Мемлекет нысанының түсінігі. Мемлекет нысаны түрлері

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

I- тарау. Мемлекет нысанының түсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Мемлекет нысаны түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Қазақстан Республикасының мемлекеттік нысаны ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 14

ІІ-тарау. Саяси режим ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.1 Саяси жүйе мен саяси биліктің арақатынасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2 Қазақстан Республикасының саяси режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 20
2.3Саяси режим түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26

КІРІСПЕ
Мемлекет нысанына - халықаралық жағдай, мемлекетердің арасындағы қарым-қатынастар, және абыройы күшті адамдардың істері де әсер етеді. Біз кез келген ғылымды алсақ, оның өзінің зертейтін пәні болады. Орталық мемлекеттердің басқару нысанына бұрынғы метрополия мемлекеттерінің нысаны үлгі болатыны мәлім. Дамыған елдердің саяси-мемлекеттік құрылысы, олардың демократиялық іс-әрекеттері дамушы елдерге көп әсер етуі обьективтік процесс. Мысалы, Ұлыбритания бүкіл Еуропа континентіне, Жапония және Скандинавия мемлекеттеріне өзінің шектелген Конституциялық монархиясын үлгі ретінде сыйлағаны белгілі. Ал АҚШ өзінің көрші мемлекеттеріне және тоталитарлық мемлекеттерге президенттік республикасының әсерін тигізді. Сонымен бірге мемлекеттің дамуына діни факторлар да әсерін тигізді. Мұсылман, католик, христиан, буддистік және т.б. мемлекеттердің өздеріне тән нышандары(белгілері) бар. Сонымен, мемлекеттің сыртқы формасын анықтау үшін көп фактілерді терең зерттеу керек.Бұл тақырыпты қарастыра отырып қазіргі кезеңде дербестігін алған біздің мемлекетіміздің қандай екенін, оның қалыптасуын ұғынуға болады. Мемлекетіміздің республика екендігі атынан айқын болса, унитарлық екендігін Конституциямыздан айқын көре аламыз. Енді міне бұл терминдердің астарында не жатқанын зерделеп, оның маңызы мен мәндерін түсінуге күш саламыз. Мемлекет нысаны туралы ұғым маңызды мазмұндық сипаттама болып саналады . Әдіснамалық жағынан алып қарағанда мұның маңызды екенінде сөз жоқ. Мемлекеттің нысаны деп мемлекет нысаны деп мемлекетік билікті ұйымдастыру мен оның құрылымын айтамыз. Мұндағы маңызды мәселе: мемлекет билікті ұйымдастыру мен оның құрылымын айтады.
Мемлекет нысаны теория жүзінде ғана емес,оның іс жүзінде саяси мәнінің жоғары дәрежеге дейін көтерілуі. Мемлекетегі биліктің қалай ұйымдастырылып, қалай жүзеге асырылып жатқандығынан мемлекеттік басшылықтың нәтижелігі, басқарудың ұтымдылығы, үкіметтің мәртебелік беделі мен қадірінің дәрежесі және оның тұрақтылығы, елдегі заңдылық пен құқықтық тәртіптің ахуалы, жайы мен күйі көрініп тұрады.Мемлекет нысаны мәселесінің аса маңызды саяси аспектісінің осыларға байланысты болады. Мемлекет нысаны, яғни мемлекеттік биліктің құрлымы, оны ұйымдастыру мағынасы жағынан алып қарағанда әртүрлі аспектілер түрінде көрінеді.Біріншіден - мемлекет пен басқарудың жоғары оргондарын құру және ұйымдастыру, мемлекетік саяси билікті жүзеге асырудың әдістері , амалдары мен жолдары.Сонымен мемлекеттің нысаны негізгі үш элементтен, атап айтқанда: мемлекетті басқару нысаны,мемлекеттің құрылым нысаны,саяси режим деп бөлінеді. Осы жұмысты атқара отырып, Мемллекеттердің нысандарына тоқталамыз.Мемлекет нысанының түсінігі, басқару нысаны, аумақтық құрылымы , саяси режимі туралы баяндалады.

I-тарау. Мемлекет нысанының түсінігі
Мемлекеттің нысаны деп - мемлекеттік билікті ұйымдастыру мен оның құрылымын айтады. Яғни мемлекеттің басқару нысанын(формасын), мемлекеттің құрылыс нысанын (формасын), және мемлкеттік құқықтық режимді қамтитын саяси билікті ұйымдастырудың жиынтық түрі.
Мемлекет нысаны теория жүзінде ғана емес, оның іс жүзінде саяси мәнінің жоғарғы дәрежеге дейін көтерілуі, мемлекеттегі биліктің қалай ұйымдастырылып, қалай жүзеге асырылып жатқандығынан мемлекетік басшылықтың нәтижелілігі, басқарудың ұтымдылығы, үкіметтің мәртебелік беделі мен қадірінің дәрежесі және оның тұрақтылығы, елдегі заңдылық пен құқықтық тәртіптің ахуалы, жайы мен заңдылық пен құқықтық тәртіптің ахуалы, жайы мен күйі көрініп тұрады. Мемлекет нысанына- халықаралық жағдай, мемлекетердің арасындағы қарым-қатынастар, және абыройы күшті адамдардың істері де әсер етеді. Орталық мемлекеттердің басқару нысанына бұрынғы метрополия мемлекеттерінің нысаны үлгі болатыны мәлім. Дамыған елдердің саяси-мемлекеттік құрылысы, олардың демократиялық іс-әрекеттері дамушы елдерге көп әсер етуі обьективтік процесс. Мысалы, Ұлыбритания бүкіл Еуропа континентіне, Жапония және Скандинавия мемлекеттеріне өзінің шектелген Конституциялық монархиясын үлгі ретінде сыйлағаны белгілі. Ал АҚШ өзінің көрші мемлекеттеріне және тоталитарлық мемлекеттерге президенттік республикасының әсерін тигізді. Сонымен бірге мемлекеттің дамуына діни факторлар да әсерін тигізді. Мұсылман, католик, христиан, буддистік және т.б. мемлекеттердің өздеріне тән нышандары(белгілері) бар. Сонымен, мемлекеттің сыртқы формасын анықтау үшін көп фактілерді терең зерттеу керек.Міне, мемлекет нысны мәселесінің аса маңызды саяси аспектісінің осыларға байланысты болып келетіні осыдан.
Мемлекет нысаны, яғни мемлекеттік биліктің құрылымы, оны ұйымдастыру мағынасы жағынан алып қарағанда әртүрлі аспектілер түрінде көрінеді. Біріншіден - бұл мемлекет пен басқарудың жоғары оргондарын құру және ұйымдастыру дың белгіленген тәртібі. Екіншіден - бұл мемлекетің аумақтық құрылысын жасаудың тәсілі, орталық аймақтық және жергілікті билік пен басқарулардың өзара қатынастарын белгілеудің тәртібі.Үшіншіден- бұл мемлекеттік (саяси) билікті жүзеге асырудың әдістері амалдары мен жолдары.
Мемлекеттің нысаны негізінде үш сыңардан тұрады:
1.Мемлекеттік басқару нысаны
2.Мемлекеттік құрылымы
3.Саяси режимі
Осы көрсетілген мемлекет нысаны жөніндегі түсінік бірден қалыптаспаған.Ұзақ уақыттар бойы бұл түсінік басқару нысаны мен мемлкетік құрылым нысанынан тұрады деп есептелініп жүрді де, кейінірек оған саяси режим қоса қарастырылатын болды. Ал негізінде мемлекеттің нысаны тарихи кезеңнен және әрбір мемлекет нысандары мен ерекшеленеді. Мемлекеттердің дамыған кезінде осы үш элементерінің біреуі бірінші орынға шығады. Қазіргі Ресейде мемлекеттің екінші элементі - Ресей Федерациясының негізгі принциптерін сақтау үшін Шешен республикасымен соғыс әдісін қолданғаны белгілі, бұл Ресей федерациясының мықтылығын көрсету, негізгі принциптерін сақтау үшін істелген саясат. Бұл мемлекеттің құрылым нысанын бірінші орынға қойып отыр. АҚШ 1860-1864 жылдары Солтүстік пен Оңтүстіктің арасындағы соғыс кезінде федерацияны сақтау мақсаты мемлекеттің негізгі нысаны болды. Мысалы Фашистік режим құрылған кезде мемлекеттің үшінші элементі бірінші орынға шығады. Бейбітшілік кезде экономикалық дамуы экономикалық дамуы жоғары демократиялық мемлекеттерде басқару нысаны мемлекеттің сыртқы жағдайын белгілейді.
Мемлекетттің басқару нысанына оның жоғары, орталық және жергілікті органдардың құрылуы, олардың қарым-қатынастары қандай принциппен қалыптасты, халық оларды сайлауына қандай түрде қатысады деген сұрақтарға жауап береді. Мемлекет нысандарының арасында басқару формасы маңызды элемент болып саналады.
Мемлекеттік басқару нысаны деп қоғамда жоғары мемлекеттік биліктің ұйымдасуының және оған халықтың тікелей қатысуын айтамыз. Сонымен бірге, мемлекет ныснанының ерекшелігіне қарай Монархиялық және республикалық болып бөлінеді.
Мемлекеттің құрылым нысаныда - мемлекетің аумақтық құрылысын, мемлекет пен оның аумақтық бөліктерінің арсындағы қарым-қатынастары көрсетіледі. Мемлекеттің құрылым нысаны түрлеріне унитарлық, федаративтік және конфедеративтік мемлекеттер жатады. Мемлекеттің құрылым нысандары- мемлекет тің ішкі құрылысын сипаттайды, саяси және аумақтық бөлудің жолы, мемлекетттің барлық органдарының белгілі қарым- қатынастарының оның құрайтын органдарының бөліктерімен келісімділігін қамтамасыз етеді. Мемлекеттің нысаны қоғамның экономикалық, мәдени, рухани мазмұнына байланысты.

1.1Мемлекет нысанының түрлері
Мемлекетті басқару нысаны - ұғымын пайымдағанда мемлекеттік жоғары биліктің ұйымдастырылуын түсінеміз. Әсіресе, оның ең жоғары биліктің ұйымдастырылуын түсінеміз.Мемлекеттің басқару нысаны - мемлекеттік жоғарғы биліктің ұйымдастырылуын, оның оргондарын құрудың тәртібін және олардың азаматтармен болатын өзара қатынастарын сипаттайтын мемлекет нысанының элементі. Басқаша айтқанда басқару нысаны- мемлкеттегі жоғары егемендік биліктің ұйымдастырылуы, оның органдарының өзара қатынасы, олардың құрамы мен құрылу тәртібі. Басқару нысаны жоғары билікті жалғыз адамнын немесе сайланбалы алқалық органның жүзеге асыруына байланысты ерекшеленеді. Мемлекетті басқару нысаны: монархия және республика болып екіге бөлінеді. Ежелгі грек философы Аристотель өз заманында басқарудың нысанын жоғары өкіметтік биліктің жүзеге асырылуының қалай орындалатынына байланысты жіктеген болатын.Онда жоғарғы үкіметтік билікті жеке адамның бір өзі атқаратын түрін- монархия, шектеулі адамдар арқылы атқатылатын жоғары үкіметтік билік- аристократиялыя және бүкіл халықтың қатысуымен атқарылатын жоғарғы үкіметтік билік - демократия деп жіктеген болатын. Басқару нысандарының осы көрсетілген айырым белгілері қазіргі кезге шейін сақталады. Жоғары билікті жалғыз адам атқара ма? Әлде ол билік сайланбалы алқалы органға тиесілі ме? Міне осы жайтке байланысты басқару нысаны ерекшеленеді. Енді осыны байланыстыра отырып, басқарудың монархиялық және республикалық нысандарын атап, бөліп көрсетуге болады.
Монархия - мемлекетің егеменді жоғары билігі бір адамның қолында өмір бойы болады және атадан балаға мұра (мирас) ретінде беріледі (өтіп отырады). Монарх (патша,король, перғауын,(фараон) қаған, хан және тағы басқалар) ешкімнің алдында жауапты болмайды. Ол тек құдайдың алдында ғана жауапты.
Ең алғашқы құрылған мемлекеттердің бәрі де монархиялық болған және орта ғасырдағы мемлекеттердің көпшілігі монархиялық болатын.
Қазақ жеріндегі бұрын болған мемлекеттер монархиялық болған, мұнда мемлекетті қаған, хан басқарған. Бірақ ханның билігі атадан балаға емес,ағадан ініге мұра ретінде ауысып отырған.
Сонымен, монархия деп жоғары билігі бір ғана адамға тиесілі болып келетін мемлекеттегі билікті айтады.Мұндағы бір ғана адамға тиесілі биліктіол адам өз билігімен қалауынша пайдаланады. Билікті өз билігімен қалауынша пайдалану құқығын ол адам басқа биліктен алған емес, және де билік мұрагерлік бойынша өмір бойы иеленеді.
Монархияның 3 түрі болады:
1)Шексіз(абсолютік)монархия
2) Шектеулі конституциялық немесе парламентік
3 Дуалистік монархия
Шексіз(абсолюттік) монархия- бұл жерде монарх мемлекеттің бірден бір жалғыз, ең жоғары органы.Оның қолында заң қабылдау,атқару,және сот биліктері шоғырланады. Мемлекет аумағында оның билігі шексіз, ешқандай мемлекеттік тетіктермен шектелмеді, барлық министрлерді, сот, прокуратура органдарының басшыларын өзінің еркімен тағайындайды және босатуға құқылы. Монарх өзінің әрекеттері үшін ешқандай органдардың алдында жауап бермейді. Абсолюттік монархия құл иеленуші мемлекеттер де кеңінен пайдаланылады, қазіргі заманда да бар. Мысалы, (Бахрейн, Бурней, Ватикан,Катар, Біріккен Араб Эмираты, Сауд Аравиясы, Оман).
Абсолютік монархияның белгілері:
-Королдің сөзі бүкіл ел үшін заң болып табылады;
-Корол қазынаны өзі билеп-тестетеді;
-соттарды өзі басқарады;
-Салық мөлшерін өзі тағайындап отырады;
-Армияны өзі басқарады;
-Салық жинаушыларды өзі тағайындап отырады;
-елдің барлық халқы королдің боданы деп саналады;
-Ағылшын королдері сияқты, француз корольдері де шіркеуді өздеріне бағындырады;
Шектеулі конститутциялық немесе парламенттік монархия- басқарудың мұндай ныснында елдегі билік (үкімет) монарх пен басқа органдарға бөлінген болып келеді.Мысалы, парламентке.Қазіргі кезде басқарудың мұндай нысаны Ұлыбритания, Бельгия, Норвегия, Швеция, Испания, Жапония мемлекеттерінде бар.
Парламентік монархия белгілері :
-Үкімет парлемент сайлауында көп дауысқа ие болған партияның өкілдерінен құрылады:
-Парламентте көп орны бар партия көсемі - үкімет басшысы болады;
-Мемлекеттік билікке мархияның араласпауы, ол тек символ ретіндеболуы;
-Конституцияға сәйкес, Үкімет монархтың емес, Парламенттің алдында жауапты болады;
Дуалистік монархия- басқарудың бұл нысанында елдегі мемлекеттік билік монарх пен парламент араларында тең бөлікке түскен болып келеді.Мысалы, өткен замандардағы Пруссия,Австрия,Италия,Румыния,Ресе й елдерінде монархтың қолында атқарушы билік(үкімет) болған. Үкіметті жасақтау,өзінің алдында жауапты министрлерді, басқа да лауазымды тұлғаларды тағайындау және оларды орнынан алу құқығына ие болған.Бұлардан басқа монарх тыйым (вето) құқығы мен парламентітаратып жіберуге шексіз құқықты болған.
Республика - жоғары мемлекеттік билік белгілі бір мерзімге сайланатын сайланбалы органға тиесілі басқару нысаны. Халықтың қай бөлігінің мемлекеттік биліктің жоғары органдарын сайлауға катыса алатынына байланысты республика аристократиялық және демократиялық болып екіге бөлінеді.
Демократиялық мемлекеттер, өз кезегінде, төмендегідей түр лерге бөлінеді:
1) парламентгік, бұл мемлекетте саяси өмірдегі , шешуші рөл парламент сайлаган үкіметке тиесілі болады;
2) президенттік, бұл мемлекетте сайланған ел басшысы үкіметтің де басшысы болып табылады, сол себепті, ол үкімет мүшелерін тағайындайды және оларды кызметінен босатады;
3) аралас, бұл мемлекетте үкіметті президент пен парламент бірлесе отырып құрайды.
Республика - билік белгілі бір мерзімге сайланбалы орғандарға берілетін басқару нысаны. Республика басқару түрі ретінде монархиядан әлдеқайда кеш пайда болса да, ежелден белгілі. Монархиядан айырмашылығы мемлекет басшылығы ауыспалы әрі сайланбалы, ал оның билігі өкілетті орган мен сайлаушылардан тәуелді болып келеді. Республиканың үш негізгі түрлері белгілі: президенттік және парламенттік сонымен қатар жартылай президенттік.Республика- басқарудағың бұл нысаны бойынша мемлекеттегі ең жоғары билік өкімет сайланбалы оргондарға тиесілі болып келеді. Мұндай органдар белгілі бір мерзімге ғана сайланады және олар сайланушылар алдында жауапты болады.Республика билігінің екі жолы бар: президенттік және парламенттік болып бөлінеді.Президенттік республикада Президентті тікелей халық сайлайды және Президент мемлекет басшысы бола тұрып, негізінен, үкіметті өзі құрады. Қазақстан мемлекеті - Президенттік басқару нысанындағы республика.
Республика белгілері :
1.биліктің сайланбалығы;
2.мерзімділігі;
3.сайлаушылардан тәуелділігі.
Үкіметті кім қалыптастырса, ол кісмге есепті және кімнің бақылауында болса соған байланысты республика президенттік, парламенттік және аралас болып бөлінеді. Президенттік Республикада(АҚШ, Сирия ) президент, парламенттікте (Германия, Италия ) - парламент, ал араласта (Франция, Финляндия, Австрия, Португалия) - президент және парламент бұлрөлді қоса атқарады .
Президенттік республика - тұңғыш рет АҚШ та жүзеге асырылып, 1789 жылы Вашингтон призидент болып сайланды. Қазір дүние жүзінің көптеген елдері осы басқару нысанын қабылдаған. Президенттік республикада президенттің өкілеттілігі кең болады және ол мемлекет басшысы ғана емес, атқарушы биліктіңде басшысы, сондай-ақ бас қолбасшы болып табылады, заң күші бар актілер шығарады, парламентті таратуға құқылы болады.
