Инфляция - экономикалық категория ретінде

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе . . . 2

I. Инфляция - экономикалық категория ретінде

1. 1. Инфляцияның түсінігі мен түрлері . . . 6

1. 2. Инфляцияның себептері және онымен күресу жолдары . . . 9

1. 3. Инфляцияның зардаптары және онымен күресудің

мемлекеттік бағдарламасы . . . 11

ІІ. Қазақстандағы жұмыссыздық және оның әлеуметтік салдары

2. 1. Жұмыссыздықпен күрес барысында . . . 13

2. 2. Қазақстанда жұмыспен қамтудың қазіргі теориясы . . . 25

Қорытынды . . . 34

Пайдаланған әдебиеттер . . . 36

Кіріспе.

Инфляция - айналамыздағы ақша массасының қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің құнсыздануына және тауар бағаларының соғұрлым өсуіне әкеледі.

Бұл күрделі әлеуметтік - экономикалық құбылыс, оны тудырушы нарық шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс сәйкестігінің бұзылуы. Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің экономикалық өміріндегі дүниежүзілік ең өткір проблемаларының бірі.

Инфляция кезінде экономиканың даму үрдісі бұзылады; әсіресе гиперинфляцияның кезінде; өйткені баға үздіксіз өсіп тұрғандықтан фирмалар есеп-қисабын дұрыс жүргізіп жоспар жасай алмайды. Мұндай жағдай резеңке метр қолданғанмен бірдей; өйткені фирма пайда табатынын немесе зауал шегетінін алдын ала болжай алмайды. Жоғары жұмыссыздық жағдайы мен қатар бір мезгілде инфляция қатар дамиды. Бұл негізінен шығындар инфляциясында көрініс табады. Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда құнсызданады. Бағаның өсуі тауарға сұраныстың оның ұсынысынан артық болуымен байланысты.

Белгілі тауар рыногында сұраныс пен ұсыныстың сәйкестігінің бұзылуы әлі инфляция емес. Инфляция елдегі баға деңгейінің өсуі.

Жұмыссыздық - экономикалық теорияның бұрынғы және қазіргі тарихындағы ең өткір мәселесінің бірі. Жұмыссыздықты әр түрлі мектеп өкілдері әртүрлі түсіндірді.

Батыс мектебінің өкілдері XX-шы ғасырдың 30 - шы жылдарына дейін жұмыссыздықты - жалдамалы жұмыскердің өзінше еркін талдауы деп есептеді. Жұмысшылар шектен тыс жоғарғы жалақыны талап етеді; сондықтан жұмыс күшіне сұраным төмендейді. Бұл теорияны ағылшын экономисті Кембридж университетінің профессоры А. Пигу өте дәйектілікпен жасады. Ол өзінің ойын 1923 жылы шыққан “Жұмыссыздық теориясы” кітабында баяндады. Алайда XX - шы ғасырдың 30 жылдарындағы жаппай жұмыссыздық кезінде бұл позицияның дұрыс еместігі барынша айқындала түсті.

Кез - келген жұмссыздықтың болуы - қоғам үшін ең ауыр экономикалық және әлеуметтік сілкініс. Батыс ғалымдарының пікірі бойынша адамды жұмыссыз деп есептегенде; ол тек жұмыстан айырылып қана қоймай; өзінің абыройын да жоғалтады.

Біздің экономика әкімшілдік-әміршілдік жүйесінен нарықтық тәсілге көшуі жұмыс күшін босату процесін жеделдеттіреді. Нарық жағдайында нақты жұмыс орны енді ешкімге де кепілденбейді және еңбекті жалдаудың осы түрінің күшіне енуі шын мәнге ие болып; көптеген адамдардың мүдделеріне кәдімгідей әсер етеді. Осы уақытқа дейін бізде жұмыссыздықтың болмағандығы мойындалады және біз оны үлкен жетістікке санадық. Қазақстан Республикасында 1991 - ші жылы алғашқы рет жұмыссыздар тіркеліп; олар 4 мыңнан астам адамды құрады; оның ішінде

75 % - әйелдер болды. Ал, 2003 - ші жылы жұмыссыздардың арнайы тіркелген саны 499, 0 мың адам болды.

