Моноқалаларды дамыту бағдарламасы бойынша Арқалық қаласының дамуы туралы

Пән: Экономикалық география
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

... ... ... жалпы орта білім беретін мектеп

Жұмысты орындаушы: ... ... ... ... ... ... ..
Сыныбы: 2 А сынып оқушысы

Тақырыбы:

Моноқалаларды дамыту бағдарламасы бойынша

Арқалық қаласының дамуы

2013-2014 оқу жылы
АННОТАЦИЯ

ТАҚЫРЫБЫ: Моноқалаларды дамыту бағдарламасы бойынша Арқалық қаласының
дамуы
Тақырыптың өзектілігі: Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының ең басты
кезек күттірмейтін мәселелерінің бірі- моноқалаларды дамыту — Арқалық сынды
бір ғана өндіріске тәуелді қалалар үшін тұйықтан шығудың бір жолы. Бұл
бағдарлама мемлекет көмегіне зәру жаңа өндіріс ошақтарының инфрақұрылымын
жаңартуға, шағын және орта бизнесті қолдауға ғана бағытталған.
Ғылыми жұмыстың мақсаты: Арқалық қаласының дамуына талдау жасау.
Мақсатқа жету үшін алға қойылған міндеттері:
- Арқалық қаласының атауының шығу тарихы
- Зерттеу әдістерін пайдалану ;
- Арқалық қаласының географиялық сипаттамасы;
- Арқалық қаласының дамуы;
Зерттеу объектісі: Арқалық қаласының дамуына тоқталу.
Зерттеудің барысы: Қаланың тыныс-тіршілігіне ауыр соққы болып тиген өткен
ғасырдың 90- жылдарындағы дағдарыс сол қаймағы бұзылмаған қазақтар мекен
еткен ауылдардың тіпті жойылып кетуіне әкеп соқтырды.
Арнайы түрде жүргізілген зерттеулер қандай да болмасын қазіргі кезде қалада
тұрып жатқандардың көбісі - сол ауылдардан көшіп келген азаматтар. Арқалық
- Шұбаркөл теміржол құрылысы өңірге экономикалық-әлеуметтік тұрғыда берері
мол. Теміржол тұйықта жатқан Арқалықтың транспорттық мүмкіндіктерін
молайтып, экспорттық әлеуетін арттырады. Теміржол құрылысының алғашқы
кезеңінде 200-ге жуық жергілікті адам жұмыспен қамтылды. Биыл 500-ге тарта
жұмыс орындары ашылмақ. Бір жағынан бұл жоба көптен елеусіз жатқан өңірдің
еңсесін көтеруге бір моральдік серпіліс берді. Өңір тұрғындары осы жағымды
жаңалықтың арқасында туған өлкенің болашағы барына күмәні қалмады.
Ол өзгерістер төмендегідей:
1. Арқалық-Шұбаркөл бұл тек қана экономикалық жоба емес, халықтың
көңіл-күйін көтеретін әлеуметтік, идеологиялық жоба;
2. Алюминқұрылыс ЖШС - өңірдегі біршама әлеуметтік нысандарды,
тұрғын үйлерді тұрғызып жатқан кәсіпорын;
3. Аймақта экономиканың мамандануы
4. Оқулықтар қала мекемесі
Қорыта айтқанда, Қостанай облысы, Арқалық қаласы өңірінде ірі
негізгі инвестициялық жобалар малшаруашылығына тән болып тұр, экономикалық
дамыту, жергілікті жердің тарихи-табиғи ерекшеліктерін ескеру ұсынылады.
Қостанай облысының териториясында орналасуы, аймақтың релъефі, жергілікті
халық тұрмысы жөнінде, Арқалық қаласының дамуы жөнінде нақты ұсыныс-
пікірлер келтірілген.
Ендігі жерде моноқалаларды дамыту бағдарламасы Арқалық сынды бір ғана
өндіріске тәуелді қалалар үшін тұйықтан шығудың бір жолы. қамтамасыз етіп,
инфрақұрылымын жаңартуға, шағын және орта бизнесті қолдауға ғана
бағытталған.

Мазмұны
1.Арқалық қаласының географиялық сипаттамасы
1. Тарихы
1. Зерттеу әдістері мен құралдары
2.1. Арқалық қаласы
3. Зерттеулер жүргізу, Моноқалаларды дамыту
3.1. Арқалық қаласының дамуы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Қосымша

Кіріспе
Қазақстандағы көптеген моно және шағын қалалардың ішінде Арқалықтың
орны бөлек. Екі рет ашылып жабылған облыс орталығы болған қала - кешегі
тарихи тұлғаларымыз Сақан Құсайынов, Еркін Әуелбеков, Өзбекәлі Жәнібеков
сынды ел ағаларының ізі қалған жер. Қалада бүгінге дейін облыстық
инфрақұрылым сақталған.
Арқалық еліміздегі қиындықты ең көп көрген қала. 1999-2000 жылдары
үйлер қатып, жарық та, су да болмай, қаланы қоқыс басып сыртқа шығарылмай
жатқанда да шыдас беріп, ертеңінен үміт үзбеген қала. Елдің жаппай көшуі -
шын мәнінде қасірет еді. Көптеген тұрғындар үйлерін тастап бас сауғалап
көшіп кетті. Көше алмағаны сол қиындықтың бел ортасында қалды. Бұл қаланың
сақталып қалуы да сол қиын шақта тастап кетпеген тұрғындарының
елжандылығының арқасы. Бүгінгі күні қалада 80 мың халықтан 27 мыңы ғана
тұрады.
Моноқалаларды дамыту бағдарламасы бойынша Арқалыққа жылына 500 миллионға
жуық теңге әртүрлі жобаларға бөлінеді. Соның ішінде 100 миллионы 160 жуық
бұзылған көпқабатты үйлер мен ғимараттардың 17-ін бұзуға, 300 миллионы
жолдармен басқа да инфрақұрылымдарды жөндеуге тартылмақшы. Осы жерде
айтарым, моноқалаларға тек қана қаржы емес, сонымен қатар мамандарды да
қоса жіберу қажет. Әсіресе шетелден Болашақ бағдарламасымен бітіріп
келгендерді Арқалыққа бір-екі жылға, сол бөлінген ақшамен қоса жіберсе.
Олардың тәжірибесі бар, көрген-білгені бар. Өңірлерде істі жақсы өрбітеді
деген пікірде. Өйткені қазіргі уақытта өңірлерде қаржы бөлгенімен нағыз
білікті маман тапшылығы бар.
• Қаладағы оқу орындары
Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты. Ы.Алтынсарин атындағы
• Торғай гуманитарлық колледжі
• Торғай агро-техникалық колледжі
• Арқалық медицина колледжі
• "Қазтутынуодаған" Арқалық экономика және құқық колледжі
• Гимназия Ы. Алтынсарин атындағы
• Орталық мектеп №1 Ш. Уәлиханов атындағы
• Орталық мектеп №2
• Орталық мектеп №3 Б.Майлин атындағы
• Орталық мектеп №4 В.И.Ленин атындағы
• Орталық мектеп №5 М.Әуезова атындағы
• Орталық мектеп №6 А.Құнанбайұлы атындағы
• Орталық мектеп №8
• Орталық мектеп №10
2000 жылға орта мектептер №7,9,11 жабық болатын
Ғылыми жұмыстың мақсаты: Моноқалаларды дамыту бағдарламасы бойынша
Арқалық қаласының дамуына талдау жасау.

