Жамбыл Жабаев туралы

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Жамбыл Жабаев

Жамбыл Жабаев (28. 2. 1846. қазіргі Алматы обл. Жамбыл ауд. -22. 5. 1945, Алматы-қазақ ақыны. Балалық шағы Жетісу өңірінде - осы күнгі Алматы обл-ның Жамбыл ауданда өткен. Анасы Ұлдан мен нағашысы Қанадан әнші, күйші өнерпаз екен. Жамбыл жастайынан осындай өнерлі ордада өсіп, ер жеткен. Ол нағашысының соңына ере жүріп, қобыз, домбыра тарту үйренеді. Сүйінбай ақынға шәкірт болып, одан бата алған, бірқатар өлең, дастандар үйренген. Содан былай ол: Менің пірім Сүйінбай, сөз сөйлемен сыйынбай" деп, жырды өрбіте түскен. Басқада көптеген атақты ақын-жыршылармен кездесіп достасқан. Жамбылдың ең бір үлкен мектебі-қазақ фольклор қазынасы болды. Ол жастайынан-ақ «Қобыланды», Алпамыс және қырғыздың «Манас» эпосынан үзінділерді, Шығыстың Рустем дастаны, Көроғлыны, Жүсіп-Зылиһаны жатқа жырлады. Сүйінбай ұстазынан Сұраншы, Өтеген батырлар туралы аңыздарды үйренеді.

Айтыс өнері Жамбыл жастайынан араласқан. Шілдехана жиын-тойларда қыз, түре, сүре айтысқа түсіп, қарсыластарын көбінде жеңген. 16-17 жасынан-ақ ел аузына ілігіп, ақын бала атанды. Бұл жөнінде «Менің өмірім» деген өмірбаяндық толғауында өзі былай деген: «Топ десе он жетімде тартынбадым, семсердей майдандағы жарқылдадым ». Жамбыл - көптеген ақындармен айтысып, жеңіске жеткен, халқымыздың ақындық өнерін дамытуға үлкен үлес қосқан ақын. Өзінің айтуынан, шәкірттерінің жанында сақталғандарынан жазылып алынып, хатқа түскендарі мыналар: Жамбыл мен Айкүміс, Бақтыбай мен Жамбыл, Бөлектің қызы мен Жамбыл, Жамбыл мен Сары ақын, Майкөтпен дидарласу, Жамбылдың Шыбыл шалға айтқаны, Жамбыл мен Бөлтірік, Жамбыл мен Сарыбас, Құлманбет пен Жамбыл, Жамбыл мен Доспанбет, Жамбыл мен Шашубай. Олардың барі жинақтарына еніп, зерттеулермен мен мақалаларда талданып келеді. Сонымен қатар текістері түгел сақталмаған, ел арасында бірер шумақтары ғана айтылып жүрген айтыстары да жоқ емес. Олар: Сайқал қызбен айтысы, Бұрым қызбен танысуы, Жаныс ақынмен қағысы. Жамбылдың ақындық айтыскерлері даңқые шығарған - Құлмамбетпен айтысы (1897) . Жетісу өңірінде елді сыртқы жаулардан қорғауда даңқы шыққан батырлардың ерлік қимылын баяндайтын Жамбыл - дастандары халық арасында кең тараған. Оларды жыршылар жаттап алып, жұрт бас қосқан жерлерде айтып жүрген. Сол дастандардың бірі - «Өтеген батыр». Оны Жамбыл 1876 -1880 жылы жырлай бастаған. Өтегеннің өмір тарихын, оның ерлік жолдарын Жамбыл ең әуелі әкесінен, кейін Сүйінбай мен Сарыбайдан естіп ойына тоқи береді. Екінші бір күрделі дастаны - «Сұраншы батыр». Оның да жырлану жолдары жоғарғыдағыдай. Ақын Өтеген, Сұраншы батыр туралы дастандарын бір жылдары қатар жырласа керек. «Сұраншы батыр» дастанын Жамбыл ең алғаш рет Садырбек деген беделді кісінің асы күндері толғапты. Бұл жиын Жиренайғыр өзенінің бойында өтеді. Ертеде Сұраншы батыр қоқандықтармен осы өзен бойында соғысып, оларды Әулиеатаға қарай ығыстырады. Жиренайғыр өзенінің бойым жайлаған Шапырашты, Ысты, Дулат, Жаныс, адамдары ақыннан Сұраншыны жырлауды өтінеді. Жамбыл сол айтылған ел талабы бойынша Сұраншы дастанын жырлап береді. Қазақстандағы 1916 жылғы ұлт - азаттық қозғалысына Жамбыл ақын белсене қатысты. Патша жарлығына қарсы көтерілген халық бұқарасының қалың ортасында жүрді. Өзінің отты үндеу жырларын толғады. Оның көбісі сақталмаған. Тек есте қалып, хатқа түскені - «Патша әмірі тарылды», «Зілді бұйрық» деген өлең - толғаулары. Осы шығармаларында Құлан саз, Қарабастау жайлауындағы Қарғалы, Самсы, Ұзанағаш және Шейінпенде болған қақтығыстардан елес береді. Жамбыл көтерілісшілерді өлең - жырымен жігерлендірді, оның үгітшілік әрекетін сезген патша әкімдерді жазаламақ болды, бірақ халық Жамбылды қорғап отырған. Жамбыл 1934 жылы болған Қазақстан өнер шеберлерінің тұңғыш слетінде жыр толғап, тағы бір көзге түсті. «Замана ағымы», «Белсенділерге», «Батырақ кедейлерге», «Қазақстан тойына», «Жастар алдындағы сөз» сияқты арнау, толғаулары осы тұста жырланды. 1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысқан. «Қайта жасардым», «Туған елім», «Халықтың сәлемі», «Орден алғанда» сияқты ондаған патриотизімге толы жырлары орталық баспа сөзге жарияланып, бүкіл әлемге таралды. Міне, осы тұста Жамбыл өзін және қазақ поэмасын дңқын үлкен бір белеске көтерді. 1937 жылдың аяғында ол Қазақстан делегациясын

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.