Қазақстандағы ет өндірісі

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

ҚР БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Ветеринария және Мал шаруашылығы технологиясы факультеті

Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру және өңдеу технология кафедрасы

Студенттің өзіндік жұмысы

Тақырыбы: Қазақстандағы ет өндірісі

Орындаған: Ғалымжанова А.Б,ТППЖ- 412
Тексерген:а.ш.ғ.магистрі, аға оқытушы Сейітқажы Ж
СӨЖ №2

Астана - 2016

Мазмұны
Кіріспе
3
1
Қазақстанның ет өндірісі
4
2
Қазақстанда ет өндірісінің экспорттық және импорттық жағдайы
7
3
Бағдарламалар мен субсидия
11
4
Қазақстанда ет өндіруді қалпына келтіру
15
5
Әдебиеттер тізімі
18

Кіріспе

Ауылшаруашылық өнімдерін өндіру және қайта өңдеу басымдық салалардың бірі болып табылады, оның жағдайынан және әлеуетінен көбіне елдің азық-түліктік қауіпсіздігі, сондай-ақ онымен байланысты тамақ және жеңіл өнеркәсіптерінің даму деңгейі мен қарқыны тәуелді.
Қазақстан - мал шаруашылығы дәстүрлі дамыған ел. Жергілікті халықтың әдет ғұрыпы мен ғасырлар бойғы тәжірибесі, кең байтақ көлемі, қар аз жауатын қысы және ұзақ уақыт аязсыз кезеңмен ерекшеленетін қолайлы климаттық жағдайы мал шаруашылығының барлық салаларын табыспен дамытуға мүмкіндік береді. Олардың ішінде тамақ өнеркәсібінде ет-сүт өндірісі саласы маңызды орындардың бірін иеленеді. Республика экономикасының біршама дамуына байланысты халықтың сапалы ет-сүт өнімдеріне деген сұранысы да артып отыр. Осыған байланысты сапалы ет-сүт өнімдерін өндіру бүгінгі күннің басты талабы.
Қазақстанның барлық бөліктерінде мал шаруашылығымен айналысады, бірақ мал басының 35 бөлігі еліміздің Солтүстігі мен Оңтүстігінде өсіріледі. Солтүстікте, Шығыста және Оңтүстікте сүтті және сүтті-етті мал шаруашылығы дамыған. Оған құнарлы азық қоры қажет.
Ел тәуелсіздігінің жи - ыр - ма жылдығы қарса - ңын - да еліміз - дің мал ша - руа - шылығы да жаңа ты - ныспен тыныстап, заман та - лабына сай жүйелі даму жолы - на түсе бастағандай. Бұған осы - дан бір жыл бұ - рын Үкіметтің Қазақ - стан - да ет экспортын да - мы - - ту жөнінде қабыл - дан - ған бағдарламасы оң әсер етті.
Сөйтіп, халықымыздың ата - кәсібі болып келген, оның үс - тіне ауыл тұрғындарының ба - сым бөлігі еңбек етіп, өз кәсіптерін ашуға ықылас танытып отыр - ған осы саланы қолдауға мемлекеттен қыруар қаржы бө - ліну үстінде.
Ауыл шаруашылығының маңызды саласы - мал шаруашылығы екендігі
сөзсіз. Қазақтың байтақ даласы ежелден мал өсіруге қолайлы қоныс болған.
Ата-бабамыз бұл кәсіпке ерекше мән беріп, жесең - ас, кисең - киім, төрт түлікті ғасырлар бойы тіршілігіне басты таяныш етіп келгендігі де сондықтан. Соңғы жылдары қайта қолға алынып отырған мал шаруашылығы еліміз алғаш нарықтық қатынасқа көшкен тұста құлдырауды бастан кешкен еді.
Дегенмен, бүгінде болашағы зор бұл саланы жандандыруды жолға қойған жобалар жеткілікті. Елімізде 180 млн га астам жайылымдық жерлер барын ескерсек, отандық мал шаруашылығын дамыту да, арзанет өндіру де өз қолымызда екендігіне көз жеткіземіз.

1.Қазақстанның ет өндірісі

Ерте заманнан бері ет адамның ең маңызды тағамы болып табылады, бұл белоктың негізгі көзі.
Ет өңдеу өнеркәсібі дәстүрлі түрде Қазақстан өнеркәсібінің ең басты ауылшаруашылық саласы болды. Оның мәні малды кешенді қайта өңдеуден тұрады. Сала қызмет бағдарлары әр түрлі бірнеше кәсіпорынды білдіреді: малды өсіру мен бордақылау, құрама жем шығару, кондициялы малды сою мен қайта өңдеу, ет өнімдерін шығару, өнімді сақтау және сату, сол сияқты саланың сервистік кәсіпорындары.
Бүгінде Қазақстанда ет өнімдерінің нарығы кеңес одағы кезіндегі нарықтан ерекшеленеді.Қазақстанда етті тұтыну көлемі әлі де ішкі өндіру көлемінен жоғары. Бұл Бразилиядан, Австриядан және басқа да елдерден әкелінетін ет импортына байланысты болуда. Қазақстанда бүгінде жан басына шаққанда ет көлемі жылына орташа 44 кг келеді, бұл Ресейдің жақын орналасқан қалаларындағы тұтынудан ерекшеленеді, ал дамыған елдерде - орташа жан басына жылына 87 кг келеді. Етті тұтыну көлемінің төмен болуының негізгі себептері:
- Халықтың сатып алу қабілетінің төмендігі;
- Ет өнімдерінің ветеринарлық нормаларға сәйкессіздігі;
- Миграция;
- Тамақ өнімі бағасының жоғарылығы;
- Басқа өнім түрлерінің пайда болуы болып табылады.
Ет өндірісі қай уақытта болса да еліміздің ауыл шаруашылығындағы негізгі және басым бағыттардың бірі болып келеді.
Ет - ерте заманнан бері қазақтардың негізгі азығы болып саналады, осыған байланысты, атадан балаға беріліп келе жатқан үй жануарларын өсіру тәжірибесі бүгінгі күнге дейін жетті. Қазақстандық жайылым - шөптердің түрлеріне бай, сол себепті әр аймақта өсірілген үй жануарлары етінің дәмі әртүрлі болып келеді. Кең жайылымды, табиғи және органикалық жемдерді, ет өндірісінің тарихи қалыптасуын ескерсек, ет және ет өнімдері өндірісін арттыруда Қазақстанның әлеуеті жоғары.
Өнім сұрыптамасының құрамына ұзақ мезімде сақталатын жоғары сапалы ет консервілері; блоктардағы суытылған ет; вакуумды орауыштардағы жартылай фабрикаттар; жеңсік астар; Халал еттері т.с.с. кіреді.
Республикамызда ет өндірісі ХХ ғасырдың 80-90 жылдары даму қарқыны жоғары болып, Кеңес одағы кезінде жылына 1,6 мың тонна мөлшерінде ет өндіріліп, адам басына шаққанда 95 кг құраса, бүгінгі күні бұл көрсеткіш өкінішке орай екі есе шамасында азайып отыр. Мәселен, 2015 жылғы қаңтар-желтоқсанда мал мен құстың барлық түрлерінің тірідей салмақта шаруашылықта сойылғаны немесе союға өткізілгені 930,3 мың тоннаны құрады, соның ішінде сиыр еті 416,5 мың тонна, бұл өткен жылғы тиісті кезеңмен салыстырғанда 3,4%-ға жоғары ет өндіріліп, адам басына шаққанда 57,3 кг етті құрады, бірақ 2010, 2011 жылдармен салыстырғанда тиісінше 0,8 және 1,0%-ға сәл төмендеген (1 кесте).

1 кесте - Қазақстанда ет өндірісінің даму динаикасы
Ет (сойыс салмағы
есебінде) мың тонна
2010ж
2011ж
2012ж
2013ж
2014ж
2015ж
Жалпы өндірілген ет
937,4
939,4
844,7
871,0
900,2
930,3
Соның ішінде:
сиыр еті
406,8
392,8
373,5
383,5
405,5
416,5

Бүгінгі күні отандық ет өндірісі ішкі нарықта бірінші орынды 45%-н
сиыр еті, екінші орынды шошқа еті 24% мен қой еті 14% және 9% жылқы,
құс, басқа да малдар еті құрап отыр. Ал, қазіргі уақытта барлық сиырдың (
6 068 599 бас, соның ішінде асыл тұқымды мал үлесі 1,11%. Ал, етті
бағыттағы малдардың үлесі 1,1% құрайды.) 2016 жылғы 1 қаңтарға ірі қара
малдың 62,3% жұртшылық шаруашылықтарында; 29,3% - шаруа немесе
фермер қожалықтарында; 8,4% - ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында
саналды, 2010 жылмен салыстырғанда шаруа қожалықтарындағы мал үлесі 4
есеге сандық жағынан артқан, бұл қуантарлық жағдай, ал сапасы (асыл
тұқымды жоғары классты мал) қандай жағдайда?, ал қой - тиісінше 56,4, 38,8
және 4,8%; ешкі - 72,8, 26,6 және 0,6%; шошқа - 55,0, 13,2 және 31,8%; құс -
34,7, 1,3 және 64,0%-ға сәйкес келеді.
Статистика агенттігінің 2014 жылғы есебі бойынша Қазақстандағы ет өнімінің жылдық мөлшері адам басына шаққанда 23,6 кг сиыр еті, 7,9 кг қой еті, 5,8 кг жылқы еті, 17,7 кг құс еті және 6,4 кг шошқа еті (барлығы - 61,4 кг) болып шығады.

Щучье ет комбинаты Ресейге 224 тонна мәрмәр етін жеткізді

Қытай инвесторлары Шығыс Қазақстанда ет комбинатын ашады
Жоба құны - 200 млн. доллар. Бұл туралы бүгін елордада өтіп жатқан KazMeat Астана 2016 халықаралық форумында айтылды.

Семейде қалдықсыз өнім шығаратын ет комбинаты салынады
Итальяндық Cremonini құрылымына кіретін Inalca Eurasia трансұлттық корпорациясы Қазақстан нарығына кіреді. Бұл туралы Ауыл шаруашылығы министрлігінің баспасөз қызметі хабарлады.
Компания Қазақстанның ет өндірісіне 100 млн еуро инвестиция салады. Бөлінген қаржы республиканың үш облысында 44 мың ірі қараны бордақылауға арналған кәсіпорындардың құрылысына жұмсалады. Сондай-ақ Ақтөбе облысында ет өндіру қуаттыығы 20 мың тоннаны құрайтын ет комбинатын салу жоспарланған. Inalca Eurasia компаниясы қазақстандық ет брендін құруға және оны Еуропа мен Ресейге экспортты қамтамасыз етуге ниетті.
Сондай-ақ, үш облыстың әкімдіктері мен Inalca Eurasia компаниясы біргіп аймақаралық ет өндіру кооперациясын құру және аймақатарда ет экспортын арттыру туралы жоспар құрды.

2.Қазақстанда ет өндірісінің экспорттық және импорттық жағдайы

Еттің экспорттық әлеуетін дамытудың негізгі бағдарламасы асыл тұқымды түрлендіру - асыл тұқымды өндіруші бұқалар табынын пайдалана отырып, асыл тұқымды емес малдың өнімділік сапасын арттыру болып табылады.
2011 жылы елімізде ет өндірісін дамыту және импорт мөлшерін азайтып, экспорт көлемін арттыру мақсатында 2011-2020 жылдары ірі қара мал етін экспорттау потенциалын дамыту жоспары бекітіліп, 2016 жылы Ресейге 60 мың тонна сиыр етін шығарып, 2020 жылы экспорт мөлшерін 180 мың тоннаға жеткізу жоспарланған болатын. Осы жоспарды орындау үшін Қазақстан жылына 6,4 мың тонна сиыр етін Ресейге өткізу тиіс. Бұл жобаны жүзеге асыру мақсатымен үкімет Сыбаға деп аталатын жобаны енгізген болатын. Сыбаға жобасының табысты болатынына үкімет үлкен сенім артты. Осы мақсатта үкімет 130 млрд қаражат бөлінді. Қаржылық көздері республикалық бюджетпен ұлттық қордың қаражаттары болып табылады. Бұның ішіне ірі 150 мың бас құрайтын ірі бордақылау алаңдарын салу жоспарланған. Бүгінгі күні соның 134 мың басқа арналған бордақылау алаңдары іске қосылған. Яғни 89%-ы ғана орындалған.

2 кесте - Елімізде сиыр етін өндірудегі экспорт және тұтыну мөлшері
Атаулары
Өлшембірлік
Жылдар

1990

2011
2012
2013
2014
2015
Ірі қара малы (КРС)
Мың бас
9757

5702,4

5690

5851,2

6032,7
6068,5
Соның ішінде

Сиыр еті
Мың тонн
709,6
392,8
373,5
383,5
405,5
416,5
Экспорт, мың. тонн
Мың тонн
184,5
0,02
0
266
6272
6497

1 адамжылына
тұтынуы, кг
Мың тонн
95

34,5
43,1
45,6
54,5
57,1

Ал бүгінгі күні 2015 жылғы желтоқсанда мал мен құстың барлық түрлерінің тірідей салмақта шаруашылықта сойылғаны немесе союға өткізілгені небәрі -930,4 мың тонна ет құрады. Оның ішінде сиыр еті 416,5 мың тонна. Мысалы, 2016 жылдың 1 қантарындағы статистика мәліметі бойынша экспорт көлемі мал мен құстың барлық түрлерінің тірідей салмағы бойынша 16134 тоннаны ғана құрап отыр, соның ішінде сиыр еті 6497 тонна. Бірақ дей тұрғанмен 2010-2011 жылдармен салыстырғанда 54 есе артып отыр.
2016 жылы 60 мың тонна етті экспорттау жоспарын жүзеге асыру үшін бір жылда бордақылау алаңдарында (орташа ұшаның салмағы 200 немесе 235кг тартатын) 255 немесе 300 мың бас бұқашықтарды бордақылап мәмәрлі (мраморный) ет өткіуіміз қажет екен. Дәл қазіргі жағдайымыз мұндай талапты әсте көтере алмайтыны белгілі. Сондықтан, қолда бар мал тұқымын асылдандырып, мол өнім беретін асыл тұқымды ірі қара мал санын көбейткен жөн. Неге десеңіз, дүние жүзінде ет саудасымен аты озып тұрған Бразилияда асыл тұқымды малдың үлесі 75 пайыз болса, Аргентинада 72 пайыз, Канадада 65 пайыз. Ал, біздің елдің бүгінгі көрсеткіші 2 пайыздың төңрегінде ғана. Қазіргі таңда елімізде асыл тұқымды қазақтың ақбас сиыры тұқымының 120 мың бас, герефорд тұқымының 40 мың бас, абердин - ангус 37595 бас, әулиекөл - 30500 бас және т.б. бар.
Бүгінгі күні экспортқа сапалы мал етін өндіру үшін, мал еті мәрмәрлі болуына талап қойылып отыр. Өйткені дамыған шет елдерде ұшада еті мол, майы аз мәрмәрлі етке сұраныс жоғары. Ондай ұша көбіне ұзақ өсіп жетілетін, яғни 15 емес 18-24 айға дейін бағып-күтілген малдан сапалы, әрі мәрмәрлі ет алынады. Бірақ елімізде мәрмәрлі етті бағалайтын нормативтік құжат түгелі, әлі күнге дейін ірі қара малын сою технологиясына құрастырылған отандық стандартымыз жоқ. Мәрмәрлі ет дамыған шет елдерде баллдық жүйемен бағаланады. Яғни 5-6 қабырға кесінді арасындағы еттің суретіне қарап, эталондар арқылы 1 ден 6 балдық жүйемен бағаланады. Бұл жерде осы саланы толық меңгерген тағыда тәжірибелі маман қажет[6,7].
Сонымен қатар, өндірілген етті өңдеу және сақтау үшін, қуаттылығы тәулігіне 40-50т ірі кешенді ет өндірістері қажет. Әрине, бұл енді мал шаруашылығы жаңа дамып келе жатқан ел үшін экспортқа ауқымды көлемде ет өндіру әзірге мүмкін емес, қол жетімсіз жоспарлар мен армандар дер едім. Бірақ бұл сапалы көрсеткішке біз тек отандық өнімді қолдау арқылы жететінімізге нақты сенімдімін. Өйткені шет елден әкелген малды бағып- күту сатып алған бағасынан 4-5 есе жоғары шығындарға әкеліп, аз уақытта етті экспортқа шығаруға көптеген кедергілер тудыруы мүмкін. Қолға алынған игі істер, далаға кетпес үшін, мал дәрігерлік қызметтің сапасы жайында да, о бастан ойлаған абзал. Қазақстан Республикасында ет шаруашылығы саласының экспорттық әлеуетін дамыту үшін ет бағытындағы ІҚМ бас санының үлкейуін және етті мал шаруашылықтарының жүргізілуін тиімділігін жоғарлату жолымен қамтамасыз ету керек:
- Индустриалды негізде етті мал шаруашылық саласының дамыту; - етті малдың және оның өнімділік сапасының тектік әлеуетін жақсарту;
- етті мал шаруашылығының дамытуына инновациялық технологияларды енгізу;
- жайылымдар мен шабындықтарды жақсарту және тиімді қолдану; - азық өндірісі жүйесін дамыту;
- өнеркәсіптік өндіріс және етті қайта өңдеу үшін инфроқұрылымдарды дамыту;
- етті шаруашылық саласына мемлекеттік қолдау көрсету.
Ауылшаруашылығы министрлігінің Азаттық радиосына берген мәліметіне сүйенсек, 2013 жылы Қазақстан сырттан 210 мың тоннаға жуық ет сатып алған. Оның 170 мың тоннасына тең құс етінің 70 пайызы АҚШ-тан жеткізілген. Ал осы жылы импортталған 23 мың тонна сиыр еті Беларусьтен (30 пайыз), Ресей мен Австралиядан (15 пайыздан), Парагвай, Бразилия мен Польшадан (10 пайыздан) сатып алынған. Былтыр шетелден алынған 1 мың тоннаға жуық қой етінің 90 пайызы дерлік Австралиядан тасылған екен. Ал 5 мың тоннаға жуық жылқы етінің 35 пайызы Канададан, 22 пайызы Аргентинадан, 16 пайызы Уругвайдан, 4,5 пайызы Ресейден жеткізіледі екен. 2013 жылы Қазақстанның өзі сыртқа небәрі 1,6 мың тонна ет экспорттаған.
Қазақ Ұлттық аграрлық университеті азық-түлік өнімдерінің қауіпсіздігі және тағам қауіпсіздігі кафедрасының жетекшісі Әсия Демеуханқызы - шетелден жаппай импортталып жатқан ет өнімдерінің сапасына сын көзімен қараушы мамандардың бірі.
Ет Қазақстанға жердің түбінен келеді. Бірақ бағасы арзан. Неге десеңіз, олар көбінесе стратегиялық қордағы 10-20 жылға мұздатып, консерванттар қосып сақтайтын еттер. Сол себепті де олардың сапасы өте нашар дейді маман. Әсия Демеуханқызының пайымдауынша, мұндай импортталған сапасыз етті сатушылар шұжық өнімдері түрінде өткізуге тырысады.
Азаттық тілшісі пікірлескен ауыл шаруашылығы мамандарының түгелі дерлік Қазақстандағы ет импортының күрт ұлғаюына соңғы 20 жыл ішінде мал шаруашылығының егістік сияқты негізгі салаға айналмауы, сол себепті елдегі мал басының қатты азайып кетуі әсер етті деп санайды.
Мамандардың бұл пікірін ауыл шаруашылығы министрлігінің Азаттыққа берген мәліметі растай түседі. 1990 жылмен салыстырғанда 2014 жылы ірі қара малы 59 пайызға, қой мен ешкі 49 пайызға, ал құс саны 57 пайызға кеміп кеткен.
2000 жылдан бастап Қазақстанның ішкі жалпы өнімі орта есеппен 8 пайызға өсті. Сол кезде біздің билік тек егін шаруашылығына ерекше көңіл бөлді. 1999-2000 жылдардан бастап ауыл шаруашылығын қолдау мақсатында қабылданған мемлекеттік бағдарламаларда таза астыққа көңіл бөлінді де, мал шаруашылығы ескерусіз қалды. Соның дерті әлі жазылмай келе жатыр дейді экономист Тоқтар Есіркепов.
Ал ауыл шаруашылық министрлігі Қазақстанның Ірі қара мал етінің экспорттық әлеуетін арттыру жобасының аясында сыртқа 34 мың бастың етін сататын 8 ең ірі бордақылау алаңының 41 пайызын малмен толтырғанын айтады. Министрлік Азаттыққа осы жоба аясындағы Сыбаға бағдарламасы бойынша ҚазАгро ұлттық компаниясы несиелеу қорларының есебінен тағы 50 мың бас ірі қара мал сатып алатынын хабарлады. Бұл ірі қара мал етінің басым бөлігі 2015 жылдан бастап Ресейдің Қазақстанмен шекаралас обылстарына экспортталмақ.
Әсия Демеуқанқызы ет импорты экспорттан жүз еседен астам көп болып тұрған қазіргі жағдайда Қазақстан үкіметінің 2015 жылдан бастап Ресейге жылына мыңдаған тонна ет экспорттау жоспарын орындау мүмкін емес деген ойда.
Тоқтар Есіркепов үкімет экспортқа ет шығарудан бұрын, алдымен ішкі нарықты етпен қамтамасыз етуге назар аударуы тиіс деп санайды.
2015 жылы ҚР ет өнімдері өндірісінің көлемі 1 575 млн. теңге (немесе 2,6%) ұлғайды. Жетекші өңірлер республикадағы барлық малдың төрттен бірі ұсталатын Солтүстік Қазақстан, Оңтүстік-Шығыс (20%) және Шығыс Қазақстан (17,8%) болып қалуда. В Солтүстік негізінен ІҚМ-ға, оңтүстік - қой шаруашылығына бейімделген. Қосымша ет республикаға Қырғызстаннан, Өзбекстаннан, Ресей мен Қытайдан әкелінеді. Ал қайта өңдеуге жіберілетін өндірістік ет Аргентинадан, Бразилиядан, Польша мен Жаңа Зеландиядан әкелінеді. Экспорттық бағалау бойынша олардың үлесіне айында орташа шамамен 300 тоннадан келеді. Импорт - көтерме нарықтардың жағдайына қарағанда онша өзекті емес, бірақ Қазақстан нарығындағы еттің теңгерімсіздік көзі болып табылады. Қазақстандықтар тұтынатын барлық өнімнің 95% импорттың үлесіне тиеді.
БОРДАҚЫЛАУҒА МӘН БЕРУ
Ауыл шаруашылығы министрлігі Азаттыққа берген ақпаратында үкіметтің ірі қара мал етін көбейту үшін бордақылау ісін жетілдіруге мән бере бастағанын жазады.
Министрліктің баспасөз мәлімдемесінде: 2014-2015 жылдары Ірі қара мал етінің экспорттық әлеуетін арттыру жобасының аясында 70 мың басқа бордақылау алаңдарын құрылысы жоспаланып отыр. ҚазАгро, ҰБХ АҚ несиелеу қорларының есебінен 3 мың бордақылау алаңдарын қаржыландыру мақұлданған. Бүгінде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.