Президенттік республика - басқарудың бұл нысанында президенттің жеке өзі, парламенттің қатысуымен үкіметті құрады.Үкімет өзінің қызметттері бойынша приздент алдында жауапты болады. Басқарудың мұндай нысаны қазіргі заманда Америка Құрама Штаттарында және Қазақстанда орын алған.
Парламенттік республика - мұндай басқару нысаны бар елде парламент заң қабылдайтын ғана емес, сонымен бірге үкіметті бақылайтын да орган болып табылады.Мұндағы президент - мемлекет, яғни ел басшысы, ол үкімет басшысы емес.Мұнда үкіметті партиялар құрады. Үкіметке премьер-министр жетекшілік етеді (басқарады, премьер-министр лауазымы басқаша аталуы мүмкін).
Парламентік республикада мемлекет билігінің жоғары органдарының жүйесі Парламенттің алдында үкімет өзінің саяси қызметі үшін алқалы түрде жауап береді. Үкімет Парламенттің сеніміне сүйеніп қызмет істейді.
Парламент Үкіметті қолдамаса, ол қызметін тоқтатады. Парламенттік-президенттік аралас республикалар да кездеседі(мысалы, Қырғыстан Республикасы, Португалия, Германия Италия ), онда Үкіметті Президент пен Парламент бірлесе отырып жасақтайды, құрады.
Формалды тұрғыдан қарасақ, басқару нысанының мемлекеттік құрылысқа шешуші әсер етпейтінін байқаймыз. Мысалы, монархиялық Жапония немесе Ұлыбритания әлдеқашан демократиялық құқықтық мемлекет бола алмады. Патшалық Ресей демократиялық та, құқықтық та мемлекет болмаған еді. Ал Франция Республикасын бұрынан демократиялық басқарудан республикалық басқару нысанындағы демократиялық, құқықтық мемлекеттің мазмұнына көбірек сәйкес келеді.Парламенттік республикада жоғарғы билік иесі парламент болып табылады. Мұндай республикада үкіметті парламент құрады, яғни оған атқарушы билік тәуелді болады. Сондай-ақ парламент салықты белгілейді, бюджетті бекітеді, соттарды бекітеді, соғыс пен бітім мәселесін шешеді, әскерді қамтамыз етеді, халықаралық шарттарды бекітеді. Парламент кез келген мәселеге байланысты үкіметтен есеп беруді талап етуге, үкіметке сенімсіздік білдіруге құқылы.
Жартылай президенттік республика- немесе аралас республика деп те атайды. Оның негізгі белгісі үкіметтің - президенттің де, парламентің де қосарланған жауаптылығы. Жартылай президенттік республикада президент және парламент тікелей халықтың дауыс беруі арқылы сайланады. Бұл жерде мемлекет басы президент болып табылады. Ол парламенттегі саяси күштердің орналасуын есепке ала отырып үкімет басы мен минстрлерді тағайындайды. Мемлекет басы министрлер кабинеті мәжілістерін басқарады және оның шешімдерін бекітеді. Парламенттіңде елдің жыл сайынғы бюджетін бекіту барысында үкіметті бақылау мүмкіндігі, сонымен қатар үкіметке сенімсіздік білдіру құзыры бар. Жалпы алғанда, жартылай президенттік республикада әр түрлі билік институттары арасындағы өкілеттік және қатынастар тәртібі әр елді әртүрлі ерекшеліктерін есепке алып, өзгерген.(Франция, Финляндия, Австрия, Португалия) - президент және парламент бұлрөлді атқарады .
Мемлекеттік құрылымның нысаны бұл мемлекеттің ішкі құрылымын, оның саяси және территориялық бөлімшелерін сипаттайтын, мемлекеттің барлық органдарының оның құрамдас бөліктерінің органдарымен анықталған өзара қатынастарын оқшаулайтын мемлекет нысанының элементі. Оның саяси, территорияды бөлінезінің тәсілі, ол мемлекеттің бүлік орғандарының құрамдас бөліктерінің органдарымен арақатынасын көрсетеді .Мемлекеттік құрылым нысаны - тұтастай мемлекет пен оның бөліктерінің белгілі түрдегі құқықтық қатынастарын сипаттайтын мемлекеттің аумақтық ұйымдастырылуы болып табылады. Барлық мемлекеттер өздерінің мемлекеттік құрылымы бойынша жай және күрделі болып екіге бөлінеді.
