Соғу технологиясы пәні бойынша ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫ ОРЫНДАУҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қарағанды мемлекеттік индустриялық университеті РМК

Металдарды қысыммен өңдеу кафедрасы

Бекітемін
Оқу ісі жөніндегі проректор _________ Жаксыбаева Г.Ш.
"____" _________ 2016 ж.

Соғу және ыстықтай штамптау технологиясы модулі

Соғу технологиясы пәні бойынша

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫ ОРЫНДАУҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

5B073800 - Материалдарды қысыммен өңдеу технологиясы
мамандығының студенттеріне арналған

Теміртау, 2016 ж.

КЕЛІСІЛДІ:
МжҚ факультетінің деканы
______________ Жабалова Г.Г.
___ ___________ 2016ж.

ҚҰРАСТЫРҒАНДАР:
МҚӨ кафедрасының
аға оқытушысы:
____________Айнабекова С.С.
МҚӨ кафедрасының
оқытушысы:
____________Абишкенов М.Ж.
ҚАРАСТЫРЫЛДЫ
МҚӨ кафедрасының отырысында
№ ____ хаттама
__ ___2016 ж.
МҚӨ каф. меңг., т.ғ.к., доцент
___________________Кривцова О.Н.

Мазмұны
Практикалық жұмыстарды рәсімдеуге қойылатын талаптар мен жалпы әдістемелік нұсқаулар

4
Практикалық жұмыс №1. Соғуға арналған дайындамаларды сақтаудың параметрлерін анықтау

5
Практикалық жұмыс №2. Соғуға арналған дайындамаларды соғуға дайындаудың параметрлерін анықтау

13
Практикалық жұмыс №3. Соғуға арналған дайындамаларды қыздыруға жұмсалатын отын шығынын анықтау

21
Практикалық жұмыс №4. Соғуға арналған дайындамаларды қыздырудың параметрлерін анықтау

28
Практикалық жұмыс №5. Соғуға арналған құйма дайындамалардың өлшемдері мен массасын анықтау

39
Практикалық жұмыс №6. Соғуға арналған қысыммен өңделген дайындамалардың өлшемдері мен массасын анықтау

45
Практикалық жұмыс №7. Соғудың технологиялық режимдерін анықтау
60
Практикалық жұмыс №8. Соғу жабдығының параметрлерін анықтау
72
Кейбір термин сөздер мен сөз тіркестерінің қазақша-орысша сөздігі
80
Ұсынылатын дереккөздер тізімі
81
Практикалық жұмыстарды рәсімдеуге қойылатын талаптар мен жалпы әдістемелік нұсқаулар
Келтірілген практикалық жұмыстардың реті соғудың технологиялық процесінің ретіне сәйкес жазылған. Соғуға арналған дайындамаларды қоймада сақтаудан бастап соғу жабдығының параметрлерін анықтауға дейінгі негізгі практикалық жұмыстар ұсынылған.

Практикалық жұмыстарды рәсімдеуге қойылатын талаптар мен әдістемелік нұсқаулар:

1. Практикалық жұмыстар арнайы жалпы дәптерге жазбаша түрде орындалуы тиіс. Дәптердің алғашқы бетін титулдық бет түрінде рәсімдеу қажет. Оған оқу орнының атауын, кафедраның атауын, пәннің атауын, практикалық жұмыстың нөмірі мен атауын, студент оқитын топтың атауын, студенттің аты-жөнін, оқытушының аты-жөнін және оқу орны орналасқан елді мекеннің атауы мен жылды жазу қажет.
2. Титулдық беттен кейінгі беттен бастап практикалық жұмыстың мақсаты мен қысқаша түрде негізгі теориялық мәліметтер жазылуы тиіс. Графикалық материалдарды (суреттерді, схемаларды және т.б.) дәптерге желімдеп жабыстыруға рұқсат етіледі.
3. Практикалық жұмыс тапсырмалары жазбаша түрде орындалуы тиіс.
4. Жұмыс соңындағы бақылау сұрақтарына жазбаша түрде толық жауап берілуі тиіс.
5. Практикалық жұмыстар міндетті түрде орындалуы керек және оқытушы белгілеген мерзімде тапсырылуы тиіс.
6. Практикалық жұмысты тапсыру графигінде белгіленген уақытқа сәйкес орындамаған жағдайда қорытынды баға 10%-ға төмендетіледі.
7. Барлық практикалық жұмыстарды тапсырмаған студенттерге емтихан тапсыруға рұқсат берілмейді.

Практикалық жұмыстарды қорғау және бағалау тәртібі:

1. Берілген тапсырмалар толық орындалған соң студент оқытушыға дәптерін тексертеді және бақылау сұрақтары мен оқытушының қосымша сұрақтарына ауызша жауап береді.
2. Тапсырмалардың дұрыс орындалуына, рәсімделуіне және студенттің білім деңгейіне байланысты оқытушы студентті бағалайды және бағаны титулдық бетке сандық көрсеткішпен (0-50 балл аралығы) және қолымен бірге қояды.

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС №1

СОҒУҒА АРНАЛҒАН ДАЙЫНДАМАЛАРДЫ САҚТАУДЫҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН АНЫҚТАУ

Жұмыстың мақсаты:
* соғу процесімен, оның операцияларымен, соғудың технологиялық процесімен танысу;
* соғылатын дайындамалар сақталатын қойманың параметрлерін есептеуді, штабельдер мен стеллаждарға байланысты есептеулерді үйрену.

Қажетті теориялық мәліметтер мен әдістемелік нұсқаулар

Соғу - дайындаманы соққыштың ұрғылауы арқылы берілген мөлшерге дейін өңдеп, соғылма жасауға арналған металдарды қысыммен өңдеу әдісінің бір түрі (1.1-сурет).

1.1-сурет. Соғу процесі

Соғылма - дайындаманы соғудан кейін алынатын дайын бұйым немесе одан әрі машина жасау өндірісінде пайдаланылатын шикізат (1.2-сурет).

1.2-сурет. Соғу арқылы алынатын соғылмалар

Дайындаманы соққан кезде ол жан-жағына қарай жапыраяды, ал астыңғы және үстіңгі жақтары соққыштың пішінін алып қалады, яғни металл асты-үстінен шектелген, бірақ жанына қарай металдың ағуы еркін. Сондықтан соғуды кейде еркін соғу деп те атай береді (1.3-сурет).