Республикада алдағы жылдары тіркелетін жұмыссыздар саны бірнеше мыңға дейін ұлғаюы мүмкін. Бұл процеске мемлекет дайындалғаны жөн және әлемдік тәжірибеге сүйене отырып; оны реттеуді үйренген дұрыс-ақ.

Жұмыссыздық бойынша ақы АҚШ-та жалақының 50% -ін құрайды; Жапонияда жұмыссыздардың жас ерекшелігі мен басқада көрсеткішіне байланысты 3 - 12 айдың жалақысының 60-80% құрайды, Францияда - 1-2, 5 жылдағы жалақының 42% - құрап, қосымша күніне 40 франк төленеді, ал 3 жыл бойы ерекше ақы төленеді.

“Инфляция” АҚШ-та 1861 - 1865 жж. азамат соғысы тұсында, екі жыл ішінде долллардың 60 % - ға сатып алу қабілетінің төмендеуі кезінде қолданыла бастады.

Өнімнің көтерме бағасы, оларды дайындауға кететін шығындардың өсуімен байланысты өсіп отырды. Экономиканы әр түрлі секторларындағы табыстарды мемлекет тарапының қайта бөлу есебінен кейбір тауарлар шеберіне бөлшек сауда бағасы тұрақты болып отырды. Сонымен қатар тауарлардың тапшылығына байланысты арзан тауарларды шығару орын алды. Кейбір тауарлардың бөлшек саудада болмағанын қарамай, төменгі бағалары сақталып қалды. Мұның барлығы жабық инфляцияның болғандығы туралы сақталып қалды. Мұның барлығы жабық инфляцияның болғандығы туралы айтуға мүмкіндік берері сөзсіз.

Қазақстандағы және басқа да ТМД елдеріндегі қазір инфляцияның себептеріне: 30 - жылдардан басталған өндіріс құралдары мен тұтыну заттары өндірісінің дамуындағы аяқ асты орын алған сәйкессіздік; қорғанысқа кететін үлкен шығыстар; Қазақстандағы өнеркәсіптердің өндіру салалары мен ауыл шаруашылығының дамуына салынған капитал жұмсалымдрының тиімсіздігі; баға белгілеудегі қателіктер және бағаның өзіндік құннан өте көп мөлшерде алшақ болуы. Бағаны ырықтандырмайынша нарықтық қатынастарды өту мүмкін еместігінің салдарынан, бағаның бірден өсуіне инфляцияға жол берілді.

Экономикадағы инфляцияның деңгейін сипаттайтын басты көрсеткішке тұтыну бағаларының индексі (ТБИ) жатады. Ол үй шаруашылығының “тұтыну қоржынына” жататын жекелеген тауарларға, қызметтерге оның үлес салмағын ескере отырып, бағаның өсуі индексі негізінде анықталады. ТБИ Қазақстанда 1991 ж. бастап анықталды. “Тұтыну қоржыны” 275 тауарлар мен қызметтер түрін қамтиды. Бағаның құрылымы мен тұтыну тауарларының өзгеруіне байланысты ТБИ қайта қаралып, өзгеріп отырады. 1996 ж. шілдеден бастап, 1995 жылғы әрбір жанұя бюджетін зерттеу нәтижесінен келіп, “тұтыну қоржыныдағы” тауарлар мен қызметтер үлесі былай анықталынды: тамақ өнімдері - 62, 6 % (бұрынғысы - 58, 2 % болған), азық-түлік емес тауарлар - 23, 2 % (30%) ; ақылы қызмет - 14, 2 % (11, 8 %) .

Шартты түрде инфляцияны мынадай түрлерге бөлуге болады: глобалдығына қарай - локальдық, яғни жекелеген елдерде ғана орын алатын және дүниежүзінде; даму қарқынына қарай - төмен, бәсең, гиперинфляция және супергиперинфляция, яғни бағаның өсуі 5 % - дан аспайтын болса; циклдігіне қарай жылжымалы (бағаның біртіндеп өсуі), тұрақты сатылы.

Егерде инфляция экономикадағы құлдырауға байланысты болса, онда бұл стагфляция деп аталады.

Инфляция процесінің Қазақстандағы дамуы да осы көзқарасты куәландырады. Айналыстағы ақша массасының өсу қарқыны бағаның үнемі өсуін ынталандырды. Осылайша 1993 жылы ақша массасы 6, 3 есе, ал баға 21, 7 есе; 1994 жылы ақша массасы мен инфляцияның өсу қарқыны соған сәйкес 845 % және 125 % ; 1995 жылы - 216 % және 160 % құрады. 1996 жылы ақша массасының өсуі баяулап, инфляцияның біршама төмендеуіне жол берді, ал осы жылғы Қазақстандағы инфляция деңгейі 8, 9% құрады. /1/

А. Филлипс есебінің теориялық негізін экономист Р. Липси жасады. Бұдан әрі американ экономистері П. Самуэльсон және Р. Солоу Филлипстің қисық сызығына өзгерістер енгізіп, жалақы ставкасын тауар бағалары өсуі қарқынымен ауыстырды. Үкімет Филлипстің қисық сызығын сол күйінде экономикалық саясатты жасаудың құралы ретінде қолданды. Әсіресе ол толық жұмыспен қамту және өндіріс бағасының тұрақтылығын анықтайтын жағдайда пайдаланылды.

Абцисса өсінде жұмыссыздық деңгейі, ординат өсінде тауар бағаларының өсу қарқыны бейнеленді. Қисық сызық өсі парметрлердің көрінісі. Егер үкімет жұмыссыздық деңгейі И1 (оған баға өсу қарқыны сай Р 1 келеді) төтенше жоғары деп есептесе, онда оны төмендету үшін бюджеттік және ақша - несие шаралары қолданады, олар өз кезегінде сұранысты күшейтеді. Бұл өндірістің ұлғаюына, жаңа жұмыс орындарының пайда болуына әкеледі. Жұмыссыздық нормасы И2 мөлшеріне дейін төмендейді, Бірақ дәл сол мезгілде инфляция қарқыны Р2 - ге дейін жоғарылайды. Мұндай жағдайлар экономиканың “қызып” кетуіне, дағдарысқа ұшырауына әкелуі мүмкін, сондықтан үкімет несие беруді тежеу, мемлекеттік бюджеттің шығыстарын кеміту және т. б. шаралар жүргізеді. Нәтижесінде бағаның өсу қарқыны Р3 деңгейіне төмендеп, ал жұмыссыздық өсіп, оның нормасы И3 болады.

Экономикалық реттеу тәжірибесі көрсеткендей, Филлипстің қисық сызығы қысқа мерзімді экономикалық жағдайларда экономикалық жағдайларда қолдануға келеді. Өйткені ұзақ мерзімді жоспарда (5 - 10 жыл) жұмыссыздықтың жоғары болуына қарамастан инфляция үдей береді, мұның бірталай себептері бар.

Бұлардың ішіндегі жиынтық сұранысты ынталандыру мәселесінбөліп көрсету керек. Үкімет инфляция арқылы жұмыссыздықтың төмен деңгейін тұрақтандыру үшін еңбекшілерді “қайта күту” дегенге сендіре алса діттеген мақсатына жетеді. Мысалы, жалдамалы жұмысшылар номиналды жалақы ставкасының өсуін байқап, еңбек ұсынысын көбейтеді. Мұнда Филлипстің концепциясы бойынша инфляцияның өсуі (мұнымен байланысты номиналды жалақының өсуі) жұмыссыздықты азайту мүмкін. Бірақ, бір кезде халық номиналды жалақының жоғары ставкасының шын бағасын біледі. Өйткені, инфляция тұсында нақты жалқының жоғарылауы оның номиналды дәрежесінің өсуімен бірдей емес, оған сәйкес келмейді. Егер адамдар алған ақшаларына қызмет пен тауар сатып алуды бірте-бірте азайтса, үміттің үзілгені, онда ешкім де жалақының өсуіне қарамастан еңбегін ұсынбайды.

Мұндай өзара тәуелділікке американ экономисі М. Фридмен ерекше назар аударды. Ол жұмыссыздықпен күресуде жиынтық сұранысты инфляциялық шаралармен “толтыру” тиімсіз деп көрсетті. Сонымен, халық өзінің “жалған күтуін” сезіп, номиналды ставканы жоғарылату жалақыны сатып алу қабілетін жоғарылатумен сәйкес еместігін түсінгенде ғана инфляцияның өсуі еңбекті ұсынудың өсуімен жүрмей оның азаюы, яғни жұмыссыздықтың өсуінен жүреді.

Филлипстің қисық сызығын экономикалық талдау үшін тек қарқыны төмен, баяу инфляцияға ғана қолдануға болады деген де сөздер бар. Күтпеген экономикалық күйзелісте инфляцияның қарқыны кенеттен өседі және ол жұмыссыздықтың көбеюімен қабаттасады. Басқа сөзбен айтқанда Филлипстің қисық сызығы көрсететін статистикалық қатынас, ұзақ уақытқа тұрақты экономикалық заңдылық бола алмайды.

Мұның орнына жұмыссыздықтың табиғи деңгейі деген теория шықты. Бұл теорияның мәні мынада: қарқыны баяу, орта, яғни қоғамға қолайлы инфляция деңгейі тек жұмыссыздықтың табиғи дәрежесінде ғана мүмкін болады. Ал табиғи жұмыссыздық дәрежесі әр түрлі кәсіп иелерін жұмыспен қамту жөніндегі ақпараттарға сүйене отырып, олардың фрикциондық және құрылымдық түрлерін есептеу арқылы анықталады. Жұмыссыздықтың табиғи дәрежесі мен инфляция қарқынын баяулатуға, тұрақтандыруға бағытталған экономикалық саясат мақсатына жете бермейді. Оның оңды нәтижелерімен қатар, мынаны атап өту керек, жұмыссыздық табиғи деңгейіне жеткенде инфляция біраз уақыт инерциямен қозғалады да содан кейін оның қарқыны жедел төмендейді. /2/

Ι. Инфляция - экономикалық категория ретінде.

Инфляцияның түсінігі мен түрлері.

Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруде. Оның пайда болуын ақшаның шығуымен; қызметімен байланыстырады. Инфляция термині латын сөзі - inflatio - (вздутие) -қампаю, тұңғыш рет Солтүстік Америкада 1861-1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып, айналымдағы қағаз ақшалардың тым көбейіп кету процесін білдірген. ХІХ ғасырда бұл термин Англия мен Францияда қолданыла басталды. Экономикалық әдебиеттерінде 20-жылдардың орта кезінде көрінді.

Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы -айналымдағы ақша массасының қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің құнсыздануына және тауар бағаларының соғұрлым өсуіне әкеледі. Алайда инфляцияны айналым процесін құнсызданған қағаз ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз. Инфляция тауар бағаларының өсуінен көрінгенмен; ол тек ақшаға тән “ғажайып” құбылыс емес. Ол - күрделі әлеуметтік - экономикалық құбылыс, оны тудырушы рынок шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс сәйкестігінің бұзылуы. Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің экономикалық өміріндегі ең өткір проблемалардың бірі.

Инфляция - негізінен қағаз ақша айналымына ғана тән құбылыс жөнінен ол айналымдағы ақшаның шамадан тыс көбейіп кетуі салдарының құнсыздану процесі.

Осы айқындаманың сырттай қарапайымдылығына қарамастан инфляцияның іс жүзіндегі дамуы көптеген факторларға тәуелді өте күрделі процесс екендігін де есекру керек. Ол мемлекет өзінің өсе келе түсіп отырған шығындарын қағаз ақшалары эмиссиялау (шығару) жолымен жабуға ұмтылуы сияқты, теріс экономикалық саясаттың да салдары болуы мүмкін. Инфляция қоғамдық ұдайы өндірісті дамытудағы тұрақты сәйкессіздіктері (пропорцияның жоқтығы) салдарынан да орын алуы мүмкін “бағалық” ауыртпалығын күтуі де, кәсіподақтардың еңбекақыны арттыру жолыдағы күресі және тағы басқа да көптеген жайлар да әсерін тигізеді. Осынау бөлекше құбылыстың мәніне көз жеткізу үшін инфляцияның түрлері және дамыту қарқынына қарай бөле білу қажет.

Соңғы кездерге дейін дүниежүзілік шаруашылықта инфляция, әдетше, төтенше жағдайларға байланысты пайда болатын еді. Мысалы, соғыс жылдарында мемлекеттер әскери шағындарын жабу үшін көп көлемде қағаз ақшаларды шығаруға мәжбүр болды. Соңғы жылдары бірқатар елдердің экономикасы үшін ол айықпас ауруға, ұдайы өндірістің тұрақты факторына айналды.

Инфляция қарқынына жай, орташа жүруі кезінде бағаның өсуі 10 % - тен аспайды. Экономикалық теория, мысалы, Кейнсилер, мұндай инфляцияны экономикалық даму үшін оңды жағдай деп, ал мемлекетті тиімді экономикалық саясат жүргізуші субъекті деп есептейді. Мұндай инфляция өндіріс пен сұраныстың өзгерген жағдайларына қарай бағаларды түзеп отыруға мүмкіндік берді.

Жоғары қарқынды (галопирующая) инфляция - тұсында бағаның өсуі 20 - дан 200% - ке жетеді. Ал бұл экономика үшін үлкен салмақ. Бірақ көптеген контракт, келісімдер бағаның бағаның мұндай өсу қарқынын есепке алады. /1/

Аса зор, шексіз инфляция (гиперинфляция) айналымдағы ақша мөлшері мен тауар бағасы деңгейінің тым шарықтап, шектен тыс өсуін бідіреді.

Инфляция балансталған, тепе-теңдекті болуы болуы мүмкін, яғни бағаның өсуібаяу және барлық тауарлар мен қызметтерге бірдей өседі. Мұндай жағдайда бағаның жылдық өсуіне сәйкес ставка проценті көбейеді, бұл бағалардың тұрақтануы кезеңіндегі экономикалық ахуалды білдіреді.

Болжамды, күткен инфляцияны кенеттен өршитін инфляциядан ажырата білу керек. Күткен инфляцияның мерзімін анықтауға болады, үкімет оны “жоспарлайды”.

Кенеттен болатын инфляция бағаның күтпеген кезде өсуінен сипатталады, ол ақаша айналымына, салық салу жүйесіне теріс әсер етеді. Егер экономикалық инфляция күтілген болса, халық өз табысының құнсыздануынан қауіптеніп артық тауарлар сатып алуға ұмтылады, қызмет көрсету шығындарын шамадан тыс көбейтеді, сөйтіп экономикаға қйындық келтіреді. Қоғамдағы шын қажеттілік бүркемеленеді, шаруашылықтың қалыпты жағдайы бұзылады. Бағаның тұтқиылдан шарықтауы инфляцияны күтуді одан әрі орындатып, бағаның өсуін өршітеді.

Батыс экономистері жасаған теорияларда инфляцияның альтернативті қайнар көздері ретінде сұраныс инфляциясы мен шығындар инфляциясын көрсетеді. Бұл концепциялар инфляция болуының әртүрлі себептерін атайды.

Сұраныс пен ұсыныстың арақатысының бұзылуы сұраныстан көрінеді. Мұндағы негізгі себептер: мемлекеттік тапсырыстардың ұлғаюы (әскери, әлеуметтік шығындар), толық жұмыспен қамтылған кездегі өндіріс құрал-жабдықтарына сұраныстың өсуі, өндірістік қуаттардың толық жұмыс істеуі, кәсіподақтар әрекетінің нәтижесінде еңбекшілердің сатып алу қабілетінің жоғарылауы (жалақының өсуі) т. б. Осының салдарынан айналымға тауар көлемінен артық ақша түсіп, бағалар өседі. Мұндай жағдайда өндірісте жұмыспен қамту толық болғанымен өндірушілер ұлғайған сұранысқа тауар ұсынысымен жауап бере алмай қалады. Басқаша айтқанда айналымдағы төлем қаржыларының көбеюі шектелген тауар ұсынысына тап болады, сөйтіп бағаның жалпы деңгейі өседі.

Шығындар инфляциясы бағалардың өсуін, өндіріс шығындарының ұлғаюымен түсіндіреді. Шығындардың көбеюі баға белгілеудің олигополиялық тәжірибесінен, мемлекеттің экономикалық және финанстық саясатынан, шикізат бағасының өсуінен, кәсіподақтың жалақыны көтеру талабынан және т. б. болады. Тәжірибеде инфляцияның бір түрін екіншісінен айыру оңай емес.

Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы - айналымдағы ақша массасының қажеттілктен тыс артып кетуі. Бұл ақша өлшемінің құнсыздануына және тауар бағаларының соғұрлым өсуіне әкеледі. Алайда инфляцияны айналым процесін құнсызданған қағаз ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз. Инфляция тауар бағаларының өсуінен көрінгенмен, ол тек ақшаға тән “ғажайып” құбылыс емес. Ол - күрделі әлеуметтік-экономикалық құбылыс, оны тудырушы рынок шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс сәйкестілігінің бұзылуы. Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің экономикалық өміріндегі ең өткір проблемалардың бірі.

Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда құнсызданады. Инфляцияны бұлай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты құнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сияқты жалпылама эвивалент деп қарастыруда жатыр.

Ең алдымен бағаның өсуі тауарға сұраныстың оның ұсынысынан артық болуымен байланысты. Белгілі тауар рыногында сұраныс пен ұсыныстың сәйкестігінің бұзылуы әлі инфляция емес. Инфляция елдегі баға деңгейінің өсуі. Бағаның өсуіне нақтылы экономикалық жағдайлар да әсер етеді. Ақша әсерінен тыс, тауар бағаларының өзгеруі еңбек өнімділігінің артуына, циклдық және маусымдық толқуларға, ұдайы өндірістегі құрылымдық өзгерістерге, бағаның монополиялануы мен экономиканы мемлекеттік реттеуге, салықтың жаңа ставкаларын енгізуге, ақша өлшемінің девольвациялануы мен револьвациялануына, рынок конюнктурасының өзгеруі мен сыртқы экономикалық байланыстардың ықпалына және т. б. байланысты. Демек, бағаның өсуіне көптеген неше түрлі себептердің әсері болады.

Сонымен, баға өсуінің инфляциялық себептеріне нені жатқызамыз. Инфляция көп сәйкессіздіктермен байланысты екенін еске ұстап оның ішіндегі ең бастыларын атайық.

Біріншіден мемлекеттік шығыстар мен кірістердің тепе-теңдігінң бұзылуы, баланстың болмауы. Ол мемлекеттік бюджеттің тапшылығынан көрінеді. Егер дефицит Орталық эмиссия банкінен заем арқылы қаржыландырылса, онда айналыста “ақша станогы” белсенді пайдаланылса, онда аналыста ақша массасы көбейеді. Айырбастың сандық теңдігін МV = РО еске түсірсек, М мен Р көрсеткіштері өсуінің байланысы анық.

Екіншіден, осындай жолмен, әдіспен инвестицияны қаржыландыру жүргізілген жағдай да бағаның инфляциялық өсуі болады. Әсіресе экономиканы милитариландырумен байланысты инвестиция инфляцияны өршітеді. Ұлттық табысты әскери мақсатқа пайдалану, өндірістік емес шығындар - олар қоғамдық байлықты текке рәсуа етеді. Әскери асеигнациялар бір сәтке ғана қосымша төлем қабілеті бар сұраныс туғызып, тауармен қамтамасыз етілген ақша массасының өсуіне әкеледі. Әскери шығындардың өсуі мемлекеттік қарыздың ұдайы өсуіне ұрындырады.

Үшіншіден, баға деңгейінің жолын өсуі қазіргі рыноктық экономиканың ерекшелігіне байланысты. Бұл кезең жетілген бәсеке кезіндегі рынокта көптеген өндірушілер болып, өндімдердің түрі аз, капитал ауысуы оңа йуақытқа мүлдем ұқсамайды. Қазіргі рынок белгілі дәрежеде олигопиялық рынок. Ал олигополист (жетілмеген бәсекелес) едәуір дәрежеде бғаны билейді. Ологопиялар бағаны өсіруді бірінші болып бастамаса да, олар оны қолдауға ынталы. Жетілмеген бәсекелес бағаның жоғары деңгейін ұстап тұру үшін өндіріс пен тауар ұсынуды қысқарту арқылы дефицит жасауға тырысады. Өздері билік жүргізетін рынокта бағаның төмендеуін болдырмау үшін олигополия мен монополия икемді тауар ұсынысына қарсы болады. Салаға жаңа өндірушілердің келуін тежеу үшін омегополистерге жиынтық сұраныс пен ұсыныстық сәйкес келмеуі көмектеседі.

Төртіншіден, елдің экономикасының ашық болуы оның бірте-бірте әлемдік шаруашылық байланыстарға тартылуы барысында “импортық” инфляцияның қауіпі туады.

Бесіншіден, инфляция өзін-өзі дем беретін сипат алады, ол “инфляцияны күту” нәтижесінде орын алады. Батыс елдердің көптеген экономистері және біздің елімізде де факторды ерекше көрсетуде. Халық пен өндірушілердің инфляцияны күту себептерін жою инфляцияға қарсы саясаттың ең басты міндеті. Инфляциялық күту жағдайындағы эканомикаға ықпал етудің механизімі қандай? Баға денгейінің жалпы өсуі жағдайында өмір сүруге үйренген халық, одан әрі өсуін күтеді. Мұндай жағдайда еңбешілер жалақыны көбейтуді талап етеді. Халық тауарларды көптеп алады, өйткені олардың бағасы ертең тағыда өсуі мүмкін ғой. Өндірушілер өз өнімдерін өте жоғары баға белгілейді, сөйтіп қысқа мерзімде шикізат, материал, қосалқы бөлшектер қымбаттайды. Мысалы Ресей эканомикасындағы басқа да ТМД елдеріндегі бағалар бұрынғы төлем қабілеті бар сұраныс денгейінен ғана емес, инфляцияны күткен денгейден де асып түсті.

Дүниежүзілік қоғамдастықтықтың барлық елдерінде де инфляция өршуінің сан алуан түрлі себептері бар. Алайда бұл құбылысты қоздыратын факторлардың комбинациясы жекелеген елдің нақты экономикалық жағдайына байланысты.

1. 2. Инфляцияның себептері және онымен күресу жолдары.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.