Жай немесе біртұтас мемлекет - бұл өз ішінде бөлінбейтін тұтас мемлекет, оның өз ішінде дербес мемлекеттік құрылымдар болмайды. Бұл мемлекетке жоғары органдардың біртұтас жүйесі, заңнаманын ортақ жүйесі, ортақ сот жүйесі, ортақ азаматтығы мен салықтардың бір каналды жүйесі болады.
Күрделі мемлекет - бұл белгілі бір дәрежедегі дербестікке ие жекелеген мемлекеттік құрылымдардан құралған мемлекет. Күрделі мемлекеттерге империялар,федерациялар, конфедерациялар, достастықтар мен одактастықтар жатады.Империялар күштеу арқылы құрылатын күрделі мемлекеттер, бұларда кұрамдас бөліктердің жоғары билікке бағыныстылық деңгейі әр түрлі болған. Империялардың басты ерекшелігі - олардың кұрамдас бөліктерінін ешқашан ортак мемлекеттік құкықтық мәр тебесі болмаған.
Әрбір мемлекеттің аумағында мемлекеттің аумағында мемлекеттің аумақтық құралымы оның ішкі құрлысын анықтайтын құрамды бөлшектерге бөлінеді. Сол аумақтық құрылымның көлемінде мемлекеттің аумақтық бөліктерінің жүйесі қалыптасады. Солармен мемлекет, мемлекет оргондарының байланыс жүйесі түзеледі. Мемлкеттің тұтастай және оның әрбір аумақтық бөлігінің құқықтық мәртебесінің сипаты да соған байланысты болады. Мемлекет аумағының аталған түзілімін мемлекеттік құрылым дейді. Мемлекеттің құрылымына байланысты барлық мемлекеттер біртұтас(унитарлы) және күрделі болып екі топқа бөлінеді.
Унитарлық мемлекет - ішкі аумақтық құрылымында басқа мемлекеттер болмайды. Осы мағынада унитарлық мемлекет біртұтас мемлекет деп аталады. Унитарлық мемлекет, әдетте тек әкімшілік - аумақтық бөліктерге ерекше құқықтық мәртебе берілмейді. Мұндай мемлекетте бір ғана Конституциялық, бір ғана заң шығаратын жоғары оргон, бір ғана жоғары басқару оргоны, біртұтас азаматтық болады. Қазақстан Республикасы - унитарлық мемлекет.
Унитарлы мемлекет - тұтас орталықтандырылған мемлекет. Оның әкімшілік-аумақтық бөліктерінде мемлекеттік құрылым мәртебесі және егемендік құқықтар болмайды. Унитарлық мемлекетте жоғары оргондардың, заң қабылдаудың, соттардың біріңғай жүйелері құрылады.Онда біріңғай жүйелері құрылады. Онда бірыңғай азаматтық және бір арналы салық жүйесі болады.
Күрделі мемлекет - мұндай мемлекеттердің құрамдас бөлктерінің белгілі бір дәрежеде дербестігі болады. Күрделі мемлекеттерге империя, конфедерация, федерация, достастық және бірлестіктер құрған мемлекеттер жатады.
Империя - күш жұмсаудың нәижесінде құрылған күрделі мемлекет . Бұл мемлекеттің құрамдық бөліктері жоғарғы үкімет (билік) орындарына тәуелді болып келеді.
Империялардың бір ерекшелігі, олардың құрамдық бөліктерінде ешқашанда біріңғай мемлекеттік құқықтық тәртіп болмаған.Мысалы, тарихта белгілі Рим империясы, Бриятания империясы және т.б. жатады.
Федерация - бұл мемлекет күрделі одақтық мемлекет , оның құрамдас бөліктері мемлекеттік құрылымдар болып табылады. Олардың белгілі бір мөлшерлі шамада (дәрежеде) егемендігі болады.
Федерация-(фердус деген сөз- одақ деп латын тілінен аударылады). Құрама мемлекет бірнше зиялы мемлекеттерден тұрады. Құрама мемлекет- күрделі мемлекет, ол федерацияның мүшелерін біріктіреді. Мемлекеттік органдар екіге бөлінеді: жалпы федерацияның органдары және әрбір мүшесінің жеке органдары. Федерацияның субьекттері ішкі істерін ерікті өздері шешеді, ал федеративтік республика халықаралық құқықтың алдында тек бір мемллекет болуға тиіс. Бірақ тәжірибеде кейбір федерацияның субьектілері өздері халықаралық қатынастарға шығуға құқығы бар еді,мысалы, СССР (Украина мен Беларусия БҰҰ мүшесі), Югославия, США, Канада. Көбіне олардың тәуелсіздігі формалды түрде қалғаны мәлім. Халықаралық құқық федерацияның өкілі ретінде шарттарға орталық билік қолын қойғанды дұрыс санайды. Федерацияда конституциялық, астана, азаматтық, заңдар, сот және қаржы жүйесі бәрі екіге бөлінеді. Федерацияның екі түрі бар: ұлттық құрама және жергілікті құрама. Біріншісі бұрынғы СССР, Югославия, Ресей, Үндістан жатады, ал екіншісіне АҚШ, Австрия, ФРГ, Швейцария жатады. Олардың мемлекеттік құрылысы тарихи дамуы мен байланысты.Федерацияның жоғары феодалдық органдар және федералдық заң қабылдау жүйелерімен қатар федерация субъектілерінің жоғары органдары мен заң қабылдау жүйелері қатарласа өмір сүреді,федерацияда қос арналы салық жүйесі орын алады. Федерацияның нысандық белгісіне қосарланған азаматтардың болуы жатады. Федерациялар аумақтық немесе ұлтық-мемлекеттік қағидат бойынша құрылуы мүмкін. Мысалы, АҚШ мемлекеттік қағидат бойынша құрылуы мүмкін. Мысалы, АҚШ мемлекетті федерация - штаттарына 51 субъектілерінен, ал Ресей Федерациясы - 89 федерация субъектілерінен (республикалар, округтер, өлкелер және т.б.) тұрады. Германия - 10-нан аса федерация - жерлер субъектілерінен тұрады. Федерация - бұл бұрын болған мемлекеттік құрылымдардың ерікті түрде бірігуін білдіретін мемлекеттер.
Федерацияның белгілері:
- федерацияның аумағы, оның субектілерінің аумағынан тұруы
- жоғары мемлекеттік билікті федералды органдардың жүзеге асыруы
- әр субьектілердің мүдделерін білдіретін парламент палаталарының болуы
- негізгі жалпы мемлекеттік сыртқы саясаты федеративті оргардың жүзеге асуы
Федерация үшке бөлінеді:
-ұлттық;
-Аумақтық;
-Аралас;
Ұлттық федерация - бұл ұлт белгісі негізінен құрылған мемлекеттердің одағы.
Ұлттық федерацияның белгілері:
-Бұндай федерацияның субьектілері бір-бірімен ұлттық құраммен, мәдениеті, тұрмысы, салт-дәстүрі, дінімен ұлттық мемлекеттік құрылымдардан тұруы;
-Субьектілердің ерікті түрде бірігуі қағидатын ұстануы;
-Үлкен және шағын ұлттардың мемлекеттік егемендігі қамтамасыз етілуі;
-Жоғарғы мемлекеттік органдар субьектілердің өкілдерінен тұруы;
-Субектілердің құқықтық жағдайының ерекше болуы;
Аумақтық федерацияның белгілері:
-Бұндай федерацияны құрайтын мемлекеттік құрылымның егемендігі болмайды. Өйткені, ішкі және сыртқы қарым- қатынастарда олардың қызметі федералды органдардың үстем қызметтеріне байланысты болады:
-Оның субьектілері халықаралық қатынастарда тікелей өкілдік ету құқығы жоқ. -Оның конституциясында одақтық бір жақты шығу көрсетілмеген, кейде тыйым салынады;
-Конституциялық заңнама федерация құрамынан бір жақты шығуды қарастырмайды, кей кездерде оған тыйым салады;
-Қарулы күштерді федералды органдар жүзеге асырады;
Аралас федерация - бұл аумақтық және ұлттық белгілер негізінде құрылатын федерация.
Конфедерация - белгілігі бір тарихи кезеңде, өздерінің алдына қойған мақсаттарына жету үшін егемендік мемлекеттердің уақытша құрған одағы алдына қойылған мақсаттары бойынша түрлі болуы мүмкін, олар: әскери, экономикалық және саяси да болады. Мұндай мемлекетттердің одағын - егеменді мемлекеттер одағы деп атайды. Мысалы, АҚШ- тағы 1776-1787 жылдардағы әскери одақ, бұрынғы КСРО-ның орнында құрылған тәуелсіз мемлекеттер достастығы (ТМД). Конфедерациялық одақ құрған егеменді мемлекеттер халықаралық - құқықтық қатынастардың субъектісі олардың басқару жүйесі , әділ сот оргондарына бұрынғыдай өз қызметтерін жалғастыра береді. Конфедерация - бұл өте көлемді және күрделі конфедерациялы мемлекеттердің одағын және халықаралық ұйымнан айыру өте қиын. Конфедерация - белгілі мақсатқа жету үшін бірнеше ерікті мемлекеттердің одағы. Конфедерация мүшелері өздерінің тәуелсіздігін толық сақтайды: азаматтығын, заңдарын, мемлекеттік апаратты, сот және қаржы жүйесін, өздерінің ақшасын. Конфедерация қабылдаған шешімдерді олардың жоғары органдары мақұлдау керек. Тарихта конфедерация ның бірнеше түрлері кездеседі: Америкада 1781 жылы Конфедерацияның баптары қабылданған болатын, бұл бұрынғы Англияның 13 отарларын біріктірді. Вашингтон бұл федерацияны құмнан істелген арқан деп атады. Конфедерацияның жалпы Конгресс деген органдары құрылды, ол тек қана үш сұрақты шешті: әскер, ақша, шет істер, басқа қызмет бабы әр штаттың қолында сақталған еді. Германияда конфедерация 1815-1845жылдары, Египет пен Сирия бұл одақтан шықты. Сонымен конфедерацияда орталық биліктің шешімдері тек конфедерация субьектінің мемлекеттік органдарына жайылды да, жеке адамға және ұйымдарға жайылмайды. Конфедерацияның субектілері болып қала берді. Конфедерациялар өте әлсіз және тұрақты емес режим.
Конфедерациялық мемлекеттің белгілері:
-Ортақ заң шығарушы, атқарушы және сот билік органдарының болмауы;
-біріңғай әскер, салық жүйесінің, мемлекеттік бюджеттің болмауы;
-бірнеше азаматтықтың болуы;
-біріңғай ақша жүйесі, кеден ережелері және несие саясаты туралы келісім болуы мүмкін;
-ол ұзаққа созылмайды, ыдырап, унитарлық мемлекетке немесе федерацияға айналуы мүмкін;
Ақиқатында конфедерация өздерінің егемендігі толық көлемде сақталған мемлекеттердің одақтастыққа біріккен түрі. Бұл- бұрынғы одақтықтың толық ыдырауға немесе федерация болуға бет алғандағы өтпелі түрі.
Конфедерацияның ерекшеліктері:
-Белгілі бір лайықты түрде жасалған келісімшарттар негізінде құрылады.
-конфедерация субьектілері өз еркінше достастықтан шығуға құқылы;
-Конфедерацияға кірген мемлекеттердің егемендіктері өздерінде сақталады;
-конфедерацияның қарамағындағы шешетін мәселелер аясы шамалы ғана болады;
-Келісімшарт актілерінде көрсетілген мәселелер аясы шамалы ғана болады;
-субьектілерінің өкілді органдары арқылы құрылады;
-конфедерацияның тұрақты түрде істеп тұрған органдарының билік өкілетіліктері болмайды;
-одақтық өкімет актілерін тануды субьектілердің қабыл алмауға құқығы бар;
-бюджеті суьектілердің ерікті түрдегі жарналық төлемдерінен қалыптастырылады.
-субьектілерінің адамдар, тауарлар, қызмет көрсетулер мен капиталдардың жүріп-тұруына кедендік және басқадай да шектеулерді қоюға құқығы бар;
-қағида бойынша бірегей ақша айналымы болмайды;
-Әскери құрамаларды іріктеп алу ісін субьектілердің өздері жүргізеді;
-конфедерацияда одақтық азаматтық болмайды.
Достастық - сирек кездесетін, тәуелсіз мемлекеттердің шарт негізінде құрылған бірлестігі.Достастық мемлекеттік құрылымның құқықтық негізін шарт, немесе жарғы құрайды, тәуелсіздіктері толық сақталады, құрамына енген мемлекеттердің әрекетерін ұйымдастыру үшін арнайы мемлекет аралық органдар құрылады. Достастықтың субьектілері бірлестіктен өз еркімен кез келген уақытта шығуы құқылы. (Бритианұлттық бірлестігі, ТМД). Достастық белгілі бір дәрежеде тектес болып келетін ортақ белгілерімен (нышандарымен) сипатталатын мелекеттердің ұйымдасқан түрдегі бірлестігі. Мұндай бірлестікті біріктіретін белгі(нышандары) экономикаға, құқық жүйесіне, тіл, мәдениет, дін салаларына қатысты болып келеді. Мысалы, Еуропа Одағы және т.б.
Бұл бірлестіктердің мүшелері толығынан алғанда тәуелсіз, егеменді мемлекеттер , олар халықаралық қатынастардың субектілері болып табылады.
Мемлекеттер бірлестігі - қоғамның мемлекеттік болып ұйымдасуының өтпелі кезеңдерінде тән нысан. Мемлекеттер бірлестігін құрудың негізінде, әтетте, мемлекетаралық келісім шарт жатады, оның өзі көп жағдайда бірлестікке кірген мемлекеттер арасындағы интеграциялық байланыстарды нығайта түседі. Сөйтіп, бірлестік мемлекеттерінің конфедеративтік бірлестікке қарай бірте-бірте дамуына жол ашады.
Одақтастық- бұл қоғамды мемлекеттік ұйымдастырудағы ауыспалы нысан. Одактастықтын негізінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.