1.3-сурет. Еркін соғу

Соғудың бірнеше операциялары (түрлері) бар: отырғызу, ұзарту, тесу және т.б. (1.4-сурет).

1.4-сурет. Кейбір соғу операциялары

Қоймада сақталатын соғуға арналған дайындамалар қыздыру пеші мен соғу жабдығының өлшемдік параметрлеріне байланысты қажетті бөліктерге кесіледі, қыздыру пешінде немесе горнда қыздырылады, соғылады, қажетті термоөңдеу жасалады, параметрлері бақыланады, жарамды деп танылса тұтынушыға жіберіледі (1.5-сурет).

1.5-сурет. Соғудың жалпы технологиялық процесі

Дайындаманы соққан кезде металдың ішкі құрылымы өзгереді (1.6-сурет). Басқа қысыммен өңдеу операцияларының да, оның ішінде соғудың да мақсаттарының бірі - барынша ұсақ құрылымды түйіршік алу. Ұсақ түйіршікті металл - механикалық қасиеттері жоғары металл.

1.6-сурет. Соғу барысында металл құрылымының өзгеруі

Соғылатын дайындамалардың көбі - құйма болат кесектері мен болат прокаттар (таптамалар).
Соғу операциясына дейін металдар қоймаларда сақталады. Қоймалар құрғақ әрі жабық болуы керек. Қоймалардың ішінде металдар орналастырылатын стеллаждар, штабельдер болады.
Стеллаж - тіреулерге бекітілген бірнеше сөрелерден тұратын металл дайындамаларды сақтайтын орын (1.7-сурет).

1.7-сурет. Металл сақтайтын стеллаж

Қоймадағы металл сақталатын стеллаждар өте мықты әрі ауыр салмақты металл дайындамаларын көтере алатындай болуы керек.
Металдарды қоюға арналған стеллаждардың биіктігі 2 м-ден аспауы тиіс.
Металл сақтауға қажетті стеллаждар саны nс келесідей анықталады:

(1.1)

мұндағы Gm - қоймада сақталатын металдың жалпы массасы, т;
g - стеллажға қойылатын металдың 1 м3 көлеміндегі массасы, т;
hқою - металды стеллажға қоюдың қабылданған биіктігі, м;
fc - бір стеллаждың ауданы, м2.
Металды штабельдерге де қоюға болады. Штабель деп металл дайындамаларды қатар-қатар етіп қалап қоюды айтады (1.8-сурет).

1.8-сурет. Цилиндрлі дайындамалар штабелі

Штабельдердің биіктігі 2,5 м-ден аспауы тиіс.
Металл сақтауға қажетті штабельдер nш саны келесідей анықталады:

(1.2)

мұндағы Gm - қоймада сақталатын металдың жалпы массасы, т;
g - штабельге қойылатын металдың 1 м3 көлеміндегі массасы, т;
hқою - металды штабельге қоюдың қабылданған биіктігі, м;
fc - бір штабельдің ауданы, м2.

1.1-кестеде стеллажға немесе штабельге қою кезіндегі болат прокаттардың 1м3 көлеміндегі орташа массалары g берілген.

1.1-кесте. Стеллажға немесе штабельге қою кезіндегі болат прокаттардың 1м3 көлеміндегі орташа массалары (g)

Прокаттың профилі
Болат прокаттардың 1м3 көлеміндегі орташа массалары, т

Стеллажға қою кезіндегі
Штабельге қою кезіндегі
Дөңгелек профильді
2,7-3,5
3,0-3,5
Квадратты және жолақты
3,0-4,2
3,5-4,2
Алтыжақты және т.б.
(ұсақ және орташа)
1,5-2,5
2,0-2,5

Қойманың ауданы Fқойма келесідей анықталады (м2):

(1.3)

мұндағы Gm - қоймада сақталатын металдың жалпы массасы, т;
g - қойылатын металдың 1 м3 көлеміндегі массасы, т;
hқою - металды қоюдың қабылданған биіктігі, м;
Qауд - ауданды пайдалану коэффициенті (штабельдер мен
стеллаждар алып жатқан пайдалы ауданның жалпы қойма ауданына
қатынасы). Штабельдерге қою кезінде Qауд=0,60,7 аралығында, ал
стеллаждарға қою кезінде Qауд=0,30,4 аралығында болады.

Қоймадағы соғуға арналған дайындамаларды соғу алдында оларды белгілі бір ұзындықтары бірдей бөліктерге кесіп-кесіп бөледі, өйткені ұзын дайындамалардың көбісін соғу қиынға түседі. Ол үшін дайындамаларды кесетін жабдықтар қолданылады (1.9-сурет).

1.9-сурет. Дайындамаларды кесу түрлері

Дайындамаларды кесетін жабдықтар алып жатқан аудан Fд.к.ж. келесі формула арқылы анықталады (м2):

(1.4)

мұндағы nд.к.ж. - дайындамаларды кесетін жабдықтардың саны;
fд.к.ж. - дайындамаларды кесетін бір жабдықтың алып жатқан
меншікті ауданы, fд.к.ж.=130160 м2 аралығында қабылданады.

Кесілген дайындамаларды жеке бір орынға қояды. Осы орынның Fкд ауданы келесі формула арқылы анықталады (м2):

(1.5)

мұндағы Gдай - кесілген дайындамалардың салмағы, тк (тонна-күш);
р - еденге түсірілетін салмақ күші, 1м2 ауданға p=115 тк.

Кесілген металдарды металл қоймасы мен дайындамалар бөлімі арасында жеткізу мен тасымалдау теміржол желілері арқылы іске асырылады. Теміржол желілерінің алып жатқан ауданы Fтжж келесідей анықталады (м2):

(1.6)

мұндағы b - теміржол желісінің ені, b=4,75м;
L - теміржол желісінің ұзындығы, м.

Соңғы төрт формула (1.3, 1.4, 1.5, 1.6) арқылы анықталған аудандардың барлығын қосқанда металл қоймасы Fқойма мен дайындама бөлімінің Fдб толық ауданы Fтолық шығады (м2):

(1.7)

Практикалық жұмыс тапсырмалары

1-тапсырма. Металл nс=6 стеллажда сақталады. Бір стеллаждың ауданы fc=60 м2, сымшыбықтарды стеллажға қою биіктігі hқою=2 м, дөңгелек қималы сымшыбықтың 1м3 көлемінің орташа массасы g=3 т. Қоймадағы болаттың жалпы массасын Gm анықтаңыз.
2-тапсырма. Металдың жартысы штабельге, ал қалған жартысы сөреге қойылған. Штабельдің де, стеллаждың да аудандары бірдей және 50 м2 тең. Массасы 8400 т квадрат қималы болат сымшыбықтарды сақтауға кем дегенде қанша штабельдер мен стеллаждар керектігін есептеңіз.
3-тапсырма. Болат жолақтың 1м3 көлемінің орташа массасы g=3,5 т, қою биіктігі hқою=1,5 м, ал қойма ауданын пайдалану коэффициенті Qауд=0,4. Қоймадағы болат жолақтардың жалпы массасы Gm=2000 т болса, осы болат жолақтарды сақтауға қажетті қойманың ауданын Fқойма табыңыз.
4-тапсырма. Дайындамаларды кесетін бір жабдықтың алып жатқан меншікті ауданы fд.к.ж.=150 м2. Кесілген дайындамалардың күнделікті қоры 500 т, ал цех еденіне түсірілетін салмақ күші 1м2 ауданға р=1,25 тк. Теміржол желісінің ені b=4,75 м, ұзындығы L=36 м. Цехтағы дайындама бөлімінің ауданы Fдб қанша?

Жұмыс бойынша бақылау сұрақтары

1. Соғу арқылы алынатын дайындамалар қалай аталады?
2. Қысыммен өңдеудің басқа түрлерімен салыстырғанда соғудың қандай артықшылықтары мен кемшіліктері бар?
3. Еркін соғу дегенді қалай түсінесіз?
4. Қандай соғу операцияларын білесіз?
5. Стеллаж деген не?
6. Штабель деген не?
7. Дайындамаларды кесетін жабдықтарды атай аласыз ба?
8. Дайындама бөлімі мен металл қоймасындағы теміржол желілері не үшін қажет?
9. Металл сақталатын қоймаға қандай талаптар қойылады?

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС №2

СОҒУҒА АРНАЛҒАН ДАЙЫНДАМАЛАРДЫ СОҒУҒА ДАЙЫНДАУДЫҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН АНЫҚТАУ

Жұмыстың мақсаты:
* соғу процесімен, оның операцияларымен, соғудың технологиялық процесімен танысуды одан әрі жалғастыру;
* соғудың алдында дайындамаларды кесуді іске асыратын жабдықтармен танысу және аталған жабдықтарға байланысты практикалық есептерді шығаруға дағдылану.

Қажетті теориялық мәліметтер мен әдістемелік нұсқаулар

Қоймадағы соғуға арналған дайындамаларды соғу алдында оларды белгілі бір ұзындықтары бірдей бөліктерге кесіп-кесіп бөледі, өйткені ұзын дайындамалардың көбісін соғу қиынға түседі. Ол үшін дайындамаларды кесетін жабдықтар қолданылады.
Дайындамаларды кривошипті пресс-қайшымен кесуге болады (2.1-сурет). Оларда бір немесе екі кривошип болуы мүмкін. Осыған байланысты олар бір кривошипті және қос кривошипті пресс-қайшылар болып бөлінеді. Пресс-қайшада дайындаманы кесу астыңғы және үстіңгі кескіш пышақтар арқылы іске асырылады. Кесілетін дайындамалар пресс-қайшының астыңғы қозғалмайтын пышағының арнасына (ойығына) қойылады да үстіңгі қозғалмалы пышақпен кесіледі (2.2-сурет).

2.1-сурет. Дайындамаларды кесуге арналған кривошипті пресс-қайшы

2.2 -сурет. Пресс-қайшының дөңгелек қималы және квадрат қималы дайындамаларды кесетін пышақтары

Ыстықтай прокатталған болаттан жасалған дөңгелек сымшыбықтарды кесетін пышақтың арнасының (ойығының) орташа радиусы R келесідей анықталады (мм):

(2.1)

мұндағы D - кесілетін сымшыбықтың диаметрі, мм;
е - арнаның радиусы мен кесілетін сымшыбықтың радиусының
айырмасы, мм.
е шамасын, сондай-ақ пышақтардың жабылу шамасын hп кесілетін сымшыбықтың диаметріне D байланысты 2.1-кесте бойынша таңдайды.

2.1-кесте. Пышақ арнасын салуға қажетті мәліметтер

D, мм
e, мм
hп, мм
9
0,4
8
10-12
0,6
10
26-48
1,0
15
50-58
1,5
20
60-75
1,8
20
80-95
2,0
20
100-115
2,5
20
120-150
3,0
20

Квадрат қималы сымшыбықты диагоналі бойынша кесуге арналған пышақ арнасының тереңдігі Н келесідей анықталады (мм):

(2.2)

мұндағы А - квадраттың қабырғасы, мм;

Арналы пышақтардың сымшыбықты кесуге жұмсайтын күші Ркесу келесі формула арқылы анықталады (МН):

(2.3)

мұндағы k' - пышақ жүзінің мұқалуын (пышақтың өтпей қалуын) және басқа да факторларды ескеретін коэффициент, k'=1,7;
σкесу - кесілетін металдың беріктік шегі, МПа;
Fкесу - кесу ауданы, м2 немесе мм2;
σвt - кесу температурасы 300-8000 С аралығында болғанда созу
кезіндегі беріктік шегі, МПа.
Пресс-қайшылардың техникалық сипаттамаларында әдетте созу кезіндегі беріктік шегі σв=45 кгсмм2 (441 МПа) тең болаттан жасалған кесілетін прокаттың максималды диаметрі D көрсетіледі. Ал созу кезіндегі беріктік шегі 45 кгсмм2 (441 МПа) өзгеше беріктік шегі σв' болса, онда шекті диаметрді D' келесі формуладан алып шығады:

(2.4)
осыдан .
Кривошипті пресс-қайшылардың негізгі параметрлері мен өлшемдері 2.2-кестеде көрсетілген.

2.2-кесте. Дайындамаларды кесуге арналған кривошипті пресс-қайшылардың негізгі параметрлері мен өлшемдері

Моделі
Номиналды күші, тк (МН)
1 минутта сырғақтың жасайтын жүріс саны
σв=45 кгсмм2 болғандағы дайындама қимасының ең үлкен өлшемдері (мм)
Жетегінің қуаты, кВт
Габариттік өлшемдері (ұзындығыxеніx
биіктігі) мм
Массасы, т

Сымшы-бықтың диаметрі
Квадрат-тың қабырғасы

НБ1425
32(0,314)
66
36
32
2,5
1089 x910 x1350
1,2
НБ1428
63(0,617)
50
45
40
6,8
1590x1000x1880
2,35
НБ1431
125(1,225)
42,2
65
56
11
2050x1210x2435
5,4
Н1534
250(2,45)
27
100
90
20
3050x7000x3000
9,3
Н1538
630(6,174)
0
140
125
55
3320x7600x4600
38
Н1540
1000(9,8)
15
180
160
76,8
6040x8355x4720
68

Сымшыбықтарды суық сындырғыш деп аталатын машинамен суық күйінде сындыруға болады. Ол үшін сымшыбықтың бойымен суық сындырғышпен ұру арқылы кертік іздерін жасайды (2.3-сурет).

2.3-сурет. Суық сындырғышта сымшыбықты бөлудің схемасы

Суық сындырғышта сындырған кездегі сымшыбықтағы кертіктің тереңдігі hп келесі формула арқылы анықталады (мм):

(2.5)

мұндағы Смс - болаттың морт сынғыштығын ескеру коэффициенті, Смс=12, морт сынғыш болаттар үшін Смс мәнін 1-ге жақын етіп алады;
А - квадраттың қабырғасы немесе дөңгелектің диаметрі, мм.

Прокатты суық сындырғышта сындыруға жұмсалатын күшті Рсын келесі формулалар арқылы есептеуге болады (кгс немесе МН):
- дөңгелек қима үшін:

(2.6)

- квадрат қима үшін (диагоналі бойынша сындырғанда):

(2.7)

- квадрат қима үшін (қабырғасы бойынша сындырғанда):

(2.8)

мұндағы К - сындыру күштерінің түйісу алаңшасына (нүктелерге емес) түсірілу сипатын, прокат қимасының пішінін және басқа да факторларды ескеретін коэффициент, К=0,71,1;
D - дөңгелектің диаметрі, мм (м);
А - квадраттың қабырғасы, мм (м);
l - тіректердің ара қашықтығы, мм (м);
σв - материалдың созу кезіндегі беріктік шегі, кгсмм2 (МПа).

Дайындамаларды дискілі аралармен де кесуге болады.
Сымшыбықтан дискілі арамен дайындама кесіп алудың жылдамдығы υ келесі формула арқылы анықталады (ммин):

(2.9)

мұндағы Dдиск - ара дискісінің диаметрі, мм;
n - ара дискісінің айналу жиілігі, айнмин.

Дискінің бір айналымына берілетін берілісті Sайн келесі теңдіктен анықтайды (ммайн):

(2.10)

мұндағы Sz - араның бір тісіне берілетін беріліс, мм;
zтіс - ара дискісіндегі тістер саны.

Дискінің минуттық берілісін Sмин келесі тәуелділікті қолдана отырып анықтайды (мммин):

(2.11)

Дайындаманы кесудің тағы бір әдісі - оттекпен кесу (автогенді кесу). Мұнда дайындаманы кескіштің мундштугі арқылы берілетін жанып тұрған оттекпен кеседі (2.4-сурет).

2.4-сурет. Дайындаманы оттекпен кесу

Мундштук пен металл бетінің жуықтап алғандағы ара қашықтығы Sм төмендегідей анықталады (мм):

(2.12)

мұндағы Н - кесілетін дайындаманың қалыңдығы, мм.
Қалыңдығы 100 м-ден жоғары болатын болат дайындамаларды төмен қысымдағы оттекпен кескенде

(2.13)

Оттекпен кесілген кертіктің ені bp төмендегідей анықталады (мм):

(2.14)

Металды кескен кезде оның бір бөлігі шығындалады. Мысалы, дискілі арамен кескенде жоңқалар түріндегі металл қалдықтарын, оттекпен кескен кездегі металл қалдықтарын айтуға болады.
Кесу кезіндегі металл шығындары:
- сымшыбықтың орташа ұзындығы Lорт (см):

(2.15)

мұндағы lүлкен - сымшыбықтың ең үлкен ұзындығы, см;
lкіші - сымшыбықтың ең кіші ұзындығы, см;
lқыс - сымшыбықтың қысқарған ұзындығы, см;
kn - қысқарған сымшыбықтарды жеткізу кезіндегі партия
массасының шекті пайыздық бөлігі.

lүлкен, lкіші, lқыс және kn мәндерін МемСТ бойынша анықтайды.

- сымшыбықтан кесіліп алынған дайындамалардың орташа саны nорт:

(2.16)

мұндағы Lдай - дайындаманың ұзындығы, мм.

Еселіксіздік бойынша (тұтас бөлінбейтіндіктен қалып қойған сымшыбық бөлігі бойынша) шығатын қалдық орта есеппен дайындама ұзындығының жартысына тең деп алынады:
- еселіксіздік шығыны lеселік, см:

(2.17)

- еселіксіздік шығыны кезіндегі металл массасы Gеселік, мм:

(2.18)

мұндағы Fсым - берілген сымшыбықтың көлденең қимасының ауданы, см2;
ρ - металл тығыздығы, гсм3.

Практикалық жұмыс тапсырмалары

1-тапсырма. Егер пресс-қайшы арқылы кесіліп алынатын ыстықтай прокатталған дөңгелек қималы болат прокаттың диаметрі D=50 мм болса, онда пышақ арнасының орташа радиусы R қанша болады?
2-тапсырма. Сымшыбықтың қалыпты ұзындығынан Lдай=170 мм, диаметрі Dдай=60 мм болатын дайындама кесіліп алынған. Дайындаманың материалы - болат 20. Орташа еселіксіздік металл шығынын есептеңіз.
3-тапсырма. Ыстықтай прокатталған дөңгелек болат сымшыбықтан пресс-қайшы арқылы диаметрі D=60 мм, ал механикалық сынақтар мәліметтері бойынша беріктік шегі σв'=54,2 кгсмм2 (530 МПа) болатын дайындама кесіліп алынған. Арналы пышақтардың сымшыбықты кесуге жұмсайтын күшін Ркесу анықтаңыз.
4-тапсырма. Ыстықтай прокатталған аз көміртекті болаттан жасалған квадратты сымшыбық суық сындырғышта сындырылады. Квадраттың қабырғасы А=125 мм. Сымшыбықтағы кертіктің тереңдігін hп анықтаңыз.
5-тапсырма. Квадрат қималы сымшыбық диагоналі бойынша сындырылады. Сымшыбық квадратының қабырғасы А=150 мм, σв=60 кгсмм2, тіректер арасындағы қашықтық l=500 мм. К коэффициентінің орташа мәні алынған. Сындыру күшін Рсын анықтаңыз.
6-тапсырма. Беріктігі жоғары болаттан жасалған сымшыбықтан дискілі ара арқылы дайындама кесіліп алынған. Ара дискісінің диаметрі Dдиск=700 мм, ал дискінің айналу жиілігі n=4 айнмин болса, прокатты кесу жылдамдығы υ қандай болады?
7-тапсырма. Болат дайындама дискілі арамен кесіледі. Егер араның бір тісіне берілетін беріліс Sz=0,1 мм, ара дискісіндегі тістер саны zтіс=88, ал дискінің айналу жиілігі n=8 айнмин болса, дискінің минуттық берілісін Sмин анықтаңыз.
8-тапсырма. Төмен қысымды оттектің көмегімен сымшыбықтан қалыңдығы Н=150 мм болатын дайындама кесіліп алынған. Мундштук пен металл бетінің жуықтап алғандағы ара қашықтығын Sм және кесілген кертіктің енін bp анықтаңыз.

Жұмыс бойынша бақылау сұрақтары

1. Соғу алдында дайындамаларды не үшін бөліктерге кеседі?
2. Кесу жабдықтарының түрлеріне сипаттама беріңіз.
3. Кривошипті пресс-қайшы туралы не айтасыз?
4. Суық сындырғышпен сындыру қалай жүзеге асырылады?
5. Дискілі арамен кесу кезінде ара қандай қозғалыс жасайды?
6. Дискілі араның кесу жылдамдығы мен берілістері дегенді қалай түсінесіз?
7. Дайындаманы дискілі арамен кескенда қандай металл шығындары пайда болады?
8. Дайындаманы оттекпен кесу дегенді қалай түсінесіз?
9. Дайындаманы оттекпен кескенда қандай металл шығындары пайда болады?
10. Дайындаманы оттекпен кесудің қандай кемшілігі немесе кемшіліктері бар деп ойлайсыз?

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС №3

СОҒУҒА АРНАЛҒАН ДАЙЫНДАМАЛАРДЫ ҚЫЗДЫРУҒА ЖҰМСАЛАТЫН ОТЫН ШЫҒЫНЫН АНЫҚТАУ

Жұмыстың мақсаты:
* соғу процесінің температуралық ерекшеліктерімен танысу;
* соғылатын дайындамаларды қыздыратын жабдықтармен және қолданылатын отын түрлерімен танысу;
* отын шығынын анықтауды үйрену.

Қажетті теориялық мәліметтер мен әдістемелік нұсқаулар

Соғу жақсы жүруі үшін соғылатын дайындаманы алдын-ала қыздырып алу керек. Қыздырылған дайындама жұмсарады, яғни оның деформациялауға қарсыласуы азаяды, пластикалылығы жоғарылайды және ол оңай соғылатын болады. Соғуды орындауға қажетті температуралар аралығы соғу температурасының интервалы деп аталады. Соғу температурасы дайындаманың қандай металдан жасалғанына, сол металдың балқу температурасына және қатаю (кристалдану) температурасына, металдың құрамындағы легірлеуші элементтерге байланысты болады, яғни соғу температурасын осы аталған параметрлерге байланысты таңдайды. Дайындаманы қыздырып алғаннан кейін соғуды ыстықтай соғу деп атайды.
Дайындаманы қыздырған кезде оның түйіршіктерінде өзгерістер орын алады (3.1-сурет).

3.1-сурет. Көміртекті болатты қыздыру және өңдеу барысында құрылымының өзгеруі

Әр металдың өзіндік соғу температурасы бар және соғу температурасы белгілі бір аралықта болады. Мысалы, темірдің соғу температурасы 1250-800°С аралығында, мыстікі 1000-650°С аралығында, титандікі 1600-900°С аралығында, алюминий қорытпаларынікі 480-400°С.
Ыстықтай соғылатын материалдарға аз көміртекті болаттар, көміртекті құралдық болаттар және кейбір легірленген болаттар жатады.
Кейде соғуды қыздырмай-ақ жүргізеді. Мұндай соғу суықтай соғу деп аталады. Суықтай соғылатын металдарға негізінен алтын, күміс және мыс жатады. Қазіргі кезде суықтай соғу өте аз кездеседі және негізінен зергерлік және көркем соғу (3.2-сурет) саласында қолданылады.

3.2-сурет. Суықтай көркем соғу

Дайындаманы жоғары қыздыруды ПӘК-і жоғары болатын қыздыру пештерінде немесе ПӘК-і төмен болғандықтан аз қолданылатын горндарда (көрік пештерде) жүргізеді.
Горн (көрік пеш) - бойы аласа, ауа немесе газ үрлеу арқылы жанатын пеш (3.3-сурет).

3.3-сурет. Горн немесе көрік пеш

Дайындаманы қыздыратын пештерді қыздыру пештері деп атайды. Қыздыру пештерін соғу тоқпақтарының жанына орналастырады. Қыздыру пештерінің өлшемдері, пішіні және саны қыздырылатын дайындамалардың параметрлеріне және өндірілу сипатына байланысты.
Машина жасау және металлургия салаларында қолданылатын қыздыру пештерінің түрлері сан алуан. Мысалы, дайындама ішкі камерасында қыздырылатын камералық пештер, дайындамаларды бастапқы қыздыру, толық қыздыру және бір температурада ұстап тұру аймақтары (зоналары) болатын ұзын методикалық пештер, қатты қызып тұрған газдардың қызуымен қыздыратын регенеративтік пештер, цилиндрлік құбырының ішінде ұнтақты (ұсақ) металдарды айналдыра отырып қыздыратын құбырлы пештер, қыздыру температурасы аса жоғары индукциялық токты қолдану арқылы қыздыратын индукциялық пештер және т.б (3.4-сурет).

3.4-сурет. Соғу алдында соғылатын дайындаманы қыздыруға арналған кейбір қыздыру пештері

Соғу алдында металды қыздыру үшін көбіне механизацияландырылмаған камералық пештер қолданылады. Бұл камералық пештер рекуперациялық (бөлініп шығатын газдардың қызуын қайта қолданатын) және рекуперациялық емес (бөлініп шығатын газдардың қызуын қайта қолданбайтын) болуы мүмкін. Ірі дайындамаларды қыздыру үшін шахталық пештер қолданылады. Сонымен қатар металды тез қыздыру үшін жартылай методикалық және камералық жалынды пештер, электрлік (электролиттік және индукциялық) пештер де қолданылады.
Қыздыру пешінің параметрлерін есептеуді қарастырайық.
Қыздыру пешінің немесе горнның ішіндегі металл дайындама қойылатын астыңғы бөлігі оттық деп аталады (3.3-суретке назар аударыңыз).

2.1-кесте. Пештер оттығының орташа қауырттылығы Н
Операция
Пештің түрі
Пеш оттығының қауырттылығы, кг(м2·сағ)
Қыздыру:
Дайындамаларды соғу үшін
Оттығы суырмалы пештер
200-250
Құймаларды соғу үшін
Оттығы суырмалы пештер
150
Соғу және штамптау үшін
Методикалық пештер
250-500
Штамптау
Терезелері жабылатын камералық пештер
350-500
Жасыту:
Тоқпақта соғылатын соғылмаларды
Терезелері жабылатын камералық пештер және оттығы суырмалы шағын пештер
40-60

Бір қатарға қойып преспен соғылатын соғылмаларды
Шұңқырлы және оттығы суырмалы пештер
14-19*
Преспен соғылатын аса ірі соғылмаларды (пешке бір ғана соғылма салынады)
Шұңқырлы және оттығы суырмалы пештер
5-7*
Нормализациялау:
Тоқпақта соғылатын соғылмаларды
Терезелері жабылатын камералық пештер
100-120

Оттығы суырмалы шағын пештер
80-90
Преспен соғылатын соғылмаларды
Оттығы суырмалы пештер
35-45
Преспен соғылатын соғылмаларды қайтару (отпуск)
Оттығы суырмалы пештер
40

*Аз мәндер ірі соғылмаларға қатысты.

Қыздыру пешінің қыздырылатын дайындама қойылатын оттығының ауданы Fоттық, м2:

(3.1)

мұндағы N - пештің өнімділгі, кгсағ;
Н - пештер оттығының қауырттылығы, кг(м2·сағ) (2.1-кесте);
Fм - металл алып жатқан оттық бөлігінің ауданы, м2, ;
nдай - пеште бір уақытта болуы мүмкін дайындамалардың немесе
құймалардың саны, ;
τ - дайындаманы немесе құйманы қыздыру уақыты, сағ;
fм - бір дайындаманың немесе бір құйманың оттыққа түсіретін
проекциясының ауданы, м2;
kа.ж. - оттықтың жүктелу коэффициенті, камералық пештер үшін
kа.ж.= 0,350,5, жартылай методикалық және методикалық пештер
үшін kа.ж.= 0,60,85 (kа.ж мәнін үлкенірек етіп алған тиімді);
Gдай - дайындаманың немесе құйманың массасы, кг.

Металды қыздыру үшін белгілі бір дәрежеде сұйық, қатты және газ тәрізді отын шығындалады. Оларға тас көмірді, коксты, мазутты, газды отынды және т.б. жатқызуға болады (2.5-сурет).

3.5-сурет. Кейбір отын түрлері

Болатты 1100°С температураға дейін қызыдыру үшін жұмсалатын жуықтап алғандағы отын шығыны Qотын, кг:

(3.2)

мұндағы G - қыздырылатын болаттың массасы, т;
qотын - 1 т болатты 1100°С температураға дейін қызыдыру үшін
жұмсалатын отын шығыны, кг; горндар үшін qотын=350 кг тас көмір;
жабық пештер үшін qотын=180 кг кокс және qотын=80 кг мұнай.

Отынның жануы үшін ауа шығындалады.
1 кг қатты не сұйық отынның немесе 0°С және 760 мм сынап бағанасына келтірілген 1м3 газды отынның жануы кезіндегі нақты ауа шығыны Vауа келесідей анықталады:
- қатты отын үшін, м3кг:

(3.3)

- сұйық отын үшін, м3кг:

(3.4)

- жылу шығару қасиеті төмен кедей газдар үшін, м3кг:

(3.5)

- жылу шығару қасиеті жоғары байытылған немесе бай газдар үшін [4000 ккалм3 (16,7 Мджм3) және жоғары], м3кг:

(3.6)

мұндағы αауа - артық ауа коэффициенті, αауа=1,051,7;
Qтж - төменгі жұмыстық жану жылуы, ккалкг·м3, МДжкг·м3.

Ауа өткізгіш құбырдың диаметрі Dауа:

(3.7)

мұндағы Vқима - ауа өткізгіш құбырдың берілген қимасы арқылы өтетін ауа шығыны, м3с;
υауа - ауа жылдамдығы, мс, υауа=1012 мс.

Ауа құбырлар арқылы ауа үрлегішпен жіберіледі.
Ауа үрлегіштің электроқозғалтқышының қуаты Nқозғ, кВт:

(3.8)

мұндағы Hауа - ауа арыны, мм су бағанасы;
η - ауа үрлегіштің механикалық ПӘК-і, центрден тепкіш ауа
үрлегіштер үшін η=0,40,7, осьтік үрлегіштер үшін η=0,20,3;
η1 - ременьді берілістің ПӘК-і, η1=0,96.

Практикалық жұмыс тапсырмалары

1-тапсырма. Оттығы суырмалы қыздыру пешінің өнімділігі N=1800 кгсағ, ал оттығының қауырттылығы Н=150 кгм2·сағ. Пеш оттығының ауданын Fоттық табыңыз.
2-тапсырма. Камералық пеште тоқпақпен соғылатын nдай=20 соғылманы бір уақытта жасытуды орындау қажет. Соғылмаларды пештің оттығына орналастырғанда олардың ені мен ұзындығының проекциялары сәйкесінше 0,1 м және 0,6 м. Камералық пеш оттығының минималды ауданын Fоттық анықтаңыз.
3-тапсырма. Массасы G=6т болат дайындаманы горнда 1100°С температураға дейін қыздыру үшін қанша кг тас көмір қажет?
4-тапсырма. Қатты отынның төменгі жұмыстық жану жылуы Qтж =7200 ккалкг, ал артық ауа коэфиициенті αауа=1,7 болса, 10 кг қатты отынды жағуға қажетті нақты ауа шығынын Vауа анықтаңыз.
5-тапсырма. Ауа өткізгіш құбыр арқылы өтетін ауаның секундтық шығыны Vқима=2м3c, ал ауаның қозғалыс жылдамдығы υауа=10 мс. Ауа өткізгіш құбырдың диаметрі Dауа қандай болады?
6-тапсырма. Центрден тепкіш ауа үрлегіштің арыны Hауа=100 мм су бағанасы шамасында, ал ауа шығыны Vқима=2м3c. Ауа үрлегіштің механикалық ПӘК-і η=0,5. Ауа үрлегіштің электроқозғалтқышының қуаты Nқозғ қанша кВт?

Жұмыс бойынша бақылау сұрақтары

1. Соғу температурасы қандай факторларға тәуелді?
2. Қыздыру жабдықтарының қандай түрлері бар?
3. Қыздыру пештерінің өлшемдері, пішіні және саны қандай факторға байланысты таңдалады?
4. Қыздыруды не үшін орындайды?
5. Соғу алдында дайындаманы қыздыру үшін қандай қыздыру пештері қолданылады?
6. Қыздыру пешінің оттығы дегеніміз не?
7. Жасыту деген қандай термиялық өңдеудің түрі?
8. Металды қыздыруда қолданылатын қандай отын түрлерін білесіз?
9. Сұйық отындарға мысал келтіріңіз?
10. Қатты отындарға мысал келтіріңіз?
11. Газ тәрізді отындарға мысал келтіріңіз?
12. Қыздыру пешіне ауа өткізгіш құбырлар не үшін қажет?
13. Ауа үрлегіш қандай мақсатта қолданылады?
14. Пештер оттығының қауырттылығы дегенді қалай түсінесіз?

ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС №4

СОҒУҒА АРНАЛҒАН ДАЙЫНДАМАЛАРДЫ ҚЫЗДЫРУДЫҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН АНЫҚТАУ

Жұмыстың мақсаты:
* соғу процесінің температуралық ерекшеліктерімен танысу;
* соғылатын дайындамаларды қыздырудың әр түрлі параметрлерін анықтауды үйрену.

Қажетті теориялық мәліметтер мен әдістемелік нұсқаулар

Алдыңғы практикалық жұмыста айтылғандай, соғу температурасы дайындаманың қандай металдан жасалғанына, сол металдың балқу және қатаю (кристалдану) температураларына, металдың құрамындағы легірлеуші элементтерге байланысты болады. Кейбір болат маркаларын соғу және штамптау температураларының аралығы 4.1-кестеде көрсетілген.

4.1-кесте. Кейбір болат маркаларын соғу және штамптау температураларының аралығы

Болат маркалары
Соғу және штамптау температурасы, °С

басталу
аяқталу
Ұсынылатын аралық
10, 15, 20, 25, Ст0, Ст1, Ст2, Ст3
1300
800-700
1280-750
30, 35, Ст4, Ст5, Ст6
1280
830-720
1250-800
40, 45, 50
1260
850-760
1200-800
60Г, 65Г, 70Г
1200
850-760
1180-800
15Х, 20Х, 30Х
1250
870-760
1200-800
45Х, 50Х
1200
870-800
1180-830
25Н, 30Н
1240
850-750
1220-800
20М, 30М, 30МА
1230
870-800
1200-830
40ХГ, 40ХГА, 35ХГ2
1200
850-770
1180-800
40ХФА, 50ХФА, 40НМ
1200
850-770
1180-800
37ХС, 40ХС
1200
870-800
1180-850
30ХМ, 30ХМ, 35Х2МА
1220
880-830
1230-800
27СГ, 35СГ
1260
850-780
1230-800
35ХН, 35ХНА, 40ХНА, 50ХН
1200
870-780
1180-830
30ХНЗ, 30ХНЗА, 37ХНЗА
1180
900-800
1160-850
30ХГС, 35ХГСА
1180
870-800
1140-830
38ХМЮА, 35ХМФА
1180
950-830
1160-880
ШХ15, ШХ15СГ
1180
870-830
1120-850

Қыздыру температурасы 1300-1350°С пеште диаметрі 100-300 мм болатын суық дайындамаларды, сондай-ақ ұсақ құймаларды 1200°С дейін қыздыруға, оларды пеште ұстап тұруға шығындалатын сағатпен алынған жалпы уақыт мөлшері τ келесі формула арқылы анықталады (сағ):

(4.1)

мұндағы D - қимасы дөңгелек дайындаманың диаметрі немесе қимасы квадрат дайындаманың қабырғасы, м;
m - қимасы дөңгелек немесе квадрат дайындамаларды пештің
оттығына орналастыру тәсілін ескеретін коэффициент (4.1-сурет);
k - болаттың құрамындағы көміртектің және легірлеуші
элементтердің үлесін ескеретін коэффициент. Аз көміртекті және аз
легірленген болаттардан жасалған прокатталған және соғылған
дайындамалар үшін k=12,5; жоғары көміртекті және жоғары
легірленген болаттардан жасалған прокатталған және соғылған
дайындамалар үшін k=25. Көміртекті және аз легірленген
болаттардан жасалған суық құймалар үшін k=20; орташа
легірленген болаттардан жасалған суық құймалар үшін k=24, ал
жоғары легірленген болаттардан жасалған суық құймалар үшін
k=2830.

4.1-сурет. m коэффициентінің дайындамалардың пішініне және пеште орналасу жағдайына тәуелділігі

Дайындаманы 1200°С-ге дейін қыздыру екі кезеңге бөлінеді:
:: 20°С-ден бастап 850°С-ге дейін - баяу қыздыру кезеңі;
:: 850°С-ден бастап 1200°С-ге дейін - жедел қыздыру кезеңі.
Бірінші кезеңде қыздыру уақыты көміртекті болат үшін жалпы уақыттың 50%-ын және легірленген болат үшін 66%-ын құрайды (4.2-кесте).

4.2-кесте. Қыздыру температурасы 1350°С болатын пеште кейбір көміртекті болаттарды қыздырудың уақыты

С, %
Соғудың және штамптаудың басталу температурасы, °С
Диаметрлері әр түрлі дайындамаларды қыздыруға жұмсалатын уақыт мөлшері (мин)

25 мм
50 мм
75 мм
100 мм
1,1
1200
3
7
9
12
0,7
1250
3,5
8
10
13,5
0,4
1275
4
8,5
11
15

Егер пеште бір дайындаманы ғана емес дайындамалар тобын қыздыратын болсақ, онда қыздыру уақытын көршілес дайындамалардың ара қашықтығына байланысты арттырады (4.1-суретке қараңыз).
Қысқа дайындамалардың ұзындығының l диаметріне D қатынасы 2-ге тең болса () қыздыру уақытын 14%-ға, 1,5-ке тең болса () 23%-ға, 1-ге тең болса () 34%-ға қысқартады.
Алюминий және магний қорытпаларынан жасалған жіңішке дайындамаларды (50 мм) қыздыру уақыты шамамен алғанда 1 мм қалыңдыққа (диаметрге) 1,5 мин, ал мыс қорытпаларынан жасалған жіңішке дайындамалар үшін - 0,75 мин.
Қалыңдығы 50-100 мм аралығындағы дайындамалар үшін 1 мм қалыңдыққа (диаметрге) қыздыру уақыты келесідей:
- алюминий және магний қорытпаларынан жасалған дайындамаларға:

(4.2)

- мыс қорытпаларынан жасалған дайындамаларға:

(4.3)

Көміртекті болаттардан жасалған қималары дөңгелек және квадрат дайындамаларды 1200°С температураға дейін жылдам қыздыру уақытын 4.3-кесте бойынша анықтауға болады.
Көміртекті болаттан құйылған жекелеген ыстық құймаларды (пештің оттығына салмай тұрып беттік температурасы = 650°С болып келетін құймаларды) 1200-1300°С-ге дейін қызып тұрған пешке салып қыздыру уақыты, сағ:

(4.4)

мұндағы D - ыстық құйманың орташа диаметрі, м.

4.3-кесте. Қималары дөңгелек және квадрат дайындамаларды 1200°С температураға дейін жылдам қыздыру уақыты

Дайындаманың қалыңдығы немесе диаметрі, мм
Қыздыру уақыты, мин
Дайындаманың қалыңдығы немесе диаметрі, мм
Қыздыру уақыты, мин

1400°С
пеште
1500°С
пеште

1400°С пеште
1500°С пеште
10
0,9
0,5
40
3,5
2,6
20
1,7
1,3
50
4,5
3,3
30
2,6
1,9
60
5,3
3,9

Болаттан жасалған қалың жайма бетті дайындаманы 1150-1180°С-ге дейін қыздыру уақыты, мин:

(4.5)

мұндағы h - жайма беттің қалыңдығы, мм.

Жайма бетті тұғырдың үстіне қойып қыздырса 0,7, ал пештің оттығында қыздырса 1 мәнін қабылдайды.
Көміртекті болаттарды соғудың ең үлкен шекті басталу температурасы tбас төмендегідей болады:

(4.6)

мұндағы tc - темір-көміртек күй диаграммасындағы солидус сызығына сәйкес келетін температура, °С.
Көміртекті болаттарды соғудың аяқталу температурасы tаяқ:
:: эвтектикаға дейiнгi болат ;
:: эвтектикалық болат ;
:: эвтектикадан кейінгі болат ;
:: эвтектикаға дейінгі болаттан жасалған пішіні күрделі соғылмалар
мұндағы Ar3 - темір-көміртек күй диаграммасындағы GOS сызығында жатқан кризистік нүкте, °С;
Ar1,3 және Ar1 - темір-көміртек күй диаграммасындағы 721°С-ге сәйкес келетін кризистік нүктелер.

Соғу кезіндегі қыздырулар санын nсоғу келесі формула арқылы анықтайды:

(4.7)

мұндағы τсоғу - толық соғу уақыты, мин;
τсуу - дайындаманың суу уақыты, мин,

(4.8)

мұндағы сt - соғудың температуралық аралығына тәуелді болатын температуралық фактор (4.4-кесте);
mг - соғылманың өлшемдеріне тәуелді болатын геометриялық
фактор,

(4.9)

мұндағы l - соғылманың ұзындығы, мм;
b - соғылманың ені, мм;
h - соғылманың қалыңдығы, мм.

4.4-кесте. Соғудың температуралық аралығына тәуелді болатын температуралық фактор сt

Соғудың температуралық аралығы, °С
1000-800
1050-800
1100-800
1150-800
1200 -- 800
сt
0,12
0,15
0,20
0,23
0,25

Металл пеште қыздырылғанда оның сыртқы бетінің біраз көлемі тотығу нәтижесінде жанып кетеді немесе отқабыршақ түзеді, яғни металдың шығына өседі. Мұны металдың күйіндісі деп атайды және оның шамасы металды пеште ұстау уақытына байланысты болады. Отқабыршақтың құрамында 75%-ға дейін металл болуы мүмкін. Сондықтан отқабыршақ бағалы металлургиялық шикізат болып табылады.
Индукциялық пештерде басқа қыздыру пештерімен салыстырғанда металл күйіндісі аз шығады, себебі индукциялық пештер дайындаманы ортасынан бастап тез әрі бірқалыпты қыздырады, ал қалған пештерде қызу алдымен беткі қабаттарға беріледі, одан соң ғана барып дайындаманың ортаңғы қабаттарына өтеді және қыздыру процесі ұзаққа созылады.
Көміртекті болаттың күйіндісі δкүй келесідей, кгм2:

(4.10)

мұндағы u - 1 сағ ішіндегі болат күйіндісі, кгм2 (4.5-кесте);
τ - металды пеште ұстау уақыты, сағ.

Металдың пайыздық күйіндісі, %:

(4.11)

мұндағы Gкүй - тотыққан (отқабыршаққа айналған) металл массасы, кг;
Gм - дайындамалардың жалпы массасы, кг.

4.5-кесте. Кокстаушы газды және домна газын қолдану арқылы қыздырған кезде көміртекті болаттың күйіндісі u, кгм2 (пеште ұстау уақыты 1 сағ)

Температура, °С
Газды пайдаланғанда ауаның шығындалу коэффициенті, k

кокстаушы газды пайдаланғанда
домна газын пайдаланғанда

0,9
1
1,1
0,9
1
1,1
900
0,2
0,4
0,65
0,23
0,3
0,4
1000
0,35
0,65
1,05
0,4
0,5
0,65
1100
0,75
1,15
1,5
0,76
0,9
1,1
1200
1,6
2,0
2,4
1,6
1,8
2,0
1300
2,6
3,1
3,7
2,76
2,9
3,2

Құймаларды пештің ішіне бірнеше ярусты етіп салуға да болады. Мұны көпярусты жүктеу деп атайды.
Көпярусты жүктеу кезіндегі пештегі құймалардың жалпы саны nқұйма:

(4.12)

мұндағы nя - ярустар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.