Мақсатқа жету үшін алға қойылған міндеттер:
- Арқалық қаласының географиялық сипаттамасы
- Зерттеу әдістерін пайдалану ;
- Моноқалаларды дамыту бағдарламасы ;
- Арқалық қаласының дамуы;
Зерттеу объектісі: Арқалық қаласының дамуы

1. Арқалық қаласының географиялық сипаттамасы
Арқалық қаласы 1956 жылы құрылған, Қостанай облысының оңтүстік жағында
орналасқан. Қала Қостанай облысының Амангелді ауданымен, Ақмола облысының
Жарқайың ауданымен, Қарағанды облысының Ұлытау ауданымен шектеседі.
Жер бедері. Қала аумағы негізінен Қазақ жазық бедерімен сипатталады.
Жергілікті жер шығысында Терісаққкан, батысында Ашутасты өзенінің
арасындағы жазықта, Торғай үстірті манында орналасқан. Қаланың шығыс
бөлігінде (403м) ең биік, Ақжар өзенінің жазығы бойынша негізгі абсолюттік
(305м) төменгі белгілері байқалады. Ауданың абсолюттік белгісі 330-380м
болып табылады.
Топырағы. Арқалық қаласы құрғақ дала аймағында орналасқан. Қаланың
солтүстік (көп) бөлігі сарғылт шағын аймағына жатады, аймақтың оңтүстігі
–теңбілденген сортаң ашық сарғылт топырақтан тұрады. Қаланың жалпы жерінің
аумағы 1558,7 мың га құрайды. Ауылшаруашылығы жер-суының аумағы 1516,9 мың
га, оның ішінде 355,1 мың га, немесе 23,4% - егістік, 1148,8 мың га (75,7%)
– жайылым жерін алып жатыр. Арқалық қаласының жері өзінің табиғи
ерекшелігіне қарай негізінде ауылшарушылық жерінен (97%) тұрады, орман
ауданы мен көгалдандыру алаңдары қаланың жер қоры құрылымында небары 0,36%,
су асты және саз батпақ 0,53%, әр түрлі қажеттіліктерге 2,11% құрайды.
Өсімдігі. Қаланың солтүстік бөлігінде көбінесе қызыл селеу және әр түрлі
шөпті қара топырақ, оңтүстік бөлігінде топырағы ашық қоңыр бетегелі-селеу
және жусан шөпті болып келеді.

1. Тарихы
Арқалық геологтерді 1956 қалай поселкеге және құрылысшылар негізделген. Ол
өз тууімен (алюминиды өндіріске арналған шикізат) бокситтердің шоғырларының
соғыстан кейін жылдарында ашуға бүл жерде міндетті. 17 мамыр 1956 СОКП және
жеке жолға орналастырған ССРОның министрлардың кеңесінің ОКы бірлескен
қаулымен қабылданды: Бокситтердің Амангелді туған жерлерін базасында
Торғай боксит кеніштері пайдалануға құрыстырып енгізу. Арқалық
қаласы 1960 бүкіл одақтық екпінді комсомол құрылыспен жариялап, жинағы
ССРОдан жастар мұнда ағып кете бастады. 1965 Арқалыққа қаланың мәртебесін
алды, 1971 Торғай облысының қайта жасалынғаны орталық болды.
Қала 1980 өз құлпыра гүлдеуіне жетті: радиобөлшектердің, ет комбинаты, сүт
зауыт, элеватор, керамика фабрикасы, тігін фабрикасы, зауыттары бұл жерде
жұмыс істеді. Авиамотор зауытының құрылысы, (ТБРУ) Торғай боксит руда
басқармасы басталған ССРОға 20% боксит кеніне дейін тапты. Бірақ, оның
экономикасы Қазақстанның басқа өлкелері, өйткені өнеркәсіптік өндірістің
жетістіктері, мешеуленнің Торғай облысының экономикасы неткенмендер
аграрлық бағыт 90%ке болды. Облыс республикалық бюджетте дотациялары үнемі
талап етті, сондықтан 1988 ол маусымда жойылып, оның аумағы Қостанай және
Ақмола облыстарының арасындағы бөлген. Мысалы, областық орталық болуға
басылған қалалардан областық радиостанцияның инфрақұрылымының бөлігі
апарып, перспективалы өнеркәсіптік объекттердің қатары қалдырылды.
Арқалықтың 1989 белсенді тұрғындарына Торғай облысы 1990 жылдың тамызындағы
республиканың басқаруына арқасында үндеуіне қайта құрастырылған Торғай
облысының қалпына келтіруі бойынша оргкомитет құрастырылып,Арқалық жаңадан
облыстық орталық болған болды. [3]
2. Зерттеу әдістері мен құралдары
2.1. Арқалық қаласы
Арқалық қаласы — Орталық Қазақстандағы қала. Ол бұрынырақ Торғай
облысының орталығы болған. Қазіргі кезде ол Қостанай облысы Арқалық
ауданының орталығы. Қаланың негізі 1956 жылы салынды, қала
статусына1965 жылы ие болды. Арқалық қаласынан облыс орталығы Қостанай
қаласына дейінгі қашықтық — 480 км, Астана қаласына дейінгі қашықтық — 670
км.
Тұрғындарының саны 2006 жылы 42 мың адамға жетті (соның ішінде — қаланың
өзініде тұратын 26 мың адам, қалалық аймаққа кіретін 14 ауыл және 3
ауылдықтардың төңірегіндегі 16 мың адам).
Қала облыс орталығымен теміржол арқылы байланысқан (Державинск - Арқалық
темір жолының Есіл бұтағының ақырғы станциясы). Қостанай қаласынан Арқалық
қаласына апаратын автожол асфальтталған, бірақ қазіргі кезде жолдың күйі
мәз емес, күрделі жөндеуді қажет етеді. Жезқазған бағытындағы автожол —
өтуі қиын жер астылық Арқалық қаласы, дымқыл ауа райына күшті әбден су
болады және тұрады жүк таситын көліктің артынан тіпті.

1-сурет. Арқалық қаласының картасы
Арқалық
Таңбасы

Ел Қазақстан
Облысы Қостанай облысы
Координатасы Координаттар: 50°14′00″
с. е. 66°54′00″
ш. б. (G) (O) (Я)50°14′0
0″ с. е.66°54′00″
ш. б. (G) (O) (Я)
Әкімі Ғазез Бекмұхамедов[1]
Құрылған уақыты 1956
Қала статусы 1965
Ресми тілі қазақ тілі
Тұрғыны 27 835[2] адам (2010)
Уақыт белдеуі UTC+6
Телефон коды +7 71430
Пошта индексі 110300
Автомобиль коды 10
Ресми сайты сілтеме  (қаз.)

3.Зерттеулер жүргізу, Моноқалаларды дамыту

Моноқалаларды дамытудың 2012 – 2020 жылдарға арналған бағдарламасы

Моноқалалардың қазіргі әлеуметтік-экономикалық жай-күйін талдау

     1. Моноқалалардың жалпы сипаты
      Қазақстан Республикасындағы жоспарлы экономика мұраларының бірі –
өндірістік циклдері (өндірістік құрамдауышы) бөлінбестей кәсіпорындардың
халық алдындағы әлеуметтік және экологиялық жауапкершіліктерімен тұтас
байланысты аумақтық-өнеркәсіптік кешендерді дамыту қағидаттары бойынша
құрылған монобейіндегі елді мекендер.
      Қазақстанда моноқалалар тізбесі халық саны 1,53 млн. адамды немесе
елдің қалаларындағы халық санының 16,8 пайызын (1-қосымша) құрайтын 27
қаланы қамтиды, олардың ішінде 16 қала тиісті аудандардың әкімшілік
орталықтары болып табылады, 11 қала аудан орталықтары болып табылмайды –
Степногорск, Текелі, Серебрянск, Курчатов, Шахтинск, Сораң, Қаражал,
Лисаковск, Арқалық, Ақсу, Жаңаөзен. Олардың бір бөлігі облыстық маңызы бар
қалалар болып табылады, бір бөлігі аудандардың бірігуі нәтижесінде аудан
орталығы мәртебесін жоғалтты.
      Қазақстандағы моноқалалардың тізбесін негізінен халық саны 100 мыңнан
асатын 4 қаланы (Теміртау, Рудный, Жаңаөзен, Екібастұз) қоспағанда халық
саны 50 мың адамға дейін шағын қалалар құрайды.
      Қалалардың, олардың салалық құрылымдарының экономикалық базаларын
талдау, негізгі қала құраушы кәсіпорындар туралы деректер қалаларды мынадай
үш функционалдық типке бөлуге мүмкіндік берді:
      1) өндіру өнеркәсіптері басым дамыған – 21 қала:
      көмір өндіру – Абай, Сораң, Шахтинск, Екібастұз;
      мұнай және газ өндіру – Ақсай, Құлсары, Жаңаөзен;
      металл кенін өндіру – Арқалық, Балқаш, Зыряновск, Қаражал, Кентау,
Лисаковск, Риддер, Рудный, Текелі, Хромтау;
      шикізат ресурстарының өзге түрлерін өндіру – Жаңатас, Қаратау,
Жітіқара;
      2) өңдеу өндірісі басым дамыған 6 қала:
      химия өнеркәсібі – Серебрянск;
      машина жасау, металлургия өнеркәсібі (алтын), уран өндірісі –
Степногорск;
      металлургия өнеркәсібі – Ақсу, Жезқазған, Сәтбаев, Теміртау;
      3) ғылыми-өнеркәсіптік орталық – Курчатов қаласы.
      Қала құраушы кәсіпорындардың ағымдағы жағдайларына қарай моноқалалар
мынадай болып бөлінеді:
      1) қала құраушы кәсіпорындар жұмыс істейтін моноқалалар (19 қала) –
Абай, Ақсай, Ақсу, Балқаш, Жаңаөзен, Жезқазған, Жітіқара, Зыряновск,
Қаражал, Құлсары, Курчатов, Лисаковск, Риддер, Рудный, Сәтбаев, Теміртау,
Хромтау, Шахтинск, Екібастұз;
      2) қала құраушы кәсіпорындар ішінара жұмыс істейтін моноқалалар (5
қала) – Арқалық, Жаңатас, Қаратау, Сораң, Степногорск;
      3) қала құраушы кәсіпорындар мүлдем жұмыс істемейтін қалалар (3 қала)
– Кентау, Серебрянск, Текелі.
      Ауданға бағынатын моноқаланың дербес бюджеті жоқ және қаржыландыру
жоспары бойынша ауданнан қаржыландырылады. Бұл ретте ауданның бюджеттері
негізінен дотациялық сипатта болып келеді.
      2. Өнеркәсіптік өндіріс және шағын бизнестің жай-күйі
      Моноқалаларда Қазақстанның өнеркәсіптік өндірісінің едәуір бөлігі
шоғырланған.
      Айталық, Ақмола облысы өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлемінде
Степногорск қаласының иеленетін үлесі едәуір (2009 жылы 32,3%, 2010 жылы
27,5 %, 2011 жылы 28,9 %), ол өнеркәсіптік өндірістің орталығы болып
табылады.
      Ақтөбе облысы Хромтау қаласының аумағында Қазақстанның хром кен
барлық көлемі және ТМД-ның хром кенінің 95 %-ы өндіріледі.
      Қазақстанның Қостанай облысының Жітіқара қаласындағы хризотил-асбест
кендерін өндіру мен байыту және осының негізінде тауарлы асбестті өндірумен
айналысатын жалғыз ғана Қостанай минералдары АҚ-ның асбест комбинаты бар.
      Қостанай облысы экономикасына Рудный қаласында орналасқан Соколов-
Сарыбай кен-байыту өндірістік бірлестігі АҚ-ның жұмыс нәтижелері (темір
кенін игеру) үлкен ықпалын тигізеді. Өнеркәсіптік өндірістің жалпы
көлемінде кәсіпорын 57 % үлесті, ал салық бойынша – 62,4 % құрайды.
      Негізінен қорғаныс саласында арнайы жұмыстарды атқару үшін Кеңес
Одағында жабық әкімшілік-аумақтық елді мекендер құрылған болатын, оларды
қазіргі уақытта Моноқалалар қатарына жатқызуға болады. Қазақстанда мұндай
қалалар қатарына Курчатов қаласы жатады.
      Моноқалалардағы өнеркәсіптік өндіріс бір-екі салаларға маманданумен
сипатталады, ал басқа салалардың дамуы айтарлықтай емес немесе қала құраушы
өнеркәсіптік кәсіпорындар жұмыс істеуін тоқтатқан. Өндіріс көлемінің
төмендеуі немесе қала құраушы кәсіпорындардың тоқтауы қаланың әлеуметтік-
экономикалық жағдайының жалпы нашарлауына алып келеді.
      Жан басына шаққандағы өнеркәсіптік өндіріс көлемі моноқалаларда –
мұнай, газ өндіру және метал кендері орталықтарында (Ақсай, Ақсу, Қаражал,
Хромтау, Зыряновск, Құлсары, Риддер) орташа республикалық деңгейден артық.
      Пайдалы қазбаларды өндіру жерлерінде орналасқан моноқалаларды дамыту
кен орындарының өмір циклының кезеңіне, өнімге деген сұраныс деңгейіне
байланысты болады.
      Қазақстанның батысындағы (Ақсай, Жаңаөзен, Құлсары) жаңа мұнай және
газ кен орындарын өндіру аудандарында орналасқан Моноқалалар өндірісі
өсуінің жоғары қарқындарына, инвестициялардың үлкен көлеміне және халықтың
жоғары кірістеріне ие.
      Сонымен қатар, пайдалы қазбалар қорларының азаюынан, өнімге деген
сұраныстың төмендеуінен жағдайы төмендеп кеткен өндіру профильді бірқатар
Моноқалалар бар. Оларға Арқалық (боксит қорларының таусылуы), Текелі
(кендегі түсті металдардың аз болуы), Жітіқара (асбестке сұраныстың азаюы)
қалалары және басқалары жатады.
      Моноқалалардағы өңдеуші өнеркәсіп кәсіпорындары шығаратын өнімнің
бәсекеге қабілеттілігінің төмендігінен, сұраныстың болмауынан, өнім өткізу
нарықтарының алыс болуы немесе тасымалдаудың жоғары тарифтері (мысалы,
Серебрянск қаласы) тұрып қалуда немесе ішінара жұмыс істеуде. Олардың
жағдайы қондырғының физикалық және моральді тозуымен, көші-қон нәтижесінде
білікті кадрларды жоғалтуымен үдей түскен.
      Моноқалалардың ішінен өнеркәсіптік өндірісі тежелген немесе толық
тоқтатылған қала топтары ерекшеленеді. Олар – Жаңатас, Қаратау, Серебрянск.
      Моноқалаларда шағын бизнесті дамытуға төмен өндірістік және
тұтынушылық сұраныс, кәсіпкерлерде өтімді кепілді мүліктің болмауы
салдарынан қаржылық-кредиттік ресурстарға қол жетімсіздігі кедергі
келтіреді.
3.Әлеуметтікдаму
    1)халық:
      2011 жылы Моноқалалардағы халықтың жалпы саны 1,53 млн. адамды
құрады.
      Он жыл кезең ішінде Моноқалалардағы халықтың жалпы өсуіне қарамастан
(4 %-ға), олардың 11-інде халық саны 11,8 %-ға қысқарды. Нәтижесінде халық
санының азаюы Арқалық – 33,5 %, Қаражал – 19,5 %, Абай – 19,3 %, Жаңатас –
18,2 % және Серебрянск қалаларында – 16,3 % байқалуда.
      Моноқалалардан халықтың миграциялық кетуінің негізгі себептері –
жұмыссыздық пен өзін өзі жұмыспен қамтудың жоғары деңгейі, халықтың ақшалай
кірістерінің төмендігі, білім алуға ұмтылыстары болып табылады.
Өзін-өзі жұмыспен қамтудың неғұрлым жоғары көрсеткіштері Қаратау (49,7
%), Арқалық (49,3 %), Жітіқара (47 %), Жаңатас (31,7 %) және Құлсары
қалаларында (30,7 %) байқалады.
      Еңбек нарығында сұраныс пен ұсыныстың сәйкессіздігі сақталуда.
      Қазіргі уақытта еңбек нарығында ұсыныс жағынан негізінде жақын
ауылдық аудандардан көшіп келген бұрынғы ауыл тұрғындарынан ұсыныс
түседі. Көшіп келген ауыл тұрғындарының біліктілігі көбінде өте төмен
және еңбек нарығының талаптарына сәйкес келмейді.
      Осының салдарынан Моноқалалардың перспективалары мен экономиканы
дамыту перспективаларын негізге ала отырып, жаңа сапалы негізде кадрлық
әлеуетті ұлғайту жөніндегі шараларды қабылдау қажеттілігі туындайды.
      3) халықтың өмір сүру деңгейі
      Еңбек нарығындағы проблемалардың тікелей салдары Моноқалаларда
жоғары кедейшілік деңгейінің сақталуы болып табылады. Көптеген
Моноқалалардың орташа жан басына шаққандағы кірісі орташа облыстық
деңгейге жетпейді.
      Айталық, Арқалық, Кентау, Балқаш, Сораң қалаларында орташа жан
басына шаққандағы қаржылық кірістері орташа облыстық деңгейдің 80-85%, ал
Хромтау қаласында – 73 % құрайды.
Тұрғын үй қорының жалпы ауданына апатты үйлердің жалпы ауданы үлесінің ең
нашар көрсеткіштері Арқалық (84,7 %), Абай (36,7 %), Жаңаөзен (10,9 %),
Қаратау (8,4 %) және Жаңатас (7,1 %) қалаларында байқалады.

Бағдарламаны іске асыру кезеңдері

      Бағдарламаны іске асыру 2 кезеңде жүзеге асырылады:
      1 кезең – 2012 жыл (пилоттық) Пилоттық жылда Бағдарламаның бағыттары
бойынша мемлекеттік қолдау көрсетудің тәртібі, тетігі және жағдайлары
айқындалады, бағдарламаны іске асыруға қатысты мәселелер бойынша
қолданыстағы заңнамаға өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі, сондай ақ
тұрғын үй коммуналдық шаруашылықта және әлеуметтік секторда жобаларды іске
асыру үшін мемлекеттік-жеке меншік әріптестік жобаларын дайындау кезінде
өңірлерге консультациялық көмек көрсетіледі.
      2 кезең – 2013-2020 жылдар.
      Бұл кезеңде моноқалаларды дамыту бойынша толық ауқымды тиімді жұмыс
жүзеге асырылады.

Моноқалаларды дамытудың 2012 – 2020 жылдарға арналған бағдарламасын іске
асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Қазақстан Республикасы моноқалаларының тізбесі

Рс Моноқалалардың Халық саны Экономикалық әлеует
№ атауы (01.10.11ж.), адам (ж.а.о. бағалауы
бойынша)
Ақмола
1 Степногорск 64 316 орташа
Ақтөбе
2 Хромтау 24 617 жоғары
Алматы
3 Текелі 28 656 орташа
Атырау
4 Құлсары 53 513 орташа
Батыс Қазақстан
5 Ақсай 33 610 орташа
Жамбыл
6 Қаратау 27 317 орташа
7 Жаңатас 21 098 төмен
Қарағанды
8 Балқаш 77 056 орташа
9 Жезқазған 85 185 орташа
10 Қаражал 19 235 орташа
11 Сораң 50 821 орташа
12 Сәтбаев 69 744 орташа
13 Теміртау 179 853 жоғары
14 Шахтинск 56 263 орташа
15 Абай 26 249 орташа
Қостанай
16 Арқалық 27 634 төмен
17 Жітіқара 34 595 орташа
18 Лисаковск 40 546 орташа
19 Рудный 126 613 жоғары
Маңғыстау
20 Жаңаөзен 121 327 орташа
Павлодар
21 Ақсу 45 845 жоғары
22 Екібастұз 136 829 жоғары
Шығыс Қазақстан
23 Зыряновск 38 185 орташа
24 Курчатов 11 198 орташа
25 Риддер 54 793 жоғары
26 Серебрянск 9 653 орташа
Оңтүстік Қазақстан
27 Кентау 61 362 орташа
БАРЛЫҒЫ 1 526 113

3.1. Арқалық қаласының дамуы

Моноқалаларды дамыту бағдарламасы Арқалық сынды бір ғана өндіріске
тәуелді қалалар үшін тұйықтан шығудың бір жолы. Бұл бағдарлама мемлекет
көмегіне зәру жаңа өндіріс ошақтарының инфрақұрылымын жаңартуға, шағын және
орта бизнесті қолдауға ғана бағытталған. Арқалықта қалақұрушы мекеме -
Торғай боксит кен басқармасы. Алайда қаланың экономикасына, әлеуметтік
жағдайына бұл кәсіпорынның алар орны зор деп айтуға болмайды. Себебі онда
бүгінгі таңда 1000-ақ адам жұмыспен қамтылған. Ал Арқалық өңірінде жалпы
ауылдармен қоса алғанда халық саны 40 мың шамасында. Сонда, қарап
отырсаңыз, жергілікті тұрғындардың дені білім беру, денсаулық сақтау, өзге
де мемлекеттік мекемелерде жұмыс атқарады. Өндіріс ошағы болмаса да, осы
өңірдің тірегі болып отырған - Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік
педагогикалық институты, төрт колледж, облыстық театр, мұражай, кітапхана,
басқа да ірілі-ұсақты ұйымдар біршама адамды жұмыспен қамтып отыр.
Ел ішінде бұл бағдарламаға үлкен үмітпен қарап отырғандар көп.
Арқалықтың бір өзекті проблемасы - бұзылған ғимараттар. Қаланың атына дақ
келтіріп тұрған осы түйінді шешсек деген мақсат бар. Өткен жылы Үкімет бұл
мақсатқа қосымша қаражат бөлетінін уәде етті. Қазір қаражаттың бір бөлігі
берілді. Ендігі жұмыс - әр ғимаратты апаттық жағдайда тұрғанын айғақтайтын
құжаттар дайындап, оларды бұзу. Бүгінгі таңда қала ішіндегі бос
ғимараттарды бөлшектеп, тысқары шығаруға күш салынуда.
Арқалық бүгінгі күні тек индустриалды қала емес, шын мәнінде
Торғай өңірінің аграрлық-индустриалдық орталығы. Бүгінгі күні ауданның
аумағы 1,5 миллион гектар болса, оның ішінде 300 мың гектар
егіншаруашылығына арналған. Сондықтан қаламыздағы негізгі инвестициялық
жобалар малшаруашылығына тән болып тұр.
Арқалықтағы ірі инвестжоба деп Агроинтерқұс құс
фабрикасын, Нұр Жайлау НС ЖШС мал бордақылау кешенін айта аламыз. Құс
фабрикасында жылына 103 миллион жұмыртқа шығарылады. 2015 жылға қарай бұл
көрсеткішті 300 миллион деңгейіне жеткізу көзделуде. Арқалық аймағына
қарасты Матросов ауылының жанында осыдан бірер жыл бұрын Нұр Жайлау НС
мал бордақылау кешені ашылған болатын. Онда АҚШ-тан ангус абердин тұқымды
2000 бас ірі қара әкелініп, қазір шаруасы дөңгеленіп отырған жайы бар.
Жобаның құны 2,5 миллиард теңге. Осы Нұржайлаудың бір ерекшелігі, ол тек
ҚазАгро ақшасы емес, ауылдан шыққан азаматтар да өздерінің қаржысын
салуда. Бұл да болса көпке үлгі болатын мәселе.
Жасыратыны жоқ, өңірде шағын және орта бизнес саласының дамуы әлі бәсең.
Бизнесті дамыту үшін мемлекет те қолдау көрсетіп отыр. Осыған байланысты
инновациялық жобаларды қолдау аясында биыл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.