Көмірқышқыл газының мөлшерімен есептеу

Жоспар

Кіріспе

Мал шаруашылығының жетекші саласы ретінде қой шаруашылығының халық шаруашылығында маңызы зор.

Қой барлық түлік ішіндегі жоғарғы сапалы жүн, ет, пен сүт өндіретін мал. Қазақстанның табиғи жағдайы мен кең байтақ жайылымдары, мал басын көбейтіп, мал өнімдерін өндіру жөнінен әлемдегі елдердің алдыңғы қатарында болуға және соған жетуге мүмкіншілік береді.

Жалпы Қазақстанның 276 миллион 78, 8 мың гектар байтақ жерін; географиялық төрт аймақ: орманды-алқапты, далалық қырат пен шөлейт Сахара, сондай-ақ шың құзды Алтай, Тарбағатай, Тянь-Шань тау сілемдері алып жатыр. 1970 жылдардың аяғындағы есеп бойынша Республикада оның 223 миллион гектардан астамын ауыл шаруашылық жер алып жатыр. Мұның өзің қарап отырсақ Қазақстан территориясының 82% -на тең.

Біздің еліміздегі ерте заманнан-ақ қой малы өсірілген. Ол кезде қой санының дәл есебі болмады және болуы да мүмкін емес еді.

Кейбір зерттеушілер (Мейер, 1865ж) бұрын Қазақстанда қой саны өздері сипаттап отырған мезгілдегіден анағұрлым көп болғанын дәлелдейді. Бұдан бұрыңғы деректерде осыны қуаттайды.

Қазақ халқы, оның мекендеген жері туралы жазған алғашқы орыс авторларының бірі Алексей Левшин былай деп атап көрсетті: «Мұндай қой отарларының көптігінен көз сүрінеді, өрбіген қойы одан да көп ел, сірә әлемде бола қоймас» деген.

Қазақстанда 1999 жылдың 1-ші қаңтарындағы республикалық есептеу орталығының мәлімдеуі бойынша елімізде 9, 6 миллион қой, ешкі болды және 24, 3 мың тонна жүн өндірілді, демек 1991-1999 жылдар аралығында барлық шаруашылықтар бойынша қой-ешкі түліктерінің саны 3, 5-3, 8 есе азаяды.

Мал басының азаюы мен бірге өнім өндіру көлемі де қысқарады. Мал шаруашылығы біртіндеп құлдырай бастады.

І. Әдеби шолу

Қой малын ұстау жүйелері мен тәсілдеріне талдау жасау.

Ұсақ малдардың фермалары - қой және ешкі малдарын бағып өсіруге арналған өндірістік және шаруашылық құрылыстарының жинағы. Қой шаруашылығының өнімі оның бағытына қарай тікелей байланысты: биязы, жартылай биязы, қылшық, жартылай қылшық жүнді және қаракөл. Осыған қарап қой шаруашылығы асыл тұқымды және өндірістік, яғни әртүрлі өнімдер алуға (жүн, ет, тері, елтірі, сүт) бағытталған. Фермадағы малдарды жігіне, жасына байланысты және ауа райы мен жер орайына ескере отырып көлемі әртүрлі отарларға бөлінеді.

Көбінесе аналық, тоқты (енесінен айырылған қозылар) қошқарлар және ет малдары отарларына бөлінеді. Олар жер орайына, ауа райына қарап мынандай жүйелерде күтіліп - бағылады:

1. Тұрғызып қолда ұстап күтіп - бағу жүйесі- көбінесе қары қалың, жайылымы жоқ аймақтарда малдар қысы - жазы қолда тұрып, дайындаған азықтармен күтіліп бағылады.
2. Жартылай тұрғызып, жартылай бағып күту жылдың жартысынан артық мерзімін қолда дайындалған азықпен ұстап күтеді. Көбінесе қардың қалыңдығы 0, 4-0, 5 м және қыста мұз қататын аймақтарда кездеседі.
3. Бағып жартылай тұрғызып қолда ұстап тұрғызып, жылдың 7-8 айы малды бағып, аз ғана уақыт қорада тұрғызып күтеді. Мұндай жүйе таулы, жайылымы мол, қары жұқа, жел қаққыш жерлерде қолданылады.
4. Жайып ұстау жүйесі табиғи жайылымы мол қары жоқ, ауа райы жұмсақ аймақтарда кездеседі.

Осы жүйелердің ерекшеліктерімен байланыстыра отырып қой - ешкілерге арнап қоалар мен баздар салынады. Оларды «Технологиялық жобалау норма» мен «Құрылыс нормасы және ережелеріне» (СанПиН) сәйкестіріп салады. Қой шаруашылығының объектілерін жобалау кезінде олардағы технологиялық процестерге бөгет болмайтын санитарлық мал дәрігерлік және өрттен сақтандыру ережелеріне қайшы келмейтіндей етіп бірі мен бірін біріктіруге рұқсат етіледі.

Онда қоралардың размерлері ферма бағыты, ұстау тәсіліне байланысты төмендегі кестеде келтірілген

Қой қораларын көбінесе төртбұрыш Г-немесе П-әріптеріне ұқсас қылып салады. Қой қораларда өндірістік бағытына зонада қысқа басының (торец) бір бұрышын өтпелі желдің бағытына қаратып орналастырылады. Олардың бір жақ басына азық және құрал-жабдықтарын қоятын бөлме қалдырады. Қора екі отар қойға арналған болса, оның екі басына да ондай бөлмелер қаралады.

Қыста қоздайтын аналық қойларға жобаланған қоралардың бір басынан тұтас, төбеге жететін қабырғамен бөліп, қой қоздайтын және қозы алатын бөлме (төлүйшік) қаралып, қой қоздайтын бөлігінде биіктігі 50-60 см, ауданы 2, 0-2, 5 м. кв шарбақтан аналық пен қозылар үшін секциялар, ал басқа бөлігінде қозылы қойды жекелеп ұстауға арналған клеткалар жасалады. Қой қоздайтын секцияны жылытатын, ал басқа бөлмелер жылытуға жоспарланбайды. Егер қой қора әртүрлі жасты-жынысты қойларға арналған болса оның іші сол мал тобының санына секцияларға қарағанда бөлініп ортасына төл үйшікпен ұрықтандыру пунктін орналастырады.

Ал қошқар қоралардың планы үш бөліктен тұрады. Бірінші бөлігінде негізгі қошқарлар тұратын жекелеме немесе топтық клеткалар орналастырып және олардан ұрық алып, оның сапасын тексеретін манеж қаралса, екінші және үшінші бөлімдеріне байқау-қошқарлары мен ремонт (өсім) жас малдарға арналған секциялар қойылады.

Сыртқы орташа температурасы минус 20 градустан төмен болмайтын аймақтарда және ет-май бағытындағы, қаракөлді қойларға қораларды екі немесе үш жағынан жабылған күрке типтес, жергілікті арзан материалдардан, талдан тоқылған «катондар» салынады. Олардың бір басқа шаққандағы орташа ауданының мөлшері 0, 5 м. кв., келеді. Қой қоралардың ық жағынан малдарға азық, су беріп, күн ашық күндері серуендету үшін қоранікіне қарағанда екі есе үлкен ауданы бар ашық алаңдар қаралады. Қой қораларың еден бетінен (0, 00) төбенің салбыраңқы жеріне дейін биіктігі 1, 8-2, 4 м. болуы керек, кейбір қоралардың төбесі шатырсыз көлбеу жабылған кезде сыртқы қабырғаларының биіктігін төмендетуге рұқсат етіледі, бірақ қабырғаның биіктігі 1, 2 метрден төмен болмауы керек. Қой қоралардың бөлшектері басқа малдардың қораларымен салыстырғанда арзан, жергілікті материалдардан болуы қаралады. Ішкі бөліктерінің беттері (жүн шығыны болмауы үшін) ілгіш, кедір-бұдыр болмағаны (1, 0 - 1, 2 м. ) ескеріледі.

Мал қораларының ішкі орналасуын сипаттау .

Біздің жобалаған мал қорамыз 535 бас қойға, яғни 420 бас буаз саулықтар, 115 тұсақтарға Өскемен аймағына жобаланған, қой қорамыз Г - әрпіне ұқсас қылып салынады. Қораның ық жағына биіктігі 1, 5 м қоршаудан, серуен алаңы жасалынады. Біздің қорамыздың қозылайтын бөлмеде жылытатын, ал басқа бөлмелер жылытуға жоспарланбайды. Қораны силикат кірпіштен саламыз, қабырға қалыңдығы 665 мм. Ал төбе шатырлы, см тақтай, 2 см құмсазды сылақ, ағаш үгіндісі және топырақтан жабылған, қалыңдығы 270 мм болса, қораның биіктігін 2, 2 м., 2 қақпа орналасқан, қақпа биіктігі 1, 8 м, ені 2 м. Жалпы 535 басқа арналған қорамыздың жалпы көлемі 702 м . Ол дегеніміз саулыққа 1, 2 м саны 420 бас жалпы 504 м . Тұсақтарға 0, 8 м саны 115 бас, жалпы көлемі 92 м шықты. Тапсырма бойынша 25% төлүйшік қарастырылған, сол төл үйшігіміздің жалпы көлемі 106 м (1 басқа - 0, 8 м ² ) . Қораның жалпы ұзындығы 78 м., ені 9 м. деп алдым.

ІІ. Есептеу бөлімі.

1. Физиологиялық кесте.

Бұл кестені мына формула бойынша шығарамыз: Q= b +α(d - c)

b - берілген салмаққа жуық мөлщерднгі төменгі салмақпен алғандағы кестедегі көрсеткіш; α - әр килограмм салмаққа түзету коэффиценті;

d - малдың берілген салмағы; c - кестедегі төменгі жуық салмақ.

Саулықтар

$$Q_{ж} = b + \alpha(d - c) = 154 + 1, 4*(55 - 50) = 161$$

$${\ Q}_{су} = b + \alpha(d - c) = 73 + 0, 7*(55 - 50) = 77$$

$${\ Q}_{{СО}_{2}} = b + \alpha(d - c) = 23 + 0, 2*(55 - 50) = 24$$

Тұсақтар

$$Q_{ж} = b + \alpha(d - c) = 128 + 3, 21*(40 - 40) = 131$$

$$Q_{су} = b + \alpha(d - c) = 61 + 1, 52*(40 - 40) = 63$$

$$Q_{{СО}_{2}} = b + \alpha(d - c) = 19 + 0, 30*(40 - 40) = 19$$

2. Ауа алмастыру жүйесін есептеу.

І. Су буымен есептеу: 1 сағатта алмастыратын ауа мөлшерін мына формуламен есептейді.

$B = \frac{СБ + 10\%}{{е - е}_{1}},$ мұндағы

СБ -орналасқан малдың 1 сағатта бөліп шығаратын су буы мөлшері, және қой қораларында1 сағатта бөліп шығаратын су буы мөлшерінің 10 % қосамыз;

е - қора ішіндегі қалыпты t -мен салыстырмалы ылғалдылық кезіндегі ауаның абсолюттік ылғалдығы;

е - қора жобаланған аймақтың сыртқы ауаның орташа абсолюттік ылғалдығының әр ауданға арналған ауыспалы мезгілдегі (наурыз) көрсеткіші (42-кестеден) ;

СБ (су буы) - 100 %

х - 10 %

χ = 39585 *10% / 100% = 3959

е = 5, 22 (42 кесте: 80%; $5^{0}C$ )

е = 2, 4 ⁰ С

$$B\mathbf{= \ }\frac{СБ + 10\%}{е - е_{1}} = \ \frac{39585 + 3958}{5, 22 - 2. 4} = 15351\ m^{3}/cағ$$

$$S_{шқ} = \frac{B}{V*3600}; \ \ \ \mathrm{\Delta}t = t_{tшкі} - t_{сыртқы}; \ \ h = 4m$$

V - құбыр ішіндегі ауа қозғалысының жылдамдығы;

$$\mathrm{\Delta}t = t_{tшкі} - t_{сыртқы} = 5 - ( - 7, 6) = {12. 6}^{0}C$$

V=0, 93 м/сек

$$S_{шқ} = \frac{B}{V*3600} = \frac{15351}{0, 93*3600} = 4, 5\ m^{2};$$

$S_{кқ}$ : $\ 4, 5\ m^{2} - \ 100\%$ $x = \frac{4, 5*70}{100} = 3, 2\ m^{2}$

x - 70%

$N_{шқ} = \ \frac{S_{шқ}}{1_{шқ}} = \ \frac{4, 5}{0. 5*0. 5} = 18\ (дана$ )

$$N_{кқ} = \ \frac{S_{кқ}}{1_{шқ}} = \ \frac{3, 2}{0. 2*0, 2} = 80\ (дана)$$

А(саны) = $\frac{В}{қораның\ көлемі} = \frac{15351}{85*9*2, 2} = 9\ (рет)$

ІІ. Көмірқышқыл газының мөлшерімен есептеу

1 сағатта алмастыратын ауа мөлшерін мына формуламен есептейді:

$B\mathbf{= \ }\frac{k}{c - c_{1}}, \$ мұндағы

К - барлық малдардың демімен бөлініп шығатын көмірқышқыл газының 1 сағат мөлшері, л/ м .

с- көмірқышқыл газының мал қорасының ауасындағы рұқсат етілетін шекті мөлшері, л/ м .

CO = 0, 25 % - 100 $\%$

χ - 100л

χ=0, 25

c - атмосфералық ауадағы көмірқышқыл газының мөлшер, л/ м .

0, 03 % = 0, 3 л

$$B\mathbf{= \ }\frac{k}{c - c_{1}} = \ \frac{\mathbf{12265}}{2. 5 - 0. 3} = 5575\ m^{3}/cағ$$

$$S_{шқ} = \frac{B}{V*3600}; \ \ \ \mathrm{\Delta}t = t_{tшкі} - t_{сыртқы}; \ \ h = 4m$$

V - құбыр ішіндегі ауа қозғалысының жылдамдығы;

$$\mathrm{\Delta}t = t_{tшкі} - t_{сыртқы} = 5 - ( - 7, 6) = {12. 6}^{0}C$$

V=0, 93 м/сек

$$S_{шқ} = \frac{B}{V*3600} = \frac{5575}{0, 93*3600} = 1, 6\ m^{2};$$

$S_{кқ}$ : $1, 6\ m^{2} - \ 100\%$ $x = \frac{1, 6*70}{100} = 1, 12m^{2}$

x - 70%

$$N_{шқ} = \ \frac{S_{шқ}}{1_{шқ}} = \ \frac{1, 6}{0. 5*0. 5} = 6\ (дана)$$

$$N_{кқ} = \ \frac{S_{кқ}}{1_{шқ}} = \ \frac{1, 12}{0. 2*0, 2} = 25\ (дана)$$

А(саны) = $\frac{В}{қораның\ көлемі} = \frac{5575}{85*9*2. 2} = 3\ (рет)$

3. Жылу тепе - теңдігін есептеу

Мал қораларындағы жылудың мөлшері қалыпты жағдайдан артық не кем болғандығы малдың организміне үлкен әсер етеді.

Қоралардың температурасы мен ылғалдығының қалыпты режимін жыл мезгілінің әр уақытында да сақтауда өте маңызды роль атқаратын ондағы жылу тепе-теңдігін анықтау болып есептеледі.

± ЖТ = Q - ∆ Т° (В * 0, 24 ккал + KF) + СБ, мұндағы

Q кіріс - малдардан қораға бөлінетін жылу мөлшері, ккал/сағ

∆ Т° - ішкі және сыртқы температуралардың айырмасы

В - 1 сағатта қораға кіргізетін ауаның мөлшері

0, 24 ккал - 1 кг ауаны 1 градус температураға жылытатын жылудың мөлшері, ккал/ град.

К - бөлшектердің жылу тарату коэффиценті

F - бөлшектердің бетерінің ауданы, м

СБ - бөлшектердің бетінен бөлінетін ылғалдықты су буына айналдыруға кететін жылудың мөлшері (10%), ккал.

І. Су буымен жылу тепе-теңдігін есептеу:

∆ Т° = 5 - (-17, 5) = 22, 5 ⁰ С

39355 - 100%

χ - 10%

χ = 3935

СБ = 3935 * 0, 595 = 2353 ккал

ЖТ = 82685 - 22, 5*(15351* 0, 24 + 910) + 2353 = - 28414

82685 - 100%

-28414 - х

$$х = \frac{- 28414\ *100}{\mathbf{82685}} = - 34\%$$

ІІ. СО ₂ мөлшерімен жылу тепе-теңдігін есептеу:

ЖТ = 82685 - 22, 5*(5575* 0, 24 + 910) + 2353 = 6032

82685 - 100%

6032 - х

$$х = \frac{6032\ *100}{\mathbf{82685}} = 7\%$$

Жылу балансын көмірқышқыл газы көрсеткіштерімен де есептеуге болады. Норма бойынша ±10% рұхсат етілген. Біздің жағдайда $7\%$ нормаға сай.

4. Нөлдік балансты есептеу

∆ Т = $\frac{Q - СБ}{B*0. 24 + KF}; \mathrm{\Delta}T = t_{tшкі} - t_{сыртқы}$

∆ Т= $\ \frac{Q - СБ}{B*0. 24 + KF} = \frac{82685 - 2353}{5575*\ 0, 24\ + \ 910} = 27. 6$

$$t_{сыртқы} = - \mathrm{\Delta}T + t_{tшкі} = - 27. 6 + 5 = - 22. 6$$

Қортынды : Сыртқы ауа температурасы -22, 6 ⁰ болғанға дейін жылту шараларын жасамаймын, ал егер одан төмендесе жылу беремін, жоғарласа желдету шараларын қарастырамын.

5. Табиғи және жасанды жарықтандыру.

1. Геометриялық әдіс:

Құлау бұрышы - 2 сызықтың аралығының бұрыш оның біреуі зерттелетін жерден еденнің бойымен немесе паралелль жүретін сызық екіншісі сол зрттеу нүктесінен терезе үстінен жүретін бұрыш.

В

С А

$\mathbf{\angle}$ САВ = құлау бұрышы

$\mathbf{\angle}$ САВ = $\frac{ВС}{АС} = \frac{2}{4} = 0, 5$

$tg\alpha = 0. 5$

$\alpha = 27^{0}$

Саңылау бұрышы - 1 сызығы (гипотенузасы) зерттейтін жерден терезенің үстіңгі қабатымен жүрнтін, ал 2-ші терезе астымен жүретін бұрыш.

В

D

А

С

$\angle$ ВАD = нақты биіктікке байланысты саңылау бұрышы

$\angle$ DАС = $\frac{DC}{AC} = \frac{1. 1}{4} = 0, 27$ =17°

$\angle$ ВАD = $\angle$ ВАС - $\angle$ DАС = 27° - 17° = 10°

Қораны табиғи жарықтандырғанда қораның жалпы ауданын 1/30 есептеп, терезенің жалпы ауданын табамыз.

$S_{терезе}$ = $\frac{1}{30}*765$ = 26 м

Бір терезенің өлшемі 1, 0х1, 0 м алып, терезе санын есептейміз:

Терезе саны = $\frac{29}{1*1} = 29$ терезе

2. Жасанды жарықтандыру.

Жасанды жарықтандыру қой қораларында әрбір 1 м - қа 2 Вт жарық түсу керек.

765м * 2 Вт = 1530 Вт

1530 Вт / 80 Вт = 20 шам

6. Төлүйшік

420 бастан * 25% төл=105 бас төл алынады деп есептегенде Өскемен аймағына тапсырма бойынша 25% төлүйшік қарастырылған, сол төлүйшігіміздің жалпы көлемі 84 м (1басқа - 0, 8 м ² ), ұзындығы 9, 3 м, ені 9 м.

Бұл кестені мына формула бойынша шығарамыз:

Q= b +α(d - c)

b - берілген салмаққа жуық мөлщерднгі төменгі салмақпен алғандағы кестедегі көрсеткіш;

α - әр килограмм салмаққа түзету коэффиценті;

d - малдың берілген салмағы;

c - кестедегі төменгі жуық салмақ.

Ұсақ тұқымды тоқтының мәнін алдым:

Q(жылу) = 87 + 2, 05*(25 - 20) = 97

Q (су буы) = 42 + 1, 9*(25 - 20) = 52

Q (со ) = 13+ 0, 3*(25 - 20) = 15

Ауа алмастыру жүйесін есептеу.

І. Су буымен есептеу: 1 сағатта алмастыратын ауа мөлшерін мына формуламен есептейді.

$B = \frac{СБ + 10\%}{{е - е}_{1}},$ мұндағы

СБ -орналасқан малдың 1 сағатта бөліп шығаратын су буы мөлшері, және қой қораларында1 сағатта бөліп шығаратын су буы мөлшерінің 10 % қосамыз;

е - қора ішіндегі қалыпты t -мен салыстырмалы ылғалдылық кезіндегі ауаның абсолюттік ылғалдығы;

е - қора жобаланған аймақтың сыртқы ауаның орташа абсолюттік ылғалдығының әр ауданға арналған ауыспалы мезгілдегі (наурыз) көрсеткіші (42-кестеден) ;

СБ (су буы) - 100 %

х - 10 %

Е = 5. 22 (40 кесте: 80%; $5^{0}C$ )

е = 2, 4 ⁰ С

$$B\mathbf{= \ }\frac{СБ + 10\%}{е - е_{1}} = \ \frac{6240 + 624}{5, 22 - 2. 4} = 2179m^{3}/cағ$$

$$S_{шқ} = \frac{B}{V*3600}; \ \ \ \mathrm{\Delta}t = t_{tшкі} - t_{сыртқы}; \ \ h = 4m$$

... жалғасы

Шошқаны ұстаудың жүйелері мен тәсілдері

Ауа алмастыру жүйесін есептеу

Семей аймағы бойынша қой шаруашылығына арналған қора жобалап салу

Қой малын ұстау жүйелері мен тәсілдеріне талдау жасау

Мал қораларының ішкі орналасуын сипаттау

Ірі қараны күтіп - бағу жүйелері мен ұстау әдістерін гигиеналық тұрғыдан бағалау

Өскемен аймағындағы ұсақ малдарға арналған мал қорасының жобасы

Қойларды ұстау жүйелері

Семей аймағындағы қой малына арналған қораның жобасы

Шошқа малдарын ұстау тәсілдері және оларға қойылатын гигиеналық талаптар туралы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс