Әкімшілік құқық негіздері туралы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Әкімшілік құқық негіздері

Әкімшілік құқық - қоғамдық қатынастардың белгілі бір саласын реттейтін құқықтық нормалардың жиынтығы, құқықтың бір саласы. Атқару билігі мен мемлекеттік басқарудың іске асырылуы барысында, тұлға мен мемлекет, азамат пен атқару билігі органдары, мемлекеттік басқару саласындағы азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, іске асыру, олардың шенеуніктер тарапынан бұзылуынан не шектелуінен, озбырлықтан қорғау барысында пайда болатын қоғамдық қатынастарды реттеу әкімшілік құқықтың мәні.
Әкімшілік құқықтық нормалардың көмегімен реттелетін, қоғамдық қатынастардың жүйесі әкімшілік құқықтың пәні болып табылады. Әкімшілік құқықтың пәні төмендегідей бес құрамдас бөлшектен тұрады. Әкімшілік құқықтың пәні:
Біріншіден, Республика Президентінен бастап, мемлекеттік кәсіпорындардың, ұйымдардың, мекемелердің әкімшіліктеріне дейінгі аралықта, атқару билігінің, мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлеріңде іске асырылуының үрдісі барысында пайда болатын қоғамдық қатынастар. Бұл жерде, ең алдымен эконо - миканы, әлеуметтік-мәдени, әкімшілік-саяси жұмыстарды ұйымдастыру сияқты сыртқы іс-әрекеттерді орындау үшін құ-рылған атқару билігі органдары мен мемлекеттік басқару органдарының бүкіл жүйесіәрекетінің сыртқы көрінісін айтып отырмыз.
Екіншіден, ақпараттық-талдау, іс-жүргізу, жұмысқа қабылдау, қызметпен ауысу, жұмыстан шығару, тәртіптік жауаптылық, мадақтау, материалды-техникалық жабдықтау т.с.с, қай жерде істеліп жатқанына қарамастан, мейлі ол атқару, заң шығару немесе сот билігі органдарында болсын, бәрібір, өзара ұқсас, бір типтес болып келетін, барлық мемлекеттік органдардың ішкі ұйымдастырушылық қатынастары. Бұл аталған іс-әрекеттер, көмекшілік, қосымшалық сипатта болып, әкімшілік құқықтың нормаларымен реттеледі.
Үшіншіден, әкімшілік құқықтың пәніне, мемлекеттік-биліктік кұзыретке ие, мемлекеттің атынан, бүкіл Қазақстан Республикасының аумағында әрекет жасайтын жалпымемлекеттік бақылау қызметі кіреді. Бақылау барлык мемлекеттік органдардың қабылданған нормативтік актілерді орындауы мен іс-әрекеттерінің зандылығына ғана бағытталып қоймайды, олардың мақсаттылығын, қажеттілігін де қамтиды. Жалпымемлекеттік бақ-лау осынысымен прокурорлық бақылаудан ерекшеленеді.
Төртіншіден, әкімшілік құқығы пәні, әкімшілік құқық бұзушылық жөніндегі істі қарау кезіндегі судьялар мен соттардың іс-әрекеттерін де қамтиды. Бұл жерде соттар әділ сот органы болып отырғанымен, белгілі бір әкімшілік істі қараған кезде Әкімшілік кодекстің бабтарына сүйенетіндіктен олардың қызметі әкімшілік құқықтың пәніне кіреді.
Бесіншіден, әкімшілік құкық пәніне кейбір азаматтық қоғамның кейбір институтарына мемлекет өзінің жекелеген мемлекеттік-биліктік құзыретін беру барысында пайда болатын қоғамдық қатынастар да жатады. Себебі олардың көпшілігі әкімшілік құқықтың нормаларымен реттеледі. Мысалы, полиция көмекшілеріне, халық жасақсыларына қоғамдық тәртіпті сақтауға ат салыса отырып, құқық бұзушыларды ұстау, құқық бұзушылық туралы хаттама жасауға құкық беріледі.
Әкімшілік құқықтьң әдістері. Қоғамдық қатынастарға реттеушілік ықпал жасаушы тәсілдік сипатта болатын әкімшілік құқықтың әдістері өзіндік бірнеше ерекшеліктерімен өзгешеленеді. Біріншіден, әкімшілік құқық әдістерінің, яғни төменгі органдар мен лауазымды адамдар, жоғарғы органдардың бұйрығын, тапсырмасын, талаптарын, тыйым салуларын орындайтын сатылылығы. Мысалы, азаматтық-құқықтық қатынастар үшін тараптардың (жақтардың) еркінің тендігі болса, әкімшілік құкықтық әдісте бір жақтың екінші жақтың еркінен үстемдігі байқалады. Бұл әсіресе атқару билігі органдарымен, кәсіпорындармен, мекемелермен, ұйымдар мен азаматтар арасындағы қарым-қатынаста көрінеді. Бұл жерде әкімшіліктер көп жағдайда мемлекеттік-биліктік құзыретке ие, сондықтан олардың қолында мәселені шешудің құқықтық сипаттағы міндетгі шешім қабылдайтындықтан, азаматтарға қарағанда еркі үстем, ал адамдар солардың еркіне бағынып, айтқанын істейді. Сонда аталған іс бір жақтың (тараптың) еркіне екінші жақтың бағынуын көрсетеді. Бұндай бағынушылыққа өз еркімен ғана емес, мәжбүрлеу арқылы да қол жеткізілуі мүмкін. Мысалы, бағдаршамның қызыл жарығына жүріп жол ережесін бұзған жүргізушіні жол полициясының қызметкері ешкімнің айтуынсыз өзі тәртіп бұзушыны жауапқа тарта алады. Егер жүргізуші қарсылық көрсетіп, бағынбаса оған күш қолданып, мәжбүрлеуге құқы бар.
Әкімшілік құқық әдістерінің келесі бір ерекшеліктері құқықтық нормативтік актілерде көрсетілген нормалардың, қалыптардың, талаптардың бұлжытпай орындалуы. Бұндай міндеттеу адамдардың барлығына бірдей не белгілі бір әлеуметтік топтарға ғана бағытталуы мүмкін. Мысалы, қоғамдық орындарда тәртіп сақтау, көшені арнайы көрсетілген жерден қиып өту немесе жеке топтарға арналған, жүргізушілерге автокөліктерімен жүруге, автокөліктерін қоюға тыйым салатын ережелерді айтуға болады.
Әкімшілік құқықтың дерек көздері дегеніміз мемлекеттік билік ресми мойындаған, басқару қатынастары субъектілерінің мінез-құлықтары ережесінің көріну мен бекітілуі. Олар дерек көздері болу үшін төмендегідей бірнеше белгілерге ие болуы керек: субъектілердің белгілі бір нысандары орындауға міндетті бір не бірнеше мінез-құлық ережелері (құқық нормалары) болуы керек; мемлекеттік мәжбүрлеу шарасымен орындалатындай мемлекеттік билікпен ресми мойындалуы қажет; әкімшілік құқықтық қатынастар субъектілерінің іс-әрекеттерінде белсенді қолданылатындай практикалық маңызға ие болуы керек; әкімшілік құкықтық қатынастар субъектілерінің қандай да бір құқықтық маңызды іс-әрекеттер жасауы үшін негізі болуы ке - рек; қоғамдағы өмір сүріп отырған құқықтық жүйе мен ғылыми-құқықтық доктринаға сәйкес келуі керек.
Әкімшілік құқықтың төмендегідей дерек көздері бар: Қазақстан Республикасы Конституциясы; халықаралық, мемлекетаралык шарттар; Қазақстан Республикасы конституциялық заңдары; Қазақстан Республикасы зандары; Қазақстан Республи - касы Президентінің, Парламентінің; Үкіметінің, жергілікті мемлекеттік баскару мен өзін-өзі басқару органдарының актілері; әкімшілік соттык прецеденттер; әкімшілік шарт; ғылыми құқықтық доктрина.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы заңдардың міндеттері -- адамның және азаматтың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, халықтың денсаулығын, санитариялық-эпидемиологиялық салауаттылығын, қоршаған ортаны, қоғамдық имандылықты, меншікті, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, мемлекеттік билікті жүзеге асырудың белгіленген тәртібін, ұйымдардың заңмен қорғалатын құқықтары мен мүдделерін әкімшілік құқық бұзушылықтан қорғау, сондай-ак олардың жасалуының алдын алу. Аталған міндеттерді жүзеге асыру үшін әкімшілік құқық бұзушылық туралы зандар әкімшілік жауаптылықтың негіздері мен қағидаттарын белгілейді, қандай әрекеттердің әкімшілік құқық бұзушылық болып табылатынын және олар-дың жасалғаны үшін қолданылатын жазалардың түрлерін, сон - дай-ақ әкімшілік құқық бұзушылық жасаған адамға қай мемлекеттік органның (лауазымды адамның) қандай әкімшілік жаза және қандай тәртіппен қолдануы мүмкін екенін айқындайды.
Әкімшілік құқықтық нормативтік актілердің жасалуы, тәртіп бұзушылықтың барысында туындайтын әкімшілік іс жүргізу немесе әкімшілік үрдіс мынандай қағидаттарға негізделіп іске асырылады:
1.1. Зандылық қағидаты. Әкімшілік құқық бұзушылық, оларды жасағаны үшін қолданылатын ықпал ету шаралары тек Әкімшілік кодекспен белгіленеді. Әкімшілік кодексте көрсетілген әрі белгіленген негіздер мен тәртіптен басқа жағдайларда, ешкім де әкімшілік жазаға, әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізуді қамтамасыз ету шараларына тартылуға тиіс емес. Сот, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдар (лауазымды адамдар) әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді жүргізу кезінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, Әкімшілік кодексін, өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарын дәл сақтауға міндетгі. Қазақ-стан Республикасы Конституциясының жоғары заң күші бар және Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында тікелей қолданылады. Заңмен және Қазақстан Республикасы Конституциясымен белгіленген ережелер арасында қайшылықтар болған жағдайда Конституцияның ережелері қолданылады.
Соттар адамның және азаматтың Конституциямен баянды етілген құқықтары мен бостандықтарына нұқсан келтіретін заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілерді қолдануға құқылы емес. Егер сот, қолданылуға жататын заң немесе өзге де нормативтік құқықтық акт адамның және азаматтың Конститу - циямен баянды етілген құқықтары мен бостандығына нұқсан келтіреді деп тапса, ол іс жүргізуді тоқтата тұруға және осы актіні конституциялық емес деп тану туралы ұсыныспен Конституция-лық Кеңеске жүгінуге міндетгі. Сот Конституциялык Кеңестің шешімін алысымен іс жүргізуді қайта бастайды.
Соттың, әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарауға уәкілетті органдардың (лауазымды адамдардың) әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді жүргізу кезінде занды бұзуына жол берілмейді және заңмен белгіленген жауаптылыққа, қабылданған актілердің жарамсыз деп танылуына және олардың күшінің жойылуына әкеп соғады.
1.2. Сот құзыретінің ерекшелігі. Соттың құзыреті, оның юрис-дикциясының шегі, оның әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізуді жүзеге асыру тәртібі заңмен белгіленеді және өз бетінше өзгертуге болмайды. Қандай атаумен болса да төтенше немесе арнайы соттарды құруға жол берілмейді. Төтенше соттардың, сондай-ақ заңсыз құрылған өзге де соттардың шешімдерінің заңды күші болмайды және орындалуға жатпайды. Кімнің болса да соттың биліктік өкілетгігін иемденуі заңмен көзделген жауаптылыққа әкеп соғады. Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер бойынша, өзінің қарауына жатпайтын іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асырып, өз өкілеттігін асыра пайдаланған немесе Әкімшілік кодексте көзделген әкімшілік құкық бұзушылық туралы қағидаттарды өзгеше түрде бұзған соттың шешімдері заңсыз және күші жойылуға тиіс. Соттың әкімшілік құқық бұзушылық туралы істер жөніндегі шешімдері Әкімшілік кодексте көзделген тәртіппен тек тиісті соттарда ғана тексерілуі және қайта қаралуы мүмкін.
1.3. Азаматтардың заң алдында теңдігі. Әкімшілік құқық бұзушыл ық жасаған адамдар заң алдыңца тең және тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.