КӨШПЕНДІЛЕР ТРИЛОГИЯСЫ - ТАРИХИ РОМАН ЖАНРЫНЫҢ ЖАНДЫ ҮЛГІСІ

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 КӨШПЕНДІЛЕР ТРИЛОГИЯСЫ - ТАРИХИ РОМАН ЖАНРЫНЫҢ

ЖАНДЫ ҮЛГІСІ

1. 1 Ілияс Есенберлиннің шығармашылық ғұмырнамасы . . . 5

1. 2 «Көшпенділер» трилогиясындағы тарихи шындық . . . 14

2 ТАРИХИ ТҰЛҒАЛАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ КӨРКЕМДІК БЕЙНЕСІ

2. 1 Хандардың көркем тұлғасы . . . 27

2. 2 Билер мен жыраулар бейнесінің сомдалуы . . . 44

2. 3 Батырлар бейнесінің сомдалуы . . . 49

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 58

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 60

КІРІСПЕ

Диплом жұмысының өзекті мәселелері: «Көшпенділер» трилогиясы біршама зерттеліп қарастырылғанымен, шығарма тарихи романның үздік үлгісі болып табылатындықтан, әліде ғылыми зерттеуді қажет етеді.

Біз өзіміздің тарихымызды, оның ішінде ата-бабаларымыздың білектің күшімен, найзаның ұшымен алып беріп кеткен жерлеріміздің, сол жерді, елді қалай басқарып, қайтып билегенін білуіміз керек. Ал, оны терең білу үшін сол тарихтың тұлғасына айналған хандарымыз, жырауларымыз, билеріміз, батырларымыздың өмір жолын - адами парасат жолын тануымыз жөн. Өйткені ер тарихы - ел тарихы.

Қазіргі еліміз тәуелсіздігін алып өркениетті елдер қатарынан көрінуге талпыныс жасап жатқан шақта - еліміздің тарихын жаза білген І. Есенберлин - қазақ өркениетінің перзенті.

І. Есенберлин тарихи шындықтың тереңінен өзіне, қазақ әдебиетінің кәдесіне жарарлық шынайысын ғана ала білген, ерлік пен еңбекті ұштастырған дарабоз қаламгердің бірі. </h4>

Ұлттық әдебиеттің аса ірі қайраткерлерінің шығармашылығын саралап, оны ойша шолып шығар болсақ, сонда ең алдымен сол ұлттың белгілі бір кезеңдегі рухани әлеуметтік көрінісі мен даму диалектикасын байқаймыз. Нағыз суреткер ғана өмір шындығын өз тұрғысынан даралап бейнелейді, саралап, салмақтайды. І. Есенберлин шығармашылығы да сол бір ұлы шындыққа қатал да әділ шарт-талапқа сай келген, қасқайып тұрып қайтарған лайықты жауап сияқты. Жазушы үрдісінің мәніне ден қойған кезде байқайтынымыз мынау, оның қазақ романтикасына әкелген сапалық белгілерін былай қойғанда, тарихи прозаны байытуға сіңірген еңбегінің өзі неге тұрады? Әрқайсысы үш кітаптан тұтасқан «Көшпенділер», «Алтын Орда» атты трилогиялары, яғни алты кітаптан тұратын тарихи эпопеясы соның айғағы болса керек.

Сонымен қатар І. Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясына арналған зерттеулер бүгінгі таңда жан -жақты зерделену үстінде.

Диплом жұмысының мақсаты мен міндеттері : шыңғыс хан дәуірінен басталып Кенесарымен аяқталатын қазақ мемлекетінің ел мұңы мен арман-тілегінің хабаршысы ақын-жыраулар, ел бірлігінің ұйтқысы, халықтың ақыл-парасатты билер, ел мен жер үшін, ұрпақ болашағы үшін қасық қаны қалғанша жаумен шайқасып отанын қорғай білген арыстан жүрек, атанжілік батырлар жайында жазылған, ел есінде сақталып, тарихта қалған өмірде болған тұлғалар туралы І. Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясын дерек көзі ретінде пайдалана отырып, тарихи шындыққа қосқан үлесін ашып көрсету. Осы мақсатты іске асыру үшін мынадай міндеттер қойылды:

- трилогиядағы тарихи тұлғалардың бейнесін сомдаудағы жазушының көркемдік жаңашылдығын зерделеу және бейне жасаудағы көркемдік қиял мен тарихи шындықтың синтезін анықтау;

- «Алмас қылыш» романындағы тарихи шындықты ашып көрсету;

- «Жанталас» романындағы Ел қорғау мәселесінің қөркем баяндалуын ашу;

- «Қаһар» романындағы ұлт-азаттық қозғалыс және Кенесары бейнесін қарастыру.

Диплом жұмысының ғылыми жаңалығы және практикалық маңыздылығы: осы уақытқа дейін жазушы Ілияс Есенберлин шығрамаларын ғылыми тұрғыда талдап зерттегендер көп. Дегенмен де, жұмыс нәтижелерін қазақ әдебиетінің тарихын жазуда, қазіргі қазақ әдебиетінің тарихы және тарихи тұлғалар бойынша бағдарламалар құрастыруға мектеп, гимназия, колледж оқушыларына көмекші құрал ретінде ұсынуға болады.

Зерттеу обьектісінің теориялық және әдіснамалық негіздері: дипломдық жұмыстың теориялық негізін құраған әдебиетші ғалымдардың еңбектеріндегі талдау әдістері болды. Тарихи романдарды талдауда қазақстандық ғалымдар М. Дүйсенов, Ш. Елукенов, және т. б еңбектеріндегі зерттеулер әдіснамалық бағыт-бағдар ретінде пайдаланылды. І. Есенберлиннің «Алмас қылыш», «Жанталас», «Қаһар» атты тарихи романдары, жазушының өмірі мен шығармашылығына қатысты материалдар, трилогияны зерттеуге арналған ғылыми еңбектер, мерзімді баспасөз материалдары пайдаланылды.

Зерттеу жұмыстың құрылымы: ғылыми жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытынды және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 КӨШПЕНДІЛЕР ТРИЛОГИЯСЫ - ТАРИХИ РОМАН ЖАНРЫНЫҢ ЖАНДЫ ҮЛГІСІ

1. 1 Ілияс Есенберлиннің шығармашылық ғұмырнамасы

Қазақстан халқы үшін өткен 2015 жыл аталып өтетін мерейтойларға толы жыл болды. Олар: Ұлы ақын Абай Құнанбаевтың туғанына 170 жыл, ҚР Конституциясының қабылданғанына және Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылғанына 20 жыл. Сонымен қатар жоғары деңгейде аталып өтетін саяси-қоғамдық маңызы бар мерекелер - Ұлы Жеңістің 70 жылдығы және Қазақ хандығының 550 жылдығы.

«Бір ел - бір кітап» республикалық акциясын Ұйымдастыру комитетінің шешімімен жыл кітабы ретінде, яғни 2015 жылы бүкіл ел болып оқуға Ұлы Отан соғысына қатысқан майдангер, қазақ совет қаламгерлерінің ішінде алғашқылардың бірі болып тарихи романдар жазып, әлемге танымал болған жазушы, драматург, ақын, сценарист Ілияс Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясы таңдалып алынған еді. Бұл таңдау классик жазушы, ғажайып сөз зергері Ілияс Есенберлиннің 100 жылдық мерейтойының ЮНЕСКО аясында дүниежүзілік дәрежеде аталып өтуімен және жоғарыда аталған тарихи оқиғалармен тұспа-тұс келген болатын.

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Ілияс Есенберлиннің шығырмашылығында атақты «Көшпенділер» трилогиясы негізгі орын алады, ол эпикалық құлаш-қарымымен, оқиғалардың серпінділігімен, қазақ тарихының жанды әрі қайталанбас тұлғаларының бейнесімен, тілінің шынайылығымен және айқындылығымен ерекшеленеді» [1, 6 б. ], - деп кемел жазушының қаламгерлік еңбегіне жоғары баға беруі Есенберлин жұлдызын биіктете түседі.

Ілияс Есенберлин 1915 жылы Атбасар қаласында дүниеге келген. Болашақ жазушының балалық шағы қиындықпен өткені белгілі. Өйткені, оның балалық және бозбалалық шағы қазақ халқының қайғылы да қиын кезеңіне тап келді. Жиырмасыншы ғасырдың Қазан төңкерісі, одан кейінгі азамат соғысы, 20-30 жылдардағы аштық пен түрлі әлеуметтік сілкіністер Есенберлиндердің де отбасын айналып өткен жоқ. Ілияс бес жасында жетім қалды. Анасының қазасынан кейін төрт бала, Ілиястың өзі және әпкесі Назым, Ілияс, інісі Раунак және әкесінің ертеректе қайтыс болып кеткен ағасының ұлы Ахметқали өгей әкеге қарап қалды. Жағдайлары қиын болды. Ашыққан, жалаңаш қалған кездері де аз болмады. Кейінірек өгей әкесінің қолындағы бұл тұрмыстарына да зар болып қалады. Өгей әке үйленіп кетеді. Әпкесі тұрмысқа шығады. Раунақты тұрмыс ағайындарының бірі асырап алады. Ал, тоғыз жасар Ілиясты балалар үйіне тапсырады. Бұл - 1924 жылдың қаңтар айы еді.

Балалар үйінде жетім бала Ілиястың қабілетінің жаңа қырлары ашылады. Ол қабырға газетіне өлеңдер жаза бастайды. Бұл оның әдеби шығармашылыққа жасаған алғашқы қадамы еді. Кейде балалар үйінің алдында отырып алып, ұзақ ойға шоматын. Бала күнінде естіген әңгімелері мен оның кейіпкерлері бірінен соң бірі көзінің алдынан өтіп жататын-ды. Байсалды да ойшыл бала тәрбиешілердің назарына бірден ілігеді. Өйткені, ол басқа балалардан өзінің өр мінезімен, тілазарлығымен ерекшеленген-ді. Бойына біткен қабілетімен таныла білген Ілияс төртінші сыныпты аяқтағаннан кейін Қызылорда қаласындағы көрнекті тәжірибелі мемлекеттік қамтудағы мектепке оқуға жіберіледі. Қызылордада үш жыл оқиды, жетінші сыныпты бітіреді. Содан кейін Қарсақпай қаласындағы аудандық атқару комитетінің жалпы білім беру меңгерушісі қызыметіне орналасады. Көп ұзамай Алматының Тау-кен институтының даярлық курсына жолдама алады да, оқуға түсіп, студент атанады. Талантты жас институтта өз ортасына тез танылады. Соның бір айғағындай, студент Ілияс Есенберлин 1937 жылы қазақ ССР-нің алғашқы Кониституциясы қабылдаған I-ші төтенше съезінің делегаты болып сайланған болатын.

52 жасқа дейін дарынды кісі көн етекті көптің бірі болып елеусіз - ескерусіз күн кешті. 1967 жылы наурыз айында республикалық бірден - бір көркем әдебиет шығаратын «Жазушы» баспасына директор болып бекітілді. Содан бастап жазушының тасы өрге домалап, жұлдызы жоғарлап, иығы көтеріліп, дәурені жүре бастады, қолжазбалары бірінен соң бірі кітап болып шығып жатты. Тарихи шығарма жазуға шындап ойысты, маңайына көне сөзді көп білетін, ойы терең Бақбергенов, Бердібаев секілді білгіштерді жинады.

«Кешегі Ұлы Отан соғысы басталғанда Ілияс Есенберлин де қолына қару алып, майдан даласынан табылды. 1942 жылдың қаңтарында Старая Русса маңындағы шайқаста капитан Есебенрлин оң аяғынан ауыр жарақат алып, бір жылдай Кострамадағы ауруханаға жатып емделді де, 1943 жылы мүгедек болып елге оралады» [2] .

Ілияс Есенберлиннің шығармашылықтағы алғашқы қадамын ең әуелі өлең жазудан бастаған-ды. Ақындық қадамы сәтсіз де болған жоқ. Есенберлиннің қаламынан туған жырлар мен поэмалар өз құндылығын күні бүгінге дейін жоймағандығын әдебиеттанушылар айтып та, жазып та жүр. Қаламы төселген Есенберлин кейін ондаған фильмдерге сценарийлер жазып, өзін драматургияда сынап көреді. Қаламгердің «Таудағы шайқас» пьесасы көп жылдар бойы республикалық жасөспірімдер театрының сахнасында қойылып та жүрді. Бұл шығармашылық үлкен жолға түсудің алғашқы баспалдақтары еді. Есенберлиннің мақсаты - роман сынды кесек дүниелер жазу болатын. Алайда, 1950 жылы Ілияс Есенберлинге жала жабылып, он жылға сотталып кете барды. Қарақұм каналын салудың ауыр жұмысына жіберілді. Ол бұл азаптан Сталин қайтыс болғаннан соң, яғни 1953 жылы ақталып босатылады. Есенберлинді өмірдің қатал сынағы да, ауыр тағдыры да талантты жанның жазуға, әдебиетке деген құштарлығын өшіре алмады.

«Көшпенділер» триллогиясын жазу 1945 жылдан бастап ойымда болды. 1960 жылы үш романды жазуға кірістім. Ұзақ дайындықтың себебі анық: тарихи материал автордан табандылық пен ұқыптылықты талап етеді» [3], - деген өз естелігі жазушының өлмес шығармаларын жазуға ұзақ ойланып, үлкен ізденіспен кіріскенін айғақтайтын дәлел. Жасы ұлғайғанына қарамастан кейінгі жылдары Есенберлин жылына бір роман жазып отырған көрінеді. Жазушының алғашқы ірі романы «Хан Кене» 1969 жылы баспадан жарық көріп, өз оқырмандарының ойынан шықты. Бұл кітап қолға түспейтін құнды дүниеге, халқымыздың рухын көтерген шынайы асыл мұраға айналды.

Қазақтың арғы- бергі тарихи әдеби шығармаға арқау етудің тың жолын тұңғыш рет Ілияс Есенберлин салды. Әрине қазақ тарихын жазғысы келген қаламгерлер болды, бірақ батылдықтары жетпеді. Өйткені, тарихшы Ермұхан Бекмаханов «Қазақстандағы XIX ғасырдың 20-40 жылдары» атты тарихи зерттеу еңбегінде Кенесары Қасымұлының ресей патшалығына қарсы азаттық күресі туралы жазамын деп, 1952 жылы сотталып кетті. Түрмеге түскен, азап тартқан бұдан басқа да қазақ тарихшылары мен жазушылары аз болмады. Үрей билеген шақта көптеген жазушылардың мұндай тарихи тақырыпты қозғауға үрейлері де жете бермейтін. Міне, соған қарамастан Есенберлиннің «Хан Кене» деп роман жазуы - үлкен ерлік екені даусыз. Әрі Ілияс Есенберлин жай ғана батылдық көрсетіп қоймай, тарихи тақырыпқа ең алғаш қалам сілтеген жазушының бірі болды. Алайда, Ілияс Есенберлиннің «Хан Кене» романы қаламгердің өзін қуғынға түсірді.

Сол қудалаушылыққа қарамастан Ілияс Есенберлин 1971-1973 жылдары «Алмас қылыш», «Жанталас» атты тағы да екі романын жарыққа шығарды. Бұлар тарихи трилогияны құраған еді. Жазушы бұл романдарында қазақ даласының XV ғасырдан бастап, XIX ғасырдың ортасына дейінгі қазақ халқының Жоңғар, Хиуа, Бұхар хандықтарымен және Ресей империясымен күрделі қарым-қатынастары жайлы тарихи деректердің бетін ашты. Қаламгердің бұл шығармалары нағыз жазушылық қарым-қабілеті мен шынайы талантын айқындап берді.

І. Есенберлиннің алғашқы шығармалары баспасөз бетінде 1940 жылдан бастап жарық көрді. Ол поэзия, проза, драматургия, кинодраматургия саласында жемісті еңбек етті. Алғашында ақын ретінде танылды. 1945 ж. «Сұлтан», «Айша» дастандары жарық көрді. Одан кейінгі кезеңдерде «Адамгершілік туралы жыр» өлеңдер жинағы (1949), «Большевик туралы поэма» (1957), «Біржан сал трагедиясы» (1959) дастандары жарияланды. 1960 жылдары проза жанрына қалам тарта бастады. «Өзен жағасында» (1960), «Толқиды Есіл» (1965), орыс тілінде жазылған «Адам туралы ән» (1957) атты повестері жарық көрді. Жазушы қазақ совет әдебиетінде роман жанрын дамытуға елеулі үлес қосты. « Айқас» (1966), «Қатерлі өткел» (1967), «Ғашықтар» (1968), «Қаһар» (1969), «Алмас қылыш» (1971), «Алтын құс» (1972), «Жанталас»(1973), «Көлеңкеңмен қорғай жүр» (1974) романдары, «Көшпенділер» трилогиясы, «Маңғыстау майданы», «Аманат» (1978) романдары, «Алтын орда» трилогиясы (1982-83), «Махаббат майданы», «Алыстағы аралдар» (1983), «Аққу құстың қуанышы» (1984) романдары жарияланды. І. Есенберлиннің жанрындағы творчествосын былайша жіктеуге болады. Тарихи тақырыпқа арналған «Көшпенділер» мен «Алтын Орда» трилогияларында қазақ халқының елеулі тарихи кезеңдері қамтылады. Жазушының «Айқас», «Қатерлі өткел» романдары - қазақ ұлттық интеллегенциясының қалыптасу жолындағы күрделі әлеуметтік және рухани құбылыстарды суреттеген революциялық рухтағы шығармалар. Таптық күрес, танымдық көзқарастар тартысын шынайы бейнелеген «Айқас» романы үшін жазушыға 1968 ж. Абай атындағы ҚазССР мемлекеттік сыйлығы берілді. І. Есенберлиннің «Көлеңкеңмен қорғай жүр», «Маңғыстау майданы», «Аманат» романдарында бүгінгі жұмысшылар өмірі суреттелді. «Таудағы тартыс» (1962) пьесасы балалар мен жасөспірімдер театрында қойылды. М. Ерзинкянмен бірігіп жазған «Құйма» (1961) киносценарийі бойынша түсірілген фильм елімізде және Венгер, поляк, болгар экрандарында көрсетілді. 1977 ж. «Жұлдыздар» атты поэмалар жинағы жарияланды. І. Есенберлин 40-тан астам ән текстерінің авторы. І. Есенберлиннің жекеленген шығармалары украин, латын, литва, өзбек, алтай, башқұрт, қарақалпақ, болгар, венгр, поляк, ағылшын, француз, қытай, неміс, араб, испан тілінде жарияланды. Олардың ішінде «Көшпенділер» трилогиясы, «Адам туралы ән», «Қатерлі өткел», «Ғашықтар», «Айқас» романдары бар.

І. Есенберлин қазақ әдебиетінің ғана емес, қазақ халқы тарихының төрінен орын алатын дара тұлға. Олай деуіміздің бірнеше себептері бар. Ақиқат шындық темір шымылдықтың ар жағында тұтқындалып, ата тарихының «ақтаңдақтарын» зерттеуге тиым салынған жылдары Ілияс қазақ қаламгерлерінің алғашқысы болып қиын да күрделі тақырыпқа - қазақ хандарының бостандық пен тәуелсіздік жолындағы күресі тақырыбына қалам тартты. Қалам тартып қана қойған жоқ, өзінің эпикалық құлашы, халық өмірінің сан алуан қырын кең қамтуы, қазақ тарихының кемеңгер көсемдерінің қайталанбас бейнелерін сомдауы жағынан өзге туындылардан оқ бойы алда тұрған шығармасы - «Көшпенділер» тарихи трилогиясын дүниеге әкелді. Осындай жан - жағынан алған қиын жағдайға қарамастан жазушы оқырман қауымның ыстық ықыласына бөленген «Қатерлі өткел», «Ғашықтар», «Алтын құс», т. б тамаша романдармен қатар, өмірінің соңғы кезінде «Алтын Орда» атты тағы бір тарихи трилогия жазып соңына мол шығармашылық мұра қалдырды.

Қазақ халқының бұрмаланған тарихын зерделей білген Есенберлин ұлт тағдырының дәуірлер бедеріндегі болмысын өнер тілімен өрнектеп баяндау мақсатында қолына қалам алып, «Көшпенділер» трилогиясын жазуға кірісті. Әсіресе Қазақстанның өз еркімен Ресейге қалай қосылғандығын, оның пайдалы және зиянды тұстарын нақты дәлелдермен оқырман алдына ұсынды. Әбілқайыр хан мен Абылай ханның әр кезеңдердегі осы мәселелерге байланысты іс-әрекеттерін көрсетуге тырысты. Қазақ халқының ержүректілігін, қандай жағдайда болсын елін, жерін сыртқы жаулардан қорғай алатындығын көрсетіп берді.

Қазақ қандай халық, олар қашан және қалай қалыптасты, жеке ұлт ретінде танылуға қандай мүмкіндіктері бар? Романда осы сұрақтарға нақты жауап берілген. Бұл тоталитарлық жүйе билік құрған кезеңдегі ұлтты сақтап қалу үшін жасалған бірден-бір қадам болатын.

Бүгінгі күнді сол өткеннің нәтижесі ретінде таныған Есенберлин қоғамның түрлі қабаттарындағы жасырын қалған күрделі оқиғаларды, аса мәнді тарихи кезеңдерді әлемдік тарихтағы ұлы оқиғалармен салыстыра отырып, небір тар, қысылтаяң замандарда өз бойынан қуат тапқан халық күшінің құдыретін көркем бейнелеуге ұмтылады. Ол көне тарихқа бүгінгі заман талғамы тұрғысынан өлшеп үңіледі.

Негізгі өзегі сол кезең үшін аса маңызды болған нақты тарихи тартыстарға құрылған І. Есенберлин романдарының сюжеттік желісінде тарихи-документтік сипат пен романтикалық леп аралас келіп отырады.

I. Есенберлин - тарихи деректерді терең меңгерген сөз зергері әрі сол заманға сай тарихи сипатты нақты көре білген зерделі қаламгер. Оның шығармаларында суреттеліп отырған заманның ерекшеліктері мен өзіндік келбетін танытатын поэтикалық қуат тарихи тұрғыдан нанымды. Есенберлин қаһармандарының мінез ерекшеліктерінен қоршаған ортаның жағдайынан туындап отыратын поэтикалық қиял, ойдан шығарған оқиғалар шынайы сипатқа ие екендігін көреміз. Жазушылық қабілет пен үлкен зерттеушілік ізденістің нәтижесінде дүниеге келген «Көшпенділер» мен «Алтын Орда» трилогиялары ғылыми ой мен творчестволық қиялдың тамаша синтезі деуге болады.

«Алтын Ордада» халық аңызында, эпоста аты аталатын кейбір адамдардың бейнесін жаңаша танығандай боламыз. Мәселен, аңыздағыдан романдағы Әмір Темір анағұрлым күрделі болып көрінеді. Эпостың қаһарма-нына айналған Едіге тұлғасының талдауы романда неғұрлым толық та, нанымды да. I. Есенберлин Алтын Орданың ең соңғы билеушілерінің бірі Едігенің алғашқы кезде Тоқтамыс ханға қарсы күресте халық алдында беделге ие болғандығын, «ел қамын жеген Едіге» деген дақпырттың сол кездерде шыққанын, кейіннен қолына билік тиген кезде ол зорлықшы жанға айналғанын баяндайды. «Көп жүрген жылан аяғын көрсетеді, көп жорғалаған жорға шабысынан танады. Ал билік деген бір асау тұлпар, ауыздықтап дұрыс міне алмасаң, бой бермей, алып-қашып сені тасқа ұрып кетуі де оп-оңай. Ал Едіге осы тұлпардың үстіне мінген күннен-ақ оны ауыздықтап ұстап, бабына қарай жөндеп жүргізудің орнына шапқан үстіне шапқысы келе берді. Неғұрлым дәреже, даңқы өскен сайын соғұрлым өсе түссін деді. Тентекті тентек десең бөркі қазандай болады. Айлакер, ер-жүрек, кешегі әділетті саналған Едіге енді осы тентекке ұқсай бастады» [5, 263 б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.