АҚШ-ТЫҢ ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІ

Пән: Мемлекеттік басқару
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

«АҚШ-та муниципалдық басқаруды ұйымдастыру негізгі түрлері»

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ МӘНІ, ТЕОРИЯСЫ, МОДЕЛЬДЕРІЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУДЫҢ НЕГІЗГІ ТЕОРИЯЛАРЫЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ МОДЕЛЬДЕРІЖЕРГІЛІКТІ БАСҚАРУДЫҢ ШЕТ ЕЛДЕРДЕГІ НЕГІЗГІ АЛАТЫН ОРНЫ
АҚШ-ТЫҢ ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫ
АҚШ ПЕН ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУДЫҢ ЖҮЙЕЛЕРІ:САЛЫСТЫРМАЛЫ АНАЛИЗАҚШ ПЕН ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНІҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ НЕГІЗДЕРІЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ ОРГАНДАРЫНЫҢ ҚҰЗЫРЕТТЕРІН ҰЙЫМДАСТЫРУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

ҚОРЫТЫНДЫ

КІРІСПЕ

Билікті өзін-өзі реттеуді іске асыру мемлекет пайда болғанға дейінгі уақыттан бері келеді. Ғасырлар бойы жинақталған тәжірибелер қазіргі заманғы жергілікті басқарудың теориялық моделін құрауға қол ұшын тигізді.

Ең алдымен, бұл жекешілдік ерекшеленеді. Яғни, жергілікті басқару органдардың мемлекеттік басқару органдардан бөлектеніп шығуы. Басқарудың бұл қызметі, барлық тиісті құқықтармен қорғалатын, берілген территорияның тұрғындарының белсенді қатысуымен жүзеге асырылады. Жергілікті басқарудың сол территорияның ұлттық, тарихи, мәдени дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарымен байланысының арқасында жергілікті басқару қызметінде тым қатаң, дөрекі мемлекеттік мәжбүрлеуді қолданудан алыстауына жол ашады.

Тақырыптың өзектілігі. Жергілікті басқару - Батыстағы еркін демократияның дәстүрлі жүйесінде шешуші рольді атқарады. Ұлыбритания, Франция, Германия және тағы бірнеше европалық мемлекеттерде, сонымен қатар, АҚШ-та жергілікті басқарудың заманауи ұйымдастырылуының негізгі бастамалары XIX-ғ. муниципалды реформалар негізінде құралған еді. Алайда олардың іргетасы сонау орта ғасырларда-ақ салынған еді. Жергілікті өзін-өзі басқарудың эволюциясы қоғамдағы жоғарғы орын мен билік үшін талас, сонымен қатар, идеологиялардың күресі болып келді. Өзін-өзі басқару туралы ториялық негіздер жайлы мәліметтерді XIX ғасырдағы Алексис де Токвиль, Лоренц Штейн, Рудольф Гнейст сияқты көрнекті ғалымдардың біршама еңбектерінде іздеп табуға болады.

Барлық әлемде ерте ме кеш пе өзін-өзі басқару жайлы идеяларға келіп тоқталатын. Муниципалды басқарудың сапасы мен құрылымы қала тұрғындарының күнделікті өмірінде шешуші рольді атқарады. Себебі, батыс елдерінің 2/3 бөлігі қала тұрғындары болып келеді.

Жергілікті басқару АҚШ-та маңызды рольдердің бірін атқарады. Бұл салада АҚШ азаматтарының жартысынан астамы жұмыс істейді. Жергілікті бюджетке аз ғана пайда әкелетін салықтар жазылғанымен, муниципалды бюджеттің кірістері жалпы бюджеттің шамамен 40% - ын құрайды. Жергілікті органдардың өкілеттіктері штаттардың өкілеттіктері сияқты бір себеппен кеңейеді: оларға федералды және штаттық бюджетке ауыртпалық салатын әлеуметтік сұрақтар жүктелінеді.

АҚШ-тағы жергілікті басқару өзінің ерекшеленеді. Сонымен қатар, бұл басқару ол жақтағы штаттар мен орталық үкіметтен тәуелсіз болып келеді. Жергілікті басқарудың мемлекеттік билікке бағыну жоқтығы байқалады.

Бұл курстық жұмыстың негізгі мақсаты: АҚШ- тың жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі мен мазмұнын зерттеу.

Қойылған мақсатқа байланысты келесі мәселелерді қолға алудамын:

АҚШ-тың жергілікті өзін-өзі басқаруын қарастыру;
АҚШ жергілікті өзін-өзі басқаруының үлгісін зерттеу;
АҚШ пен Қазақстанның жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің салыстырмалы анализін жасау.

Осы курстық жұмыстың зерттеу объектісі - АҚШ-тың жергілікті өзін-өзі басқару жүйесі.

Зерттеу пәні - АҚШ жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің мазмұны мен құрылымы.

Бұл зерттеудің тәжірибелі маңызы - болашақ жергілікті басқару маманының кәсіби деңгейін арттыру болып табылады. АҚШ-тың жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін тұтас жүйе ретінде қарастыру осы басқару бағытының жеткілікті мүмкіндіктерімен танысуға жол ашады.

ЖЕРГІЛІКТІ ӨЗІН-ӨЗІ БАСҚАРУ МӘНІ, ТЕОРИЯСЫ, МОДЕЛЬДЕРІЖергілікті өзін-өзі басқарудың негізгі теориялары

Жергілікті өзін-өзі басқару - мемлекеттегі белгілі бір әкімшілік-аумақтық бөлік тұрғындарының және оның сайланбалы органдарының жергілікті істерді басқару жөніндегі дербес қызметі.

Қазақстан Республикасы Конституциясының (1995) “Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару” туралы 8-бөлімінде жергілікті өкілді органдардың сипатына, мақсатына және құрылу тәртібіне қатысты жалпы ережелер белгіленген. Осы бөлімнің 89-бабы бойынша, “Қазақстан Республикасында жергілікті маңызы бар мәселелерді жергілікті тұрғындардың өзі шешуін қамтамасыз ететін жергілікті өзін-өзі басқару танылады. Жергілікті өзін-өзі басқаруды тұрғындар тікелей сайлау жолымен, сондай-ақ, адамдар жинақы тұратын аумақты қамтитын ауылдық және қалалық жергілікті қауымдастықтардағы сайланбалы және басқа жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы жүзеге асырады. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарын ұйымдастыру мен олардың қызмет тәртібін заңда көрсетілген шекте азаматтардың өздері белгілейді. Жергілікті өзін-өзі басқару органдарының дербестігіне олардың заңмен белгіленген өкілеттігі шегінде кепілдік беріледі. Мемлекет олардың қызметін және олардың өкілеттігінің шегін заңдылық деңгейінде тек жалпы шеңберде белгілейді. Басқа жағдайларда өзін-өзі басқару органдары мәселені дербес шешеді. Сондықтан жергілікті жерлерде мұндай органдардың құрылуы тек атауы бойынша ғана емес, бағыты, нысаны, қызмет тәртібі, кірістердің қосымша көздері, әкімдермен, мәслихаттармен өзара қатынас тәсілдері бойынша да әр түрлі болуы мүмкін. Жергілікті өзін-өзі басқару қызметі әрбір мемлекеттің өзінің ішкі ерекшеліктеріне қарай қалыптасады. Әлемде, негізінен, жергілікті өзін-өзі басқарудың англосаксондық француздық, кеңестік үлгілері қолданылады[9] .

Англосаксондық үлгідегі АҚШ, Ұлыбритания, Канада, т. б. елдерде жергілікті өкілді орган коммитеттері жергілікті басқару органдары мемлекеттік механизмінің құрамдас бөлігі болып саналып, барынша кең өкілеттілікке ие болады. Бұл үлгі бойынша жергілікті өзін-өзі басқарудың жергілікті мемлекеттік басқарудан айырмасы оның жергілікті сипатында ғана. Еуропа, Африка, Латын Америкасының бірқатар елдерінде жергілікті өзін-өзі басқарудың француздық үлгісі кеңінен таралған. Жергілікті өзін-өзі басқарудың кеңестік үлгісінің әр түрлі көріністерін қазіргі Қытай, Куба, КХДР-дан көруге болады. Бұрынғы Кеңес Одағы құрамында болған елдер арасында Эстония, Латвияжәне Қырғызстанда 1991-95 жылдар аралығында жергілікті өзін-өзі басқару жүйесін үйлестіретін заңдар қабылданып, жүзеге асырылды. Қазақстанда жергілікті басқарудың тиімді тәсілдерін қалыптастыру жолында бірқатар түбірлі өзгерістерге қол жеткізіліп келеді. Қазақстан Республикасындағы саяси билік пен қоғамдық өмірді демократияландырудағы басты мәселелердің бірі - жергілікті мемл. басқару мен жергілікті өзін-өзі басқаруды реформалау болып табылады. Бұл ретте шетелдік тәжірибелерді пайдаланумен қатар, Қазақстан халықтарының тарихи-мәдени дәстүрлері ескеріледі. Қазақ халқының ежелден қалыптасқан өзіндік дәстүрлі басқару жолдарында жергілікті өзін-өзі басқарудың алғышарттары болғандығы белгілі. Рубасылары мен тайпа көсемдері көшпелілердің құрылтайлары мен жиындарында сайланды. Оларға тартыс-таластарды шешуге, өз алдына әскер жасақтарын құруға құқықты өкілет беріліп, рулық қауымдастықтар кең көлемде автономияға айналды. Қазақ даласы Ресей патшалығының отарына айналғаннан кейін, қалыптасқан дәстүрлер түбірлі өзгерістерге ұшырады. 1867-68 жылдардағы реформалардан кейін қазақ даласы ауылдық, болыстық, округтік әкімшілік-территориялық бірліктерге бөлініп, Ресей империясының қатаң бақылауында ұсталынды. Аға сұлтандар мен болыстарды, билерді сайлау шартты түрде жүргізілді. Басқарудың тиімділігін арттыру үшін жергілікті қалыптасқан дәстүрлі басқаруды ішінара сақтап қалды. Сол арқылы қазақ халқының жергілікті маңызы бар мәселелерді ауыл және болыстық жиналыс арқылы өз бетінше шешуіне мүмкіндік берілді. 1917 жылғы Қазан төңкерісінен соң Қазақстан біртұтас кеңестік басқару жүйесінің құрамына енгізілді. Бір орталықтан басқаруға негізделген қоғам жергілікті өзін-өзі басқаруды іске асырмауға, барынша шектеп ұстауға тырысты. Қазақ КСР-ның 1937 жылғы Конституциясында жергілікті басқару органдары туралы “Облыстық, аудандық, қалалық, поселкелік, селолық және ауылдық жерлердегі мемлекеттік билік органдары Халық депутаттары кеңесі болып саналады” деп жазылып, жергілікті кеңестердің құрылуына жол ашылған болатын. Алайда, шын мәніндегі жергілікті өзін-өзі басқару болмады, жергілікті мемлекеттік басқарудың жетегінде кетіп отырды. 1978 жылы қабылданған Қазақ КСР Конституциясында бұрынғы жүйеге көп өзгеріс енгізілген жоқ, мұнда да: “Мемлекеттік биліктің органдары болып еңбекшілер депутаттарының кеңесі саналады” деп жазылып, жергілікті өзін-өзі басқарудың қоғамдық сипатының негіздері көрініс таппады.

Қоғамдық-саяси өмірді қатаң бақылауда ұстаған тоталитарлық мемлекет жергілікті өзін-өзі басқару тәрізді мемлекеттік емес институттардың қызметіне мүдделі болмады. Жергілікті кеңестер партиялық бюрократияның бет пердесіне айналды. Меншікті түгелдей мемлекет иелігіне алу мен бір партиялық идеология жергілікті халыққа өз бетінше іс-әрекет етудің, өзін-өзі басқарудың ешқандай мүмкіндігін қалдырмады. Жергілікті өзін-өзі басқарудың кейбір нышандарының (жолдастық соттар, аудандық, облыстық, қалалық бақылау коммитеттері, т. б. ) қызмет аясы мен құзыреті реттелінді. КСРО тарихында тұңғыш рет 1990 жылы сәуір айында жарияланған “КСРО-дағы жергілікті өзін-өзі басқару мен шаруашылық жүргізудің жалпы бастаулары туралы” заң жергілікті жерлердегі билікті демократияландыруға қарай жасалынған маңызды бетбұрыс болған еді. Қазақстанда “Жергілікті өзін-өзі басқару және Қазақ КСР халық депутаттарының жергілікті кеңестері туралы” 1991 жылғы 15 ақпандағы Қазақ КСР Заңымен жергілікті өзін-өзі басқаруды енгізуге бірінші қадам жасалынды. Жергілікті өзін-өзі басқару жүйесіне халық депутаттарының жергілікті кеңестері, аумақтық-қоғамдық өзін-өзі басқару органдары, жергілікті референдумдар, жиналыстар (жиындар), азаматтардың конференциялары, өзге де демократияның тікелей нышандары енді. 1992 жылы 13 қаңтарда аталған заңға өтпелі кезеңге байланысты өзгерістер мен толықтырулар енгізіліп, бұрынғы атқару коммитеттерін алмастырған жергілікті әкімдер институты, іс-жүзінде, өзін-өзі басқарудың негізгі принциптерінің бірі - жергілікті дербестікке көшуді білдірді. Қазіргі уақытта (2000) Қазақстанда жергілікті өзін-өзі басқарудың толыққанды құқықтық негізін қалыптастыратын жаңа заң жобасы әзірленуде[4] .

1. 2 Жергіліктіөзін-өзі басқару модельдері

Англосаксондық мемлекеттерде жергілікті органдарды бақылау негізінен жанама түрде жүргізіледі: орталық мнистрліктер, және сот арқылы. Саяси жүйедегі жергілікті органдардың рөлі мен орнына талдау жасасақ, басты назар олардың мемлекеттің механизмі екеніне аударылады. Осы елдердің заңнамаларында жергілікті органдардың қызметі мен ұйымдастырылуын белгілеу үшін қабылданған «жергілікті басқару» термині олардың өзге мемлекеттік органдардан шеттетілу нышанына, олардың локалды сипатына сілтеу береді [ 15] .

Континенталды Еуропа, француз тілді Африкада ЖӨӨБ-дың континенталды моделі таралған. Ол жергілікті басқару мен орындардағы тікелей мемлекеттік басқарудың қосапыс болып табылады. Осы модельдің бастамасы Франция елі. Оның ерекшелігі сол елдің тарихи түп-тамырына кетеді, сол кезде корольдік биліктің басты көмекшілері болып монархтың орныдардағы өкілдері табылған.

Жергілікті өзін-өзі басқарудың континенталды моделі иерархиялық пирамидаға ұқсас, бұл пирамида бойымен түрлі дерективтер мен ақпараттар тасымалы жүреді және оның шегінде орталық билікке орындардағы агенттердің жаппай сериясы жұмыс атқарады. Аталған модель төмендегі звенолардың жоғарыдағыларға бағыныштылығымен сипатты [16 ] .

Француз жүйесінде өкәлетті органдар кейде тек заңнамалармен территориалды коллективтер ретінде белгіленген әкімшілік-территориалды бірлік терде ғана құрылады. Сонымен, кейбір жеке бөлімшелерде жергілікті органдар болмауы да мүмкін (мысалы, Францияның округтары мен кантондарында) .

80-жж Франциядағы реформаларда жергілікті басқару органдары арасындағы қатаң бағыныштылығы біраз жеңілдетілген болатын. Ешбір территориалды коллектив екіншісінен үстінен бақылау жүргізу алмайды, тек арнайы қарастырылған жағдайларда ғана: аймақ білім және мәдениет жөнінде коммуна мен департамент үстінен, департамент коммуналар үстінен әлеуметтік, денсаулық сақтау, ауыл шаруашылығын жабдықтау, мектеп транспроты жөнінде ғана. Сонымен қатар,, орталықтыі жергілікті өкілетті органдар үстінен бақылауы біршама азайтылған еді [17 ] .

Дамыған демократияларда жоғарыда қарастылыған екі модель арасында айтарлықт ай айырмашылықтар жоқ, және олардың арасындағы біршама жақындасу туралы да сөз айтуға болады. Екі модельдің қызметі ұқсас принциптерге негізделе жүзеге асады. Жергілікті басқару жүйесінің негізі болып мұнда еркін және бәсекелес сайлау арқылы халықпен құрылатын жергілікті өкілетті органдар табылады, сондықтан, біраз легтимділікке ие [ 12] .

«Үшінші әлем» қатарына жататын елдерде жағдай тіпте басқа, мұнда демократиялық мемлекеттерден алынған жергілікті басқару моделі өз алдына түп-негізі авторитарлық болып табылатын ерекше бір фасадтың тек құраушы бөлігі ғана, шын мәнінде мұнда азаматтардың еркі-жігерлері көбіне тәелсіз сипатқа ие бола алмайтын және дәстүрлі мобилизация механизмдері арқылы бағытталады. Жергілікті басқару кейбір елдерде (Аустрия, Германия, Жапония) англосаксондықпен де континенталды модельдермен де ұқсас бола тұра, өзне тән бірқатар ерекшеліктерге ие, бұл орныдардағы «аралас», «гибридті» басқару формалары туралы айтуға мүмкіндік береді.

Англосаксондық жүйеге тым тән емес орныдардағы тағайындалатын шенеуніктер арқылы тікелей мемлекеттік басқару жүзеге асырылады[17] .

Жоғарыда аталған екі модельден тіптен ерекше болып табылатын кееңестік модель КСРО құлағаннан кейін тарихқа айналып кеткен.

Осы модель Кеңес Үкіметіне және әлемдік социализм жүйесіне тән өзге де елдерге, және де социалистік перспективаларға негізделген кейбір адмушы елдерге тән.

Қазір ол азда болса өздерін социалситік деп есептейтін Қытай, Куба және КХДР елдерінде сақталған.

Кеңестік модель негізінде биліктің бөлінуін жоққа шығару және белгілі бір террториядағы өкілетті органдардың толық билігінің жариялануы жатыр. Жергілікті басқарудың кеңестік жүйесін сонымен қатар, оған енетін звенолардың қатаң иерархиялық өзара тәуелділігі сипатты.

Жалпы, әлемдік тәжірибе жергілікті деңгейде қолданылатын ұйымдастырушылық-құқықтық формалардың кең таңдауын ұсынады. Елдердің ерекшеліктерін ескере отыра авторлар классификацияға түрліше қарайды да оннан астам ұйымдастырушылық құқықтық формаларда бөліп көрсетеді [14, 7 ] . Әлемдік тәжірибені зерттей отырып, біз жергілікті басқару органдарының негізгі 5 моделін бөле отыра, схематикалық түрде былайша көрсете аламыз:

1. «Күшті кеңес - әлсіз әкім» формасы жергілікті органдардың қызметін координациялау және бақылау жөнінде әкімнің құқықтарын шектеумен сипатталады. Әкімнің артынан негізінен өкілеттілік және оперативті-атқарушылық функциялар бекітіледі. Кеңес басқару, шаруашылық және қадрылық, әсіресе қызметке орналастыру сферасында кең құқықтарға ие.

2. «Күшті әкім - әлсіз кеңес». бұл форма үшін атқарушы органды, яңни әкімді халық таңдауы сипатты, бұл оның өкілетті органға салмақты позициясын анықтайды. Әкім өз бетінше ағымдағы мәселелерді шешеді және кеңесте вето құқығына ие. Әкім муниципалды кеңес жарлықтарымен сөйлеуге құқығы бар. Әкім кеңестің ортырыстарына қатысыпғ мәселерді шешуде өз ұсыныстарын айтуға құқылы. Көбісі әкімдер вето құқығына ие, ол белгілі бір саясатты жүргізгенде аса әсерлі болып табылады. Әкімдердің осы вето құқығын қолданамын деп үрей туғызған бойы ғана кеңестің кейбір даулы сұрақтар бойынша оның шешіміне дауыс берусіз-ақ келіскен мысалдар көп. Бірқатар муниципалитеттерде әкімдер таңдамалы вето құқығына ие, яғни жергілікті актілердің бөлек бір жағдайларын қабылдамауы мүмкін.

Нәтижесінде, муниципалды кеңес әкімнен тәуелсіз саясатты жүргізуден алшық. Әкімнің «кеңес-әкім» схемасындағы институты жергілікті басқаруды ұйымдастыруда аса зор нәтижелерге жетуге мүмкіндік береді.

3. «Кеңес - басқарушы» формасы қалалық саясатты «тазартуға» және жемқорлықтығ авторитарлы және нәтижесіз басқаруды жоюға деген ұмтылысты бейнелейді. Басқарушы саяси бейтарап фигура, әлеуметтік басқару сферасындағы маман болып келеді. Халықпен сайланған кеңеспен қызметке тағайындалады және қызметінен босатылады. Осы модельдің әлсіз жағы басқарушы жүргізетін саясатқа әсер етуге мүмкіндігінің жоқтығы немесе қиындығы[3] .

АҚШ-та «кеңес-басқарушы» схемасы ең алдымен территориясында басқарушы-маманға ақы төлеуге дайын ауқатты тұрғындары бар муниципалитеттерде қолданылады. Басқарушы атқарушы аппаратты басқарады және көбіне муниципалды басқару органдарында кадрлық саясатты анықтайды. Менеджер муниципалды кеңеспен келісімшарт негізінде жұмыс істейді. Бұл кезде кеңес үміткерлерді өзінің отырыстарында талқылап, кейңн сұрақ жалпы дауыс беруге шығарылады. Ең көп дауыс жинаған кандидатпен келісімшартқа отырады.

4. «Комиссионды» форма. Комиссия қалалық үкіметтің белгілі бір бөлімшесін басқаратын өкілетті тұлғалардан құралады. Бұл модельде жоғары өкілетті тұлғаның (әкімнің) болуы міндет емес.

Бір жағынан, бұл модельдің артықшылығы шешім қабылдауды баяулататын биліктің бөлінуінің болмауы. Ал екінші жағынан, бұл биліктің бқлінуін болдымайтындықтан демократиялық емес деп мамандармен қатал сынға душар болады.

Мұндай формада халықпен таңдалатын комиссионерлер кеңесі (әдетте, 3-7 адам) бір мезгілде атқарушы да өкілетті де орган қызметін атқарады. Комиссионердің әр біреуі белгілі бір департаментті басқарады. Аталған жүйенің басты артықшылығы сол жалпы қалалық саясатты айқындайтын тұлғалар өздері оны жүзеге асырумен айналысады. Дегенмен, аз уақыт аралығында оның «бақылаусыздығы мен шеңберлі порука» сияқты кемшіліктері анықталды. Бұдан басқа комиссионерлер жиі қажетті квалификацияға ие болмаған (әсіресе, тақарушылық функцияларды жүзеге асыру үшін) . Отырыстарда олар кейде тек өздерінің бөлімдерінің көзқарастарын жақтаған, әсіресе бюджеттік ассигнованяһия кезінде, ал бұл ақыр соңында жалпы қалалық басқаруды без-берекет етті.

5. Аралас форма. Басқарушы немесе бас администратор кеңеске емес, әкімге бағынады. Басқарушы-маманның болуы жоғары маманданудың қамтамасыз етеді, ал сайлаушылар қалалық саясатқа тікелей әсер ете алады, себебі басқарушыны тағайындайтын немесе қызметінен босататын, әкімге «оң» немесе «қарсы» дауыс бере отырып, олар муниципалды білім әкімшілігін қалдыруға немес алып тастауға шешім қабылдайды.

Жергілікті басқарудың жалпы дұрыс қызмет етуі үшін тиімді жергілікті өзін-өзі басқару қажет. Қазіргі заманғы елдерінде «жергілікті өзін-өзі басқару» түсінігі органдардың екі түрін қамтиды: тиісті әкімшілік-территориалды бірліктің тұрғындарымен сайланатын және дәтте, ең маңызды сұрақтар бойынша шешім қабылдайтын жергілікті өкілетті орган және атқарушы орган (әкім, бургомистр және т. б. ), әдетте, өкілетті органның шешімдерін орындауға және оперативті басқаруды жүзеге асыруға тағайындалған органдар.

Сонымен, жоғарыда айтылғанды қорытындылай келе, қазіргі кезде жергілікті өкілетті органдардың үш моделін бөліп көрсетуге болады: англосаксондық, континенталды және кеңестік. Мұндай дифференциялау жоғары өкілетті органдармен және өзара байланыстарына негізінде жатқан принциптерге сүйене отырып жүргізілген. Дегенмен, соңғы кезде осы аталған модельдердің өзара жақындасуы тіпті қосылу процесін де байқауымызға болады, осының әсерінен жергілікті өзін-өзі басқарудың аралас модельдерінің көбею орын алып отыр[5] .

1. 3 Жергілікті басқарудың шет елдердегі негізгі алатын орны

Менің ойымша, жергілікті басқару шетелдердін, құқыктық институттары ішіндегі, біз қарастырып отырған конституциялық құқықтар жүйесіндегі, ең күрделісі болып табылады. Сондықтан да әр түрлі елдердің конституциялық институттарының негізгі анықтамаларын, мейлі ол құқық саласы не оқу пәні болғанына қарамастан, белгілі бір құқық жүйесі ретінде қарастыруға болатын болса, ал жергілікті езін-өзі басқаруды белгілі бір қүкыктық институтқа теңеу киынның қиыны. Өйткені, жергілікті басқару әр алуан субъектілер (мысалы, жергілікті өкілетгі және атқарушы органдардың занды қүрылымдары, сол секілді жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қүрылымдары) тарапынан жүзеге асырылады. Біз жергілікті өкілетті және атқарушы органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдарын біртұтас деп карағанның өзінде, жергілікті басқару бір жағынан мемлекеттік органдар, екінші жағынан жергілікті өзін-өзі басқару органдары арқылы жүзеге асырылатынына куәміз. Сонда бүл екі орган арасына қандай шек қоюға болады? Әрине, конституциялық құқық саласын ғылым ретінде де, оку пәні ретінде де қарай отырып, төмендегідей тұжырымдарға келуімізге болады:

1 - өкілетті мемлекеттік органдар арқылы жергілікті маңызға ие істерді басқару деп біз белгілі бір әкімшілік-аумақтық бірліктегі тұрғындарды жергілікті мемлекеттік басқаруды айтамыз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.