Ішкі аудит маңызы мен түсінігі. Оның ролі мен ұйымды басқару жүйесіндегі жалпы маңызы

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ СЕМЕЙ қ. ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ

"Есеп және аудит" кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Ішкі аудит маңызы мен түсінігі. Оның ролі мен ұйымды басқару жүйесіндегі жалпы маңызы

Орындаған:
Тексерген:

Семей
2018

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ІШКІ АУДИТТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
0.1 Ішкі аудиттің түсінігі, маңызы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
0.2 Ішкі аудиттің принциптері, түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
0.3 Ішкі аудиттің шетелдік тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10

1 ІШКІ АУДИТ РӨЛІ МЕН ҰЙЫМДЫ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАЛПЫ МАҢЫЗЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
0.1 Ішкі аудиттің ұйымды басқарудағы орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
0.2 Ішкі аудитті реттейтін заңдық актілер мен ережелер топтамасы ... ... ... ...16
2.3 Ішкі аудитті жүргізу кезіндегі циклдік қағида ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... 18

1 ІШКІ АУДИТТІ ЖЕТІЛДІРУ БОЙЫНША ШАРАЛАР ... ... ... ... ... ... ... .22
0.1 Ұйымның ішкі аудиторлық қызметін инновациялық дамыту жолдары ... 22
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32

КІРІСПЕ

Еліміздің экономикалық нарықтық қатынасқа көшу барысында ғылыми мен білім практикалық қызметтің даму жолында жаңа ғылым саласының пайда болуына алып келді. Бұл - аудит. Аудиттің мазмұнын терең анықтаудан бұрын бұл сөздің шығу тарихын айтатын болсақ, ол алғашқыда Тыңдаушы деген мағынада қолданылған.
Аудитор латын сөзінен шыққан, яғни ол Тыңдап тұр деген мағынаны білдіреді. Шаруашылық - жұмыс барысына тиісті мәліметті тексеруші немесе бақылап-басқарушы тыңдаушы болған. Сондықтан ерте заманда Аудитор - Тыңдаушы дегенді білдіретін, яғни қандай да бір нәрсені тыңдайтын адам.
Аудит бізге сы уақытқа дейін белгісіз болды деп айтуға болмайды. Шет елдерде аудит ерте заманда дамыған. Бухгалтерлік есеп жүргізуде, экономикалық талдау жасауда, басшылық жүргізуде үлкен орын алған. Себебі, кәсіпорында басшылық жүргізуде, шаруашылықта бақылау жасауда оның рөлі орасан зор.
Қазіргі нарық жағдайында экономикалық бақылаудың перспективті және тиімді түрлерінің бірі тәуелсіз бақылау болып отыр. Тәуелсіз бақылауды тапсырыс иесі - клиент есебінен келісім-шартпен коммерциялық негізінде іске асыратын аудиторлық ұйымдар жүргізеді.
Соңғы жылдары елімізде тәуелсіз аудиторлық бақылау жүйесін құру, аудитор мамандарын дайындау және олардың қызметін лицензиялау, қабылданған жекелеген заң актілеріне сай аудиторлардың кәсіби міндеттерін, құқықтары мен жауапкершіліктерін реттеу жөнінде көптеген жұмыстар жүргізілуде.
Профессор К.Ш. Дүйсембаев аудитті сипаттайтын өте терең анықтама берген: Аудит - шаруашылық жүргізуші субъектінің қаржылық есебі мен оның шынайылығын анықтау мақсатында тәуелсіз тексеру және талдау, клиентті қызықтыратын мәселелер бойынша кеңес беру және басқа да аудиторлық қызметтер көрсету.
Қазақстан Республикасының Аудиторлық қызмет туралы Заңында келесі анықтама берілген: Аудит - бұл қаржылық есепті оның шынайы-лылығын, толықтығын, заң талаптары мен белгіленген нормативтерге сәйкестігін анықтау мақсатында тексеру.
Біздің пікіріміз бойынша Аудит - бұл экономикалық іс-әрекеттер бойынша берілген дәлелдердің шынайылығын бағалау, олардың сәйкестік дәрежесін анықтау, - деген Ж. Леворштың көзқарасы неғұрлым дұрыстау сияқты. Барлық дәлелдер экономикалық ақпаратқа жатқызылмайды, сондықтан сандық тұрғыдан бағалануы тиіс, дегенмен сапалық бағалауға әсер етеді.
Ғылыми әдебиеттерде Ішкі аудит түсінігіне өте аз көңіл бөлінеді немесе ол бақылаудың басқа түрлерінің құрамында көрсетіледі. Осы уақытқа дейін ішкі аудитті жіктеу белгілері және оның ұйымды басқару жүйесіндегі алатын орны анықталған. Ішкі аудиттің дамуындағы ең үлкен кемшілік - оның теориялық және әдістемелік негіздерінде бірыңғай көзқарастың жоқтығында.
Орталықтандырылған жоспарлық экономика кезеңінде өзінің экономикалық құрылымына сәйкес келмеуі себепті ішкі аудит кең дами алмады. Орталықтан басқарылатын және жалпы мемлекет мүддесінде жүзеге асырылатын шаруашылықтағы ішкі бақылау, алға қойылған міндеттерді орындай алмады. Нарықтық қатынастарға өтумен байланысты жағдай өзгерді, яғни ішкі аудит пайда болды және оның бағасын төмендету, тұтынушылардың қажеттілігін түсіну арқылы нарықта еркін бәсекеге түсу.
Курстық жұмыстың мақсаты - ол, кәсіпорын шаруашылығы туралы құралған мәліметтің дұрыстығына, шындығына бақылау жасау, сөйтіп басқару барысында қолданылатын мәліметтің шындыған, дұрыстығын қамтамасыз ету.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Аудиторлық қызметті жүргізудің өндірістік жағдай мен ақпарат жүргізудің қажетті шарты оның аясы туралы айқын түсінік болып табылады. Ол белгілі бір уақыт аралығында, компанияның жылдық есеп беруіне аудит жүргізгенде немесе ішкі аудитте, сондай - ақ экономикалық обьект болып табылмайтын ақпараттық жүйедегі аудитте нақты шаруашылық жүргізуші субьектілердің параметрлерімен анықталады. Сондықтан, кәсіпорынның қаржылық есебінің аудиторлық тексеруін жүргізу үшін оның жоспарын дұрыс қурылуы маңызды болып табылады.

1 ІШКІ АУДИТТІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

0.1 Ішкі аудит түсінігі, маңызы

Аудиттің түрлерін зерттеудің методикалық жағының өте зор маңызы бар. Өйткені аудитті қандай түрлермен жүргізу және олардың әрбір жағдайларда тигізетін әсерлерін анықтау қажет. Осыған орай аудит төмендегідей түрлерге жіктеледі:
1. Субъектілер бойынша - ішкі және сыртқы;
2. Зандылығы бойынша - міндетті және бастамашылық;
3. Объектіні аудиторлық жұмыспен қамту бойынша - толық және ішінара.
Ішкі аудит субъектінің ішінде жүргізілетін жұмыстарға тәуелсіз түрде баға беру, оларға қызмет көрсету болып табылады. Ішкі аудиттің мақсаты субъектінің экономикалық саясатын дұрыс жүргізілуіне, ішкі бақылаудың дұрыстығына, барлық бөлімдері мен бөлімшелерінде жұмыстың орындалуына эксперттік түрде баға беру.
Жалпы алғанда ішкі аудиттің орындалатын жұмыстарының саны өте көп. Бухгалтерлік құжаттардың дұрыс орындалуы мен барын тексерумен қатар, ішкі аудит әкімшілік тәртіптің сақталуын, бұйрықтар мен үкімінің орындалуын тексереді және тауарлы материалды құндылықтарды, негізгі құралдарды түгендеу жұмысын ұйымдастырады т. с. с. Ішкі аудиттің міндеті мен мақсаты және орындалатын жұмысы субъекті бастығының талабына сай жүргізіледі. Сонымен қатар субъекті бастығының ұсынысы бойынша ішкі аудиттің жұмысы ұйымдастырылады.
Ішкі аудиттің маңызын түсіну үшін оның объектіллерін анықтау қажет. Олардың ішіндегі маңыздыларының бірі есептік, жоспарлық және нормативтік-анықтамалық мәліметтерден тұратын ақпараттық объект болуы тиіс. Келесі - қабылданған басқарушылық шешімдердің деңгейін бағалау. Сонымен қатар ең соңғысы технологиялық объект болуы тиіс, себебі жоғарыда аталған объектілер есеп жүргізу қажеттілігінен туындайды.
Осылайша, ішкі аудит дегеніміз - кеңес беру, аудит көрсеткіштерін талдау жолымен оның белгіленген параметрлерге сәйкестігін сандық-сапалық бағалау процесі.
Ішкі аудиттің басты мақсаты - ұйымның және меншік иелерінің заңдық мүдделерінің қорғалуын, ұйымның қаржы-шаруашылық қызметінде орын алған операциялардың дұрыстығына, шындығына бақылау жасау, орын алған кемшіліктерді дер кезінде анықтап, басқару жүйесіне хабарлауды қамтамасыз ету.
Ішкі аудиттің пайдалылығы, оның қолдануға ыңғайлылығында, себебі ішкі аудит ішкі құжаттарды дер кезінде, әрі мұқият тексеріп, бухгалтерлік есептіліктерге талдау жасап, оның бұрыс тұстарын анықтайды, бұл жетекшілікке туындаған қателіктерді дер кезінде жоюға мүмкіндік береді.
Халықаралық тәжірибеде ішкі аудит қызметінің жетекшісі мен қызметкерлері өз жұмысында әдеп кодексі мен ішкі аудиттің кәсіби стандарттарына сүйенеді. Осы стандарттың мақсаты:
oo Ішкі аудит тәжірибесінің негізгі қағидаларын белгілеу;
oo Ішкі аудиттің кең спектрлі қызметінің негізіне жататын тұжырымдық базасын анықтау;
oo Ішкі аудит қызметін бағалаудың негізін жасау;
oo Ұйымның ішінде жүйе мен үрдістерді жетілдіруге ықпал ету.
Ішкі аудиттің жұмысы ұйым жетекшілері мен меншік иелері үшін ақпараттық, әрі кеңес беру мәніне ие, ол ұйымның қаржылық шаруашылық қызметін оңтайландыруға ықпал етуге бағытталған.
Ішкі аудит жүргізу қажеттілігі кәсіпкерлікпен айналысатын субъектілер арасындағы экономикалық қарым-қатынастар және басқару механизмдерін реттейтін заң актілерінің күрделенуіне байланысты орта және ірі кәсіпорындарда жиі пайда болады. Сондай-ақ, ішкі аудит тиімсіз шығындарға жол бермеу, материалдық және ақшалай ресурстардың жоғалуының алдын алу, қаржылық қиындықтан шығу бойынша дер кезінде ұсыныстар өңдеу үшін қажет. Басқаша айтқанда, ішкі аудит - ұйымның және оның құрылымдық бөлімдерінің қызметін басқарудың тиімді жүзеге асыруда бақылау құралы.

0.2 Ішкі аудиттің түрлері және принциптері

Халықаралық тәжірибеде аудитті бірнеше түрге бөлетіні белгілі: операциялық аудит, сәйкестік аудит, қаржылық есеп аудиті.
Қазіргі кезде операциялық аудит кеңінен тараған, алайда ол жөнінде ғалымдар арасында бірыңғай пікір жоқ.
Көптеген мамандар шаруашылық қызмет аудиті немесе нәтижелер аудиті терминін қолдануды ұсынады. Біздің пікірімізше, операциялық аудит ұғымын пайдаланған дұрыс, себебі оның қызметінің бағыты негізінен ресурстарды үнемді және тиімді пайдалану, өндіріс көлемі мен табыстылықты арттыру, бағдарламалар мақсатына қол жеткізу бойынша ұсыныстар өңдеу мақсатында ұйым қызметін кешенді түрде жүйелі зерттеу болып табылады. Сонымен қатар, басқарушы органдардың тапсырысы бойынша ішкі аудиторлардың орындайтын жұмысының мақсаты мен көлемінің алуан түрлі болуына байланысты, біздің пікірімізше, операциялық аудитті үш санатқа бөлуге болады:
oo Функционалдық шаруашылық жүйесінің бір немесе бірнеше
қызметін зерттейді;
oo Ұйымдастырушылық-кәсіпорынның бүкіл жұмысын тексеруді мақсат етеді;
oo Арнайы-әкімшіліктің ағымдағы қажеттіліктерімен анықталады.
Ішкі аудиттің маңызды бөлімі - басқарушылық аудит. Басқарушылық аудит шеңберінде келесі бағыттар бойынша басқару технологиялары зерттеледі: стратегиялық жоспарлау (стратегиялық даму критерийлерін анықтау, ішкі және сыртқы жағдайларды жоспарлау және кешенді талдау, бәсекелестік күрес стратегиясын өңдеу және т.б.); жедел жоспарлау (функционалдық бағыттар және басқару жұмысы бойынша); қызметкерлерді басқару жүйесі (соның ішінде жұмыстың тиімділігін ынталандыру); жұмыстардың тиімділігін бақылау жүйесі.
Ішкі аудит үшін принциптерді дұрыс таңдау өте маңызды, себебі әр кәсіпорында өз ережелері бекітілген, сондықтан қандай да бір принциптің тиімділігі әр кәсіпорында әр алуан. Оған көптеген объективті және субъективті факторлар, ұжымдағы қарым-қатынастардың материалдық және моральдық тұстары әсер етеді.
Ішкі аудиттің тәуелсіздік принципіне байланысты аудиторлардың өз пікірін білдіруге үшінші тұлғалардың ықпал етпеуін атап өтуге болады.
Ішкі аудиттегі құпиялылық принципі - кәсіпорынның коммерциялық құпиясын сақтаудағы ең маңыздысы. Кәсіпорын жағдайының артықшылығы мен кемшіліктері, бухгалтерлік және қаржылық ақпаратты біле отырып, аудитор құпия мәліметтің жариялануына септігін тигізуі мүмкін. Германияда клиент құпиясын жариялағаны үшін аудиторларға үлкен мөлшерде айыппұл салу, қамауға алу шаралары қарастырылған. Кейбір елдерде кәсіби принциптерді сақтау жөнінде ант қабылдау рәсімдері жүргізіледі. Біздің пікірімізше, осы шаралар аудитті ұйымдастыруда бүгінгі таңда да өзекті болып табылады.
Қазақстан Республикасының Аудиторлық қызмет жөнінде Заңымен бекітілген принциптердің ішіндегі ең әлсіз буыны ішкі аудиторлардың тәуелсіздігі деуге болады. Сыртқы аудиторлар өз қызметінде тәуелсіздікті сақтау үшін алдын ала шаралар қолдана алады. Мысалы, аудиторлық тексеру жөнінде келісімшарт жасау алдында кәсіпорындағы іскерлік, туыстық, әріптестік және т.б. байланыстар жөнінде анықтама жасайды. Егер қандай да бір жағдай аудиторлардың көңілінен шықпаса, келісімшарт жасаудан бас тарта алады.
Жүзеге асыру формасына байланысты ішкі аудит алдын ала, ағымдық және кезекті деп бөлінеді. Бұл формалар нарықтық экономика жағдайында ішкі аудиттің негізгі мақсатын көрсете алмайды. Осыған байланысты ішкі аудитті жүзеге асырудың келесідей түрлері бар:
1. жұмыс құжаттарында ауытқуларды анықтап, көрсету;
2. анықталған ауытқулар бойынша жұмыстарды жалғастыру.
Аудит саласындағы белгілі мамандардың бірі Л.В. Сотникова басқармашылық аудитті екі түрге бөлуге әрекет жасаған: меншік иесі үшін және басшылар үшін.
Біздің пікірімізше, ішкі аудит объектілерін өзара байланысты және өзара тәуелді 3 түрге бөлуге болады: пәндік-технологиялық, ұйымдастыру-басқарушылық, ақпараттық.
Пәндік-технологиялық аудит негізінен бастапқы аудит деңгейінде жүзеге асырылады. Мұнда кәсіпорын активтерінің нақтылығын пайдалануға жарамдылығын тексеру қарастырылады. Арнайы әдістермен анықталатын жарамдылық проценті әрбір объектінің физика-химиялық сипатына байланысты болады.
Ақпараттық аудит нормативтік-анықтамалық жоспарлық және басқа да тұрақты ақпарат, сондай-ақ қаржылық және ақша қаражаттарының қозғалысы жөніндегі есеп, бастапқы және жиынтық есеп көрсеткіштері, техникалық және технологиялық сипаттағы барлық есептер негізінде жүзеге асырылады.
Ұйымдастыру-басқарушылық аудит қабылданған шешімдердің тиімділігін, сондай-ақ еңбек өнімділігі, табыс көлемі және т.б. экономикалық көрсеткіштер арқылы айқындалатын ұйымдастырушылық деңгейдегі мәселелерді сипаттайды.

1.3 Ішкі аудиттің шетелдік тәжірибесі

Ішкі аудиттің дамуы шетелдік тәжірибені қарастыра отырып, терең теориялық зерттеулер жүргізуде оның концепцияларын өңдеуді талап етеді.
Мемлекеттік аппарат дамыған елдерде ішкі аудит мәселелеріне көп көңіл бөлінеді. Ішкі аудиторлардың халықаралық институтында аудиттің сәйкес стандарттарын өңдеуге жауапты арнаый бөлім қызмет атқарады. Осыған байланысты халықаралық ұйымдарда қолданылатын ішкі аудит стандарттарын отандық тәжірибеде қолдану мүмкіндігі тұрғысынан сипаттаған дұрыс. Әдетте мұндай стандарттарды үш топқа жіктейді:
1. Жалпы стандарттар. Бұл топ стандарттары келесідей ережелерді қамтиды:
Тексерудің құны одан алынатын тиімділіктің құнынан артпауы тиіс және мүмкін тәуекелді ескеруі керек. Кәсіпорын әкімшілігі ішкі тексеруге оң қабақ танытып, оның тиімділігінің артуына ықпал етуі қажет. Олардың қызметкерлеріне, ішкі аудит қызметі басшылығынан кәсіби біліктілігінің жоғары болуын және ішкі бақылау жүйесін терең білуін талап етеді.
Тексеру объектілері мен мақсаттары кәсіпорынның әрбір қызмет түрі үшін анықталған, толық және негізделген болуы тиіс.
Ішкі аудиттің тексеру әдістері, алға қойылған мақсатқа қол жеткізуге бағытталған және тиімді сенімділіктің жоғары деңгейін қамтамасыз ететін болуы тиіс.
2. Арнайы стандарттар. Олар келесідей ережелерді қамтиды:
Құжаттау, яғни операциялардың, құбылыстардың құжатталуы операцияларды бақылау кезінде басшылар мен аудиторлар үшін пайдалы болуы керек.
Операциялардың орындалуы, яғни әрбір операцияны жүзеге асыруға рұқсат беріліп, олар тиісті қызметкерлердің өкілеттілік шеңберінде орындалуы қажет. Қызметкерлер арасында тиісті міндеттер мен жауапкершіліктердің болуы және дұрыс бөлінуі. Сонымен қоса ішкі аудит мақсатына жетуі үшін білікті және тұрақты бақылауды қамтамасыз ету керек.
3. Аудиторлық есеп беру стандарттары. Оларға сәйкес аудиторлық тексеру нәтижелері бағаланып, аудиторлардың ұсыныстары негізінде кемшіліктер жойылып отырылады.
Аудиттің даму тарихына тоқталатын болсақ, Ежелгі Қытайда қаржылық бақылау б.д.д. 700ж. Жүзеге асырылған, онда бас аудитор қызметі болған. Біздің дәуіріміздің 3ғ. Рим басқарушылары барлық провинциялардың бухгалтериясын тексеріп, атқарылған жұмыс жөнінде ауызша есеп беруге міндетті квесторларды, магистрлерді тағайындап отырған.
Ағылшын тілдес мемлекеттерде бізге жеткен ең ежелгі есептік құжаттар мен аудит жөніндегі ескертулер Англия мен Шотландияның архивінен табылған. Аудиттің даму тарихын қарастыра отырып С.М. Бычкова 5 кезеңді бөліп көрсетеді: алғышарт (1850 ж-ға дейін), аудиттің пайда болуы (1850-1905 жж.), кәсіптің қалыптасуы (1905-1933 жж.), кәсіптің өркендеуі (1933-1940 жж.), қазіргі жағдайы (1940 ж. - қазіргі уақытқа дейін).
Аудит тарихы өзінің заңды бастамасын Шотландиядан, дәлірек айтқанда, оның астанасы Эдинбургтан алады. Мұнда 1853ж. Ресми түрде Эдинбург аудиторлар институты бекітіледі. Алғашқы бухгалтер-аудиторлар
Ұлыбританияда 19ғ. Ортасында пайда болған. 1862 жылы қабылданған британдық компаниялар жөніндегі заңға сәйкес жылына бір рет компаниялардың счеттары міндетті түрде бухгалтерлік есеп және қаржылық бақылау бойынша мамандармен тексерілуі тиіс болған. Жоғары білікті аудиторлармен жүзеге асырылатын тәуелсіз сыртқы аудит қаржылық есептің шынайылығы жөнінде қорытынды бергенімен, бухгалтерлік есеп ақпаратының қалыптасу процесіне терең араласа алмады. Ірі ұйымдық құрылымдардың пайда болуы және қаржылық тәуекел дәрежесінің жоғарылауына байланысты ішкі аудитті жүзеге асыру қажеттілігі туындады. Ішкі бақылауды тағайындау қажеттігі 1929ж. жарияланған Қаржылық есепті тексеру еңбегінде көтерілген. Ішкі аудит тәжірибесін дамыту бойынша едәуір белсенді жұмыстар экономикасы дамыған елдерде көбірек байқалады, мысалы: АҚШ-та. Мұнда 1941ж. Ішкі аудиторлар институты құрылған.
1948ж. Американың бухгалтерлер институты Аудиттің жалпы стандарттарын бекітті, ал ішкі ревизорлар институты 1978ж. Ішкі ревизордың міндеттерін жариялады және аудитор қызметкерлерін даярлау жүйесін қалыптастырды.
Аудиттің әрбір даму кезеңінде белгілі бір мақсаттар орындалып отырды. Егер бастапқы кезде аудитке кәсіпорын жұмысының тиімділігін анықтау мақсаты қойылса, кейінірек ауытқулар мен зиянкестікті анықтау, олардың алдын алумен айналысады. Сонымен қатар аудитті жүзеге асыру тәсілдері де жетілдірілді.
ТМД елдеріндегі аудиттің өркендеуі Инаудит, Контакт, Казахстан-аудит, Ержанов и К және т.б. фирмалардың құрылуынан басталды. Аудиттің даму тарихын зерттеу оның қазіргі уақыттағы жағдайын анықтап, алдағы кездегі даму жолдарын белгілеуге мүмкіндік береді.
Қытай мен Германиядағы аудиторлар даярлау жүйесі көңіл аударарлықтай. Елде аудиторлық тәжірибені енгізуге кәсіби аудиторлардың жетіспеушілігі кедергі болғандықтан, Қытай үкіметі нақты шараларды қолға алды. 29 жоғары оқу орнында, техникалық мектептерде және бірнеше арнайы даярлық орталықтарында кәсіби аудиторларды даярлау жүзеге асырылады. Атқарылған жұмыстар нәтижесінде аудиторлық әкімшілік 3000 бөлімшеде шоғырланған 34000 адамнан тұратын аудиторлар штатын құрды. Бір ғана 1989 жылдың өзінде аудиторлық қызметтер тексеру нәтижесінде 24 млрд. Юань құрылысты қаржыландыруға арналған проблемалық ақшаны анықтады, бұл жалпы ұлттық табыстың 2% құрады. Қытай теледидарынан жүргізілетін аудит курсы кәсіпорындар мен акционерлік қоғамдар үшін ішкі аудиторларды даярлау және олардың қызметін насихаттауда өте тиімді болып табылады.

2 ІШКІ АУДИТТІҢ ҰЙЫМДЫ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ ЖАЛПЫ МАҢЫЗЫ

3.1 Ұйымды басқару жүйесіндегі орны мен рөлі

Ішкі аудит ұйым қызметінің барлық негізгі функционалдық бағыттарын тексеруді қамтиды. Осы тұрғыдан алғанда оның зерттеу пәні негізінен қаржылық есепті растау қызметін атқаратын сыртқы аудит шеңберінен кең болып табылады.
Нарықтық жағдайда ұйымды басқарудың және оның құрамдас бөлігі - ішкі аудиттің тиімді жүйесін құру қажет. Бұл үшін басқарудың әлемдік теорияларының интеграциялық әсері жағымды жағдай болып табылады. Шаруашылық жүргізудің жаңа жүйесі ішкі аудиттің жаңа концепциясын ендіруді талап етеді. 2002 жылдан бастап Қазақстан сыртқы аудиттің халықаралық стандарттарына өтті. Осыған байланысты ішкі аудитті дамыту және оны әрбір ұйымның есеп жүргізу саясатында қарастыру өзекті мәселе болып табылады.
Ю.М. Иткин, А.А. Шпит, В.И. Валуев, Н.Т. Белуха т.б. ішкі бақылауды дербес жүйе, өз пәні, әдістері, объекті, субъектілері, зерттеу саласы бар басқару жүйесінің элементі ретінде қарастырады.
Басқарудың дербес функциясы ретінде аудит басқарудың есеп жүргізу, талдау, жоспарлау сияқты функцияларымен әрекеттесіп, олардың тиімділігіне белсенді әсер етеді.
В.И. Валуев басқару қызметінің түрлерін қарастыра отырып, өндірістік, маркетингтік және қаржылық қызметтерді ұйым қызметімен бір қатарға қояды.
Басқару тиімділігін жоғарылату үшін оның барлық функциялары қызметінің тиімділігіне қол жеткізу керек: жоспарлау, ұйымдастыру, есеп жүргізу, талдау және ішкі аудит.
Ішкі аудит басқарушылық қызмет элементі ретінде бухгалтерлік есеп беретін ақпараттық жүйені қажет етеді. Кейбір авторлардың ішкі аудитті есептің құрамдас бөлігі ретінде қарастыратындығы осыған байланысты болса керек. Мысалы, А.К. Макальская Бақылау - бұл есепті жүзеге асыру барысында орындалатын есеп жүргізу процесінің құрамдас бөлігі, - деп жазады. Мұндай көзқарас ішкі аудиттің орны мен рөлін тек есеп деңгейіне дейін төмендетеді, біздіңше оны неғұрлым кеңірек қарастыру қажет.
Ішкі аудит ұйымды және оның бөлімдерін басқару бойынша қабылданған шешімдердің дұрыстығына, заңдылығына, тиімділігіне баға беруі тиіс. Шешім қабылдауға әсер ететін маңызды фактор зерттеу жұмыстары, өңдеу және өндіріс арасындағы байланыс болып табылады, - деп жазады Пол Фридман, яғни ішкі аудиттің барлық объектілері арасындағы тығыз байланысты атап отыр.
Ішкі аудиттің басқару жүйесіндегі орны Бухгалтерлік есеп және ішкі бақылау жүйелерін аудит барысында зерттеу және бағалау стандартында көрсетілген.
Ішкі аудит ұйымның экономикалық саясатының сақталуына сараптамалық баға береді. Демек, бақылау сипатындағы міндеттерден басқа ішкі аудит экономикалық диагностика, қаржылық стратегия өңдеу, маркетингтік зерттеулер жүргізу, басқармалық кеңес беру және т.б. міндеттерді шешеді. Сондай-ақ, ішкі аудит бөлімінің қызметкерлері басқа да ұйымдастыру-басқарушылық, құқықтық, техника-экономикалық, технология-лық және т.б. шаруашылық жүргізуші ұйымның ішкі құжаттарымен анықталатын міндеттері атқарылады.
Ішкі аудиттің маңызды аспекті ұйымның бүкіл қажетті қорлармен қамтамасыз етілуін тексеру болып табылады. Нарықтық жаағдайда жабдықтау жұмыстары жабдықтаушылармен тікелей келісімшарт жасау арқылы жүзеге асырылады. Сондықтан, келісімшарттарының сақталу деңгейін, келісім шарттар бұзылған жағдайда қабылданған шараларды, жабдықтаушылардан шағын талап жасау, санкциялар қолдану, тауарлы-материалдық құндылықтарды қабылдау, сақтау және пайдалану тәртібін тексеру қажет.
Ұйымның басқармалық қызметінің тиімділігін бақылау ішкі аудиттің ең маңызды міндеті болып табылады.

3.2 Ішкі аудитті реттейтін заңдық актілер мен ережелер топтамасы

Қазіргі аудит 19 ғасырдың аяғында үйымның жеке заңды тұлға ретінде пайда болу кезінен бастап өзгерістерге ұшырады. Бұл меншік құқығын басқарудан бөлуге әкелді және соның нәтижесінде шешімдерді қабылдаудың күнделікті процесіне қатыспаған меншік иелерінің акционерлердің акционер мен директор бір адам болып табылатын шаруашылықты жүргізудің шағын субъектілерінен басқасының құқығын қорғау қажеттігі пайда болды.
Ішкі аудитті реттейтін заңдық актілер мен ережелер топтамасында актілер мен ережелер қашан, қайдан бастау алып және ережелердің туындауына үлесін қосқан білікті азаматардың еңбектеріне тоқталып, қашан өркендеп, қандай сан қилы өзгертулерге ұшырап біздің ел экономикасында кескін алғанына шолу жасағанды дұрыс көріп отырмыз.
Қазақстанда нарықтық қатынастардың енгізілуімен бірге экономикалық субъектілердің қаржылық қорытынды есебін пайдаланушылардың қажеттіліктерін ол ақпараттардың дұрыстығын дәлелдеу түрінде қамтамасыз етуші тәуелсіз бақылау жүйесі өркендеп дамып келеді. Ішкі аудиторлық қызметті реттеуші стандарттар енгізілуде, аудиторлар жұмыстарының сапасына кәсіби мамандар даярлауға қосымша талаптар қойылуда.
Ішкі аудит ережесін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.