СТУДЕНТТЕРДІҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БІЛІМДЕРІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ПРАКТИКАЛЫҚ АЛҒЫШАРТТАРЫ ЖӘНЕ ӘДІСНАМАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

МАЗМҰНЫ

НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

Бұл диссертациялық жұмыста келесі нормативтік құжаттарға сілтемелер қолданылған:

- Қазақстан Республикасының ресми материалдары Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы;

- Қазақстан Республикасындағы білім беру стандарты, пәндік оку бағдарламалары, тақырыптық оку жоспарлары;

- ҚР Конституциясы;

- «Қазақстан-2030» даму стратегиясы;

- «Білім» мемлекеттік бағдарламасы;

- ҚР «Экологиялық білім» бағдарламалары;

- ҚР «Экологиялық қауіпсіздікті сақтау»;

- «ҚР 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздік түжырымдамасы»;

- «ҚР жалпы білім беру жүйесіндегі экологиялық білім беру мен тәрбиелеу тұжырымдамасы»;

- ҚР Үкіметінің қаулылары және т. б.

АНЫҚТАМАЛАР

Бұл диссертациялық жұмыста келесі терминдерге сәйкес анықтамалар қолданылған:

Білім - білім алушының білім, білік, дағды және құзыреттілікті меңгеруге бағытталған мақсатты әрекеті. Дүниеге көзқарасты бейнелейтін адамзаттың тәжірибесі. Бұл үдеріс өмір бойы жүзеге асады. Дүниетаным дамуының үлкен тірегі.

Экологиялық білім дегеніміз - үздіксіз оқу үрдісі және ғылыми-тәжірбиелік білім мен іскерлік жүйесін қалыптастыруға бағытталған. Сонымен қатар ол тұлғаның дамуы мен тәрбиеленуінің, экологиялық өмір салтын қалыптастырудың, тұрақты табиғатты пайдалану мен тұтынудың, қоршаған ортаны қорғау саласындағы қызметі мен тәртібінің құндылық бағдарлары болып табылады.

Экологиялық білім жүйесі ұйымдық формалардың іс-әрекетін үйлестіретін үздіксіз экологиялық білім жиынтығының міндеті мен мақсатын жүзеге асыру үшін керек. Олар - экологиялық білім инфрақұрылымы, басқарудың нормативтік-құқықтық, ғылыми-әдістемелік және экономикалық реттеу.

Экологиялық білім стратегиясы - экологиялық білім аймағындағы мемлекеттік саясат негізін құрайтын, оны жүзеге асырудың негізгі бағыттарын анықтайтын экологиялық мәдениетті қалыптастыру, яғни «адам- табиғат», «қоғам-табиғат» қарым-қатынас саласындағы қоғамдық ой-сана ғана емес, оның терең қажеттілігінің өзгерісін түсінетін ұстанымдар, мақсаттар, ойлар басымдығының жүйесі.

Экологиялық мәдениет - әрбір адамның және елдің экологиялық қауіпсіздігі, салауатты өмір салтын, тұрақты әлеуметтік-экономикалық дамуын қалыптастыру, қоршаған табиғи орта мен адам қызметі қарым- қатынасының ежелден келе жатқан тәжірбиесі.

Экологиялық қауіпсіздік - мемлекет аймақтарының стратегиялық міндеттерінің бірі, ерекше атап айтқанда, халықтың тұрмыс жағдайының тұрақтылығы мен қалыпты өмір сүруін қамтамасыз ету. Экологиялық жағдайдың нашарлау себептерінің бірі халықтың экологиялық білім деңгейінің төмендігі немесе жеткіліксіздігін көрсетеді.

Экологиялық парасат - өркениетті адамдық қасиеттің көрінісі-экологиялық сабыр-салауаттылық, білімдарлық, үлгі-өнеге көрсететін адам бейнесіндегі қадірлі қасиет. Парасат тұлға дамуының негізі болып табылады. Экологиялық парасатсыз дүниеге адамгершілік көзқарас, саналы тәртіп пен орынды мінез-құлық, еңбек нәтижесі, экологиялық білімдер, дағдылар, тіршілік ету ортасы, табиғат және қоғам құбылыстарына талғампаздық, дене күш-қуатын арттыру жолдарын білу, қоғам өмірінің, табиғатты қорғау құқықтық негіздерін игеру мәселелерін шешу мүмкін емес.

БЕЛГІЛЕУЛЕР МЕН ҚЫСҚАРТУЛАР

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі. Қазақстан Республикасы тұрақты дамудың жаңа жолына түскен кезеңде жастарды ізгілікке, парасаттылыққа баулитын экологиялық білім мен тәрбиенің маңызы арта түсуде. Себебі «табиғат-қоғам-адам» жүйесіндегі қарым-қатынастардың шиеленісуі жылдан-жылға күшейіп, экологиялық зардаптар жердегі тіршілікке қауіп төндіріп отыр. Адам мен табиғаттың, қоғам мен ортаның өзара әрекеттестігі, оның өнеркәсіпті өндірістің қазіргі таңдағы көптеген жарамсыз технологиялармен қарқынды өсу жағдайында өмір сүруі, қиындықтың шама-шегіне жетті. Адамзат тіршілігінің өзіне қауіп төнді: табиғат қорлары үзіліссіз сарқылысқа түсті, ортаның ластануынан адам өміріне қауіп төнді. Бүкіл әлемде экологиялық дағдарыстар мен апаттар ұлғая түсуде. Экологиялық апаттар биоортадағы жағдайларға еткен әсері арқылы дүниежүзінің әрбір аймағындағы құбылыстардың дамуына айтарлықтай ықпал жасауда [1] .

Қазақстан Республикасы «Білім туралы» Заңының 8-ші бабында, білім беру жүйесінің басым міндеттерінің бірі болып, республиканың қоғамдық-саяси, экономикалық және мәдени өміріне қатысу қажеттілігі айтылған. Қазақстан экономикасының алға басуына және халықтың әл-ауқатының өсуіне жасалып отырған үлкен мүмкіндіктерді пайдалана отырып, нарық тұсында өмір сүріп, еңбек етуге, табиғатпен үйлесімді өмір сүруге өзін-өзі бейімдей алатын адам тәрбиелеу педагогика ғылымының басты мақсаты болып саналады [2] .

Елбасы Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан жолы - 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты кезекті Қазақстан халқына Жолдауында: «Біздің болашаққа барар жолымыз қазақстандықтардың әлеуетін ашатын жаңа мүмкіндіктер жасауға байланысты. ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз - белсенді, білімді және денсаулығы мықты азаматтар» [3] ; «Қазақстан - 2050» Стратегиясы қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Қазақстан Халқына Жолдауында: «Әлем ауыр дүниетанымдық және құндылықтық дағдарысты бастан кешіріп отыр» [4] - деп ерекше мән беруі қоғамның дүниетанымы жоғары, белсенді азаматтық ұстанымы қалыптасқан, биік деңгейлі адамгершілік және көшбасшылық қасиеттері бар тұлғаға сұраныс тудырып отырғанын дәлелдей түспек. Еліміздегі қалыптасып отырған экономикалық дағдарыстар, жалпы білім беру салаларында экологиялық білім мен мәдениеттің, тәрбиенің қажет екенін көрсетеді. Қазіргі уақытта еліміз экологиялық қиын жағдайларды бастан өткеруде. Айта кетер болсақ, аналар мен балалар арасында әртүрлі аурулардың белең алуы, ауа, су, топырақ құрамының өзгеріске ұшырап, ластануы, шөлейттердің көбеюі, табиғи ресурстардың сарқылуы, өсімдіктер мен жануарлардың кейбір түрлерінің жоғалып сиреуі, Қазақстанда табиғи ортаның жалпы экологиялық жағдайдың бұзыла бастағанын сипаттайды.

Жоғары оқу орындарының негізгі ұстанымы - бәсекеге қабілетті жастарды тәрбиелеу, тұлғаның мәдени және құндылықтық деңгейі мен ақыл-ойын арттыру, жоғары білімді мамандарды қоғам қажеттілігіне сай даярлау.

Жоғары оқу орындарының алдында тұрған міндеттердің бірі - жас ұрпақтың экологиялық білімі мен көзқарасын қалыптастыру, олардың табиғатты қорғау, табиғи қорларды тиімді пайдалану және өмір сүрген ортасымен еңбек ететін жерінде жоғары, саналы, экологиялық білімді пайдалана білетін азамат ретінде тәрбиелеу. Әрбір адамның экологиялық білім дәрежесі мен тәрбиесі орта, арнаулы білім беру және жоғары оқу орындарында келешектегі өмірге деген көзқарасын қоғам алдында жауапкершілігін сезіне алатын тұлға тәрбиелеумен қалыптасады. Өзінің мазмұны жағынан қазіргі экологиялық тәрбие тұлғаның орасан зор біліктілігімен елеулі зияткерлікті, ізденісті, адамгершілікті эстетикалық көріністі талап ететін адамның белсенді қызметінің айрықша еңбегі болып табылады [5] .

Қазіргі кезеңде ізгілендіру мен демократияландыруға бағытталған білім стандартын, оқытудың озық технологияларын, экологиялық білім негіздерін оқыту үрдісіне енгізу білім беру жүйесін дамытудың негізі болып саналады. Сол себепті, экономикалық сана және экологиялық мәдениеттілікті болашақ маман иелерінің бойына қалыптастыру үшін кәсіпкерлік және нарықтық шаруашылықтың заңдылықтарымен студенттерді міндетті түрде таныстыра отырып, экологиялық білім негіздерін оқыту кезінде жеке тұлғаның шығармашылық ойлау қабілетінің дамуын қарастыру кезек күттірмес міндеттердің бірі. Экология пәнін оқыту экологиялық және әлеуметтік мәселелердің мәнін түсіндіруге, қоршаған орта мен адам арасындағы өзара байланыстың дамуына талдау жасауға үйретеді [6] .

Орта ғасыр ғұламалары да табиғатты қорғауға байланысты өз көзқарастарын, пікірлерін келтіріп өткен. IX-XV ғғ. қазақ топырағынан шыққан ғұлама ғалымдар Әл-Фараби, Ж. Баласағұн, Қожа Ахмет Иассауи, М. Қашқари және т. б. табиғат, қоғам, адам дамуының заңдылығын, біртұтастығын, өзара байланыстылығын өздерінің ғылыми дүниетанымына арқау ете отырып, ұрпақ тәрбиесінің қайнар көздеріне үлкен мән берген.
Сонымен қатар, ағартушылар Ш. Уалиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құнанбаев, қазақтың ұлы зиялылары Ж. Аймауытов, А. Байтұрсынов, М. Дулатов, М. Жұмабаев, Ш. Құдайбердиев шығармаларында табиғат құбылыстарын, оның әсем көріністерін «табиғат-адам» қарым-қатынасымен байланыстырып қарастырған [7-18] .

Бүгінгі таңда бұл мәселеге философтар, психологтар, педагогтар ерекше мән беріп, әр қырынан зерттеуде. Мәселен, оның философиялық негізін ТМД ғалымдары (С. С. Аверинцев, Э. В. Гирусов, М. С. Каган, Р. С. Карпинская, Б. Т. Лихачев, Ф. Я. Палинчак, Н. Ф. Реймерс, И. П. Сафронов, К. О. Стошкус), республикамыздың ғалым философтары (Ақмамбетов Ғ. Ғ., Әбділдин Ж. М., Әбішев Қ. Ә., Нысанбаев Ә. Н., Шалабаева Г. К. ), білім мазмұнын, оның ішінде жоғары мектептегі оқытудың дидактикалық негіздерін ғалым педагогтар М. Н. Сарыбеков еңбектерін атап өтуге болады [19-33] .

Ғалымдардың зерттеу жұмыстарына жасалған талдау нәтижесінде, атап айтқанда: Ресейде (Голубец М. А, Дерябо С. Д, Захлебный А. Н, Иоганзен Б. Г, Кучер Т. В, Миронов А. В, Соломина С. Н. ) Қазақстанда (Бейсенова Ә. С, Аймағанбетова Қ, Бірмағанбетов Ә. Б, Жатқанбаев Ж. Ж, Жүнісова К. Ж, Қоянбаев Р. М, Тілеубергенов С. Т, Торманов Н. Т. ) экологиялық білім мен тәрбие берудің теориялық негіздерін, мазмұнын, ұйымдастыру жолдары мен әдістерін қарастырғаны айқындалды [34-46] .

Экологиялық білім беруде жоғары оқу орындары оқытушылары тарапынан инновациялық технологияларды пайдаланудың ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеру маңызды мәселе болып табылады.
Инновациялық үдерістерді зерттеу барысында жүйенің бір жағдайдан екінші жаңа жағдайға көшуі және жаңалықты енгізу үдерісіне басшылық жасау мәселелерін зерттеу маңыздылығы К. Ангеловский, М. В. Кларин, Н. В. Горбунова, В. Я. Ляудис, М. М. Поташник, С. Д. Поляков, Т. И. Шамова, О. Г. Хомерики, Н. Р. Юсуфбекова және т. б. көптеген зерттеушілердің еңбектерінде қарастырылған [47-48] .

Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде кейбір ғалымдар инновациялық үдерістерді зерттеу барысында жаңалықтың жүйелілік, әрекеттік тұжырымдамасын ұсына отырып (Н. И. Лапин), жаңалықты енгізуді әртүрлі деңгейде (жалпы ғылымилық, жалпы әдіснамалық) талдаудың қажеттілігіне ерекше көңіл аударады [49] .

Инновациялық-педагогикалық іс-әрекеттің жалпы және өзіндік ерекшеліктерін В. И. Загвязинский, П. И. Пидкасистый, А. И. Пригожин, Ю. Н. Кулюткин, А. К. Маркова, Н. Д. Никандров, Я. А. Пономарев, В. А. Сластенин, Л. С. Подымова, Л. Н. Фридман секілді біршама ғалымдар зерттеген [50-51] .

Соңғы жылдары Қазақстандық ғалымдар педагогикалық инновация мәселесіне ерекше мән беріп (Қ. Қ. Қабдықайыров, Ш. Т. Таубаева, С. Н. Лактионова, С. А. Көшімбетова және т. б. ) әсіресе оқу-тәрбие үрдісінде оқытудың инновациялық әдіс-тәсілдерін пайдалану туралы қарастырған [52] .

Зерттелген еңбектерге талдау жасай келе, экологиялық білім мен тәрбие беруге қатысты ғылыми еңбектерді бірнеше бағытқа бөліп қарастырдық.

Студенттердің білім мен тәрбие берудің әлеуметтік және психологиялық мәселелерін арнайы зерттеген ғалымдар: Ш. Ж. Арзымбетова, А. Қ. Егенисова, Ы. Б. Мұқанова, А. Б. Айтжанова, Ұ. Ә. Есім, К. М. Беркінбаев, З. Е. Сыдыкова, т. б, тұлғаны тәрбиелеудегі экологиялық білімнің рөліне тоқталған [53] .

Экологиялық білім мен тәрбие берудің ғылыми-әдістемелік жүйесін, оның ішінде жекелеген пәндерді оқыту процесінде жүзеге асырылуы жөнінде: Ә. С. Бейсенова, Қ. Ж. Аганина, Д. Жангелдина, Н. С. Сарыбеков, М. Сарыбеков, К. Жүнісова, К. Сарманова, Ж. Шілдебаев, Б. Тлебаева, Ө. Тлебаева, Ө. Танабаев, Р. Т. Төлегенова, Р. С. С. А. Ұзақбаева, К. О. Шайхеслямова, А. Е. Манкеш, З. С. Даутова, Ш. Ш. Карбаева, А. Х. Даменова т. б. өз еңбектерінде студенттердің экологиялық білім-біліктері мен дағдыларьн қалыптастыру жақтарына баса назар аударған [54-56] .

Бүгінгі танда оқытудың озық технологиялары негізінде студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастыруды оқыту үрдісіне енгізу - білім бсру жүйесін дамытудың негізгі көздерінің бірі болып табылады.

Қазіргі заманда студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастыру барысында әр түрлі қарама-қайшылыктар кездеседі. Студенттердің табиғатты қорғауға, қоршаған ортадағы барлық заттарға ұқыпты қарауға тәрбиелеп, экологиялық идеяларды насихаттайды. Бірақ, барлық оқу бағдарламаларында экологиялық заңдылықгардың маңызын ашып көрсететін қажетті мәліметтер жеткілІкті түрде еңбеген, студенттердің экологиялық біліктілігін арттыру жүйесі казіргі талаптарға сәйкес жасалынбаған. Яғни, қазіргі өмір талабы мен студенттердің экологиялық дағдыларына қойылатын талаптарды жетілдірудін жаңа технологиялары мен педагогикалық шарттарын аныктау - бүгінгі күннін өзекті мәселесі.

Сондықтан бұл жұмыстың да алдына қойған мақсаты казіргі тандағы сұранысқа жауап беруде манызы жоғары.

Зерттеушілердің еңбектерінде студенттердің заман талабына сай, экологиялық білімдерін қалыптастыру мәселесін зерттеп, белгілі нәтижелер алуымызға мүмкіндік жасап, негізгі бағыт-бағдар берген құнды ізденістер жасалынды. Дегенмен , бұл еңбектерде студенттердің экологиялық білімдерін калыптастыруды ғылыми-теориялық тұрғыда зерттеп, педагогикалық шарттарын анықтау және ғылыми-әдістемелік жүйесін кұру мәселесі кажетті деңгейде заман талабына сай зерделенбеген. Қазіргі өмірге бейімделе алатын, табиғатпен үйлесімді өмір сүре білетін студенттің жеке тұлғасын қалыптастыруға жағдай жасайтын экологиялық біліктілігін калыптастыруға деген қажетіліктін орнын толтыратын экологиялық дағдыны қалыптастыру ғылыми-теориялық тұрғыда негізделіп, әдістемелік жағынан қамтамасыз етілмеуі арасында қайшылықтар бар екені анықталды.

Бұл кайшылықтар біздің зерттеуіміздің мәселесін нақтылауға, яғни, студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастыру мазмұнын талдаудың педагогикалық шарттарын іріктеп, соның негізінде экологиялық біліктерін қалыптастыру жолдары мен әдіс-тәсілдерін анықтай отырып, студенттердің экологиялық дағдыларын арттырудың ғылыми-әдістемелік жүйесін құруға оң ықпал етеді.

Жоғарыда аталған мәселелердін өзектілігі «Педагогикалық ЖОО-да экологиялық білімді қалыптастыру» атты магистрлік диссертация такырыбында ізденістер жүргізуге негіз болды.

Зерттеу мақсаты - оку-тәрбие үрдісінде студенттердің экологиялық білімдерін қальштастырудың педагогикалық шарттарының жүйесін теориялық тұрғыда негіздеу және эксперимент жүзінде тексеру.

Зерттеу нысаны - жоғары оқу орындарындағы білім беру жүйесі.

Зерттеу пәні - жоғары оқу орындары студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастыру.

Зерттеу болжамы. Егер, студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастыруды ғылыми-теориялық тұрғыда негіздеп, экологиялық білімдерін қалыптастырудың ғылыми-әдістемелік жүйесінін кұрылымы мен құрамы аньқталса; экологиялық білімдерін қалыптастырудың жолдары мен әдіс-тәсілдері нақтыланса, онда жоғары оқу орындары студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастыру тиімді болар еді, өйткені, бұл ретте, экологиялық білімдері қалыптасып, бүгінгі жоғары оқу орындарында әлеуметтік-экономикалық жағдайда табиғатпен үйлесімді өмір сүруге дайын жеке тұлға қалыптасады.

Зертеу міндеттері:

• Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастырудьң ғылыми-теориялық негіздерін қарастырып, педагогикалық шарттарын анықтау;
• Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастырудың құрылымдық-мазмұндық моделін жасау;
• жаңа педгогикалық технологиялар негізінде жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастыру мүмкіндіктерін белгілеу;
• Өзіндік жұмыс орындау барысында студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастыру жолдары мен тәсілдерін анықтау;
• Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастыру мүмкіндіктерін анықтап, тәжірибелік-эксперимент барысында сынақтан өткізу.

Зерттеудің жетекші идеясы: студенттер экологиялық білімдерін қалыптастырса, жоғары оқу орнынан бастау алған тұлғалар әлеуметтік-экономикалық жағдайда табиғатпен үйлесімді өмір сүріп, еңбек етуге бейімделеді.

Зерттеудің әдіснамалық-теориялық негіздері: «экологиялық мәдениет», «табиғат пен адам», «табиғат-қоғам», «экологиялық сана», «экологиялық ойлау», «модульдік технология» түсініктерінің мәні ашатын теориялық қағидалар; сондай-ақ әлеуметтік, философиялық, психологиялық және педагогикалык аспектілер бойынша экологиялық білімді қалыптастыру мәселелерін қарастыратын ғалымдардың ойларын, көзқарастарын, тұжырымдамаларын зерттеу, талдау және жалпылау (Б. Т. Лихачев, Ф. Я. Паменчак, Г. В. Платонов, В. И. Вернадский, Э. В. Гирусов), модульдік, педагогикалық технологиялар саласында психологиялық-педагогикалық зерттеулер (Ш. Таубаева, М. Жанпейсова) білім беруді экологияландыру, табиғат пен адам бірлігі, үздіксіз білім беру, экология ғылымынын негізгі кағидалары, түжырымдары мен теориялары, жеке түлғанын дамуы туралы еңбектері (Ә. С. Бейсенова, Д. Жангельдина, Н. С. Сарыбеков, М. Сарыбеков, Ж. Шілдебаев, С. А. Ұзақбаева) құрайды.

Зерттеу көздері:

• Қазақстан Республикасының ресми материалдары Қазақстан Республикасының Конституциясы, Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы;

- Қазақстан Республикасындағы білім беру стандарты, пәндік оку бағдарламалары, тақырыптық оку жоспарлары, ҚР Конституциясы, «Қазақстан-2030» даму стратегиясы, «Білім» мемлекеттік бағдарламасы, ҚР «Экологиялық білім» бағдарламалары, ҚР «Экологиялық қауіпсіздікті сақтау», «ҚР 2004-2015 жылдарға арналған экологиялық қауіпсіздік түжырымдамасы», «ҚР жалпы білім беру жүйесіндегі экологиялық білім беру мен тәрбиелеу тұжырымдамасы» ҚР Үкіметінің қаулылары және т. б.

Зерттеу әдістері:

- зерттеу тақырыбына қатысты ғылыми-теориялык әдебиеттерді талдау;

- экологиялық білім беруге байланысты, ресми және нормативтік кұжаттармен, мерзімді баспа материалдарымен танысу;

- студенттерге сауалнамалар жүргізу, әңгімелесу;

- эксперимент жұмысын ұйымдастыру және алынған қорытынды нәтижелерді өңдеу;

- экологиялық білімдерін қалыптастыруға қатысты материалдарды жүйелеу және оларды толықтыру;

- зерттеу мәселесі бойынша озық педагогикалық іс-тәжірибелерді оқып-үйрену, талдау, бақылау, қорыту, педагогикалық модель жасау.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы және теориялық маңыздылығы:

- Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастыру мәні мен мағынасы анықталып, ғылыми-теориялық тұрғыда негізделді;

- Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастырудағы көрсеткіштері мен критерийлері, компоненттері айқындалды;

- Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастырудың педагогикалық шарттары анықталып, жаңа технологияларды пайдалану аркылы іске асырылды;

- педагогикалық шарттар негізінде жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімін калыптастырудың тиімді жүйесі жасалынып эксперимент жолмен дәлелденді.

Қорғауға ұсынылатын қағидалар:

1. Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастырудың ғылыми-теориялық тұрғыдан қарастылып жүйеленген сипаттамасы - оның педагогикалық шартгарын құрайды.

2. Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін калыптастыру кұрамы анықгалып, құрылымы түзілген әдістемелік жүйе негізінде жүзеге асырылады.

3. Педагогикалық технологияларды қолдануға сәйкес жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастырудың көрсеткіштері мен критерийлері, компоненттері нақтыланды.

4. Жоғары оқу орны студенттерінің экологиялық білімдерін қалыптастыруда жаңа технологияларды қолданудың жолдары мен әдіс-тәсілдері студенттердің экологиялық білімдерін тиімді меңгеруіне мүмкіндік жасайды.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: Ғылыми зерттеу материалдары студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастырудың жоғары оқу орындарына енгізуге арналған практикалық көмек ретінде төмендегі ғылыми-әдістемелік материалдар ұсынады;

- педагогикалық технологиялар негізінде студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастыру жүйесі жасалынды;

- студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастыру жолдарының педагогикалық және психологиялық механизмі;

- өзіндік жұмыс орындау барысында студенттердің экологиялық білімдерін қалыптастыруға арналған сабақ үлгілері, бағдарлама;

- жоғары курстарға арналған элективті пәндер қатарына енгізілетін экология курсының бағдарламасы.

Зерттеу нәтижелерінің дәлелділігі мен негізділігі:

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс