Базарлардағы ветеринариялық санитариялық қадағалауды ұйымдастыру
1-билет
1. Кіріспе, Ветеринариядағы менеджмент пәні және оның мақсаты мен міндеттері.
Ветеринарлық ғылымдар қатарындағы ветеринарлық менеджмент - арнайы ғылыми деректерді біріктіруші ғылым саласы болып табылады. Ғылым саласы ретінде оның мақсаты - мал өсіруші шаруашылықтарда ет-сүт, мал текті өнімдер, шикізат даярлаушы, сақтаушы, өңдеуші кәсіпорындарда, көлікте, халық шаруашылығының басқа да салаларында малдәрігерлік қызмет көрсетуді ұйымдастыру, ветеринарлық шаралардың экономикалык тиімділігін және ветеринария мамандарының жұмыс атқаруының негізгі формалары мен әдістерін зерттеу. Сонымен қатар мемлекеттік, ведомстволық және жеке кәсіпкерлік ветеринарлық қызметтің негізгі құрылымы мен заңдылықтарын зерттеуге бағытталған. Ветеринариялық менеджментті нашар жүргізу - шаруашылық ісінің бұзылуына, малдан алынатын өнім сапасының төмендеуіне, мал басының кемуіне және әр түрлі індет ошақтарының пайда болуына әкеп соқтырады.
Республикадағы ветеринарлық менеджменттің жағдайы әлеуметтік- экономикалық факторларға байланысты. Оған жататындар: қоғамдық құрылыс, өндіріс деңгейі, ғылым мен мәдениеттің дамуы, жоғары және арнаулы орта ветеринарлық білім беру орталықтары, ветеринарлык мекемелерді, өнеркәсіпті және ауыл шаруашылығын білікті мамандармен қамтамасыз ету, сонымен қатар материалдық- техникалық жағынан дұрыс жабдықтау. Нарықтық экономика киыншылығына қарамастан, мемлекеттік деңгейде ветеринарлық менеджментті жақсарту барысында әр түрлі жұмыстар жүргізілуде.
Пән құрамында ветеринарлық зандылық жинағының негізгі қағидалары, ветеринарлық істің экономикасы мен статистикасы, ветеринарлық-санитарлық бақылау ұйымдастыру, ветеринарлық қызметті жабдықтау, құрылыс салу, іс қағаздар жүргізу және тағы басқа тараулар бар.
Пән тарауының әрқайсысында өзіне тән ветеринарияның ұйымдастыру-экономикалық іс-әрекеті мәнісі, қыры, сипаты қаралады.
Ветеринарлық менеджмент пәні ветеринарлық зандылық қағидаларына сәйкес мал шаруашылығында ветеринарлық қызмет көрсетуді; ветеринарлық мекемелер мен қызмет топтарының жұмыс тәсілдері мен формаларын, ветеринария мамандары мен азаматтардың ветеринарлық қызмет көрсету барысындағы өзара карым-қатынасын; сүт өндіру, шошқа өсіру, мал бордақылау, құс фабрикаларында ветеринарлық қызмет көрсету ерекшеліктерін, мемлекеттік және ведомстволық ветеринария мамандары жұмысын нормалауды және еңбекақы төлеуді зерттейді.
Ветеринариялық менеджмент деп, малды аурудан сақтандыру, емдеу, одан санитарлық тұрғыдан сапалы өнім алу, адамды зооантропоноздардан сақтау сияқты мемлекеттік, шаруашылық, қоғамдық шаралар кешенін айтады.
Ветеринариялық менеджменттің арнайы шаралар жүйесі ретінде халықшаруашылық немесе экономикалық зор маңызы бар, мәселен, ветеринарлық қызметтің тікелей қатысуымен мал ауруларынан сақтандыру, малдан сапалы өнім алу қамтамасыз етіледі Осының өзі-ақ бұл істің экономикалық маңызын көрсетеді.
Ветеринариялық менеджментке қорғаныстық мағына да береді. Мәселен, шекарадағы экспорттық-импорттық тауар алмасу кезінде елімізді шет елдерден қауіпті жүқпалы мал аурулары
2.Базарлардағы ветеринариялық санитариялық қадағалауды ұйымдастыру
Базарда сатылатын мал өнімдері мен шикізаттарына ветсансарап жасау - арнаулы ветсансарап лабораториясының міндеті. Лаборатория, сонымен қатар, мал өнімдерін сату жөне сақтау орындарының санитарлық жағдайын қадағалайды. Ол қалалық ветеринарлық станцияның немесе аудандық ветеринарлық лаборатория қарамағында болады.
Ветсансарап лабораториясы арнайы ережелерге сүйеніп, өнімдер мен шикізаттарға байқау жасайды, қажет болғанда, бактериологиялық, биохимиялық зерттеулер жүргізеді және шошқа ұшалары мен шпиктерін бірін қалдырмай, трихинеллезге тексереді. Мұндағы қызметкер саны күнделікті жасалатын сараптар санына байланысты тағайындалады. Оның ет және ет, сүт және сүт өнімдерін сараптайтын бөлімдері болуға тиісті.
Лаборатория меңгерушісі базарда сатуға рұқсат берілген мал текті өнімдердің санитарлык. сапасы жақсы болуына тікелей жаапты. Соған орай, оның жарамсыз өнімдерді сұрыптауға,оларды сатуға тиым салуға, сату орындарының, тоңазытқыштың, қойманың санитариялық жағдайы таларқа сай болмаса, оларды жабуға, базардың жауапты кызметкерлеріне, азаматтарға санитарлық талаптарды бұзғаны үшін айып салуға құқығы бар.
Сараптан өткен ұшаларға, етке, лаборатория таңба басы сатуға рұксат береді. Жарамдылығы күдікті деп танылған етгі залалсыздандырады, жарамсыз деп танылған етке акт жасалып утильдеуге немесе жоюға жіберіледі. Базарда жарамдылығы күдікті өнімдерді сақтауға тоңазытқыш, ал тәркіленген өнімдерді жинауға арнайы контейнерлер болуға тиісті.
Базарда дені сау сиыр сүті сатылуы тиісті. Ондай сүтке мемлекеттік ветеринарияның жергілікті мекемесі ай сайын бір рет арнайы куәлік беріп отырады. Тағамдық сүтке және сүт өнімдеріне лабораторияның сатуға рұксат бергені туралы күжаты беріледі.
3. Ветеринариялық қызметті жабдықтау
Ветеринарлык қызмет өз міндетін атқару үшін қажетті керек жарақпен қамтамасыз етуді, яғни жабдықтауды талап етеді. Бұл АШМ-нің негізгі қызметтерінің бірі болып саналады. ветеринарияны жабдықтауды ұйымдастыру басқару және бақылау үшін арнайы орган және мекемелер жүйесі құрылан, оны Қаззооветжабдықтау жүйесі деп атайды..бұл орган барлық облыстарда қоймалар мен бөлімдер, ал аудандарда дәріханалар ашқан. Бұл жүйенің жұмысына тікелей бақылауды мемлекеттік ветеринарияның басқарушы органдары жүргізеді, бірақ қаржылық іс-әрекеті бойынша ол ветеринарияға бағынышты болмайды. Негізінде "Зооветжабдықтау" мекемелері вет-лық тауарларды жеткізуде тұтынушы мен өндіруші арасында делдалдык қызмет атқарады, сол арқылы табыс тауып күнелтеді, яғни "Зооветжабдықтау" - шаруашылык есеппен жұмыс істеп, өзін-өзі қаржыландыратын жүйе.
Жабдықтау көлемі аудандарда, облыстарда және бүкіл республика бойынша жоспарланған ветеринарлық шаралар көлеміне байланысты болады. Жабдықтау бұйымдарының қажетті мөлшерін, тасымалдау мерзімін ветеринария органдары мен мекемелері анықтайды. Ол үшін жыл сайын бес түрлі үлгі бойьшша ветеринарлық қызмет өзінің мұқтаждығын көрсетіп,сұраныс жасап, оны зооветжабдықтау жүйесіне тапсырады. Сұраныс үлесінде тауарлардың атауы, болжаммен алынған босату бағасы беріледі.
Негізгі жабдықтау бұйымдарына: биологиялық препараттар, дәрі-дәрмектер, залалсыздандырушы заттар, лабораториялык жабдық пен реактивтер, түрлі аспаптар, таңғыш заттар мен құрал- саймандар, арнайы сырт және аяқ киімдер т.б. жатады.
Ветеринария мекемелеріне келіп түскен барлық ветеринарлық тауарлар есепке алынып, материалдық бөлімге жауапты амага тапсырылады. Дәрі-дәрмектердің кірісі мен шығысы арнайы тіркеу кітабында белгіленіп отырады. Улы және әсері күшті дәрілерді тіркеу, босату, сақтау ерекше талаптарға сәйкес жүргізіледі. Мұндай заттардың "А" тобына жатататындарын тек "Зоовегжабдық" жүйесінде, ветеринарлық станцияларда, лабораторияларда, ғылыми-зерттеу және оқу орындарында ғана (егер шартты жағдай туғызылған болса) сақтауға рұқсат беріледі. Басқа мекемелер мен ұйымдарда бұл заттар тек дайын түрінде ғана (ерітінді, май) сақталады.
Ветеринарлық мүлікті дұрыс пайдалану мақсатында жыл сайын оның жай-күйін, барын-жоғын анықтап, түгендеу актісін жасайды. Жарамсыз болған мүлікті есептен шығарады. Дәріханада бір тоқсан бойы жеткілікті болатын дәрі-дәрмек биопрепараттар және т.б. бұйымдарды жинақтап отыру қалыпты жағдай деп есептеледі. Бұл күнделікті мұқтаждықты өтеуге арналған арнайы қор болып саналады.
2 билет
1.ҚР ветеринария қызметтің қалыптасу тарихы
Қазақстанда 1810жылға дейін жануарлар ауруларын емдеумен малшы қазақтар өздері айналысқан, содан кейін Ресейден жұмыс бабымен келген ветеринарлық мамандары, ал 1891жылдан бастап ветеринариялық қызмет жекеленіп, өз алдына бөлініп шыққан. Мамандарды Омбы, Тобыл ветеринариялық мектептері, сонымен қатар Қазан, Юрьев, Варшава ветеринариялық институттары дайындаған. 1897 жылы тұңғыш ветеринариялық бактериологиялық лаборатория Оралда ашылған. 1920 жылы ветеринариялық бас басқарма құрылып, Қазақстанда ветеринариялық саланың дамуына А.П.Петровский, У.Б.Базанов, Т.И.Исенгулов, К.И.Скрябин, А.П.Сейдалин және тағы да басқа ғалымдар үлкен үлес қосқан.
Қазақстан Республикасында жануарлар ауруларымен күресу шаралары ҚР Президенті бекіткен (Бірінші заң 1995 жылы 25маусымда, екіншісі 2002 жылы 10 шілдеде қабылданған, заң 6 тараудан 37 баптан тұрады). Ветеринария туралы заң негізінде, Үкімет жарғылары және ҚР Ауылшаруашылығы министрлігінің ветеринария туралы заң актілері мен нұсқаулары бойынша жүргізіледі. Қазақстанда ветеринария саласын қадағалау органдары мемлекеттің басқаруында болады, жүргізілетін ветеринариялық шаралар жоспарлы түрде, ал аса қауіпті жұқпалы ауруларды және карантиндік шараларды қоспағанда, ветеринариялық жұмыстардың барлық түрлері бәсекелестік ортаға берілген және лицензиялауға жатады. Ветеринариялық препараттарды өндіру саласы да бәсекелестік ортаға қарайды.
2.Өлекселерді жинау және өтелдеу кезінде ветеринариялық санитариялық қадағалауды ұйымдастыру
Қазіргі уақытта жануарлар өлекселерін жоюдың төрт әдісі колданылады: 1) ветеринарлық-санитарлық пайдаға асыру зауыттарында өңдеу; 2) өртеу; 3) биотермиялық шұңқырларда жою; 4) өлексе қорымдарына көму. Медициналық-ветеринарлық тұрғыдан ең қауіпсіз әpi тиімді әдіс - ветеринарлық-санитарлық пайдаға асыру зауыттарында өлекселер мен шығынға шыққан жануар тeктi шикізаттарды өңдеу болып табылады. Ветеринарлық-санитарлық зауыттары жоқ жерлерде жануар өлекселерін өртейді, биотермиялық шұңқырларда жояды, не өлексе қорымдарына көмеді. Ветеринарлық-санитарлық ережелер негізінде аса қауіпті індеттер кезінде (ciбір жарасы, қарасан, ipi қара мал обасы, маңқа, т.б.) өлекселерді арнайы өлексе өртегіш пештерде , не шұңқырларда өртейді.Мұндай пештер ipi ветеринарлық зертханаларда және көптеген шаруашылықта бар. Дала жағдайларында өлекселерді табиғи тартымы бар шұңқырларда өртейді. Шұңқыр түбінe ағаштар салынады, оның үстінe өлексені салады да, мұнай, май, солярка, бензин құйып өртейді. Ipi жануарлардың өлекселерін өртеу үшін айқыш тәрізді етіліп ұзындығы 2,6 м, eнi 0,6 м, 0,5 м eкi ор қазылады. Жануар өлексесін жармас бұрын тіркеуден өткізіп, анамнездік деректер жинақталады, бұл үшін жолдамалық құжаттар мен ауру тарихы колданылады. Олексенің қай жерден түcкeнi, жануар иесі, азыктандырудың мән-жайы, шаруашылықта ұсталу жағдайы анықталады. Жануардың қашан және қандай белгілермен (не қандай диагнозбен) ауырғандығы, ауру ағымының өтуі, жануарға көpceтілген емдік жәрдем түрі, оның қашан өлгендігі, шаруашылықта осындай ауру белгілерінің, не өзге өлім-жітім жағдайларының бар-жоқтығы айқындалады.
3.Ветеринариялық шығындар.
Қазақстан Республикасында жүргізілетін ветеринариялық қызметтің негізігі мақсаты шаруашылықтарда ветеринариялық шараларды сапалы әрі уақытылы жүргізіп, жануарларды жұқпалы емес, жұқпалы және паразиттік аурулардан тазарту, қауіпті індеттерден адамды сақтандыру, мал ауруын азайту, шығынға жол бермей, шаруашылықтарға келтіретін зиянды барынша азайту болып саналады.
Ветеринариялық шығындар тиісті ұйымдастыру ,емдеу,жүргізуге алдын алу ,сауықтару шараларын жүргізуге жұмсалатын еңбек және материалдық құралады.Олар тікелей жанама шығындарға бөлінеді.Тікелей шығындар:шараларды жүргізі үшін қолма қол қолданылған еңбек ,қаржы және материалдық шығындар.Жанама шығындар жалпы өндіріс және жалпы шаруашылық бойынша жұмасалады.
3 билет
1.Ветеринариялық істі басқару, Қазақстан Республикасындағы ветеринариялық қызметтің ұйымдастырушылық құрылымы және оған жетекшілік ету
Ветеринария саласы сау және ауру жануарлар организмінің тіршілік заңдылығын, аурудың пайда болу себептерін, анықтау әдістерін, аурудың алдын алу және малдарды күтіп бағу, азықтандыру, жұмысқа жегу жолдарын ескере отырып, ауру жануарларды емдеу, сонымен қатар адамды жануарлар мен адамға ортақ аурулардан сақтандыру шараларын толық меңгеретін ғылыми білімнің кешені.Осыған байланысты ветеринариялық істі басқаратын және ветеринариялық қызмет көрсетудің ретін анықтайтын, оның мақсаттарын айқындайтын Ветеринария туралы заң аясында ветеринариялық қызмет жүргізіледі. ҚР Ветеринария туралы заңы бірінші рет 1995 жылы 25 маусымда, екіншісі 2002 жылы 10 шілдеде қабылданған, заң 6 тараудан 37 баптан тұрады
Қазақстандағы ветеринариялық қызметтің құрлымы. Республикамыздағы ветеринария қызметі бірегей мақсатпен арнайы қызмет атқарушы органдар, мекемелер, ұйымдар және қызметтер жүйесінен тұрады. Олар ветеринариялық қызметті тікелей атқарушы және оған тиісті жағдай туғызып, қамтамасыз етуші болып екі топқа бөлінеді:1)Ветеринариялық қызметті атқарушы ұйымдар, мекемелер және мамандар 2)Ветеринариялық қызметті қамтамасыз етуші ұйымдар және мекемелер
Статистикалық деректер бойынша ветеринария мамандарының 80% астамы бірінші топтағы ұйымдармен мекемелерде істейді. Бұл мамандар тікелей мал шаруашылығында және сонымен өндірістік байланысы бар кәсіпорындарда, көлікте, сауда саттық жүйесінде ветеринариялық қызмет атқарады. Бұл топқа мемлекеттік және жеке меншік ветеринариялық қызметтер кіреді.
Екінші топтағы ұйымдар мен мекемелерге жататындар:
- ветеринариялық ғылыми зерттеу институттары, станциялары, лабораториялары;
- биопрепараттар өндіруші кәсіпорындары, лабораториялары, дәрі дәрмек, құрал жабдық шығаратын кәсіпорындар және олардың өнімдерін тұтынушыға жеткізуші зооветжабдықтау жүйесі;
- жоғары және арнаулы орта білім беруші ветеринариялық медицина оқу орындары.
Осы топтағы мекемелер мен кәсіпорындар ветеринарияның дамуына, талапқа сай жұмысын атқаруға зор ықпалын тигізеді. Шынында да ғылыми зерттеу ветеринариялық шараларды табуға, жетілдіруге мүмкіндік береді; оқу орындары мамандар даярлайды; кәсіпорындар препараттар мен құрал жабдықтарды өндіреді. Олардың жұмысы ветеринарияны ғылыми және материалдық техникалық жағынан қамтамасыз етуге бағытталған.Еліміздің ветеринариялық жүйесі мемлекет тарапынан құрылады. Сондықтан барлық ветеринариялық органдар, мекемелер мемлекеттік ветеринарияға жатады. Олардың барлығы Ауыл шаруашылығы министрлігі жүйесіне кіреді.
Мемлекеттік ветеринарияға ерекше міндеттер жүктелген, арнайы құқықтар берілген. Сондықтан ол ветеринариялық шараларды жоспарлауда, ұйымдастыруда жетекші роль атқарады. Ветеринария саласында мемлекеттік саясат жүргізіп, оның мүддесін қорғайды. Мемлекеттік ветеринарияның мамандарды сұрыптап, тиісті орындарға тағайындауға, қаражат қорларын шоғырландырып, эпизоотиямен күрестің шешуші бағыттарына жұмсауға құқы бар. Сауықтыру шараларын нәтижелі жүргізу үшін және ветеринариялық препараттарды өндіру, жарамдылығы мен сапасын анықтауға ғылыми мүмкіншілікті пайдаланып, білікті ғылым қызметкерлерін тартуға құқықты.Ветеринариялық қызмет еліміздегі әкімшілік аумақтық бөліну принципіне сәйкес ұйымдастырылған. Сондықтан, оның әр сатысы өз құзыры жүретін аймақтағы барлық ветеринариялық нысандарда, ведмостволық бағыныштылығына қарамастан, тиісті міндеттерін атқарады. Бірақ, тасымалдау жүйесіндегі және шекарадағы ветеринариялық бақылау қызметтері тікелей Республикалық Ветеринариялық бақылау Комитетіне бағынады.
Мемлекеттік ветеринариялық қызметтің ұйымдастырылу құрлымының схемасы төменде көрсетілген. Оның басты органы - Ауыл шаруашылығы министрлігінің малшаруашылығын өркендету және ветеринариялық қауіпсіздік департементі. Осы департаментке барлық республикалық, облыстық, қалалық, аудандық мемлекеттік ветеринариялық ұйымдар бағынышты болады.
Елімізде жекеменшік кәсіпкерлік ветеринария нарыққа өтпелі кезеңде заман талабы бойынша туындады. Ветеринариялық қызметтің бұл түріне жекеменшік әдісімен қызмет етуші дәрігерлер, ветфельдшерлер, препараттар мен мүліктер өндіруші шағын кәсіпорындар, кооперативтер, серіктестіктер, бірлестіктер, сондай ақ лабораториялар және т.б. жатады.
Ветеринариялық қызмет өз міндетін атқару үшін қажетті керек жарақпен қамтамасыз етуді, яғни жабдықтауды талап етеді. Бұл ауыл шаруашылығы Министрлігінің негізгі қызметтерінің бірі болып саналады. Ветеринарияны жабдықтауды ұйымдастыру, басқару және бақылау үшін арнайы орган және мекемелер жүйесі құрылған, оны қаззооветжабдықтау деп атайды. Жабдықтау көлемі аудандарда, облыстарда және бүкіл республика бойынша жоспарланған ветеринариялық шаралар көлеміне байланысты болады. Негізгі жабдықтау бұйымдарына: биологиялық препараттар, дәрі дәрмектер, залалсыздандырғыш заттар, лабораториялық жабдықтар мен реактивтер, түрлі аспаптар, таңғыш заттар, арнайы киімдер және т.б. жатады.
2.Мал шаруашылық нысандары құрылысы кезінде ветеринариялық санитариялық қадағалауды ұйымдастыру
Ветеринаринариялық мекемелер құрылысын жүргізу ісін ұйымдастыруға құрылысты жобалау, құрылысқа жер телімдерін бөлу, жобалау-сметалық құжаттар толтыру, құрылысты қаржыландыру, құрылыс материалдарымен қамтамасыз ету, құрылыс жұмыстарын бақылау және құрылысы салынған ветеринариялық мекемелерді қабылдап алу жұмыстары кіреді.Мемлекеттік ветеринариялық мекемелердің құрылысын республикалық ветеринарияны басқару органдары мен облыстық ветеринариялық басқару органдары мемлекеттік ветеринариялық мекемеге келіп түсетін күрделі қаржыландыру және өзге қорлар есебінен жоспарлауы керек. Шаруашлықтарда ветеринариялық нысандар құрылысын жүргізуді тиісті ведомстволар мен шаруашылықтардың өздері өз мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін ескере отырып жоспарлауы керек. Жеке кәсіпкерлік ветеринариялық нысандар қажеттілігі бойынша жеке кәсіпкерлердің қорлары есебінен және жеке кәсіпкерлікті лицензиялау шарттарының талаптарына сәйкес жоспарланып, салынады.Құрылыс жоспарлары атқарушы билік органдарында қарастырылады. Бекітілген жоспарға және қолданыстағы заңдарға сәйкес жергілікті атқарушы билік органдары жер телімдерін бөледі. Жер телімін таңдау және бөлу ісіне ауданның жерге орналастырушысы немесе қала архитекторы, тиісті мемлекеттік ветеринариялық басқару органының басшысы, өрт қауіпсіздігі инспекциясының өкілдері мен экологиядық қызмет өкілдері қатысады.Жер телімі атқарушы билік органы (әкімшілік) шешімімен бөлінеді. Ветеринариялық мекемелер құрылысын типтік жобалар бойынша салады, мұнда кешенді өндірістік және тұрғын үй ғимараттары қарастырылады. Жекелеген жағдайларда құрылыс жеке жобалар бойынша жүргізіліне алады.Жобаны таңдау кезінде оның арналымын, климаттық жағдайларға сәйкесуін, құрылымдық ерекшеліктерін, құрылыс алаңы ауданын, құрылыс көлемін және экономикалық көрсеткіштерді ескеру керек.Таңдалынған типтік жоба нақты құрылыс алаңына сәйкестірілуі керек. Бұл жұмысты келісім бойынша жобалау ұйымы орындайды. Жобалау ұйымы жобаға қатысты келесі жұмыстарды орындауы керек:
- іргетас пен жерасты шаруашылығының көлемін, орналасу тереңдігін анықтайды;
- сумен қамту, канализация, жылумен қамту, энергоқамтылу және байланыс желілеріне қосылу түйіндері мен жолдарын құрастырады;
- сыртқы қабырғалар қалыңдығы мен жылыту қабатының, қоршау құрылымдарының қалыңдықтарын нақтылайды, жылыту және желдету құрылғыларының типтерін климаттық жағдайларға сәйкес анықтайды;
- жобаның жұмыс сызбаларына қажетті өзгертулер енгізеді. Жобалау ұйымы сметалық құжаттар да толтырады.
Типтік смета негізінде жергілікті бағаларды ескере отырып толтырылып, дайындалатын жайттар:
- ветери - нариялық мекеме құрылысының техникалық жобасына мәлімдемелік смета;
- жекелеген нысандар құрылысына сметалық есептеулер;
- әр нысан үшін құрал-жабдықтар алуға қатысты сметалар мен оны өткізу жұмыстарына қажетті құны.
Құрылыс жұмыстары сапасын техникалық бақылауға алу ісін тапсырыс-беруші тарап мамандары өткізеді. Орындалған жұмыстар сапасы мен сызбаларға сәйкесуі жермен жасалатын жұмыстардан бастап құрылыстың әр кезеңдерінде тексеріліп отырады. Пайдаланымға жаңадан салынған ветеринариялық нысандарды қабылдап алу кезінде арнайы ережелер басшылыққа алынады. Қабылдап алу үшін жұмыс комиссиясы құрылады, оның құрамына ветеринариялық мекеме басшысы, бас мердігер, қосалқы мердігерлік ұйым өкілдері, бас жобалаушы ұйым өкілі, қалалық санитарлық-эпидемиологиялық стансасы, өрт қауіпсіздігін қадағалау органдары, аудандық кәсіподақ ұйымының техникалық инспекциясы ұйымының өкілдері кіреді.Жұмыс комиссиясы орындалған құрылыс және монтаждау жұмыстарының сапасы мен сәйкестілігін, еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі, жарылыс қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау шараларын орындалуын тексереді. Комиссия сонымен қатар жекелеген құрылымдарды, ғимараттар мен құрылымдардың түйіндерін тексеріп, нысанды мемлекеттік қабылдау комиссиясына ұсыну үшін қабылдап алады.
Малдәрігерлік ұйым жұмыс комиссиясына барлық қажетті құжаттарды ұсынады, ол мына құжаттар:
- шын мәнінде орындалған жұмыстардың сәйкесуі жайында белгілер салынған құрылыстың жұмыс сызбаларының жинақтары;
- ветеринариялық мекеме құрылысындағы материалдардың, құрылымдардың, бұйымдардың сапасын куәлендіретін техникалық паспорттар мен өзге құжаттар;
- жабық жұмыстарды растайтын акттер мен жекелеген құрылымдарды аралық қабылдау акттері;
- монтаждалған жабдықтарды, ішкі суық және ыстық сумен қамту, канализация, газбен қамту, жылыту, желдету, электржабдықталуы мен электржелілері, телефонизация және радиофикациялау жүйелерін сынақтан өткізу акттері;
- жұмыс өткізілуін бақылау журналдары мен жобалау ұйымдарының авторлық қадағалау журналдары.
Осы аталған құжаттардың барлығы ветеринариялық мекеме басшысында қалады. Жұмыс комиссиясы атап көрсеткен кемшіліктерді жойған соң құрамында тапсырыс беруші өкілі, бас ветеринар дәрігері, бас мердігер өкілі, аудандық атқарушы орган өкілі, бас жобалаушы, санитарлық және өрт қауіпсіздігі органдарының өкілдері бар мемлекеттік комиссия тағайындалады.Мемлекеттік комиссия тексерістен кейін ветеринариялық мекемені пайдаланымға қабылдау жөнінде акт толтырады.
3.Ветеринариялық жұмысты экономикалық талдаудың маңызы
Ветеринариялық шаралар малдан неғұрлым мол және сапалы өнім алуға бағытталады.Олардың мал шаоуашылық өнімдерін өндіруге ықпалын зерттейтін ғылым саласын ветеринариялық шаралар эконмикасы деп атайды.Малдардың ауруларға,өлім-жітімге ұшырауын төмендететін,олардың өнімдері сапасын жақсартатын ветеринарлық шаралардың экономикалық тиімділігі барынша жоғары болатын шараларды анытап ,өндірісте қолдануға мүмкіндік береді.Бұл мәселенің шешімдерін табу нарықтық экономика жағдайында арта түсіп отыр.Осыған орай,шаралардың тиімділігін арттырудың әлі ашылмаған,тың мүмкіндіктерін табу;аурулар келтіретін экономикалық зиянды зерттеу;ветеринарлық шараларды өндіріске енгізудің экономикалық тиімділігін бағалау;емдеу мен алдын алу шараларының жаңа әдістерін әзірлеуге қолғабыс ету,вет жұмысты ұйымдастыру мен жоспарлау тәсілдерін жетілдіру,бұл ғылвым саласындағы шешімін табатын негізгі мәселелерге жатады.
4 билет
1.Мемлекеттік ветеринариялық органдар. Елімізде малдәрігерлігі мемлекет тарапынан құрылады. Сондықтан барлық вет органдар, мекемелер сай келгенде мемлекеттік ветға жатады. Олардың барлығы АШм-нің жүйесіне кіреді. Мемлекеттік ветға ерекше міндеттер жүктелген, арнайы құқықтар берілген.Сондықтан ол ветшараларды жоспарлауда, ұйымдастыруда жетекші рөл атқарады. Ол жалпы мемлекеттік ведомства аралық қызмет ретінде вет саласында мемлекет саясатын жүргізіп, оның мүддесін қорғайды. Өз жұмысын атқару барысында ол ведомстволар мен министрліктерге тәулді емес, құзыры жүретін аймақта эпизоотиялық жағдайды обьективті түрде бағалап, мал шаруашылығының ветеринариялық сәттілігін қамтамасыз ететін шешімдерді өз билігімен қабылдайды. Мемлқ ветң, мамандарды сұрыптап, тиісті орындарға тағайындауға, қаражат қорларын шоғырландырып, эпизоотиялармен күрестің шешуші бағыттарына жұмсауға құқы бар.Сауықтыру шараларын нәтижелі жүргізу үшін және вет препараттарды өндіру, жарамдылығы мен сапасын анықтауға ол ғылыми мүмкіншілікті пайдаланып, білікті ғылым қызметкерлерін тартуға құқықты.
2.Малды күтіп бағуға ветеринарлық санитарлық бақылау ұйымдастыру. Шаруашылықтағы вет-сан бақылауды сол шаруашылықтың дәрігерлері күнделікті жүргізеді.Шын мәнісінде, бұл бақылау,сақтандырушы ведомстволық бақылау не шаруашылықтың өз тарапынан жасалатын іс, бірақ мұндағы бақылауды ветны мемлекет тарапынан басқарушы жергілікті органдардың және мекемелердің қызметкерлері де жүргізіп отырады.Шаруашылықтағы малды күтіп бағуға ветеринарлық санитарлық бақылау жүргізгенде, мамандар, малды талапқа сай күтіп-бағу, азықтандыру, суару, пайдалануға қажетті обьектілердің барлығына сан-гигиеналық сарапқа салып, жарамдылығына баға береді. Мұндай сарап ауа, су, топырақ, азық-жем, қоражай және т.с.с обьектілерге беріледі. Бақылау нәтижесінде тиісті вет-сан шаралар тағайындалады. Олар беті ашылған кемшіліктерді жоюға, қоршаған орта обьектілерінің малдың жай-күйіне кері әсер етуін тоқтатуға бағытталады.Шаруашылықтарда мал фермаларының, т.б обьектілердің құрылысын салуға да бақылау жүргізіледі. Оны құрылыс алаңына жер бөлгеннен бастап, құрылыс аяқталып, пайдалануға берілгенше жүргізеді. Бақылау барысында санқ қоршау, дезинфекциялаушы бөгеттер және вет-сан бөгет пункті болуына көңіл аударады.
3.Ветеринариялық шаралардың экономикалық тиімділігін бағалау әдістемесі. үшін нақты экономикалық шығын мен шараларды жүргізуге жұмсалған шығын, осы 2 көрсеткішпен қатар келуіне жол берілмеген шығын, экономикалық тиімділіктің жалпы сомасы 1 тг шығынға келетін экоқ тиімділіктің үлесі сияқты шамаларды анықтау үшін қажет.Шаралар жүргізу нәтижесінде келуіне жол берілмеген шығын-малдың ауруға ұшырау, өлім-жітімге ұшырау, аурулар келтіретін экономикалық зиян, ветқ шығындар коэффициенттері негізінде анықталады. Бұл коэффициенттер шаруашылықтарда жұқпалы аурулар шыққан не жұқпалы емес аурулар тіркелген кезде зерттеу жүргізу арқылы, сондай-ақ эксперименттік деректер бойынша анықталады. Ауруға ұшырау коэффициенті ауру шыққан кезінде вет шаралар жүргізілмеген табындарда аурудың табиғи жағдайда таралу деңгейін сипаттайды. Оны шаруашылық, аудан, облыс, республика көлемінде ауруға ұшыраған мал санын сол ауруға бейім мал санына бөлу арқылы табады. Өлімге ұшырау коэффициенті өлген мал санының ауруға ұшыраған мал санына қатынасын білдіреді.Шаруашылық бойынша алдын алу, сауықтыру, емдеу жұмыстарының нәтде келуіне жол берілмеген экоқ шығынды анықтау тәсілдері әр түрлі болады. Ол аурулардың қауіптілігі жән соған байланысты келтіретін шығын біркелкі болмауына байланысты.
5 билет
1. Республикалық, облыстық, қалалық ветеринариялық қызметтер
Қаладағы вет қызмет.Қалаларда және қала типті ірі елді мекендерде халықтың 50-60% қоныстанған.Қала тұрғындары үй жануарларын,кейбіреулері ауыл шаруашылық мал түліктерін ұстайды.Кейде бұл малдардың санын толық е өңдеуші кәсіпорындарға,сепке алу да қиынға түседі.сонымен қатар қаладағы өңдеуші кәсіпорындарға,базарларға ауыл шаруашылық аймақтардан,шетелдерден мал және мал текті өнімдер мен шикізаттар көптеп келіп түсіп жатады.Мұның өзі мал және мал шикізаттар көптеп келіп түсіп жатады.Мұның өзі мал және мал өнімдерінің халық тығыз қоныстанған шағын аумақта шоғырланып соның салдарвынан жұқпалы аурулардың туу,тағамдық өнмдердің залалдану ықтималдығын арттыра түседі.Нарықтық экономикалық байланыстардың дамуы қала ішіндегі мал және оның өнімдеріне байланысты өндірістік,сауда-саттық үрдістердің қарқындай беретінін және вет қызметтің жауапкершілігі арта түсетінін көрсетіп отыр.Сондықтан,жалпы қаланың және мал шаруашылығы өнімдерін қабылдаушы ,сақтаушы,өңдеуші және сатушы кәсіпорындардың вет сәттілігін қамтамасыз ету үшін сондай-ақ қала шеңберіндегі малдарды вет көмекпен қамту үшін ауыл шаруашылық вет қызметтен бөлек,арнайы қалалық вет қызмет жүйесі құрылған.Бұл жүйеге мемлекеттік вет мекемелер,ведомствалық және жекеменшік кәсіпкерлік вет қызмет құрылымдары кіреді.
Облыстық вет қызмет. Облыс бойынша ветеринарияны басару атарушы өкімет органы-облыстық әкімшілікке жүктелген.Бұл жұмысты әкімшілік өзіне тікелей бағынышты облыстық ауыл шаруашылығы департаменті құрамындағы ветеринария комитетіне сүйеніп,іске асырады .комитет әкімшілік тұрғысынан жергілікті өкіметке бағынады,ветеринария мәселелері бойынша ветеринарияның республикалық ветеринария комитеті бекіткен ережеге сәйкес жүргізіледі. Облыстық ветеринария комитеті облыс көлеміндегі шаруашылықтардың,ұйымдардың,бірлест іктердің,компаниялардың,акционерлік қоғамдардың,кәсіпорындардың ведомстволық вет қызметтерінің және жекеменшік кәсіпкерлік вет қызметтің жұмысына басшылық етуге міндетті.Вет ісін басқарумен қатар,вет комиеті облыс аумағында мемлекетік вет бақылау жүргізіп,вет туралы заң мен нормативтік құжаттардың орындалуына,мал шаруашылығының вет-сан жақсаруына жауапты болады.Облыстық вет комитеті ветеринарияның ғылыми және практикалық жетісіктерін насихаттайды,вет жұмысты тіркеу,есеп беру,іс қағаздарын жүргізуді ұйымдастырып,статистикалық деректер жинайды.
2.Малға, мал азығына, суға ветеринариялық санитариялық бақылау ұйымдастыру.Жұқпалы аурулардан алдын ала сақтандыру мен ондай ауру туған күнде індет ошақтарында төтенше шаралар қолдану үшін барлық шаруашылықтардағы қолда бар мал (меншік тегіне қарамастан) ұдайы мемлекеттік, ведомстволық және жекеменшік-кәсіптік ветеринария мамандарының бақылауында болуы тиіс. Бұл бақылау күнделікті клиникалық байқау тәсілдерімен, ал күдікті жағдайда арнайы диагностикалық зерттеулер арқылы жүргізіледі.
Ферманың ветеринарлық-санитарлық ортасының ойдағыдай болуы және мал денсаулығы мен өнімдерінің санитарлық сапасы ондағы санитарлық тәртіпке байланысты. Бұл үшін тиісті ветеринарлық-санитарлық шаралар фермада, оны қоршаған ауқымда жүргізілетіні белгілі. Міндетті түрде жүргізетін шараларға мал тұратын, серуендейтін орындарды тазалау, дезинфекциялау, дезинфекциялаушы бөгеттер қою, айына 2 рет ветеринарлық-санитарлық (тазалық) күн ұйымдастыру және т.б. жатады.
Мал азығына санитарлық баға беру оларды дайындау маусымында, сақтау және қолданар алдында өңдеу, малға беру кезінде берілуге тиіс. Сапасы жарамсыз азықтарды қолдануға тиым салынады және бұл туралы фермерлерге, шаруа қожалығы иелеріне, ірі шаруашылық басшыларына да жедел тұжырым беріледі.
Мал ішер су және су көздері, суаттар да үнемі бақылауда болады. Белгілі мерзім өткен сайын санитарлық сарап жасалып баға беріледі. Қажет болғанда, суды бактериологиялық, химиялық зерттеуден өткізеді.
Санитарлық баға берумен қатар азықтандыру, суарудың гигиеналық ережелерін орындау, сақтауға да үнемі бақылау жүргізіледі.
3.Шаруашылықта жүргізілген ветеринариялық шаралар және ғылым жетістіктерін өндіріске енгізудің экономсикалық тиімділігі деп- келуіне жол бермеген экономикалық зиянңын, қосымша алынған өнімдердің және өнім сапасын жақсарту арқылы алынған түсімдердің, жұмыста жаңа жарақаттар мен қолдану арқылы үнемделген вет шығындардың ақшалай құны қосындысынан вет шығын айырмасын айтады. Экономикалық өнімділікті жеке мал шаруашылық кәсіпорын , аудан, облыс, Республика бойынша анықтауга болады. Есептеу мақсатында байланысты болжамдалган жоспарланған және нақты экономикалық тиімділік ақталған ғылыми зерттеу жүмыстары бойынша ғылыми ұсыныстарды негіздеу ұшін анықталады. Жоспарланған экономикалық тиімділікті вет шаралардың жылдық немесе келешеек жоспарларын құрғанда анықтайды. Нақты экономикалық тиімділікті мал шаруашылыгы касипорынын , ауданда, облыста, республикада орындалған вет шаралары нәт бойынша анықтайды.
Шаралардың 1 теңге шығынға шаққандағы эконоимикалық тиімділігі- жүргізуге жұмсалған вет мамандары мен жұмысшылардың жеке мат ериалдық шығындардың өзінөзі ақтау дәрежесін білдіреді.
6 билет
1. Республикалық, облыстық, қалалық ветеринариялық қызметтер
Қаладағы вет қызмет. Қалаларда және қала типті ірі елді мекендерде халықтың 50-60% қоныстанған.Қала тұрғындары үй жануарларын,кейбіреулері ауыл шаруашылық мал түліктерін ұстайды.Кейде бұл малдардың санын толық е өңдеуші кәсіпорындарға,сепке алу да қиынға түседі.сонымен қатар қаладағы өңдеуші кәсіпорындарға,базарларға ауыл шаруашылық аймақтардан,шетелдерден мал және мал текті өнімдер мен шикізаттар көптеп келіп түсіп жатады.Мұның өзі мал және мал шикізаттар көптеп келіп түсіп жатады.Мұның өзі мал және мал өнімдерінің халық тығыз қоныстанған шағын аумақта шоғырланып соның салдарвынан жұқпалы аурулардың туу,тағамдық өнмдердің залалдану ықтималдығын арттыра түседі.Нарықтық экономикалық байланыстардың дамуы қала ішіндегі мал және оның өнімдеріне байланысты өндірістік,сауда-саттық үрдістердің қарқындай беретінін және вет қызметтің жауапкершілігі арта түсетінін көрсетіп отыр.Сондықтан,жалпы қаланың және мал шаруашылығы өнімдерін қабылдаушы ,сақтаушы,өңдеуші және сатушы кәсіпорындардың вет сәттілігін қамтамасыз ету үшін сондай-ақ қала шеңберіндегі малдарды вет көмекпен қамту үшін ауыл шаруашылық вет қызметтен бөлек,арнайы қалалық вет қызмет жүйесі құрылған.Бұл жүйеге мемлекеттік вет мекемелер,ведомствалық және жекеменшік кәсіпкерлік вет қызмет құрылымдары кіреді.
Облыстық вет қызмет. Облыс бойынша ветеринарияны басару атарушы өкімет органы-облыстық әкімшілікке жүктелген.Бұл жұмысты әкімшілік өзіне тікелей бағынышты облыстық ауыл шаруашылығы департаменті құрамындағы ветеринария комитетіне сүйеніп,іске асырады .комитет әкімшілік тұрғысынан жергілікті өкіметке бағынады,ветеринария мәселелері бойынша ветеринарияның республикалық ветеринария комитеті бекіткен ережеге сәйкес жүргізіледі.Облыстық ветеринария комитеті облыс көлеміндегі шаруашылықтардың,ұйымдардың,бірлест іктердің,компаниялардың,акционерлік қоғамдардың,кәсіпорындардың ведомстволық вет қызметтерінің және жекеменшік кәсіпкерлік вет қызметтің жұмысына басшылық етуге міндетті.Вет ісін басқарумен қатар,вет комиеті облыс аумағында мемлекетік вет бақылау жүргізіп,вет туралы заң мен нормативтік құжаттардың орындалуына,мал шаруашылығының вет-сан жақсаруына жауапты болады.Облыстық вет комитеті ветеринарияның ғылыми және практикалық жетісіктерін насихаттайды,вет жұмысты тіркеу,есеп беру,іс қағаздарын жүргізуді ұйымдастырып,статистикалық деректер жинайды.
2.Асыл тұқымды мал сатып алуға ветеринариялық бақылау.Асыл тұқымды және қолданатын жануарларды сатып алу кездеріндегі ветеринариялық-санитарлық қадағалау органдарының басты міндеті сатылып алынатын жануарлардың ветеринариялық саулығын қамтамасыз ету болып табылады. Бұл талап жануарларды пайдаға асыру ісімен айналысатын шаруашылықтарға қойылады. Олар жұқпалы аурулардан сау болулары керек. Сау емес шаруашылықтардан жануарлар сатып алуға болмайды. Бұл жағдайда ветеринариялық қадағалауды ветеринариядағы мемлекеттік басқару органдарының және тиісті әкімшілік аймақтардың, жоғары тұрған ветеринариялық органдардың мемлекеттік ветеринария ,3602
мамандары жүргізеді. Сатылып-алынатын жануарлар асыл тұқымдық және өндірістік мақсатта жануарларды таңдау, сату және шаруашылық аралық алмасуына қатысты бекітіліп көрсетілген ветеринариялық ережелерге сәйкес ветеринариялық өңдеулерге жүгіндірілуі керек.
Жалпы қолданылатын жануарларды ветеринариялық өңдеулермен қатар қандай да бір аумақтағы эпизоотиялық ахуалды ескере отырып қосымша өңдеу түрлері де енгізілуі мүмкін. Мұндай шешімді ветеринариядағы мемлекеттік басқару органдарының аудандық немесе облыстық органдары қабылдайды.
3.Мал ауруынан, өлім жітімнен, оларды шарасыздан союдан, жарамсыздыққа шығарудан келетін экономикалық шығынды есептеудің негізгі қағидалары. Жануарларды лажсыз союға шаруашылыққа қызмет көрсететін немесе мемлекеттік мекеменің ветеринар дәрігерінің рұқсатын алған соң болады. Осы кезде сою мен ұшаны бөлектеудің ветеринариялық-санитарлық талаптары қатаң сақталуы керек. Лажсыз сойылған жануар еттерін міндетті түрде бактериологиялық, ал қажет болған жағдайда биохимиялық және токсикологиялық зерттеулерге жүгіндіреді. Бұл зерттеулердің нәтижелері негізінде ветеринар дәрігері етті сату үшін жарамды, шартты түрде жарамды немесе жарамсыз деп таниды. Жарамды ет тағам ретінде пайдалануға жіберіледі, шартты жарамды деп танылғанын заласыздандырады, ал жарамсызын өтелдейді немесе жояды.
Мал ауырғанда өлім жітімге ұшырауы мүмкін көптеген жағдайда емдеу үшін қажетті керек-жарақтын болмауынан кейде аурудың одан әрі таралуын тоқтатумақсатымен , оларды лажсыздан союға тура келедң.
Ш1=М*С*Б-Сф
Мундағы М- олген,лажсыздан сойылған немесе жойылган мал саны , бас .
С-жыныстык жавстык топтарына қарай малдың орташа тірі салмағы ,кг. Б-өнім бірлігінің сатылуы бағасы алынған түсім құны, теңге.
Жасы 6 айға дейінгі бұзау, 4айға дейінгі қозы , торайлардың өлімінен , лажсыз сойылуынан немесе жойылуынан болатфн экономикалық зиян олардың сатылу бағасымен алынған құнынан артық болады. Себебі, төл туғанша және ол туғаннан шығысқа шыққанша өсіру кезінде көптеген еңбек және материалдық шығындар жұмсалады. Осындай жағдайда зияннын бұл түрін анықтау үшін төлдін туған күнгі құнын және туғаннан шыгын шыққан кунге дейін қосқан тірі салмагы құнын қоса отырып есептейді.
7 билет
1.Ветеринария саласындағы өкілетті мемлекеттік органның функциялары Функциялары:
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіп кешенін тұрақты дамыту, өнімді көтеру бойынша бағдарламаларды әзірлеу;
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес агроқұрылымдарға және кәсіпорындарға ауыл шаруашылық өнімді қайта өңдеуге, экономикалық бизнес-жоспарды және мемлекеттік несиелеу бағдарламалары арқылы несиелеуді ұйымдастыруға жәрдемдесу;
аграрлық секторда ауылшаруашылық өнімдерін сату саласында нарықтық құрылымдардың және бәсекелестіктің қалыптасуы мен дамуына, сондай-ақ агросервисті енгізуге көмектесу;
ауыл шаруашылығы өндірісіне және ауыл шаруашылығы өнімін қайта өндеуге жаңа техника және прогрессивті технологияларды енгізу;
ауыл шаруашылығын техникалық қайта жабдықтауға қатысу;
ауыл шаруашылығындағы жергілікті және шетелдік жетістіктерді зерделеу және насихаттау;
осы заманғы шетел технологияларын сатып алуды ұйымдастыру мәселелері бойынша өз құзыреті шегінде сыртқы экономикалық байланыстарды жүзеге асыру;
ауданның агроөнеркәсіп кешенінде инвестициялық саясатты жүзеге асыруға қатысу;
ауданның әлеуметтік-экономикалық дамыту, ауылдағы инвестициялық саясат және әлеуметтік сала бағдарламаларын әзірлеуге қатысу;
ауданның барлық тауар өндірушілерінің дамуы үшін ауылшаруашылығы нарығын реттеу механизмін құруға және қажетті экономикалық жағдайлар туғызуға және оларды құқықтық қамтамасыз етуге жәрдемдесу;
экономикалық және статистикалық ақпаратты талдауды және жинастыруды, тұтынушылар сұранысын, өткізу нарығының жағдайын (маркетингтік зерттеу) талдауды жүзеге асырады, ауылшаруашылық өнімдерін тұтынушылар мен өндірушілердің байланыстарын іске асыруға, өнімді сыртқа шығару жөнінде ұсыныстарды дайындауға қатысуға жәрдемдеу;
ауыл шаруашылығы өндірісінің әлеуметтік-экономикалық дамыту және қайта өңдеуші агроөнеркәсіптің орта мерзімдік жоспарын әзірлеуге қатысу;
ауданның аграрлық секторы өндірістік қызметінің жағдайын талдауды жүзеге асыру;
ауылдык елді мекендерде кәсіпкерлік қызметінің белсендігін жандандыру, инвестиция тарту, шығарылатын өнімдердің көлемін көбейту, ассортиментін кеңейту және сапасын көтеру жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру;
ауылшаруашылығы өндірісін кадрлармен қамтамасыз етуді жақсарту жөнінде шаралар кешенін және ауылшаруашылығы құрылымдарының басшылары мен мамандар құрамының сапалы және сандық мониторингін жүзеге асыру;
ауыл шаруашылығы өндірісінің әлеуметтік-экономикалық дамыту және қайта өңдеуші агроөнеркәсіптің орта мерзімдік және стратегиялық жоспарын әзірлеуге қатысу;
пестицидтерді (улы химикаттарды) зиянсыз ету жұмыстарын мүдделі мемлекеттік органдармен ұйымдастыру;
фитосанитарлық зиянды организмдер жөніндегі мониторинг өткізу бойынша жеке және заңды тұлғаларға әдістемелік көмек көрсету, өсімдіктерді корғау саласында тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізу және ұйымдастыру;
фитосанитария шаралары және өсімдіктерді қорғау саласында нормативтік құқықтық актілер туралы ақпаратты мүдделі тұлғаларға ұсынуды қамтамасыз ету және ұйымдастыру;
тыйым салынған объектерді таратуды есепке алу және мүдделі тұлғаларға ақпарат ұсыну;
орталық уәкілеттік орган белгілеген нормативтерге сәйкес бірінші, екінші және үшінші түрлі тұқымды тарату және өндіру квотасын тұқым шаруашылығы арасында бөлу;
тракторларды және олардың базасында жасалған өздігінен жүретін шассилер мен механизмдерді, монтаждалған арнаулы жабдығы бар тіркемелерді қоса алғанда, олардың тіркемелерін, өздігінен жүретін ауыл шаруашылық, мелиорациялық және жол-құрылысы машиналары мен механизмдерін, сондай-ақ өткізгіштігі жоғары арнайы машиналарды мемлекеттік тіркеу нөмірі белгілерін бере отырып, мемлекеттік тіркеуге және қайта тіркеу бойынша мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді;
тракторлар және олардың базасында жасалған өздігінен жүретін шассилер мен механизмдерге, монтаждалған арнаулы жабдығы бар тіркемелерді қоса алғанда, олардың тіркемелері, өздігінен жүретін ауыл шаруашылық, мелиорациялық және жол-құрылысы машиналары мен механизмдеріне, сондай-ақ өткізгіштігі жоғары арнайы машиналарға жыл сайынғы мемлекеттік техникалық байқау жүргізу мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді;
кепілдік тракторы және олардың базасында жасалған өздігінен жүретін шассилер мен механизмдерге, монтаждалған арнаулы жабдығы бар тіркемелерді қоса алғанда, олардың тіркемелері, өздігінен жүретін ауыл шаруашылық, мелиорациялық және жол-құрылысы машиналары мен механизмдеріне, сондай-ақ өткізгіштігі жоғары арнайы машиналарға мемлекеттік тіркеу туралы куәліктерді беру және тіркеу жөнінде мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді;
тракторлар және олардың базасында жасалған өздігінен жүретін шассилер мен механизмдерді, монтаждалған арнаулы жабдығы бар тіркемелерді қоса алғанда, олардың тіркемелері, өздігінен жүретін ауыл шаруашылық, мелиорациялық және жол-құрылысы машиналары мен механизмдерін, сондай-ақ өткізгіштігі жоғары арнайы машиналарды сенімхат бойынша басқару куәлігі бар тұлғаларды тіркеу бойынша мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді;
2.Асыл тұқымды мал сатып алуға ветеринариялық бақылау Жануарларды сатып алу кезіндегі ветеринариялық-санитарлық қадағалау
Асыл тұқымды және қолданатын жануарларды сатып алу кездеріндегі ветеринариялық-санитарлық қадағалау органдарының басты міндеті сатылып алынатын жануарлардың ветеринариялық саулығын қамтамасыз ету болып табылады. Бұл талап жануарларды пайдаға асыру ісімен айналысатын шаруашылықтарға қойылады. Олар жұқпалы аурулардан сау болулары керек. Сау емес шаруашылықтардан жануарлар сатып алуға болмайды. Бұл жағдайда ветеринариялық қадағалауды ветеринариядағы мемлекеттік басқару органдарының және тиісті әкімшілік аймақтардың, жоғары тұрған ветеринариялық органдардың мемлекеттік ветеринария мамандары жүргізеді. Сатылып-алынатын жануарлар асыл тұқымдық және өндірістік мақсатта жануарларды таңдау, сату және шаруашылық аралық алмасуына қатысты бекітіліп көрсетілген ветеринариялық ережелерге сәйкес ветеринариялық өңдеулерге жүгіндірілуі керек.
Жалпы қолданылатын жануарларды ветеринариялық өңдеулермен қатар қандай да бір аумақтағы эпизоотиялық ахуалды ескере отырып қосымша өңдеу түрлері де енгізілуі мүмкін. Мұндай шешімді ветеринариядағы мемлекеттік басқару органдарының аудандық немесе облыстық органдары қабылдайды.
3.Жануарлардың жұқпалы емес және жұқпалы аурулары кезіндегі ветеринариялық шаралардың зкономикалық тиімділігін анықтау
Жалпы профилактикалық шаралар ветеринариялық шаралар жүйесінің маңызды тізбегі болып табылады, олар жануарлардың жұқпалы және жұқпалы емес ауруларының алдын алуға бағытталынады.
Жалпы профилактикалық шараларға жануарларды жеткілікті мөлшерде сапалы азықпен, қалыпты микроклиматы бар қора-жайлармен қамтамасыз ету, ветеринариялық-санитарлық ережелерді ұстана отырып тиісті деңгейде бағып күту, азықтар мен судың сапасын бақылау, қоректік заттардың, витаминдердің, микро- және макроэлементтердің, пестицидтердің, уыттық заттардың, қышқылдылықты т.б. зертханалық зерттеу т.б. жатады. Нормадан кез-келген ауытқулар метаболизм бұзылуына, ауруларға деген төзімділігінің төмендеуіне әкеліп соғады, ол өз алдына өнімділік төмендеуіне, түрлі этиологиядағы аууурулар пайда болуына, жануарлардың өлім-жітімге ұшырауына әкеліп соғады.
Сол себептен фермаларда, түрлі меншік иеліктеріндегі шаруашылықтарда, аумақтық мемлекеттік ветеринариялық мекемелерде жұмыс жасайтын ветеринария мамандары Қазақстан Республикасының Ветеринария туралы Заңын басшылыққа ала отырып жануар иелерінің өз иеліктеріндегі жануарлардың денсаулығын, дамуын және олардан алынатын өнімдердің жоғары деңгейде болуын қамтамасыз ететін жалпы профилактикалық шаралардың қатаң орындалуын қамтамасыз етіп, қадағалаулары керек.
Жануар ауруларын профилактикалаудың маңызды шарты малшаруашылық нысандарының, жануар текті өнімдер мен шикізаттарды қайта өңдеу, сақтау мекемелерінің ветеринариялық-санитарлық жағдайын жүйелі түрде мониторинглеу болып саналады.
Мемлекеттік, ведомствалық, жеке кәсіпкерліктегі ветеринариялық қызметтің барлық деңгейлерінің басты да тұрақты міндеттерінің бірі - өздері қызмет көрсететін шаруашылықтардың, малшаруашылығы нысандарының олармен шектесетін аумақтардың ветеринариялық-санитарлық және эпизоотиялық жағдайын зерттеп білу. Бұл үшін қоршаған ортаның - жайылымдардың, тұрақ орындарының, су көздерінің, қора-жайлардың, ветеринариялық-санитарлық нысандардың т.б. санитарлық жағдайы зерттеледі. Бұл джануарлар организміне кері әсерін тигізетін және аурулар байқалып таралуына ықпал ететін факторларды айқындау мүмкіндігін беретін болады.
Эпизоотиялық ахуал туралы ақпараттарды түрлі ақпарат көздерінен алуға болады. Бұл статистикалық деректерді жинақтау, ветеринария мамандарының хабарланымдары, орын-орындардағы жағдаймен тікелей танысу, шаруашылықтар мен өзге нысандарды зерттеу т.б.
Ветеринария мамандары өз аумақтарындағы жануарлардың жұқпалы ауруларының өңірлік эпизоотологиясын, олардың байқалу ерекшеліктерін, эпизоотиялық қауіпін, мерзімділігін, кезеңділігін, табиғи ошақтылығын зерттеулері керек. Жұқпалы емес патологияларды профилактикалау үшін табиғи биогеохимиялық аймақтарды, сонымен қатар, адамдардың ойланбай жасаған олқылықтары салдарынан туындалатын экологиялық қауіпті ошақтарды білу аса маңызды.
Табиғи-ошақтық аурулармен күресу шараларын құрастыру үшін табиғи ошақ құрылымын, ауру резервуары мен көздерін, жабайы жануарлар фаунасы мен жабайы табиғат ортасында инфекциялық аурулар қоздырушыларының сақталуына ықпалын тигізетін тағамыдық-азықтанымдық байланыстардың құрылымын жан-жақты зерттеу қажет.
Ветеринариялық-санитарлық және эпизоотологиялық зерттеулер тиісті акттермен толтырылады, онда зерттеу нәтижелерімен қатар қорытындылар жасалынып, анықталынған кемшіліктерді жою бойынша нақтылы ұсыныстар беріледі. Ветеринариялық ережелердің бұзылуына қатысты барлық жағдайлар сол орындарда талқыланып, тиісті шаралар жасалуы керек.
8 билет
1.Аудандағы ветеринариялық мекемелер және олардың атқаратын қызметтері
Аудандық ветеринарлық қызмет - республикамыздағы ветеринария ісінің негізгі буыны. Оның қызметіне республика бойынша жүргізілетін шаралардың 80-90%-і келеді. Ауылдық жерде ветеринария мамандарының 70%-не жуығы жұмыс істейді.
Аудандағы ветеринарлық қызметтің ұйымдастыру құрамына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1. Кіріспе, Ветеринариядағы менеджмент пәні және оның мақсаты мен міндеттері.
Ветеринарлық ғылымдар қатарындағы ветеринарлық менеджмент - арнайы ғылыми деректерді біріктіруші ғылым саласы болып табылады. Ғылым саласы ретінде оның мақсаты - мал өсіруші шаруашылықтарда ет-сүт, мал текті өнімдер, шикізат даярлаушы, сақтаушы, өңдеуші кәсіпорындарда, көлікте, халық шаруашылығының басқа да салаларында малдәрігерлік қызмет көрсетуді ұйымдастыру, ветеринарлық шаралардың экономикалык тиімділігін және ветеринария мамандарының жұмыс атқаруының негізгі формалары мен әдістерін зерттеу. Сонымен қатар мемлекеттік, ведомстволық және жеке кәсіпкерлік ветеринарлық қызметтің негізгі құрылымы мен заңдылықтарын зерттеуге бағытталған. Ветеринариялық менеджментті нашар жүргізу - шаруашылық ісінің бұзылуына, малдан алынатын өнім сапасының төмендеуіне, мал басының кемуіне және әр түрлі індет ошақтарының пайда болуына әкеп соқтырады.
Республикадағы ветеринарлық менеджменттің жағдайы әлеуметтік- экономикалық факторларға байланысты. Оған жататындар: қоғамдық құрылыс, өндіріс деңгейі, ғылым мен мәдениеттің дамуы, жоғары және арнаулы орта ветеринарлық білім беру орталықтары, ветеринарлык мекемелерді, өнеркәсіпті және ауыл шаруашылығын білікті мамандармен қамтамасыз ету, сонымен қатар материалдық- техникалық жағынан дұрыс жабдықтау. Нарықтық экономика киыншылығына қарамастан, мемлекеттік деңгейде ветеринарлық менеджментті жақсарту барысында әр түрлі жұмыстар жүргізілуде.
Пән құрамында ветеринарлық зандылық жинағының негізгі қағидалары, ветеринарлық істің экономикасы мен статистикасы, ветеринарлық-санитарлық бақылау ұйымдастыру, ветеринарлық қызметті жабдықтау, құрылыс салу, іс қағаздар жүргізу және тағы басқа тараулар бар.
Пән тарауының әрқайсысында өзіне тән ветеринарияның ұйымдастыру-экономикалық іс-әрекеті мәнісі, қыры, сипаты қаралады.
Ветеринарлық менеджмент пәні ветеринарлық зандылық қағидаларына сәйкес мал шаруашылығында ветеринарлық қызмет көрсетуді; ветеринарлық мекемелер мен қызмет топтарының жұмыс тәсілдері мен формаларын, ветеринария мамандары мен азаматтардың ветеринарлық қызмет көрсету барысындағы өзара карым-қатынасын; сүт өндіру, шошқа өсіру, мал бордақылау, құс фабрикаларында ветеринарлық қызмет көрсету ерекшеліктерін, мемлекеттік және ведомстволық ветеринария мамандары жұмысын нормалауды және еңбекақы төлеуді зерттейді.
Ветеринариялық менеджмент деп, малды аурудан сақтандыру, емдеу, одан санитарлық тұрғыдан сапалы өнім алу, адамды зооантропоноздардан сақтау сияқты мемлекеттік, шаруашылық, қоғамдық шаралар кешенін айтады.
Ветеринариялық менеджменттің арнайы шаралар жүйесі ретінде халықшаруашылық немесе экономикалық зор маңызы бар, мәселен, ветеринарлық қызметтің тікелей қатысуымен мал ауруларынан сақтандыру, малдан сапалы өнім алу қамтамасыз етіледі Осының өзі-ақ бұл істің экономикалық маңызын көрсетеді.
Ветеринариялық менеджментке қорғаныстық мағына да береді. Мәселен, шекарадағы экспорттық-импорттық тауар алмасу кезінде елімізді шет елдерден қауіпті жүқпалы мал аурулары
2.Базарлардағы ветеринариялық санитариялық қадағалауды ұйымдастыру
Базарда сатылатын мал өнімдері мен шикізаттарына ветсансарап жасау - арнаулы ветсансарап лабораториясының міндеті. Лаборатория, сонымен қатар, мал өнімдерін сату жөне сақтау орындарының санитарлық жағдайын қадағалайды. Ол қалалық ветеринарлық станцияның немесе аудандық ветеринарлық лаборатория қарамағында болады.
Ветсансарап лабораториясы арнайы ережелерге сүйеніп, өнімдер мен шикізаттарға байқау жасайды, қажет болғанда, бактериологиялық, биохимиялық зерттеулер жүргізеді және шошқа ұшалары мен шпиктерін бірін қалдырмай, трихинеллезге тексереді. Мұндағы қызметкер саны күнделікті жасалатын сараптар санына байланысты тағайындалады. Оның ет және ет, сүт және сүт өнімдерін сараптайтын бөлімдері болуға тиісті.
Лаборатория меңгерушісі базарда сатуға рұқсат берілген мал текті өнімдердің санитарлык. сапасы жақсы болуына тікелей жаапты. Соған орай, оның жарамсыз өнімдерді сұрыптауға,оларды сатуға тиым салуға, сату орындарының, тоңазытқыштың, қойманың санитариялық жағдайы таларқа сай болмаса, оларды жабуға, базардың жауапты кызметкерлеріне, азаматтарға санитарлық талаптарды бұзғаны үшін айып салуға құқығы бар.
Сараптан өткен ұшаларға, етке, лаборатория таңба басы сатуға рұксат береді. Жарамдылығы күдікті деп танылған етгі залалсыздандырады, жарамсыз деп танылған етке акт жасалып утильдеуге немесе жоюға жіберіледі. Базарда жарамдылығы күдікті өнімдерді сақтауға тоңазытқыш, ал тәркіленген өнімдерді жинауға арнайы контейнерлер болуға тиісті.
Базарда дені сау сиыр сүті сатылуы тиісті. Ондай сүтке мемлекеттік ветеринарияның жергілікті мекемесі ай сайын бір рет арнайы куәлік беріп отырады. Тағамдық сүтке және сүт өнімдеріне лабораторияның сатуға рұксат бергені туралы күжаты беріледі.
3. Ветеринариялық қызметті жабдықтау
Ветеринарлык қызмет өз міндетін атқару үшін қажетті керек жарақпен қамтамасыз етуді, яғни жабдықтауды талап етеді. Бұл АШМ-нің негізгі қызметтерінің бірі болып саналады. ветеринарияны жабдықтауды ұйымдастыру басқару және бақылау үшін арнайы орган және мекемелер жүйесі құрылан, оны Қаззооветжабдықтау жүйесі деп атайды..бұл орган барлық облыстарда қоймалар мен бөлімдер, ал аудандарда дәріханалар ашқан. Бұл жүйенің жұмысына тікелей бақылауды мемлекеттік ветеринарияның басқарушы органдары жүргізеді, бірақ қаржылық іс-әрекеті бойынша ол ветеринарияға бағынышты болмайды. Негізінде "Зооветжабдықтау" мекемелері вет-лық тауарларды жеткізуде тұтынушы мен өндіруші арасында делдалдык қызмет атқарады, сол арқылы табыс тауып күнелтеді, яғни "Зооветжабдықтау" - шаруашылык есеппен жұмыс істеп, өзін-өзі қаржыландыратын жүйе.
Жабдықтау көлемі аудандарда, облыстарда және бүкіл республика бойынша жоспарланған ветеринарлық шаралар көлеміне байланысты болады. Жабдықтау бұйымдарының қажетті мөлшерін, тасымалдау мерзімін ветеринария органдары мен мекемелері анықтайды. Ол үшін жыл сайын бес түрлі үлгі бойьшша ветеринарлық қызмет өзінің мұқтаждығын көрсетіп,сұраныс жасап, оны зооветжабдықтау жүйесіне тапсырады. Сұраныс үлесінде тауарлардың атауы, болжаммен алынған босату бағасы беріледі.
Негізгі жабдықтау бұйымдарына: биологиялық препараттар, дәрі-дәрмектер, залалсыздандырушы заттар, лабораториялык жабдық пен реактивтер, түрлі аспаптар, таңғыш заттар мен құрал- саймандар, арнайы сырт және аяқ киімдер т.б. жатады.
Ветеринария мекемелеріне келіп түскен барлық ветеринарлық тауарлар есепке алынып, материалдық бөлімге жауапты амага тапсырылады. Дәрі-дәрмектердің кірісі мен шығысы арнайы тіркеу кітабында белгіленіп отырады. Улы және әсері күшті дәрілерді тіркеу, босату, сақтау ерекше талаптарға сәйкес жүргізіледі. Мұндай заттардың "А" тобына жатататындарын тек "Зоовегжабдық" жүйесінде, ветеринарлық станцияларда, лабораторияларда, ғылыми-зерттеу және оқу орындарында ғана (егер шартты жағдай туғызылған болса) сақтауға рұқсат беріледі. Басқа мекемелер мен ұйымдарда бұл заттар тек дайын түрінде ғана (ерітінді, май) сақталады.
Ветеринарлық мүлікті дұрыс пайдалану мақсатында жыл сайын оның жай-күйін, барын-жоғын анықтап, түгендеу актісін жасайды. Жарамсыз болған мүлікті есептен шығарады. Дәріханада бір тоқсан бойы жеткілікті болатын дәрі-дәрмек биопрепараттар және т.б. бұйымдарды жинақтап отыру қалыпты жағдай деп есептеледі. Бұл күнделікті мұқтаждықты өтеуге арналған арнайы қор болып саналады.
2 билет
1.ҚР ветеринария қызметтің қалыптасу тарихы
Қазақстанда 1810жылға дейін жануарлар ауруларын емдеумен малшы қазақтар өздері айналысқан, содан кейін Ресейден жұмыс бабымен келген ветеринарлық мамандары, ал 1891жылдан бастап ветеринариялық қызмет жекеленіп, өз алдына бөлініп шыққан. Мамандарды Омбы, Тобыл ветеринариялық мектептері, сонымен қатар Қазан, Юрьев, Варшава ветеринариялық институттары дайындаған. 1897 жылы тұңғыш ветеринариялық бактериологиялық лаборатория Оралда ашылған. 1920 жылы ветеринариялық бас басқарма құрылып, Қазақстанда ветеринариялық саланың дамуына А.П.Петровский, У.Б.Базанов, Т.И.Исенгулов, К.И.Скрябин, А.П.Сейдалин және тағы да басқа ғалымдар үлкен үлес қосқан.
Қазақстан Республикасында жануарлар ауруларымен күресу шаралары ҚР Президенті бекіткен (Бірінші заң 1995 жылы 25маусымда, екіншісі 2002 жылы 10 шілдеде қабылданған, заң 6 тараудан 37 баптан тұрады). Ветеринария туралы заң негізінде, Үкімет жарғылары және ҚР Ауылшаруашылығы министрлігінің ветеринария туралы заң актілері мен нұсқаулары бойынша жүргізіледі. Қазақстанда ветеринария саласын қадағалау органдары мемлекеттің басқаруында болады, жүргізілетін ветеринариялық шаралар жоспарлы түрде, ал аса қауіпті жұқпалы ауруларды және карантиндік шараларды қоспағанда, ветеринариялық жұмыстардың барлық түрлері бәсекелестік ортаға берілген және лицензиялауға жатады. Ветеринариялық препараттарды өндіру саласы да бәсекелестік ортаға қарайды.
2.Өлекселерді жинау және өтелдеу кезінде ветеринариялық санитариялық қадағалауды ұйымдастыру
Қазіргі уақытта жануарлар өлекселерін жоюдың төрт әдісі колданылады: 1) ветеринарлық-санитарлық пайдаға асыру зауыттарында өңдеу; 2) өртеу; 3) биотермиялық шұңқырларда жою; 4) өлексе қорымдарына көму. Медициналық-ветеринарлық тұрғыдан ең қауіпсіз әpi тиімді әдіс - ветеринарлық-санитарлық пайдаға асыру зауыттарында өлекселер мен шығынға шыққан жануар тeктi шикізаттарды өңдеу болып табылады. Ветеринарлық-санитарлық зауыттары жоқ жерлерде жануар өлекселерін өртейді, биотермиялық шұңқырларда жояды, не өлексе қорымдарына көмеді. Ветеринарлық-санитарлық ережелер негізінде аса қауіпті індеттер кезінде (ciбір жарасы, қарасан, ipi қара мал обасы, маңқа, т.б.) өлекселерді арнайы өлексе өртегіш пештерде , не шұңқырларда өртейді.Мұндай пештер ipi ветеринарлық зертханаларда және көптеген шаруашылықта бар. Дала жағдайларында өлекселерді табиғи тартымы бар шұңқырларда өртейді. Шұңқыр түбінe ағаштар салынады, оның үстінe өлексені салады да, мұнай, май, солярка, бензин құйып өртейді. Ipi жануарлардың өлекселерін өртеу үшін айқыш тәрізді етіліп ұзындығы 2,6 м, eнi 0,6 м, 0,5 м eкi ор қазылады. Жануар өлексесін жармас бұрын тіркеуден өткізіп, анамнездік деректер жинақталады, бұл үшін жолдамалық құжаттар мен ауру тарихы колданылады. Олексенің қай жерден түcкeнi, жануар иесі, азыктандырудың мән-жайы, шаруашылықта ұсталу жағдайы анықталады. Жануардың қашан және қандай белгілермен (не қандай диагнозбен) ауырғандығы, ауру ағымының өтуі, жануарға көpceтілген емдік жәрдем түрі, оның қашан өлгендігі, шаруашылықта осындай ауру белгілерінің, не өзге өлім-жітім жағдайларының бар-жоқтығы айқындалады.
3.Ветеринариялық шығындар.
Қазақстан Республикасында жүргізілетін ветеринариялық қызметтің негізігі мақсаты шаруашылықтарда ветеринариялық шараларды сапалы әрі уақытылы жүргізіп, жануарларды жұқпалы емес, жұқпалы және паразиттік аурулардан тазарту, қауіпті індеттерден адамды сақтандыру, мал ауруын азайту, шығынға жол бермей, шаруашылықтарға келтіретін зиянды барынша азайту болып саналады.
Ветеринариялық шығындар тиісті ұйымдастыру ,емдеу,жүргізуге алдын алу ,сауықтару шараларын жүргізуге жұмсалатын еңбек және материалдық құралады.Олар тікелей жанама шығындарға бөлінеді.Тікелей шығындар:шараларды жүргізі үшін қолма қол қолданылған еңбек ,қаржы және материалдық шығындар.Жанама шығындар жалпы өндіріс және жалпы шаруашылық бойынша жұмасалады.
3 билет
1.Ветеринариялық істі басқару, Қазақстан Республикасындағы ветеринариялық қызметтің ұйымдастырушылық құрылымы және оған жетекшілік ету
Ветеринария саласы сау және ауру жануарлар организмінің тіршілік заңдылығын, аурудың пайда болу себептерін, анықтау әдістерін, аурудың алдын алу және малдарды күтіп бағу, азықтандыру, жұмысқа жегу жолдарын ескере отырып, ауру жануарларды емдеу, сонымен қатар адамды жануарлар мен адамға ортақ аурулардан сақтандыру шараларын толық меңгеретін ғылыми білімнің кешені.Осыған байланысты ветеринариялық істі басқаратын және ветеринариялық қызмет көрсетудің ретін анықтайтын, оның мақсаттарын айқындайтын Ветеринария туралы заң аясында ветеринариялық қызмет жүргізіледі. ҚР Ветеринария туралы заңы бірінші рет 1995 жылы 25 маусымда, екіншісі 2002 жылы 10 шілдеде қабылданған, заң 6 тараудан 37 баптан тұрады
Қазақстандағы ветеринариялық қызметтің құрлымы. Республикамыздағы ветеринария қызметі бірегей мақсатпен арнайы қызмет атқарушы органдар, мекемелер, ұйымдар және қызметтер жүйесінен тұрады. Олар ветеринариялық қызметті тікелей атқарушы және оған тиісті жағдай туғызып, қамтамасыз етуші болып екі топқа бөлінеді:1)Ветеринариялық қызметті атқарушы ұйымдар, мекемелер және мамандар 2)Ветеринариялық қызметті қамтамасыз етуші ұйымдар және мекемелер
Статистикалық деректер бойынша ветеринария мамандарының 80% астамы бірінші топтағы ұйымдармен мекемелерде істейді. Бұл мамандар тікелей мал шаруашылығында және сонымен өндірістік байланысы бар кәсіпорындарда, көлікте, сауда саттық жүйесінде ветеринариялық қызмет атқарады. Бұл топқа мемлекеттік және жеке меншік ветеринариялық қызметтер кіреді.
Екінші топтағы ұйымдар мен мекемелерге жататындар:
- ветеринариялық ғылыми зерттеу институттары, станциялары, лабораториялары;
- биопрепараттар өндіруші кәсіпорындары, лабораториялары, дәрі дәрмек, құрал жабдық шығаратын кәсіпорындар және олардың өнімдерін тұтынушыға жеткізуші зооветжабдықтау жүйесі;
- жоғары және арнаулы орта білім беруші ветеринариялық медицина оқу орындары.
Осы топтағы мекемелер мен кәсіпорындар ветеринарияның дамуына, талапқа сай жұмысын атқаруға зор ықпалын тигізеді. Шынында да ғылыми зерттеу ветеринариялық шараларды табуға, жетілдіруге мүмкіндік береді; оқу орындары мамандар даярлайды; кәсіпорындар препараттар мен құрал жабдықтарды өндіреді. Олардың жұмысы ветеринарияны ғылыми және материалдық техникалық жағынан қамтамасыз етуге бағытталған.Еліміздің ветеринариялық жүйесі мемлекет тарапынан құрылады. Сондықтан барлық ветеринариялық органдар, мекемелер мемлекеттік ветеринарияға жатады. Олардың барлығы Ауыл шаруашылығы министрлігі жүйесіне кіреді.
Мемлекеттік ветеринарияға ерекше міндеттер жүктелген, арнайы құқықтар берілген. Сондықтан ол ветеринариялық шараларды жоспарлауда, ұйымдастыруда жетекші роль атқарады. Ветеринария саласында мемлекеттік саясат жүргізіп, оның мүддесін қорғайды. Мемлекеттік ветеринарияның мамандарды сұрыптап, тиісті орындарға тағайындауға, қаражат қорларын шоғырландырып, эпизоотиямен күрестің шешуші бағыттарына жұмсауға құқы бар. Сауықтыру шараларын нәтижелі жүргізу үшін және ветеринариялық препараттарды өндіру, жарамдылығы мен сапасын анықтауға ғылыми мүмкіншілікті пайдаланып, білікті ғылым қызметкерлерін тартуға құқықты.Ветеринариялық қызмет еліміздегі әкімшілік аумақтық бөліну принципіне сәйкес ұйымдастырылған. Сондықтан, оның әр сатысы өз құзыры жүретін аймақтағы барлық ветеринариялық нысандарда, ведмостволық бағыныштылығына қарамастан, тиісті міндеттерін атқарады. Бірақ, тасымалдау жүйесіндегі және шекарадағы ветеринариялық бақылау қызметтері тікелей Республикалық Ветеринариялық бақылау Комитетіне бағынады.
Мемлекеттік ветеринариялық қызметтің ұйымдастырылу құрлымының схемасы төменде көрсетілген. Оның басты органы - Ауыл шаруашылығы министрлігінің малшаруашылығын өркендету және ветеринариялық қауіпсіздік департементі. Осы департаментке барлық республикалық, облыстық, қалалық, аудандық мемлекеттік ветеринариялық ұйымдар бағынышты болады.
Елімізде жекеменшік кәсіпкерлік ветеринария нарыққа өтпелі кезеңде заман талабы бойынша туындады. Ветеринариялық қызметтің бұл түріне жекеменшік әдісімен қызмет етуші дәрігерлер, ветфельдшерлер, препараттар мен мүліктер өндіруші шағын кәсіпорындар, кооперативтер, серіктестіктер, бірлестіктер, сондай ақ лабораториялар және т.б. жатады.
Ветеринариялық қызмет өз міндетін атқару үшін қажетті керек жарақпен қамтамасыз етуді, яғни жабдықтауды талап етеді. Бұл ауыл шаруашылығы Министрлігінің негізгі қызметтерінің бірі болып саналады. Ветеринарияны жабдықтауды ұйымдастыру, басқару және бақылау үшін арнайы орган және мекемелер жүйесі құрылған, оны қаззооветжабдықтау деп атайды. Жабдықтау көлемі аудандарда, облыстарда және бүкіл республика бойынша жоспарланған ветеринариялық шаралар көлеміне байланысты болады. Негізгі жабдықтау бұйымдарына: биологиялық препараттар, дәрі дәрмектер, залалсыздандырғыш заттар, лабораториялық жабдықтар мен реактивтер, түрлі аспаптар, таңғыш заттар, арнайы киімдер және т.б. жатады.
2.Мал шаруашылық нысандары құрылысы кезінде ветеринариялық санитариялық қадағалауды ұйымдастыру
Ветеринаринариялық мекемелер құрылысын жүргізу ісін ұйымдастыруға құрылысты жобалау, құрылысқа жер телімдерін бөлу, жобалау-сметалық құжаттар толтыру, құрылысты қаржыландыру, құрылыс материалдарымен қамтамасыз ету, құрылыс жұмыстарын бақылау және құрылысы салынған ветеринариялық мекемелерді қабылдап алу жұмыстары кіреді.Мемлекеттік ветеринариялық мекемелердің құрылысын республикалық ветеринарияны басқару органдары мен облыстық ветеринариялық басқару органдары мемлекеттік ветеринариялық мекемеге келіп түсетін күрделі қаржыландыру және өзге қорлар есебінен жоспарлауы керек. Шаруашлықтарда ветеринариялық нысандар құрылысын жүргізуді тиісті ведомстволар мен шаруашылықтардың өздері өз мүмкіндіктері мен қажеттіліктерін ескере отырып жоспарлауы керек. Жеке кәсіпкерлік ветеринариялық нысандар қажеттілігі бойынша жеке кәсіпкерлердің қорлары есебінен және жеке кәсіпкерлікті лицензиялау шарттарының талаптарына сәйкес жоспарланып, салынады.Құрылыс жоспарлары атқарушы билік органдарында қарастырылады. Бекітілген жоспарға және қолданыстағы заңдарға сәйкес жергілікті атқарушы билік органдары жер телімдерін бөледі. Жер телімін таңдау және бөлу ісіне ауданның жерге орналастырушысы немесе қала архитекторы, тиісті мемлекеттік ветеринариялық басқару органының басшысы, өрт қауіпсіздігі инспекциясының өкілдері мен экологиядық қызмет өкілдері қатысады.Жер телімі атқарушы билік органы (әкімшілік) шешімімен бөлінеді. Ветеринариялық мекемелер құрылысын типтік жобалар бойынша салады, мұнда кешенді өндірістік және тұрғын үй ғимараттары қарастырылады. Жекелеген жағдайларда құрылыс жеке жобалар бойынша жүргізіліне алады.Жобаны таңдау кезінде оның арналымын, климаттық жағдайларға сәйкесуін, құрылымдық ерекшеліктерін, құрылыс алаңы ауданын, құрылыс көлемін және экономикалық көрсеткіштерді ескеру керек.Таңдалынған типтік жоба нақты құрылыс алаңына сәйкестірілуі керек. Бұл жұмысты келісім бойынша жобалау ұйымы орындайды. Жобалау ұйымы жобаға қатысты келесі жұмыстарды орындауы керек:
- іргетас пен жерасты шаруашылығының көлемін, орналасу тереңдігін анықтайды;
- сумен қамту, канализация, жылумен қамту, энергоқамтылу және байланыс желілеріне қосылу түйіндері мен жолдарын құрастырады;
- сыртқы қабырғалар қалыңдығы мен жылыту қабатының, қоршау құрылымдарының қалыңдықтарын нақтылайды, жылыту және желдету құрылғыларының типтерін климаттық жағдайларға сәйкес анықтайды;
- жобаның жұмыс сызбаларына қажетті өзгертулер енгізеді. Жобалау ұйымы сметалық құжаттар да толтырады.
Типтік смета негізінде жергілікті бағаларды ескере отырып толтырылып, дайындалатын жайттар:
- ветери - нариялық мекеме құрылысының техникалық жобасына мәлімдемелік смета;
- жекелеген нысандар құрылысына сметалық есептеулер;
- әр нысан үшін құрал-жабдықтар алуға қатысты сметалар мен оны өткізу жұмыстарына қажетті құны.
Құрылыс жұмыстары сапасын техникалық бақылауға алу ісін тапсырыс-беруші тарап мамандары өткізеді. Орындалған жұмыстар сапасы мен сызбаларға сәйкесуі жермен жасалатын жұмыстардан бастап құрылыстың әр кезеңдерінде тексеріліп отырады. Пайдаланымға жаңадан салынған ветеринариялық нысандарды қабылдап алу кезінде арнайы ережелер басшылыққа алынады. Қабылдап алу үшін жұмыс комиссиясы құрылады, оның құрамына ветеринариялық мекеме басшысы, бас мердігер, қосалқы мердігерлік ұйым өкілдері, бас жобалаушы ұйым өкілі, қалалық санитарлық-эпидемиологиялық стансасы, өрт қауіпсіздігін қадағалау органдары, аудандық кәсіподақ ұйымының техникалық инспекциясы ұйымының өкілдері кіреді.Жұмыс комиссиясы орындалған құрылыс және монтаждау жұмыстарының сапасы мен сәйкестілігін, еңбекті қорғау, өрт қауіпсіздігі, жарылыс қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау шараларын орындалуын тексереді. Комиссия сонымен қатар жекелеген құрылымдарды, ғимараттар мен құрылымдардың түйіндерін тексеріп, нысанды мемлекеттік қабылдау комиссиясына ұсыну үшін қабылдап алады.
Малдәрігерлік ұйым жұмыс комиссиясына барлық қажетті құжаттарды ұсынады, ол мына құжаттар:
- шын мәнінде орындалған жұмыстардың сәйкесуі жайында белгілер салынған құрылыстың жұмыс сызбаларының жинақтары;
- ветеринариялық мекеме құрылысындағы материалдардың, құрылымдардың, бұйымдардың сапасын куәлендіретін техникалық паспорттар мен өзге құжаттар;
- жабық жұмыстарды растайтын акттер мен жекелеген құрылымдарды аралық қабылдау акттері;
- монтаждалған жабдықтарды, ішкі суық және ыстық сумен қамту, канализация, газбен қамту, жылыту, желдету, электржабдықталуы мен электржелілері, телефонизация және радиофикациялау жүйелерін сынақтан өткізу акттері;
- жұмыс өткізілуін бақылау журналдары мен жобалау ұйымдарының авторлық қадағалау журналдары.
Осы аталған құжаттардың барлығы ветеринариялық мекеме басшысында қалады. Жұмыс комиссиясы атап көрсеткен кемшіліктерді жойған соң құрамында тапсырыс беруші өкілі, бас ветеринар дәрігері, бас мердігер өкілі, аудандық атқарушы орган өкілі, бас жобалаушы, санитарлық және өрт қауіпсіздігі органдарының өкілдері бар мемлекеттік комиссия тағайындалады.Мемлекеттік комиссия тексерістен кейін ветеринариялық мекемені пайдаланымға қабылдау жөнінде акт толтырады.
3.Ветеринариялық жұмысты экономикалық талдаудың маңызы
Ветеринариялық шаралар малдан неғұрлым мол және сапалы өнім алуға бағытталады.Олардың мал шаоуашылық өнімдерін өндіруге ықпалын зерттейтін ғылым саласын ветеринариялық шаралар эконмикасы деп атайды.Малдардың ауруларға,өлім-жітімге ұшырауын төмендететін,олардың өнімдері сапасын жақсартатын ветеринарлық шаралардың экономикалық тиімділігі барынша жоғары болатын шараларды анытап ,өндірісте қолдануға мүмкіндік береді.Бұл мәселенің шешімдерін табу нарықтық экономика жағдайында арта түсіп отыр.Осыған орай,шаралардың тиімділігін арттырудың әлі ашылмаған,тың мүмкіндіктерін табу;аурулар келтіретін экономикалық зиянды зерттеу;ветеринарлық шараларды өндіріске енгізудің экономикалық тиімділігін бағалау;емдеу мен алдын алу шараларының жаңа әдістерін әзірлеуге қолғабыс ету,вет жұмысты ұйымдастыру мен жоспарлау тәсілдерін жетілдіру,бұл ғылвым саласындағы шешімін табатын негізгі мәселелерге жатады.
4 билет
1.Мемлекеттік ветеринариялық органдар. Елімізде малдәрігерлігі мемлекет тарапынан құрылады. Сондықтан барлық вет органдар, мекемелер сай келгенде мемлекеттік ветға жатады. Олардың барлығы АШм-нің жүйесіне кіреді. Мемлекеттік ветға ерекше міндеттер жүктелген, арнайы құқықтар берілген.Сондықтан ол ветшараларды жоспарлауда, ұйымдастыруда жетекші рөл атқарады. Ол жалпы мемлекеттік ведомства аралық қызмет ретінде вет саласында мемлекет саясатын жүргізіп, оның мүддесін қорғайды. Өз жұмысын атқару барысында ол ведомстволар мен министрліктерге тәулді емес, құзыры жүретін аймақта эпизоотиялық жағдайды обьективті түрде бағалап, мал шаруашылығының ветеринариялық сәттілігін қамтамасыз ететін шешімдерді өз билігімен қабылдайды. Мемлқ ветң, мамандарды сұрыптап, тиісті орындарға тағайындауға, қаражат қорларын шоғырландырып, эпизоотиялармен күрестің шешуші бағыттарына жұмсауға құқы бар.Сауықтыру шараларын нәтижелі жүргізу үшін және вет препараттарды өндіру, жарамдылығы мен сапасын анықтауға ол ғылыми мүмкіншілікті пайдаланып, білікті ғылым қызметкерлерін тартуға құқықты.
2.Малды күтіп бағуға ветеринарлық санитарлық бақылау ұйымдастыру. Шаруашылықтағы вет-сан бақылауды сол шаруашылықтың дәрігерлері күнделікті жүргізеді.Шын мәнісінде, бұл бақылау,сақтандырушы ведомстволық бақылау не шаруашылықтың өз тарапынан жасалатын іс, бірақ мұндағы бақылауды ветны мемлекет тарапынан басқарушы жергілікті органдардың және мекемелердің қызметкерлері де жүргізіп отырады.Шаруашылықтағы малды күтіп бағуға ветеринарлық санитарлық бақылау жүргізгенде, мамандар, малды талапқа сай күтіп-бағу, азықтандыру, суару, пайдалануға қажетті обьектілердің барлығына сан-гигиеналық сарапқа салып, жарамдылығына баға береді. Мұндай сарап ауа, су, топырақ, азық-жем, қоражай және т.с.с обьектілерге беріледі. Бақылау нәтижесінде тиісті вет-сан шаралар тағайындалады. Олар беті ашылған кемшіліктерді жоюға, қоршаған орта обьектілерінің малдың жай-күйіне кері әсер етуін тоқтатуға бағытталады.Шаруашылықтарда мал фермаларының, т.б обьектілердің құрылысын салуға да бақылау жүргізіледі. Оны құрылыс алаңына жер бөлгеннен бастап, құрылыс аяқталып, пайдалануға берілгенше жүргізеді. Бақылау барысында санқ қоршау, дезинфекциялаушы бөгеттер және вет-сан бөгет пункті болуына көңіл аударады.
3.Ветеринариялық шаралардың экономикалық тиімділігін бағалау әдістемесі. үшін нақты экономикалық шығын мен шараларды жүргізуге жұмсалған шығын, осы 2 көрсеткішпен қатар келуіне жол берілмеген шығын, экономикалық тиімділіктің жалпы сомасы 1 тг шығынға келетін экоқ тиімділіктің үлесі сияқты шамаларды анықтау үшін қажет.Шаралар жүргізу нәтижесінде келуіне жол берілмеген шығын-малдың ауруға ұшырау, өлім-жітімге ұшырау, аурулар келтіретін экономикалық зиян, ветқ шығындар коэффициенттері негізінде анықталады. Бұл коэффициенттер шаруашылықтарда жұқпалы аурулар шыққан не жұқпалы емес аурулар тіркелген кезде зерттеу жүргізу арқылы, сондай-ақ эксперименттік деректер бойынша анықталады. Ауруға ұшырау коэффициенті ауру шыққан кезінде вет шаралар жүргізілмеген табындарда аурудың табиғи жағдайда таралу деңгейін сипаттайды. Оны шаруашылық, аудан, облыс, республика көлемінде ауруға ұшыраған мал санын сол ауруға бейім мал санына бөлу арқылы табады. Өлімге ұшырау коэффициенті өлген мал санының ауруға ұшыраған мал санына қатынасын білдіреді.Шаруашылық бойынша алдын алу, сауықтыру, емдеу жұмыстарының нәтде келуіне жол берілмеген экоқ шығынды анықтау тәсілдері әр түрлі болады. Ол аурулардың қауіптілігі жән соған байланысты келтіретін шығын біркелкі болмауына байланысты.
5 билет
1. Республикалық, облыстық, қалалық ветеринариялық қызметтер
Қаладағы вет қызмет.Қалаларда және қала типті ірі елді мекендерде халықтың 50-60% қоныстанған.Қала тұрғындары үй жануарларын,кейбіреулері ауыл шаруашылық мал түліктерін ұстайды.Кейде бұл малдардың санын толық е өңдеуші кәсіпорындарға,сепке алу да қиынға түседі.сонымен қатар қаладағы өңдеуші кәсіпорындарға,базарларға ауыл шаруашылық аймақтардан,шетелдерден мал және мал текті өнімдер мен шикізаттар көптеп келіп түсіп жатады.Мұның өзі мал және мал шикізаттар көптеп келіп түсіп жатады.Мұның өзі мал және мал өнімдерінің халық тығыз қоныстанған шағын аумақта шоғырланып соның салдарвынан жұқпалы аурулардың туу,тағамдық өнмдердің залалдану ықтималдығын арттыра түседі.Нарықтық экономикалық байланыстардың дамуы қала ішіндегі мал және оның өнімдеріне байланысты өндірістік,сауда-саттық үрдістердің қарқындай беретінін және вет қызметтің жауапкершілігі арта түсетінін көрсетіп отыр.Сондықтан,жалпы қаланың және мал шаруашылығы өнімдерін қабылдаушы ,сақтаушы,өңдеуші және сатушы кәсіпорындардың вет сәттілігін қамтамасыз ету үшін сондай-ақ қала шеңберіндегі малдарды вет көмекпен қамту үшін ауыл шаруашылық вет қызметтен бөлек,арнайы қалалық вет қызмет жүйесі құрылған.Бұл жүйеге мемлекеттік вет мекемелер,ведомствалық және жекеменшік кәсіпкерлік вет қызмет құрылымдары кіреді.
Облыстық вет қызмет. Облыс бойынша ветеринарияны басару атарушы өкімет органы-облыстық әкімшілікке жүктелген.Бұл жұмысты әкімшілік өзіне тікелей бағынышты облыстық ауыл шаруашылығы департаменті құрамындағы ветеринария комитетіне сүйеніп,іске асырады .комитет әкімшілік тұрғысынан жергілікті өкіметке бағынады,ветеринария мәселелері бойынша ветеринарияның республикалық ветеринария комитеті бекіткен ережеге сәйкес жүргізіледі. Облыстық ветеринария комитеті облыс көлеміндегі шаруашылықтардың,ұйымдардың,бірлест іктердің,компаниялардың,акционерлік қоғамдардың,кәсіпорындардың ведомстволық вет қызметтерінің және жекеменшік кәсіпкерлік вет қызметтің жұмысына басшылық етуге міндетті.Вет ісін басқарумен қатар,вет комиеті облыс аумағында мемлекетік вет бақылау жүргізіп,вет туралы заң мен нормативтік құжаттардың орындалуына,мал шаруашылығының вет-сан жақсаруына жауапты болады.Облыстық вет комитеті ветеринарияның ғылыми және практикалық жетісіктерін насихаттайды,вет жұмысты тіркеу,есеп беру,іс қағаздарын жүргізуді ұйымдастырып,статистикалық деректер жинайды.
2.Малға, мал азығына, суға ветеринариялық санитариялық бақылау ұйымдастыру.Жұқпалы аурулардан алдын ала сақтандыру мен ондай ауру туған күнде індет ошақтарында төтенше шаралар қолдану үшін барлық шаруашылықтардағы қолда бар мал (меншік тегіне қарамастан) ұдайы мемлекеттік, ведомстволық және жекеменшік-кәсіптік ветеринария мамандарының бақылауында болуы тиіс. Бұл бақылау күнделікті клиникалық байқау тәсілдерімен, ал күдікті жағдайда арнайы диагностикалық зерттеулер арқылы жүргізіледі.
Ферманың ветеринарлық-санитарлық ортасының ойдағыдай болуы және мал денсаулығы мен өнімдерінің санитарлық сапасы ондағы санитарлық тәртіпке байланысты. Бұл үшін тиісті ветеринарлық-санитарлық шаралар фермада, оны қоршаған ауқымда жүргізілетіні белгілі. Міндетті түрде жүргізетін шараларға мал тұратын, серуендейтін орындарды тазалау, дезинфекциялау, дезинфекциялаушы бөгеттер қою, айына 2 рет ветеринарлық-санитарлық (тазалық) күн ұйымдастыру және т.б. жатады.
Мал азығына санитарлық баға беру оларды дайындау маусымында, сақтау және қолданар алдында өңдеу, малға беру кезінде берілуге тиіс. Сапасы жарамсыз азықтарды қолдануға тиым салынады және бұл туралы фермерлерге, шаруа қожалығы иелеріне, ірі шаруашылық басшыларына да жедел тұжырым беріледі.
Мал ішер су және су көздері, суаттар да үнемі бақылауда болады. Белгілі мерзім өткен сайын санитарлық сарап жасалып баға беріледі. Қажет болғанда, суды бактериологиялық, химиялық зерттеуден өткізеді.
Санитарлық баға берумен қатар азықтандыру, суарудың гигиеналық ережелерін орындау, сақтауға да үнемі бақылау жүргізіледі.
3.Шаруашылықта жүргізілген ветеринариялық шаралар және ғылым жетістіктерін өндіріске енгізудің экономсикалық тиімділігі деп- келуіне жол бермеген экономикалық зиянңын, қосымша алынған өнімдердің және өнім сапасын жақсарту арқылы алынған түсімдердің, жұмыста жаңа жарақаттар мен қолдану арқылы үнемделген вет шығындардың ақшалай құны қосындысынан вет шығын айырмасын айтады. Экономикалық өнімділікті жеке мал шаруашылық кәсіпорын , аудан, облыс, Республика бойынша анықтауга болады. Есептеу мақсатында байланысты болжамдалган жоспарланған және нақты экономикалық тиімділік ақталған ғылыми зерттеу жүмыстары бойынша ғылыми ұсыныстарды негіздеу ұшін анықталады. Жоспарланған экономикалық тиімділікті вет шаралардың жылдық немесе келешеек жоспарларын құрғанда анықтайды. Нақты экономикалық тиімділікті мал шаруашылыгы касипорынын , ауданда, облыста, республикада орындалған вет шаралары нәт бойынша анықтайды.
Шаралардың 1 теңге шығынға шаққандағы эконоимикалық тиімділігі- жүргізуге жұмсалған вет мамандары мен жұмысшылардың жеке мат ериалдық шығындардың өзінөзі ақтау дәрежесін білдіреді.
6 билет
1. Республикалық, облыстық, қалалық ветеринариялық қызметтер
Қаладағы вет қызмет. Қалаларда және қала типті ірі елді мекендерде халықтың 50-60% қоныстанған.Қала тұрғындары үй жануарларын,кейбіреулері ауыл шаруашылық мал түліктерін ұстайды.Кейде бұл малдардың санын толық е өңдеуші кәсіпорындарға,сепке алу да қиынға түседі.сонымен қатар қаладағы өңдеуші кәсіпорындарға,базарларға ауыл шаруашылық аймақтардан,шетелдерден мал және мал текті өнімдер мен шикізаттар көптеп келіп түсіп жатады.Мұның өзі мал және мал шикізаттар көптеп келіп түсіп жатады.Мұның өзі мал және мал өнімдерінің халық тығыз қоныстанған шағын аумақта шоғырланып соның салдарвынан жұқпалы аурулардың туу,тағамдық өнмдердің залалдану ықтималдығын арттыра түседі.Нарықтық экономикалық байланыстардың дамуы қала ішіндегі мал және оның өнімдеріне байланысты өндірістік,сауда-саттық үрдістердің қарқындай беретінін және вет қызметтің жауапкершілігі арта түсетінін көрсетіп отыр.Сондықтан,жалпы қаланың және мал шаруашылығы өнімдерін қабылдаушы ,сақтаушы,өңдеуші және сатушы кәсіпорындардың вет сәттілігін қамтамасыз ету үшін сондай-ақ қала шеңберіндегі малдарды вет көмекпен қамту үшін ауыл шаруашылық вет қызметтен бөлек,арнайы қалалық вет қызмет жүйесі құрылған.Бұл жүйеге мемлекеттік вет мекемелер,ведомствалық және жекеменшік кәсіпкерлік вет қызмет құрылымдары кіреді.
Облыстық вет қызмет. Облыс бойынша ветеринарияны басару атарушы өкімет органы-облыстық әкімшілікке жүктелген.Бұл жұмысты әкімшілік өзіне тікелей бағынышты облыстық ауыл шаруашылығы департаменті құрамындағы ветеринария комитетіне сүйеніп,іске асырады .комитет әкімшілік тұрғысынан жергілікті өкіметке бағынады,ветеринария мәселелері бойынша ветеринарияның республикалық ветеринария комитеті бекіткен ережеге сәйкес жүргізіледі.Облыстық ветеринария комитеті облыс көлеміндегі шаруашылықтардың,ұйымдардың,бірлест іктердің,компаниялардың,акционерлік қоғамдардың,кәсіпорындардың ведомстволық вет қызметтерінің және жекеменшік кәсіпкерлік вет қызметтің жұмысына басшылық етуге міндетті.Вет ісін басқарумен қатар,вет комиеті облыс аумағында мемлекетік вет бақылау жүргізіп,вет туралы заң мен нормативтік құжаттардың орындалуына,мал шаруашылығының вет-сан жақсаруына жауапты болады.Облыстық вет комитеті ветеринарияның ғылыми және практикалық жетісіктерін насихаттайды,вет жұмысты тіркеу,есеп беру,іс қағаздарын жүргізуді ұйымдастырып,статистикалық деректер жинайды.
2.Асыл тұқымды мал сатып алуға ветеринариялық бақылау.Асыл тұқымды және қолданатын жануарларды сатып алу кездеріндегі ветеринариялық-санитарлық қадағалау органдарының басты міндеті сатылып алынатын жануарлардың ветеринариялық саулығын қамтамасыз ету болып табылады. Бұл талап жануарларды пайдаға асыру ісімен айналысатын шаруашылықтарға қойылады. Олар жұқпалы аурулардан сау болулары керек. Сау емес шаруашылықтардан жануарлар сатып алуға болмайды. Бұл жағдайда ветеринариялық қадағалауды ветеринариядағы мемлекеттік басқару органдарының және тиісті әкімшілік аймақтардың, жоғары тұрған ветеринариялық органдардың мемлекеттік ветеринария ,3602
мамандары жүргізеді. Сатылып-алынатын жануарлар асыл тұқымдық және өндірістік мақсатта жануарларды таңдау, сату және шаруашылық аралық алмасуына қатысты бекітіліп көрсетілген ветеринариялық ережелерге сәйкес ветеринариялық өңдеулерге жүгіндірілуі керек.
Жалпы қолданылатын жануарларды ветеринариялық өңдеулермен қатар қандай да бір аумақтағы эпизоотиялық ахуалды ескере отырып қосымша өңдеу түрлері де енгізілуі мүмкін. Мұндай шешімді ветеринариядағы мемлекеттік басқару органдарының аудандық немесе облыстық органдары қабылдайды.
3.Мал ауруынан, өлім жітімнен, оларды шарасыздан союдан, жарамсыздыққа шығарудан келетін экономикалық шығынды есептеудің негізгі қағидалары. Жануарларды лажсыз союға шаруашылыққа қызмет көрсететін немесе мемлекеттік мекеменің ветеринар дәрігерінің рұқсатын алған соң болады. Осы кезде сою мен ұшаны бөлектеудің ветеринариялық-санитарлық талаптары қатаң сақталуы керек. Лажсыз сойылған жануар еттерін міндетті түрде бактериологиялық, ал қажет болған жағдайда биохимиялық және токсикологиялық зерттеулерге жүгіндіреді. Бұл зерттеулердің нәтижелері негізінде ветеринар дәрігері етті сату үшін жарамды, шартты түрде жарамды немесе жарамсыз деп таниды. Жарамды ет тағам ретінде пайдалануға жіберіледі, шартты жарамды деп танылғанын заласыздандырады, ал жарамсызын өтелдейді немесе жояды.
Мал ауырғанда өлім жітімге ұшырауы мүмкін көптеген жағдайда емдеу үшін қажетті керек-жарақтын болмауынан кейде аурудың одан әрі таралуын тоқтатумақсатымен , оларды лажсыздан союға тура келедң.
Ш1=М*С*Б-Сф
Мундағы М- олген,лажсыздан сойылған немесе жойылган мал саны , бас .
С-жыныстык жавстык топтарына қарай малдың орташа тірі салмағы ,кг. Б-өнім бірлігінің сатылуы бағасы алынған түсім құны, теңге.
Жасы 6 айға дейінгі бұзау, 4айға дейінгі қозы , торайлардың өлімінен , лажсыз сойылуынан немесе жойылуынан болатфн экономикалық зиян олардың сатылу бағасымен алынған құнынан артық болады. Себебі, төл туғанша және ол туғаннан шығысқа шыққанша өсіру кезінде көптеген еңбек және материалдық шығындар жұмсалады. Осындай жағдайда зияннын бұл түрін анықтау үшін төлдін туған күнгі құнын және туғаннан шыгын шыққан кунге дейін қосқан тірі салмагы құнын қоса отырып есептейді.
7 билет
1.Ветеринария саласындағы өкілетті мемлекеттік органның функциялары Функциялары:
Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіп кешенін тұрақты дамыту, өнімді көтеру бойынша бағдарламаларды әзірлеу;
Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес агроқұрылымдарға және кәсіпорындарға ауыл шаруашылық өнімді қайта өңдеуге, экономикалық бизнес-жоспарды және мемлекеттік несиелеу бағдарламалары арқылы несиелеуді ұйымдастыруға жәрдемдесу;
аграрлық секторда ауылшаруашылық өнімдерін сату саласында нарықтық құрылымдардың және бәсекелестіктің қалыптасуы мен дамуына, сондай-ақ агросервисті енгізуге көмектесу;
ауыл шаруашылығы өндірісіне және ауыл шаруашылығы өнімін қайта өндеуге жаңа техника және прогрессивті технологияларды енгізу;
ауыл шаруашылығын техникалық қайта жабдықтауға қатысу;
ауыл шаруашылығындағы жергілікті және шетелдік жетістіктерді зерделеу және насихаттау;
осы заманғы шетел технологияларын сатып алуды ұйымдастыру мәселелері бойынша өз құзыреті шегінде сыртқы экономикалық байланыстарды жүзеге асыру;
ауданның агроөнеркәсіп кешенінде инвестициялық саясатты жүзеге асыруға қатысу;
ауданның әлеуметтік-экономикалық дамыту, ауылдағы инвестициялық саясат және әлеуметтік сала бағдарламаларын әзірлеуге қатысу;
ауданның барлық тауар өндірушілерінің дамуы үшін ауылшаруашылығы нарығын реттеу механизмін құруға және қажетті экономикалық жағдайлар туғызуға және оларды құқықтық қамтамасыз етуге жәрдемдесу;
экономикалық және статистикалық ақпаратты талдауды және жинастыруды, тұтынушылар сұранысын, өткізу нарығының жағдайын (маркетингтік зерттеу) талдауды жүзеге асырады, ауылшаруашылық өнімдерін тұтынушылар мен өндірушілердің байланыстарын іске асыруға, өнімді сыртқа шығару жөнінде ұсыныстарды дайындауға қатысуға жәрдемдеу;
ауыл шаруашылығы өндірісінің әлеуметтік-экономикалық дамыту және қайта өңдеуші агроөнеркәсіптің орта мерзімдік жоспарын әзірлеуге қатысу;
ауданның аграрлық секторы өндірістік қызметінің жағдайын талдауды жүзеге асыру;
ауылдык елді мекендерде кәсіпкерлік қызметінің белсендігін жандандыру, инвестиция тарту, шығарылатын өнімдердің көлемін көбейту, ассортиментін кеңейту және сапасын көтеру жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру;
ауылшаруашылығы өндірісін кадрлармен қамтамасыз етуді жақсарту жөнінде шаралар кешенін және ауылшаруашылығы құрылымдарының басшылары мен мамандар құрамының сапалы және сандық мониторингін жүзеге асыру;
ауыл шаруашылығы өндірісінің әлеуметтік-экономикалық дамыту және қайта өңдеуші агроөнеркәсіптің орта мерзімдік және стратегиялық жоспарын әзірлеуге қатысу;
пестицидтерді (улы химикаттарды) зиянсыз ету жұмыстарын мүдделі мемлекеттік органдармен ұйымдастыру;
фитосанитарлық зиянды организмдер жөніндегі мониторинг өткізу бойынша жеке және заңды тұлғаларға әдістемелік көмек көрсету, өсімдіктерді корғау саласында тұрғындар арасында түсіндіру жұмыстарын жүргізу және ұйымдастыру;
фитосанитария шаралары және өсімдіктерді қорғау саласында нормативтік құқықтық актілер туралы ақпаратты мүдделі тұлғаларға ұсынуды қамтамасыз ету және ұйымдастыру;
тыйым салынған объектерді таратуды есепке алу және мүдделі тұлғаларға ақпарат ұсыну;
орталық уәкілеттік орган белгілеген нормативтерге сәйкес бірінші, екінші және үшінші түрлі тұқымды тарату және өндіру квотасын тұқым шаруашылығы арасында бөлу;
тракторларды және олардың базасында жасалған өздігінен жүретін шассилер мен механизмдерді, монтаждалған арнаулы жабдығы бар тіркемелерді қоса алғанда, олардың тіркемелерін, өздігінен жүретін ауыл шаруашылық, мелиорациялық және жол-құрылысы машиналары мен механизмдерін, сондай-ақ өткізгіштігі жоғары арнайы машиналарды мемлекеттік тіркеу нөмірі белгілерін бере отырып, мемлекеттік тіркеуге және қайта тіркеу бойынша мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді;
тракторлар және олардың базасында жасалған өздігінен жүретін шассилер мен механизмдерге, монтаждалған арнаулы жабдығы бар тіркемелерді қоса алғанда, олардың тіркемелері, өздігінен жүретін ауыл шаруашылық, мелиорациялық және жол-құрылысы машиналары мен механизмдеріне, сондай-ақ өткізгіштігі жоғары арнайы машиналарға жыл сайынғы мемлекеттік техникалық байқау жүргізу мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді;
кепілдік тракторы және олардың базасында жасалған өздігінен жүретін шассилер мен механизмдерге, монтаждалған арнаулы жабдығы бар тіркемелерді қоса алғанда, олардың тіркемелері, өздігінен жүретін ауыл шаруашылық, мелиорациялық және жол-құрылысы машиналары мен механизмдеріне, сондай-ақ өткізгіштігі жоғары арнайы машиналарға мемлекеттік тіркеу туралы куәліктерді беру және тіркеу жөнінде мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді;
тракторлар және олардың базасында жасалған өздігінен жүретін шассилер мен механизмдерді, монтаждалған арнаулы жабдығы бар тіркемелерді қоса алғанда, олардың тіркемелері, өздігінен жүретін ауыл шаруашылық, мелиорациялық және жол-құрылысы машиналары мен механизмдерін, сондай-ақ өткізгіштігі жоғары арнайы машиналарды сенімхат бойынша басқару куәлігі бар тұлғаларды тіркеу бойынша мемлекеттік қызмет түрін көрсетеді;
2.Асыл тұқымды мал сатып алуға ветеринариялық бақылау Жануарларды сатып алу кезіндегі ветеринариялық-санитарлық қадағалау
Асыл тұқымды және қолданатын жануарларды сатып алу кездеріндегі ветеринариялық-санитарлық қадағалау органдарының басты міндеті сатылып алынатын жануарлардың ветеринариялық саулығын қамтамасыз ету болып табылады. Бұл талап жануарларды пайдаға асыру ісімен айналысатын шаруашылықтарға қойылады. Олар жұқпалы аурулардан сау болулары керек. Сау емес шаруашылықтардан жануарлар сатып алуға болмайды. Бұл жағдайда ветеринариялық қадағалауды ветеринариядағы мемлекеттік басқару органдарының және тиісті әкімшілік аймақтардың, жоғары тұрған ветеринариялық органдардың мемлекеттік ветеринария мамандары жүргізеді. Сатылып-алынатын жануарлар асыл тұқымдық және өндірістік мақсатта жануарларды таңдау, сату және шаруашылық аралық алмасуына қатысты бекітіліп көрсетілген ветеринариялық ережелерге сәйкес ветеринариялық өңдеулерге жүгіндірілуі керек.
Жалпы қолданылатын жануарларды ветеринариялық өңдеулермен қатар қандай да бір аумақтағы эпизоотиялық ахуалды ескере отырып қосымша өңдеу түрлері де енгізілуі мүмкін. Мұндай шешімді ветеринариядағы мемлекеттік басқару органдарының аудандық немесе облыстық органдары қабылдайды.
3.Жануарлардың жұқпалы емес және жұқпалы аурулары кезіндегі ветеринариялық шаралардың зкономикалық тиімділігін анықтау
Жалпы профилактикалық шаралар ветеринариялық шаралар жүйесінің маңызды тізбегі болып табылады, олар жануарлардың жұқпалы және жұқпалы емес ауруларының алдын алуға бағытталынады.
Жалпы профилактикалық шараларға жануарларды жеткілікті мөлшерде сапалы азықпен, қалыпты микроклиматы бар қора-жайлармен қамтамасыз ету, ветеринариялық-санитарлық ережелерді ұстана отырып тиісті деңгейде бағып күту, азықтар мен судың сапасын бақылау, қоректік заттардың, витаминдердің, микро- және макроэлементтердің, пестицидтердің, уыттық заттардың, қышқылдылықты т.б. зертханалық зерттеу т.б. жатады. Нормадан кез-келген ауытқулар метаболизм бұзылуына, ауруларға деген төзімділігінің төмендеуіне әкеліп соғады, ол өз алдына өнімділік төмендеуіне, түрлі этиологиядағы аууурулар пайда болуына, жануарлардың өлім-жітімге ұшырауына әкеліп соғады.
Сол себептен фермаларда, түрлі меншік иеліктеріндегі шаруашылықтарда, аумақтық мемлекеттік ветеринариялық мекемелерде жұмыс жасайтын ветеринария мамандары Қазақстан Республикасының Ветеринария туралы Заңын басшылыққа ала отырып жануар иелерінің өз иеліктеріндегі жануарлардың денсаулығын, дамуын және олардан алынатын өнімдердің жоғары деңгейде болуын қамтамасыз ететін жалпы профилактикалық шаралардың қатаң орындалуын қамтамасыз етіп, қадағалаулары керек.
Жануар ауруларын профилактикалаудың маңызды шарты малшаруашылық нысандарының, жануар текті өнімдер мен шикізаттарды қайта өңдеу, сақтау мекемелерінің ветеринариялық-санитарлық жағдайын жүйелі түрде мониторинглеу болып саналады.
Мемлекеттік, ведомствалық, жеке кәсіпкерліктегі ветеринариялық қызметтің барлық деңгейлерінің басты да тұрақты міндеттерінің бірі - өздері қызмет көрсететін шаруашылықтардың, малшаруашылығы нысандарының олармен шектесетін аумақтардың ветеринариялық-санитарлық және эпизоотиялық жағдайын зерттеп білу. Бұл үшін қоршаған ортаның - жайылымдардың, тұрақ орындарының, су көздерінің, қора-жайлардың, ветеринариялық-санитарлық нысандардың т.б. санитарлық жағдайы зерттеледі. Бұл джануарлар организміне кері әсерін тигізетін және аурулар байқалып таралуына ықпал ететін факторларды айқындау мүмкіндігін беретін болады.
Эпизоотиялық ахуал туралы ақпараттарды түрлі ақпарат көздерінен алуға болады. Бұл статистикалық деректерді жинақтау, ветеринария мамандарының хабарланымдары, орын-орындардағы жағдаймен тікелей танысу, шаруашылықтар мен өзге нысандарды зерттеу т.б.
Ветеринария мамандары өз аумақтарындағы жануарлардың жұқпалы ауруларының өңірлік эпизоотологиясын, олардың байқалу ерекшеліктерін, эпизоотиялық қауіпін, мерзімділігін, кезеңділігін, табиғи ошақтылығын зерттеулері керек. Жұқпалы емес патологияларды профилактикалау үшін табиғи биогеохимиялық аймақтарды, сонымен қатар, адамдардың ойланбай жасаған олқылықтары салдарынан туындалатын экологиялық қауіпті ошақтарды білу аса маңызды.
Табиғи-ошақтық аурулармен күресу шараларын құрастыру үшін табиғи ошақ құрылымын, ауру резервуары мен көздерін, жабайы жануарлар фаунасы мен жабайы табиғат ортасында инфекциялық аурулар қоздырушыларының сақталуына ықпалын тигізетін тағамыдық-азықтанымдық байланыстардың құрылымын жан-жақты зерттеу қажет.
Ветеринариялық-санитарлық және эпизоотологиялық зерттеулер тиісті акттермен толтырылады, онда зерттеу нәтижелерімен қатар қорытындылар жасалынып, анықталынған кемшіліктерді жою бойынша нақтылы ұсыныстар беріледі. Ветеринариялық ережелердің бұзылуына қатысты барлық жағдайлар сол орындарда талқыланып, тиісті шаралар жасалуы керек.
8 билет
1.Аудандағы ветеринариялық мекемелер және олардың атқаратын қызметтері
Аудандық ветеринарлық қызмет - республикамыздағы ветеринария ісінің негізгі буыны. Оның қызметіне республика бойынша жүргізілетін шаралардың 80-90%-і келеді. Ауылдық жерде ветеринария мамандарының 70%-не жуығы жұмыс істейді.
Аудандағы ветеринарлық қызметтің ұйымдастыру құрамына ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz