жатырдың клиникалыққы тесiгi арқылы түседi.
Трематода жұмыртқалары сопақ пiшiндi, сары түстi, бiр полюсiнде
қақпақшалар болады.
Трематодалардың дамуы. Трематодалар – биогельминттер, олар Аралық
иелерідiң ауысуымен (су және құрғақ жер моллюскалар), кейде қосымша
(моллюскалар, балық, жәндiк) иелермен дамиды.
Жыныстық жетiлген мариттер клиникалыққы ортаға көп мөлшерде жұмыртқа
бөледi. Жұмыртқаның клиникалыққы қабаты 4 бөлiктен тұрады: үш клиникалыққы
қабаты механикалық зақымдардан, ал төртiншiсi – химиялық әсерден қорғайды.
Қолайлы жағдайда жұмыртқадан 1-шi сатыдағы дернәсілдер – кiрпiкшемен
қапталған мирацидий шығады. Мирацидий белсендi түрде моллюскаларға шауып,
оның ұлпасына енедi немесе моллюскамен жұтылады. Кейде аралық иесi iшiнде
мирацидий бар жұмыртқаны жұтады. Моллюскада мирацидий кiрпiкшелерiн жояды
да, спороцистаға сосын редияға, редиядан церкарийға айналады. Церкарийлар
моллюскадан шығып, құйрығының көмегiмен белгiлi бiр уақыт суда жүзiп жүредi
де, өсiмдiк, тасқа жабысады, сосын құйрығын жойып, инвазиялық саты-
адолескарийға айналады.
Қосымша иелердiң қатысуымен трематодалардың дамуында церкарий оның
ағызасына түседi де, метацеркарийға айналады.
Дефинитивтi иелердiң ағзасына инвазиялық дернәсілдер шөппен немесе
сумен түседi. Онда қабығы бұзылып, жас трематодалар әр түрлi жолмен маритке
дамиды. Ветеринариялық паразитологияға трематодалардың 5 подотряды маңызды
болады.
Fasciolata - фасциолята – трематода дене пiшiнi мен көлемi әр түрлi.
Ауыз емiзiкшелерi дененiң алдыңғы бөлiгiнде, құрсақ емiзiкшелерi оған
жақын, ал сары денелер дененiң қабырға бойы орналасқан. Трематодалар бiр,
кейде екi Аралық иелерімен дамиды.
Paramphistomatа - парамфистомата – осы подотрядтағылардың құрсақ
емiзiкшесi жақсы дамыған және дененiң артқы бөлiгiне қозғалған. Олардың
дамуы бiр аралық ие қатысуы мен дамиды. Ауылшаруашылық малдарының
месқарынын зақымдайды.
Heteroрhyata – гетерофиата – ұсақ және орташа трематодалар. Екi Аралық
иелерідiң қатысуымен дамиды, метацеркарий балық және шаянтәрiздiлерде
болады. Етқоректiлердiң бауырының өт жолдарында жиi описторхтар кездеседi.
Echinostomatata – эхиностоматата – бұл адоральды дискпен қаруланған
және қаруланбаған трематодалар. Олар екi Аралық иелерідiң қатысуымен
дамиды, сондай-ақ олардың қосымша иелерi моллюск, балық болуы мүмкiн. Суда
жүзитiн құстардың көп түрiн зақымдайды.
Sсhistosomatata – шистосоматата – бөлек жынысты трематодалар.
Емiзiкшелерi әлсiз дамыған, жұмыртқалары түртiкшелермен жабдықталған. Бiр
ғана аралық иенің қатысумен, яғни моллюскамен дамиды. Сүтқоректiлердiң және
құстардың қан жүйесiн зақымдайды.
3. Жануарлар фасциолезі
Фасциолез – қой, ешкi, iрi қара мал, үй жануарлары мен жабайы жануарлар
ауыратын трематозды ауру. КСРО-да бұл ауруды трематоданың 2 түрi шақырады:
Fasciola hepatica мен F.gigantica, Fasciolidae тұқымдасына жатады.
Фасциолезбен адамда ауырады. Өсiп-өнген трематодалар бауырдың өт жолдарында
тiршiлiк етедi. Ауру созылмалы түрде өтедi. Жiтi түрiнде зат алмасу
бұзылып, бауыр зақымдалады. Фасциолезбен ауырған жануарлардың өнiмдiлiгi
төмендейдi (сиыр сүттiлiгi 25-40% кемидi), ет пен жүннiң сапасы нашарлайды
(қойларда), өлiм байқалады. Ұша ветеринариялық тексеруден өткең кезде ауру
жануардың бауыры жарамсыз болады.
Қоздырушылары. F. hepatica - кәдiмгi фасциола. Ұзындығы 2-3 см, енi 1
см дененiң алдынғы бөлiгiнiн кутикуласынын дорсальдi және вентральдi
жақтарында шипиктары болады. Дененiн алдынғы бөлiгi iлмек тәрiздi екi
сорғыштары бар. Iшегiнде бүйiрлi өсiндiлер болады. Аталық жыныс мүшесi ағаш
бұтағына ұқсайды. Дененiң алдынғы жағында аналық орналасқан, оның артында
жұмыртқалықтар бар. Паразиттін екi бүйiрi жүзiм тәрiздi сары денелерге
толған.
F.gigantica – алып фасциола, F. hepatica-дан дене пiшiнiмен,
Қоздырғышының даму биологиясымен, патогендiлiгiмен ерекшеленедi. Ұзындығы
7,5 см, денесi ұзынша келген, бүйiр шеттерi параллельдi. Бұл түр КО-ның
онтүстiк зоналарында кездеседi. Ол өте патогендi. Кейбiр аудандарда бір
жануарда паразиттiң екi түріде кездеседi.
Аралық иелері. F. hepatica-ға кiшкене прудовик Lymnaea truncatula, ал
F.gigantica-ға құлақ тәрiздi прудовик Lymnaea auricularia. Қоздырушыларының
даму биологиясы: Фасциола – биогельминт, бауырдың өт жолдарында тiршiлiк
етедi, көп жұмыртқалар шығарады. Олар өт жолы арқылы 12 елі iшекке түседi,
одан кейiн клиникалыққы ортаға шығады.
Жұмыртқа одан әрi даму үшiн өттегi, қолайлы температура мен ылғалдылық
керек. 20-30°С температурада жұмыртқа тез дамиды. 10-12°С олар баяу дамиды,
40°С-тан жоғары болса жұмыртқалар өледi. Қаранғыда жұмыртқалар тез дамиды,
бiрақ ұрық қабыршағын жарып шықпайды.
Қолайлы жағдайда екi жетiден кейiн мирацидий дамиды, бұл дернәсіл
ұзындығы 0,15 мм, ұзынша пiшiндi. Дененiң алдынғы шетiнде қозғалмалы
бұлшықеттi iлмек, өт торшалары орналасқан, олардың секретi аралық иеге
мирацидийдiң кiруiне көмектеседi. Мирацидий денесi кiрпiкшелермен
қапталған, сол арқылы олар суда еркiн жүзедi. Мирацидийдiң өмiр сүру уақыты
бiрнеше сағаттан 2-3 күнге дейiн. Аралық ие денесiне кiргенде мирацидий
кiрпiкшелерiн тастап, iшкi мүшелерге, бауырға енедi. Онда ол ұршық тәрiздi
болады, бiрнеше сағаттан кейiн аналық спороцистаға айналады.
Спороцистада ұрықтық торшалар болғандықтан жыныссыз жолмен ұрпақтын
келесi сатысы редия, одан церкарий шығады.
Церкариларда ауыз және құрсақ сорғыштары, жұтқыншақ, iшектерi жақсы
дамыған. Бүйiрлерiнде цистогендi, терiлi бездер орналасқан. Дернәсіл
денесiнiң алдыңғы жағынан екi есе ұзын құйрықтары бар. Дене ұзындығы
құйрықсыз 0,3 мм. Моллюска денесiнен церкарий клиникалыққы ортаға шығады.
Негiзiнен бiр моллюскадан бiрнеше жүз церкарий шығады.
Мирацидий моллюскаға кiргеннен церкарий қалыптасқанға дейiн 2-3 ай
өтедi. Церкарий моллюскадан шыққаннан кейiн бiрнеше уақыт еркiн жүзiп
жүреді. Қатты затқа жабысады немесе жүзiп жүредi, цистогендi бездер ерекше
секрет бөледi де қабыршақтанады. Цистамен оралған церкарийді адолескарий
деп атайды. Жануалар шөп, өсiмдiк және соны жеу арқылы, фасциолез
дернәсілдері бар су қоймаларынан су iшкеңде жұғады. Дефинитивтiк ие
iшегiнде адолескарий қабыршағын түсiрiп, құрсақ құысына енедi, бауыр
капсуласы мен паренхимасын бұзады, жас фасциолалар өт жолдарына кiредi.
Кейде адолескарий iшек кiлегей қабатын бұзады гематогендi жолмен iшек
венасы арқылы бауырдың өт жолына өтедi. Адолескаридiң бауырға түскеңнен
толық дамыған сатысына дейiн 2,5-4 ай өтедi. Бауырда фасциола бiрнеше жыл
өмiр сүредi.
Эпизоотологиялық деректері. Моллюскалар кiшкене су қоймаларында
тiршiлiк етедi, судың рН = 5,8-9,0. Көгерген суда прудовик тiршiлiк
етпейдi. Моллюскалар ішінде фасциола дернәсілдерін сақтап қыстауы мүмкiн,
осыған байланысты жануарды зақымдауда үлкең роль атқарады. Негiзiнен
жануарлар – ауру жануарлар көктемде жұмыртқаларды нәжiспен бөлу арқылы
таралған адолескаридi жұту арқылы зақымдалады. Қазақстанда жануарлар
фасциолезбен маусымның екiншi жартысында зақымдалады.
Церкаридiң максимальдi таралуы жаздың соны мен күзде байқалады, өйткеңi
жануар организмiнде фасциоланын ересек сатысы 2,5-4 айда дамиды.
Толық жетiлмеген паразиттер күз айларында бауырда кездеседi, ал
желтоқсан- қантар айларында зақымдалу өте жоғары болады.
Фасциола жұмыртқалары жоғары және төмен температураға, кебуге,
шiрiгенге өте сезiмтал. 40-45°С температурада 30-40 мин, ал 50°С кезде
өледi, - 5°С температурада 1 күнде өледi. Кепкең нәжiсте жұмыртқа өмiр сүру
қабiлетiн ылғалдылық жоғалғанша жонылмайды.
Патогенезі. Iшек, ауыр, өт жолдарына өткеңде жас паразиттер патогендi
әсер етедi. Жас фасциолалар iшек кiлегейлi қабатынан қан тамырларына
өткеңде жарақаттайды, бауырдың кейбiр бөлiктерiне қан айналымын бұзады.
Бауыр ұлпасы арқылы қозғалып, капиллярларды, паренихиманы, өт жолын бұзады.
Кейде фасциола қан ағымы арқылы басқа мүшелерге енiп капсуламен қапталады.
Қатты инвазия болғанда олар iрi қара малдың өкпесiнде де кездеседi.
Жас фасциолалар iшектен бауырға микрофлора енгiзедi, өт жолы бiтеледi,
бұдан организмнiң интоксикациясы болады және инфекция дамуы мүмкiн.
Жынысты жетiлген фасциола қанмен қоректенедi, өт жолы арқылы өтiп,
оларды зақымдайды көп болса бiтеп тастайды. Паразит бөлетiн өнiмдер және
токсикалық заттар бауырға әсер етедi. Ретикулоэндотелиальдi және жүрек қан
тамыры жүйесiне, орталық жүйке жүйесiне, iшек-қарын жолының, тыныс алу
мүшелерiнiң жұмысын зақымдайды. Зат алмасуда бұзылады. Э. А. Давтян мен В.
Д. Акопян фасциолезбен зақымдалған жануарларда витамин А жетiспеуiн
дәлелдедi, осыдан организмнiң резистентiлiгi төмендейдi. Сонымен қатар
витамин А болғанда ғана витамин С синтезделедi. Организмнiң аллергиялық
жағдайы туады.
Иммунитеті. Фасциолезден кейінгі иммунитеті зерттелмеген.
Эксперименттiк зерттеулер қатты қиындық тудырады, өйткеңi паразит соңғы
иеде көп өмiр сүредi. Кейбiр ғалымдар жануарларда туа біткен және жүре
пайда болған иммунитет бар дейдi, бiрақ әлсiз бiлiнедi.
Клиникалық белгілері. Ауру белгiлерi әртүрлi болады, ол паразиттiн
интенсивтiлiгiне, түрiне, жануардың жасына, азықтандыру жағдайына
байланысты. Қой мен ешкiде фасциолез жiтi және созылмалы өтедi. Жас малда
ересек малға қарағанда ауыр өтедi.
Фасциолездiң жiтi өтуi адолескаридың көп саны организмге кiруiне
байланысты, жiтi гепатит дамиды. Клиникалық белгiлер анық көрiнедi.
Инвазиялық қойлардың конъюнктивасы бозарады, кейде сарғаюы да байқалады.
Дене температурасы 41,2-41,6°С. Тәбеті төмен, қан аралас iш өту болады, iш
қату мен тимпания болуы мүмкiн. Аурудың созылмалы түрiнде бастапқыда
клиникалық белгiлер байқалмайды. 1-2 айдан кейiн қойлар әлсiрейді, отардан
қалып қояды, жата бередi, арықтайды.
Жүнi кеуiп, тез сынып түседi. Кеудеде, жақ асты аумақтарында, қабақ
үстiнде iсiк байқалады. Гемоглобин процентi мен эритроцит саны азаяды.
Бауыр аумағы ауырсынады, шекарасы iсiнген. Кейде ауру өте ауыр өтiп,
бiрнеше айларға созылады.Iрi қара малда фасциолез созылмалы түрде өтедi,
көбiнесе 2 жастағы жас мал аурады. Қойларға қарағанда ауру белгiлерi дұрыс
көрiнбейдi, өлуі өте болмайды, iсiктер байқалмайды. Жануардың қондылығы мен
сүттiлiгi төмендейдi. Сауатын сиырларда іш тастау байқалады.
Патологиялық -анатомиялық өзгерiстері. Жануарлар өлiгi арықтаған,
құрсақ құысында түссiз сұйықтық бар. Бауыр мен лимфа түйiндерi ұлғайған.
Өт жолдары үлкейген кiр-қоңыр түстi, өт сұйықтығымен толған. Фасциоланың
көп санын көруге болады. Өт жолдарының қатары, интерстициальдi гепатит,
бауыр циррозы байқалады. Егер фасциоланың саны аз болса, онда мекеңдеген
жерлерде ғана өзгерiстер байқалады.
Талақта, қарын асты безде, өкпеде капсуламен қапталған фасциолалар
кездеседi. Фасциолез жiтi өткеңде бауыр үлкейiп, үстiңгi жағында қанға
толған ұсақ қанталаулар, сары-қоныр түстi кiшкене ошақтар кездеседi.
Дұрыстап зерттегенде ұзындығы 0,3-1,2 см жас фасциолаларды табуға болады.
Балау. Балауды ауру белгiлерiне, Эпизоотологиялық деректерге,
гельминтоовоскопия нәтижесiне, патологонатомиялық союға қарайды. Ауру
белгiлерi тек осы ауруға тән болмағандықтан фасциолезге тек күдектенуiмiз
мүмкiн.
Тiрi кезiнде балауды гельминтоовоскопия әдiсi бойынша қоямыз. Ол үшiн
күндiктi жануарлардың нәжiсiн жуу арқылы анықтаймыз. Демидов пен Вишняускас
әдiстерiн кең қолданамыз. Фасциола жұмыртқасы сопақша пiшiнде, ашық-сары,
сары-қоныр түстi. Клиникалықы тегiс. Жұмыртқаның бiр жақ шетiнде тегiс
қақпағы бар, ал келесi жағында өте көзге көрiнбейтін төмпешiк бар. Жұмыртқа
iшiнде сары клеткалары мен қоршаған сұйық массасы болып. Жұмыртқа ұзындығы
0,13-0,14 мм, енi 0,07-0,09 мм. Гигианты фасциоланын жұмыртқасы үлкең,
ұзындығы 0,125-0,157 мм, енi 0,06-0,10 мм. мөлшерi бойынша парамфистомата
жұмыртқасынан ұсақ, олар мес қарында тiршiлiк етедi, олар ақшыл – сұр
түстi, сары клеткалар жұмыртқасың жартысындағана болады. Фасциола
жұмыртқаларын басқа жұмыртқалардан көлемi, түсi, iшкi құрылысы бойынша
ажыратады.
Жiтi өтетiн фасциолез ауруда жас фасциолаларды қарапайым әдiспен
анықтауға келмейдi, гельминтологиялық ашып-қарау әдiсiмен балау қояды. Ашып
қарағанда жiтi гепатит байқалады. Жас фасциолаларда бөлiп алу үшiн бауырды
К. И. Скрябин әдiсiмен зерттейдi.
Емі. Дегельминтизация жасау үшiн гексахлорпараксилол, тортхлорлы
көмiртегi, гексахлорэтан, филиксан, битионол, ацемидофен және басқа шетел
препараттарын қолданамыз.
Гексахлорпараксилолды қойларға 1 рет дозасы 0,4 гкг 0,5-1 кг
комбикормен қосып бередi. Дегельминтизацияны таңертең, азықтандырғанға
дейiн өткізеді. 2 күн бұрын рационнан тез ашитын азықтарды алып тастайды.
Бұл дәрiге керi әсер туғанда екiқышқылды сода немесе сүт бередi.
Гексихол – гексахлорпараксилолдын жаңа түрi, ол өте эффекттi және
токсикалық әсерi аз. Бұл препаратты iрi қара малға 0,3 гкг, қойға 0,2 гкг
мөлшерiнде бередi.
Төртхлорлы көмiртегiн iрi қара малға бұлшықет iшiне 2-3 әсерге сауыр
аумағында 50 ертiндiде, медициналық вазелин шайында дозасы 10 мл 100 кг-
ға, 1 рет.
Қойларға препаратты терi астына салады 2 мл 10 кг-ға терiсiз жерге
шынтақ буыны артында. Препарат салғаннан кейiн кейбiр малдар қозуы мүмкiн,
жабырқайды. Жас малға 6 айдан 1 жасқа дейiн 1 мл, 2-3 мл желатиндi
капсулада ауыз арқылы береді.
Фасциолез ауруы жiтi өткеңде 1 жастан үлкең қойларға гексахлорэтан,
дозасы 0,15-0,2 гкг мен төртхлорлы көмiртегi мес қарынға дозасы 1 мл
бередi.
Дегельминтизация алдында қой мен ешкiлерге азық бермейдi. Жануарларды
дегельминтизациядан 2-3 сағаттан кейiн азықтандырады.
Бұл препараттарға қой мен ешкiлер өте сезiмтал, клиникалық белгiсi анық
көрiнген жануарларға бұл препараттарды абайлап қолдану керек.
Ешкiлер төртхлорлы көмiртегiге өте сезiмтал. 6-айға дейiн қозылар мен
лақтарға дегельминтизация жасамайды. Емдеуден кейiн улану байқалса шикi
сүттi көп мөлшерде беруiмiз керек. 10% хлорлы калий ерiтiндiсiн 20 мл
мөлшерде вена iшiне күнiне 3-4 рет салады. Дегельминтизация алдында 2 жетi
бұрын қойлар рационына тұз бен витаминге бай азықтар берiледi.
Жiтi фасциолезде ацемидофендiн дозасы 150 мгкг мөлшерде бередi.
Гексахлорэтанды тек қой мен ешкiге ғана бередi дозасы 0,3-0,4 гкг
мөлшерiнде қолданады. Препаратты ұнтақ түрiнде немесе суспензия түрiнде
бередi. Суспензия өте эффектi және токсиндiлiгi аз, ақ глинамен араластыру
арқылы; 90 бөлектi ұнтақталған гексахлорэтанға 10 бөлiктi ақ глина
араластырады оған 75 мл су қосады. Бұл суспензияның ересек қойға ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz