Тұлға психологиясы. Тұлға ұғымы

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

ЖОСПАР

КІРІСПЕ . . . 3

1Тұлға психологиясы. Тұлға ұғымы . . . 4

1. 1 Тұлға психологиясының объектісі ретінде . . . 4

2. З. Фрейд бойына тұлға құрылымы . . . 6

3 К. Юнг бойынша тұлға құрылымы . . . 7

4 Тұлға түсінігі және оның А. Маслоу концепцияларында дамуы . . . 9

5 Тұлғаның әлеуметтік психологиялық теориялары . . . 10

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 13

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 14

КІРІСПЕ

Ерте кезден бастап-ақ тұлға түсінігі қалыптаса бастаған. «Тұлға» түсінігі алғашында бетперде (маска) дегенді білдірген, ол бойынша оны көне театрдың актёрі киіп, рөл ойнаған. Кейінірек «тұлға» термині қоғамдық өмірдегі адамның шынайы рөлі деп түсіндірілді. «Тұлға» түсінігі көпжақты. Кон И. С., бір жағынан алғанда жеке тұлға нақты бір индивидті, индивидуалды қасиеттері және оның қоғамдық рөлдерімен қоса сипатталатын әрекет субъектісі ретінде, екінші жағынан, тұлғаны еңбек ету, түсіну және қарым-қатынас жасау субъектісі болатын, басқа адамдармен тікелей және жанама араласу процесінде түзілетін, индивидтің интеграцияланған әлеуметтік мәнді сипаттар жиыны түрінде, әлеуметтік қасиеттер ретінде қарастырады .

Тұлға психологияда ең күрделі категория болып саналады. Бүгінгі таңда тұлға түсінігінің қаншалықты анықтамасы болса (200), соншалықты психологтар осы мәселені зерттеумен айналысады.

Леонтьев А. Н. ойынша, тұлға - бұл адамның қоғамдағы өмірінен туындаған ерекше типтің психологиялық құрылымы. Әртүрлі әрекеттердің бағыныштылығы тұлғаның қалыптасуының негізін қалайды, ол өмірлік онтогенезде құрылады. Ол осының бәрі адамның индивидтік қасиеттерін құрайды деп есептеді. Индивидтің қасиеттері жеке тұлғаның қасиеттеріне өте алмайды. Өзгеруіне қарамастан, олар индивидтік қасиеттер болып қала береді, қалыптасатын тұлғаны анықтай алмайды, бірақ оның қалыптасуы үшін жағдай жасайды. Тұлға, индивид сияқты субъекттердің өмірлік қарым-қатынасын жүзеге асыратын интеграциялық процестің өнімі.

Петровский А. В. тұлға түсінігіне келесі анықтама береді: «Тұлға ретінде психологияда индивидтің заттық әрекетінде және қарым-қатынасында қол жеткізетін және қоғамдық қарым-қатынастарда өзін ұстаудың деңгейі мен сапасын сипаттайтын жүйелік әлеуметтік қасиет түсіндіріледі» .

1Тұлға психологиясы. Тұлға ұғымы

Тұлға - бұл ерекше қасиет, ол индивидтің қоғамдағы ерекше «жоғарғысезімді» қасиеті болып табылады. «Жоғарғысезімді», яғни іштей бөлшектенген, күрделі қасиет. Индивидтің сезініп қабылдайтын қасиеттерiнен айырмашылығы: дене бітімі, мiнез-құлық, сөз, ымның жеке ерекшелiктерi, жалпы, өз тәртібімен, келбетімен және т. б. бейнеленедi. Тұлға ол әлеуметтiк байланыстар жүйесінен ажырамайды. Тұлғаның әртүрлі қасиеттерінің қалыптасуын жетік түсіну үшін, оның қоғамдағы өмірін, қоғамдық қатынастар жүйесіндегі қозғалысын зерттеу қажет. Қоғамдық қатынастар - индивидтің әлеуметтiк қасиетi ретінде тұлғаның бөлiгі, бір жағы, аспектiсi. Кез-келген қоғамға индивидтің қосылуы, орындалатын әрекеттердің мазмұны мен сипатын, басқа адамдармен қарым-қатынас тәсiлдерi мен шеңберін, яғни оның өмір сүру, әлеуметтік тұрмыс ерекшеліктерін анықтайды. Бiрақ қайсыбір адамдар қоғамының, сонымен қатар жалпы қоғамның жеке индивидтерінің өмiр сүруі, тарихи дамып келе жатқан қоғамдық қатынастар жүйесімен анықталады. Сонымен бiрге, әр түрлi қоғамдық қатынастарға нақты тұлғаларды қосудың тәсiлдерi әртүрлі. Сәйкесінше әр тұлғаның өмiрінде оны жүзеге асыру дәрежесі әр түрлi, сондықтан әртүрлі қызмет пен қарым-қатынастың өзара байланысуы әртүрлі жүреді.

1. 1 Тұлға психологиясының объектісі ретінде.

Тұлғаның әлеуметтiк-психологиялық талдауын жасау үшiн, «индивид», «тұлға», «даралық» деген ұғымдардың шекарасын анықтап алу керек.

Айта кету керек, «адам» деген ұғым жалпылама ұғым болып табылады, яғни, айқын сөйлейтін, саналы, (абстрактiлi - логикалық ойлаумен, логикалық есте сақтаумен) жоғарғы психикалық функциялары бар, құралдарды құру, оны еңбектiң процесiнде пайдалану қабiлетi бар биоәлеуметтік тірі ағза.

Индивид - бұл биологиялық түрдiң ортақ генотипиялық тұқым қуалаған қасиеттерiн тасымалдаушы биологиялық ағза. Бұл «Homo sapiens» түрінiң өкiлi. Леонтьев А. Н. ойынша бiрiншiден, индивид ұғымы осы биологиялық түрдiң жеке түрлерінiң бүтiндiгін және бөлiнбейтiндiгiн, екiншiден, осы түрдiң басқа өкiлдерінен ерекшеленетін нақты өкiлiнiң артықшылықтарын бiлдiредi. Генотипиялық шартталған даралық қасиеттер, адамның өмiр сүру барысында сантүрлі өзгеруі мүмкін, дегенмен бұдан тұлғалық болмайды. Тұлға, индивидтің алдыңғы тәжiрибесімен байытылған түрі емес. Индивидтің қасиеттерi тұлғаның қасиеттерiне өтпейдi. Өзгеріске ұшырағанымен индивидті қасиеттер болып қалады, яғни қалыптасатын тұлғаны анықтамайды, оның құрылуының алғышарттары мен жағдайын жасайды [5] .

Бiз тұлға болып қоғамдағы өмiрдің ықпалымен қалыптасамыз, оларға тәрбие, оқу, қарым-қатынас, өзара қарым-қатынас жатады. Тұлға - бұл әлеуметтiк ұғым, адамдағы табиғи, тарихи қасиеттерді бiлдiредi. Тұлға туа пайда болмайды, мәдени және әлеуметтiк даму нәтижесінде туындайды.

Тұлға түсінігін, нақты мазмұнымен, құндылықтарымен, әрбір қатысушының мағыналы біріккен әрекеттерімен жанамаланған, тұлғааралық тұрақты қатынастар жүйесінде ғана түсінуге болады. Осы тұлға аралық байланыстар топқа, ұжымға кiретін адамдардың нақты дара қасиеттерінде және амалдарында көрінедi.

Әр адам тұлғасына басқа адамдардан оның өзiндiк ерекшелiгiн, оның айырмашылығын құрайтын адамдардың психологиялық ерекшелiктерiнiң үйлесімін - оның даралығын қалыптастыратын ерекшелiктерi мен қасиеттері ғана тән. Кон И. С. ойынша, даралық бұл әр жеке адамның қайталанбауы ретінде биология айғақ. Биологтар мүмкiн болатын мутациялар мен олардың адами гендерінiң комбинациялану саны әлемдегі атомдар санынан артық емес дейді. Әр адамның ағзасы тиiстi фенотипті (қандай да бір белгінің сыртқы көрінісі) шарттайтын өз тегінде жалғыз генотип (ағзаның генетикалық конституциясы) тасымалдаушысы болып табылады [2] . Ол сонымен қатар, адам өте иілгіш болып келеді деп есептеді. Бірақ, оның даралығында, барлық зигзагтар мен өзара қарама-қайшылықтары бар оның дамуының барлық сатылары диалектикалық түрде сақталған. Адамның даралық ерекшелiктерi оның әлеуметтiк рөлдерiн таңдауына және оларды жүзеге асыруына айтарлықтай әсер етедi.

Даралық танымдық процестердiң қасиеттерiнде, қабiлеттiлiктерінде, дара қызмет ету стилінде, мінезінде, темпераментінде, әдеттерінде, басым болып келетін қызығушылықтарында көрінедi. Сонымен бiрге, ол әр түрлi тәжiрибе, бiлiм, икемділік пен сенiмдеріде байқалады. Бiз өз даралығымызды дәлелдеп, бекiтемiз.

Осыған сәйкес, тұлға және индивид түсініктері барабар емес, ал даралық және тұлға ұғымдары тең емес, бiрлiк құрады.

Демек, даралық - адамның тұлғасының тек бір жағы. Рубинштейн С. Л., зерделенуі адам әрекетінің психикалық мазмұнын талдаудан басталатын барлық психикалық процестер тұлғада өтеді, және олардың әрқайсысы өзінің шынайы өтуі барысында оған тәуелді деп тұжырымдады. Психикалық процестердiң даралық ретінде тұлғаға тәуелдiлiгі, ең бастысы, жеке - дифференциалды айырмашылықтарда байқалады. Даралықтың жалпы құрылуына байланысты адамдар, қабылдау және бақылау, есте сақтау, көңіл бөлу түрлерi, сонымен қатар қабылданатын заттың мазмұны бойынша бөлінеді. Өз кезегiнде есте сақтау және ұмыту таңдау сипатына ие.

2 Фрейд бойына тұлға құрылымы

Психоаналитикалық бағыттың негiзін Зигмунд Фрейд қалады. Ол адамның құлқында толығымен оның сексуалды және агрессивтi уәждемелері басым деп тұжырымдады. Тұлғаның ішкі дүниесі толығымен субъективті. Адам өзінің ішкі дүниесінің қамалында. Басқаша айтқанда, адам белсенділігі инстинкті түрткілерге, ең бастысы жыныстық инстинкт пен өз-өзін сақтау инстинктіне тәуелді. Алайда қоғамда инстинктер өзін еркін көрсете алмайды, мысалы, жануарлар әлемінде сияқты, себебі қоғам адамға көптеген шектеулер қояды, инстинктер «цензураға» ұшырайды және осы адамға оларды тоқтатып, тежеуге мәжбүр етеді. Осылайша, З. Фрейд ойынша, инстинкті құмарлықтар тұлғаның саналы өмірінде рұқсат етілмейді және ысырылып шығарылады, осылайша олар бейсана аясына өтеді, бірақ жоғалмайды. Олар өзінің энергетикалық потенциалын, өз белсенділігін сақтайды және адамзат мәдениетінің әртүрінде және адамзат қызметінің өміндерінде көрініс таба отырып, бейсана аясынан адам тәртібін басқарады. Бейсана аясында бола отырып, инстинктивті құмарлықтар, өзінің пайда болуына байланысты сәйкес кешендерге бірігеді, олар З. Фрейд ойынша тұлға белсенділігінің шынайы көзі болып табылады. Сондықтан ішкі дау-жанжалдан шығу үшін бейсана «кешендерді» анықтап, оларды саналы қабылдау өте маңызды.

З. Фрейдке сәйкес, психикалық өмiр үш деңгейде өтеді: саналы, астарсана, бейсана . Сана деңгейi уақыттың нақ осы сәтінде сезетін сезiмдер және уайымдардан тұрады. Сана мида сақталған барлық ақпараттың аз ғана пайызын қамтиды, және нақты бір ақпарат уақыттың қысқа мерзімінде ғана түсінікті болады, ал содан соң тез арада астарсана немесе бейсана деңгейіне түседі, ол адамның көңілі басқа дабылдарға ауысуына байланысты болады. Астарсана деңгейiн кейде «қол жетімді ес» деп атайды, нақ осы сәтте түсініксіз болып тұрған, алайда санаға кездейсоқ немесе аз ғана күш жұмсау нәтижесінде қайтып келуі мүмкін барлық тәжірибені қамтиды. Адамзат психикасының аса терең және мағыналы облысы - бұл бейсана. Ол басылады және бейсана облысына ығыстырылған, санаға өте қауіпті болып келетін инстинктер, эмоциялар мен естеліктер сақталатын орын, алайда дәл осы санаға салынбаған материал, адам түсінбесе де, оның күнделікті қозғалысын анықтайды. Бейсана уайымдар адам санасына толығымен қолжетімсіз, бірақ ауқымды дәрежеде адамдардың іс-әрекетін анықтайды. Клиникалық бақылаулар З. Фрейдке психологиялық тұжырымдаманы айқындауға мүмкіндік берді, ол бойынша психика, адамның тұлғасы үш құрылымдардан тұрады. ОЛ (ид) - биологиялық туа біткен инстиктивті құмарлықтардың бейсана, қайнап тұрған қазаны. «Либидо» сексуалды күш-қуатымен қаныққан. Ләззат алу қағидасына бағынады, яғни ләззат және бақыт адам өмiрінде басты мақсаттар болып табылады. МЕН (эго) - «ОЛ»-мен жанжал күйiнде болатын сана, сексуалды құмарлықты басады, шындық қағидасына бағынады. АСА-МЕН (жоғарғы сана) - моральдық стандарттар тасымалдаушысы, тұлғаның бұл бөлiгi сын, цензура, ар-ұят рөлiн орындайды. «АСА МЕН" инстинкттердi «МЕН»-ге жiбермейді, сонда бұл инстинктттер қуаты қылықтың белгілі бір- түс көру, описки, тіл қату, сөз шалысу, әзіл, каламбурлар түрлерінде қоғам мен адамға тән) қызмет түрлеріне (шығармашылық пен өнер өзгереді (сублимацияланады) . Егер «либидо» қуаты шығар жол таппаса, онда адамда әр түрлi психикалық аурулар, невроздар, есірік, жабырқау дами бастайды. «МЕН» және «ОЛ» арасында дау-жанжалдан құтқару үшін, психологиялық қорғау құралдары қолданылады: ығыстыру, жоққа шығару және т. б. Қорғаныш қылығы, адамға әзірге шеше алмайтын мәселелерден қорғауына мүмкіндік береді, қауіпті жағдайлар (жақын адамнан айырылу, өзін сүюден айырылу) үрейінен арылуға мүмкіндік береді, «қауіпті шындықтан» кетуге, кейде бұл қауіпті өзгертуге мүмкіндік береді.

Мысалы, қорғаушы тетiктердiң бiрi - ығыстыру. Ығыстыру бұл санадан бейсана психикасы облысына кез-келген жағдайда жағымсыз немесе рұқсат етiлмеген ниеттер, ойлар, сезiмдер, уайымдарды ерiксiз жою. Ойды ығыстыру өз белсенділігін жоғалтпайды және оның санаға өтіп кетуін алдын алу үшін психикалық қуат шығыны қажет, нәтижесінде іс-әрекет пен денсаулықты ұстап тұру үшін қуат жетіспейді, бұл өз кезегінде психогенді дене ауруларының көзі болып табылады (бас ауруы, артрит, ойық жара, астма, гипертония, жүрек аурулары және т. б. ) . Жоққа шығару - қиялға берілу, «жалған» ретінде кез-келген оқиғаны қабылдамау. Адам өз пікірлерінде қарама-қайшылықтарды байқамайды және логикаға немқұрайлықарайды, бұл жалған, мұндай болу мүмкін емес деп тұжырымдай бастайды. Барлық адамдар белгілі бір дәрежеде қорғаушы тетіктерді қолданады, және бұл, егер адам оларға қатты сенсе, қажеттіліктер, қорқыныш, ұмтылыстар бейнесін бұрмаласа, қажетсіз болады. Барлық қорғаушы тетіктер бейсана деңгейде жұмыс істейді және сондықтан өз-өзін алдау құралы болып келеді, адам үшін үрейді аса қауіпсіз ету үшін шындықты бұрмалайды, жоққа шығарады.

З. Фрейд тұлғаның негiзгi құрылымдарының қалыптастыруда балалық шақ шешушi рөл атқаратынын көрсеттi. Ол адам дамуының барлық сатыларын адам ағзасының әртүрлі аймақтарына сексуалды күш-қуаттың (либидо) түрлену және ауысу сатыларына әкеледі.

Ендеше, З. Фрейд пайымдауынша, адам белсенділігі бұл биологиялық табиғи күш. Ол жануар инстинкттеріне ұқсас, яғни бейсана. Қоғамның қызметі құмарлықты шектеу және «цензуралау». Тұлға, негізінен, биологиялық тірі ағза болып табылады.

3 К. Юнг бойынша тұлға құрылымы

Классикалық психоанализ теориясына швейцария зерттеушiсi Карл Юнгтың тұлғаның аналитикалық теориясы жақын. К. Юнг тұлға дамуының басты көзі туа біткен психологиялық факторлар деп санады. Адам ата-аналарынан мұра бойынша дайын алғашқы идеялар - «архетиптер» алады. Мысалы, барлық халыққа тән құдайдың, жақсылықтың, зұлымдықтың идеялары бар. Архетиптер ми құрылымымен бірге мұра бойынша беріледі және олар психологиялық аспектілер болып табылады. Архетиптер бiр жағынан, белгілі бір түрдің мiнез-құлығына бейiмділігін, ал екінші жағынан - кез келген дәріде «дәуiрдiң рухын» бейнелей отырып, аңыздарда, ертегiлерде, өнерде көрінетін адамзаттың ұжымдық идеяларын, кейіптерін, теорияларын шарттайды. Юнг, архетиптер түстерде, қиалдарда бейнеледі, сонымен қатар, өнерде, әдебиетте, архитектура мен дінде қолданылатын символдар түрінде кездеседі деп ойлады. Юнг бойынша, әрбір адамның өмір сүру мәні - туа біткен архетиптерді нақты мазмұнмен толтыру.

К Юнг тұлға құрылымын үш компоненттерден тұрады деп қарастырды: сана - эго- МЕН; даралық бейсана - ОЛ; психикалық алғашқы бейнелер немесе архетиптерден тұратын ұжымдық бейсана. Даралық сана - өзін түсіну негізі болып келетін және өзіміздің сана қызметімізді реттей отырып, өзімізді түсінуге көмектесетін ойлар мен сезімдерді, естеліктер мен түйсіктерді қамтитын құрылым. Даралық бейсана - «комплекстер» немесе санадан ығыстырылған эмоционалды зарядталған ойлар мен сезімдер, сонымен қатар туа біткен биологиялық инстинкттер мен түрткілер жиыны. Юнг ойынша, «кешендер (комплекстер) » дау-жанжал, шок, таң қалу, епсіздік салдары немесе себебі болып табылады. Олар, біз арыла алмайтын естеліктерді, ниеттерді, қауіп-қатерді, міндеттерді, ойларды қамтиды және сондықтан олар үнемі кедергі жасайды және біздің саналы өмірімізге араласып, зиян келтіреді. Кешендер кез-келген симптомдар түрінде көрінеді (психикалық және қылықты ерекшеліктер мен бұзылулар, дене ауруы т. б. ) .

Мысалы, «билiк кешені», бұл кезде адам өзінің барлық психикалық қуатын қызметке салады, ол билікке ұмтылысымен тікелей немесе жанама байланысты. Ұжымдық бейсана - психиканың терең деңгейi, мұнда мұрагерлік жолмен алынған архетиптер түрінде көрсетiлген, адамзаттың барлық мәдени-тарихи тәжірибесі жиналған. Мысалы, көрген түстерінде, аңыз және фольклор сюжеттерімен ұқсастық болады, алайда адам саналы түрде бұл аңыздар мен идеяларды білмеуі мүмкін. Юнг, ұжымдық бейсананы екі жолмен зерттеуге болады деп ойлады: аңызды зерттеу арқылы немесе адам психикасын талдау арқылы. Адам өмiрiнде қарапайым және қайталанатын шындық күшті архетип құрады - «Ана», «Әке», «Әйел» архетиптері және т. ба. «Ана» архетипі - бұл бұрынғы барлық аналардың жалпыланған бейнесі, құдiреттi алғашқы бейне, ол жеке және саналы өмір сүру барысында адамның анаға, әйелге қатынасын суреттейді. Әке архетипi - ол да бұрынғы барлық әкелердің жалпыланған бейнесі. Ол адамның еркекке, заңға, мемлекетке, ақыл-ойына қатынасын анықтайды. Еркектерде әйелдiң архетипі көрінеді - Анимдер, әйелдерде еркектiң архетипi - Анимус. Әйелдiң - «Анима» архетипi - мыңжылдар бойы еркек өзінде ұстаған әйелдiң сезімтал бейнесі. Еркектiң - Анимус архетипi - бұл ертеден әйел адам таныған еркектiң бейнесі.

Юнг пайымдауынша, архетип белгілі бір объектке кескінделмейінше, архетип адаммен ұқсас болып қалады және оның еркінен тыс көрінеді. Мысалы, ер адамда Анима архетипі өз бетімен кеткен эмоциялар түрінде көрінеді. Әйел адамда Анимус архетипі төзімділікпен көрінеді, олардың дауласып, өз пікірінде тұруға түрткі болады. Бұл архетиптер, әйелдер мен еркектер ағзасында ер адам мен әйел адам гормондары түзілетін биологиялық айғаққа негізделеді.

Юнг алғаш рет екі психологиялық түрді немесе тұлғаның ориентациясын бөліп көрсетуді ұсынды: экстра нұсқа және интра нұсқа. Әр адамда екi түр кездеседі, бiрақ олардың бірі үстем болып табылады. Экстра нұсқа - сыртқа, сыртқы әлемге, өзге адамдарға бағытталу. Интра нұсқа - өзiне, өзінің ішкі дүниесіне бағытталу.

«Өзіндік тұлғасын табу» тұлғаның әртүрлі компоненттерінің бірлікке ұмтылу нәтижесі болып табылады. «Өзіндік тұлғасы» архетипі тұлғаның орталығы болады және тұлға құрамына кiретін көптеген қарама-қарсы қасиеттерді теңестіредi. Тұлғаның дамуы, немесе индивидуациялану, Юнг бойынша - бұл көптеген тұлға ішілік функциялар мен тенденциялардың ықпалдасу интеграция процесi. Индивидуациялану процесiн жүзеге асырудың соңында Өзіндік тұлға архетипін тұлға орталығына шығару көзделеді. Индивидуациялану процесiнде, Юнг бойынша, өзін жүзеге асыруы мүмкін, бiрақ өкiнiшке орай, ол барлық адамға қолжетімді емес, тек жоғары білімі бар және адамгершілігі жоғары адамдарға.

Демек, Юнг пайымдауынша, ақырғы өмiрлiк мақсат - бұл «МЕН»-ді толық жүзеге асыру, яғни бiртұтас, қайталанбас және бүтiн адамның қалыптасуы. Тұлға - бұл туа біткен және жүзеге асырылған архетиптердiң жиынтығы, ал тұлға құрылымы архетиптердiң жеке қасиеттерi қатынасының даралық ерекшелiгі ретінде анықталады.

XX ғасырдың ортасында гуманистiк психология қалыптасты, ол адамды бастапқыда жақсы, туа біткен потенциалды рухани қажеттіліктері мен қасиеттері бар ретінде қарастырады, алайда бұл қажеттіліктер өмірдің жағымсыз шарттарымен уақытша оқшауланған және адамның шынайы қылығында көрінбеуі мүмкін. Гуманистiк психологияға тән белгi, адамды бірегей тұтас, әлемге ашық және өзін жетілдіруге қабілеті бар ретінде қарастыру болып табылады. Гуманистiк психология тұлғалық дамудың шыңына жеткен дені сау, үйлесімді тұлғаларды зерттейдi. Мұндай тұлғалар жалпы адамдар санының тек 1-4% ғана құрайды, ал қалғаны дамудың қайсыбір сатысында болады.

4 Тұлға түсінігі және оның А. Маслоу концепцияларында дамуы.

Уәждемелер облысында жетекші зерттеушілердің бірі А Маслоу қажеттiлiктер иерархиясын жасады. Ол, қажеттiлiктердiң бес деңгейi бар деп санады. Физиологиялық (тамақ ішу, ұйықтау қажеттiлiгі), қауiпсiздік қажеттiлiгі (пәтер, жұмыс, материалдық сенiмдiлiк қажеттiлiгі), әлеуметтік қажеттiлiктер (қарым-қатынас, адамдар түсінісу, отбасы құру), құрметтеу қажеттілігі, өз артықшылығын түсіну (құрмет, әлеуметтiк жетiстiк, мәртебе), өзін жетілдіру қажеттілігі (әлемде өз орнын табу, шығармашылық, сұлулық қажеттiлiгі) .

А. Маслоу уәждеменің үдемелі даму заңын тұжырымдады, оған сәйкес адам уәждемесі үдемелі дамиды, яғни егер төменгi деңгей қажеттiлiктері қанағаттандырылса, аса жоғары деңгейге қозғалу жүреді. Мысалы, егер адам аш болса және оның баспанасы жоқ болса, онда оған жанұя құру және өзін құрметтеу немесе шығармашылықпен шұғылдану қиын болады. Төменгi қажеттiлiктер қанағаттандырылған сәттен бастап олар қажеттiлiк болмайды, яғни уәждемелеуші кұш жоғалады. Уәждеме деңгейi жоғары болған сайын, сәйкес қажеттіліктердің өмірлік мәні азаяды: олардың жүзеге асырылуын соншалықты ұзақ тежеуге болады. А. Маслоу ойынша, көптеген адамдарға «тiршiлiк ету невроздары» тән болады. Егер адам өз өмiрiнің мәнін түсiнуге, өзін, өзінің қабілеттерін толық жүзеге асыруға тырысса, ол біртіндеп тұлғалық өзіндік дамудың жоғарғы сатысына өтеді. Өздігінен жүзеге асырылатын тұлғалар өмірден қашпай, қорықпай, оны сол күйінде қабылдауға қабілетті болады. Олар өмір мен сәтсіздіктерге қатысты конструкциялық тәсілдеме қолданады, адамдарды, сынамай, оларды сөкпей, сол қалпында қабылдауға қабiлеттi. Оларға өзін сыйлау, өзінің адамгершілігі және құрметтеу сезімі тән.

5 Тұлғаның әлеуметтік психологиялық теориялары.

Адамға деген биофизикалық ықпалдан басқа интеллектуалды тенденциялар қалыптасты, психоанализге «әлеуметтік психологиялық көзқарастар» әкелген концепциялардың ішінде негізгілерін айтуға болады (А. Адлер, К. Хорни, Э. Фромм, Г. Салливан) олардың ішінде «жаңа әлеуметтік психологиялық көзқарастың» әкесі Адлер Альфред болып табылады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.