Селен топшасына жалпы сипаттама. Селен, телур және полонийдің оттекті қосылыстары

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
I. Селен топшасына жалпы сипаттама
II. Селен, телур және полонийдің оттекті қосылыстары
III. Селен, телур және полонийдің бинарлы қосылыстары
IV. Селен, теллур (IV) және селен, теллур (VI) қосылыстары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Қазіргі уақытта химия, металлургия, машина жасау, радиоэлектроника, атом өнеркәсібі және басқа да қазіргі кезең салаларындағы ғылыми-техникалық прогресс жетістіктері сирек элементтер негізіндегі материалдардың табысты қолданылуына айтарлықтай байланысты.
Қазіргі анорганикалық химия мен технологияның ең ірі және практикалық тұрғыдан маңызды бөлімдерінің бірі Д.И.Менделеевтің периодтық системасында 50-ге жуық элеметті құрайтын сирек және шашыраңқы элеметтер-оның ішінде селен, теллур және полоний химиясы мен технологиясы болып табылады.

I. Селен топшасына жалпы сипаттама
Бұл алтыншы негізгі топтың ішіндегі топша, оған селен, теллур және полоний жатады. Олардың электрондық формулалары:
3478Se-[Ar] 3d10 4s24p4
52127Te-[Kr] 4d105s25p4
84209Po-[Xe] 4f145d106s26p4
Оттегі және күкірт элементтерінен селен топшасына өткенде атомдық
радиустарының өсуі, иондану энергиялары мен электртерістіктерінің кемуі,
олардың О2 -- Те қарай металдық қасиеттерінің артуына әкеледі, сондықтан
тотықтырғыштық қасиеттері кемиді де, тотықсыздандырғыштық қасиеттері
артады. Оң тотығу дәрежелерінде топ бойынша жоғарыдан төмен қарай
тотықтырғыштық қасиеттері артады. Мысалы, күкірт +4 тотығу дәрежесі
көбірек тотықсыздандырғыштық қасиет көрсетсе, ал селен мен теллурдың +4
тотығу дәрежелеріндегі қосылыстары - тотықтырғыштар.Se және Te тотығу дәрежелері -2, +4 және +6. Se(IV) және Te(IV) қосылыстары көбрек тұрақты. Se(IV) және Te(IV)-тің Se(VI) және Te(VI)-ға түрленуі тек күшті тотықтырғыштардың әсерімен ғана мүмкін.Сол сияқты Te(II) және аз мөлшерде
Se(II) қосылыстары белгілі, Te(II) комплекст осылыстар тән.
Екі бөлінбеген электрон жұбы коваленттік байланыс түзілуін, дербес жағдайда аттас атомдармен, тудырады, ол өз кезегінде сақиналы немесе тізбекті молекулалар түзуге және көптеген аллотропиялық модификацияларының өмір сүруіне әкеледі. Селен және телур-шашыранқы элеметтер.

Қысқаша тарихы:
Селен мен теллур бұрыннан белгілі. 1782 жылы венгр химигі Мюллер фрон Рейхенштейн ақ алтын рудасын зерттей келе жаңа элементпен жұмыс істеп жүргендігін білді. 1798 жылы Клапрот Мюллердің жаңа элемент ашқандығын дәлелдеп оны Жердің құрметіне теллур деп атайды (tellus грекше - жер).
Селенді 1817 жылы Берцелуис ашқан. Ол атақты швед химиктері ашқан үш элементтің бірі болады (Се, Sе,Тһ). Грипегольмедегі (Швеция) күкірт қышқылды зауытына барып, Берцелуис мыс колчеданын күйдіретін пештің қабырғасындағы тұнған қызыл даққа көңіл аударады. Осы дақты зерттей келе Берцелуис барлық қасиетті жағынан теллурға өте ұқсас жаңа элемент ашады. Оны селен деп атады (селен грекше - Ай).
Селен мен теллурдың аздаған мөлшері көбінесе рудалар мен кендерде кездеседі және химиктер осы элементтермен жұмыс істеуге бұрыннан әдетттеніп кеткен. Бірақ, селен мен теллурдың кең тараған техникалық қолдануын кейінгі уақытта тапқан. Олардың негізгі қолдану аймақтары жартылай өткізгіштік техникада, химиялық өнеркәсіп пен металлургия болып табылады.
Селеннің тамаша қасиеті - өзінің электрөткізгіштігін жарыққа байланысты өзгертеді - бұл қасиет ХІХ ғ. табылған.
Теллурдің атомдық салмағы сол кездегі химиктер үшін толғанарлықтай сұрақ туғызды. Анықтағанда теллурдың атомдық салмағы иодтікінен үлкен екендігін көрсетті, ондай жай периодтық заңға сәйкес емес болды. Д.И.Менделеев осы сұрақтың жауабын болашақ зерттеушілерге қалдырды. Бұл жай қазіргі белгілі - Те - І атом салмақтарының сәйкестіктері кең тараған көптеген ауыр изотоптармен байланысты.

Селен, теллур және полонийдің кейбір физикалық қасиеттері:

Белгісі

Se

Te

Po

Атомдық радиусы, нм

0,14

0,16

0,164

Иондық радиус, нм Э2-

Э4+

Э6+

0,198

0,221

0,230

0,050

0,097

0,094

0,042

0,056

0,067

Түрақты изотоптар саны

6

8

0
Иондану энергиясы, кДж
моль-1

940,7

869,0

813,0
Тығыздығы(25 °c), г
см-3

4,189-4,285

6,25
9,142
9,352

Температура °c

Балқу

217

452

246-254

685

990

962

Ашылуы

1817

Берцелиус

1782

Клапрот

1898

Кюри

Агрегаттық күйі

қатты

қатты

қатты

Селен. Селен жаратылыста әжептәуір көп болғанымен, қор болып жиналмай аз мөлшерде сульфидтерімен PbS, Cu2S, AgS тағыда басқа қоспа түрінде кездеседі. Сондықтан оны бытыраңқы элемент дейді. Селен PbSe, Ag2Se, Cu2Se түрінде болады. Темір колчеданын өртегенде шыққан күкірт диоксидін шаңнан тазалағанда, бұл қосылыстар сол шаң камераларында жиналады. Селенді негізінен сол шаңнан алады, сонымен қатар қорғасын, мырыш кендерін металға айналдырғандағы қалдытарынан және мысты электролиз арқылы алғандағы электролиттің түбінде қалатын қоқырдан да алады.
Селен алу үшін жоғарыда айтылған өндіріс шаңдарын азот қышқылымен, не бертолле тұзымен әрекеттестіріп ішіндегі селенің селеннің қосылысын селен қышқылына H2SeO4 дейін тотықтырады. Селен қышқылы тұз қышқылы қатысында селенді қышқылға Н2SeO3 тотықсызданады. Селенді қышқылдың ерітіндсін декантациялап құйып алып, суалтып, күкірт диоксидін жіберіп элементтік селенге дейін тотықсыздандырады.
Селеннің атмосфералық қысымда өмір сүретін кемінде бес модификациясы белгілі. Селеннің әр түрлі модификацияларындағы атомдар ассоциациясы полиатомды сақина немесе шексіз спиральді тізбек түрінде болады. Селеннің тек гексаганальді модификациясы ғана тұрақты, қалғандарының барлығы да кез-келген жағдайда тұрақсыз.
Селен модификациялары: аморфты(қызыл), шыны тәріздес(қара), қызыл моноклинді, сұр гексагональді, сұйық.
Аморфты селен қызыл-қоңыр ұнтақ, тығыздығы 4,3. Химиялық қасиет жағынан күкіртке ұқсас, брақ селннің электрон тартқыштығы кем, жалпы алғанда активтілігі нашар.
Сұр гексагональді селен селеннің басқа түрлерінен оларды ұзақ қыздырғанда, балқытылған селенді бояу, оның буларын балқу температурасына жақын температурада конденсациялағанда алынады. Оның құрылымы бір-біріне параллель орналасқан шексіз спиральді тізбектерден құралған. Селеннің тек осы түрі ғана күкрткөміртекте ермейді. Жалғыз осы ғана жартылай өткізгіш
(қалғандары-изоляторлар). Селеннің электроөткізгіштгі жарыққа және қысымға өте сезгіш. Оның электрлк қасиеттері анизотропиялы: өткізгіштігі және тоқ тасмалдаушылардың қозғалғыштығы перпендикуляр бағытқа қарағанда тізбектер бағыты бойынша 5 есе үлкен.
Телур.Теллур сирек элементтердің қатарына жатады. Теллурды да селен алатын қалдық, шаңдардан алады, екеі көбіне біірге кездеседі. Екеуін ажырату үшін селен және теллур бар өнімдерді күкірт қышқылымен әрекеттестіреді, мысалы:
Na2TeO3 + H2SO4 = Na2SO4 + TeO2 + H2O
Теллурдың да аморфты және металл сияқты жылтыраған кристалдық түрі бар. Теллур жылуды, электрді жақсы өткізеді, ол жағынан металдарға жақындайды.
Теллур - металлдық жарқылы бар күміс тәріздес ақ зат, жұқа қабаттары сәуледе қызыл-қоңыр. Гексагональді сингонияда кристалданады. Құрылымы селеннің гексагональді модификациясына ұқсас. Теллур қышқылын салқында тотықсыздандырып жұқа қара ұнтақ түрінде алынған аморфты теллур гексагональді теллурдың өте ұсақ кристалдарынан тұрады. Селен сияқты ол жартылай өткізгіш, бірақ оның өткізгіштігі жарыққа іс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.