Ільяс Жансүгіров

Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеті: Курстық жұмыстың негізгі мақсаты Ұлы Октябрьде туған жас қазақ совет әдебиетінің тұңғыш өкілдерінің ішінде Ілияс Жансүгіровтың алатын орнын анықтау. Ілияс Жансүгіровтың өмірі мен шығармашылығына жалпы сипатын беру. Ілияс Жансүгіровтің аударма өнеріндегі ерекшеліктеріне толық анықтама жасау. Ілияс поэзиясының ерекшеліктеріне тоқталып, тақырыпты толық ашу. Поэзиясын лексикалық жағынан қарау, поэтикалық синтаксистің негізгі түрлеріне тоқталу. Оның ағартушылық, адамгершілік сарыны, туған халқын, Отанын сүйгіш сезімі, қорлыққа, әділетсіздікке төзбеуі, жаман мінез, қылықтар мен әлеуметтік міндерді сынап, сықақ ету дәстүріне, өлеңдеріне шолу жасау.
Курстық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан, алты тақырыпшадан, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Қазақ совет әдебиетінің тұңғыш өкілдерінің ішінде Ілияс Жансүгіровтың алатын орны өте үлкен және өзгеше. Совет өкіметінің алғашқы жылдарында – ақ әдебиет табылдырығын аттаған жас ақын Ілияс Жансүгіров коммунист жазушы Сәкен Сейфуллин бастаған жаңа әдебиет туының астында Бейімбет Майлин, Мұхтар Әуезов, Сәбит Мұқановтармен бірге сол әдебиеттің іргесін көтерісіп, қабырғасын қаласты. Бұл тұста ол өзінің өрен талантының қырларын ашып, үздік көзге түсті.
Сәкен мен Бейімбет сықылды тырнақ алды өлеңдерін Ілияс та революция қарсаңында жазыпты. Бірақ олары жарқ көрмей, дәптер жүзінде қалып қойған.
Ілияс Жансүгіровтың сауатын ашып, жазушы ретінде жарқырап танылған кезі – совет дәуірі. Өзге совет жазушылары секілді Ілияс та революция оятқан еңбекші халық ортасынан шығып, әдебиетке Совет өкіметі

1. Азамат ақын. Ілияс Жансүгіров туралы естеліктер. – Алматы, «Жазушы» баспасы, 1994 жылы – 500бет.
2. Асқан дарын, азамат ақын ( Ілияс Жансүгіров ... ) / / Молдағали Жұбанов ІІІ том. – Алматы, 1981 жылы – 345бет.
3. Бес ғасыр жырлайды. І том. – Алматы, 1981 жылы – 400бет.
4. Бес томдық шығармалар жинағы. І том. – Алматы, 1983 жылы – 420бет.
5. Дүйсенов М. Ілияс Жансүгіров. Өмірі мен творчествосы. – Алматы, «Ғылым» баспасы, 1965 жылы – 340 бет.
6. Дала жұлдызы / Ілияс Жансүгіров / / Қаратаев М. Көргенім мен көңілдегім., – Алматы, «Ғылым» баспасы, 1982 жылы – 270 бет.
7. Жанабілев С. Дүрбелең. Повесть / Ілияс Жансүгіров өмірі / – Алматы, «Жалын» баспасы, 1978 жылы – 200 бет.
8. Жұмалиев Қ. Жайсаң жандар. – Алматы, «Жазушы» баспасы, 1969 жылы – 345 бет.
9. Қаратаев М. Ілияс Жансүгіров (өмірі). – Алматы, «Жазушы» баспасы, 1961 жылы – 550 бет.
10. Қаратаев М., Нұртазин Т., Қирабаев С. Қазақ совет әдебиеті. – Алматы, «Мектеп» баспасы, 1968 жылы – 500 бет.
11. Қазақ поэзиясының Құлагері. / / Қаратаев М. Әдебиет және эстетика. – Алматы, «Жазушы» баспасы, 1970 жылы – 320 бет.
12. Қирабаев С. Әдебиет және дәуір талабы. – Алматы, «Жазушы» баспасы, 1976 жылы – 300 бет.
13. Осы жүйрік ақын. / / Дербісалин Ә. Мезгіл және қаламгер. – Алматы, «Ғылым» баспасы, 1968 жылы – 250 бет.
14. Сағайын сөзімнен бір сұлу сарай. / / Нұрғалиев Р. Арқау. – Алматы, «Жазушы» баспасы, 1991 жылы - 300 бет.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 44 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

І. Кіріспе 2

1.1. Өмірі мен шығармашылығының бастапқы кезеңі 5
1.2. Жаңа заман жырлары 10
1.3. Әлемге арналған ақындық үн 11
ІІ. Негізгі бөлім. Ілияс Жансүгіровтің аударма өнеріндегі
ерекшеліктері 15

2.1. Ілияс поэзиясының ерекшеліктері 22
2.2. Ілияс Жансүгіров поэзиясы лекискалық жағынан бай 25
2.3. Поэтикалық синтаксистің негізгі түрлері 31
а) ұйқастың түрлері, үлгілері 33

ә) өлең құрылысы жөніндегі жаңалықтар 39

ІІІ. Қорытынды 41

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 43

І. Кіріспе
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеті: Курстық жұмыстың негізгі
мақсаты Ұлы Октябрьде туған жас қазақ совет әдебиетінің тұңғыш
өкілдерінің ішінде Ілияс Жансүгіровтың алатын орнын анықтау. Ілияс
Жансүгіровтың өмірі мен шығармашылығына жалпы сипатын беру. Ілияс
Жансүгіровтің аударма өнеріндегі ерекшеліктеріне толық анықтама жасау.
Ілияс поэзиясының ерекшеліктеріне тоқталып, тақырыпты толық ашу.
Поэзиясын лексикалық жағынан қарау, поэтикалық синтаксистің негізгі
түрлеріне тоқталу. Оның ағартушылық, адамгершілік сарыны, туған халқын,
Отанын сүйгіш сезімі, қорлыққа, әділетсіздікке төзбеуі, жаман мінез,
қылықтар мен әлеуметтік міндерді сынап, сықақ ету дәстүріне, өлеңдеріне
шолу жасау.
Курстық жұмыстың құрылымы: Кіріспеден, екі тараудан, алты
тақырыпшадан, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер
тізімінен тұрады.
Қазақ совет әдебиетінің тұңғыш өкілдерінің ішінде Ілияс
Жансүгіровтың алатын орны өте үлкен және өзгеше. Совет өкіметінің
алғашқы жылдарында – ақ әдебиет табылдырығын аттаған жас ақын Ілияс
Жансүгіров коммунист жазушы Сәкен Сейфуллин бастаған жаңа әдебиет туының
астында Бейімбет Майлин, Мұхтар Әуезов, Сәбит Мұқановтармен бірге сол
әдебиеттің іргесін көтерісіп, қабырғасын қаласты. Бұл тұста ол өзінің
өрен талантының қырларын ашып, үздік көзге түсті.
Сәкен мен Бейімбет сықылды тырнақ алды өлеңдерін Ілияс та
революция қарсаңында жазыпты. Бірақ олары жарқ көрмей, дәптер жүзінде
қалып қойған.
Ілияс Жансүгіровтың сауатын ашып, жазушы ретінде жарқырап танылған
кезі – совет дәуірі. Өзге совет жазушылары секілді Ілияс та революция
оятқан еңбекші халық ортасынан шығып, әдебиетке Совет өкіметі ашқан
даңғыл жолмен келген жас талапкер болатын. Әрине бұл жолға да әркім өз
соқпағымен, өз ерекшелігімен шықты. Біреу жарқын коммунистік идеясы мен
партиялық билетін көкірегінде сақтап, жаулардың улы тырнағынан, өлім
вагонынан шығып келді, біреу Аманкелді сарбазының шекпенін киіп, 1916 жыл
мен азамат соғысының окопынан шығып келді, біреулер кісі есігінен келді,
біреулер серпіліп ашылған қараңғы тұңғиықтан жарық таңға бет қойып,
алыстағы ауылдан, меңіреу түкпірден жаңа өкімет кедейдікі екен, кедей
балаларын оқытып көзін ашады екен деген жалпы ағыммен келді. Міне, осы
соңғы ағыммен келген көптің бірі - Ілияс Жансүгіров. Ол 1920 жылы жазған
Арыным деген өлеңінде:

Арылтамыз аспанды аршып тұманнан,
Тазалаймыз жерді жонып жуаннан,
Тапсыз, тату, мерекелі, өнерлі
Ел жасаймыз еңбегіне қуанған, -

дейді. Бұл – азаттық алған еңбекші халықтың жарыққа ұмтылған ұл –
қыздарына тән революция туғызған жаңа ұлы идеялық талап, рухани жаңа
қайрат нышаны болатын. Бұл кәдімгі Ленин айтқан, бұрынғы заманда езіліп
келген, енді пролетариаттық революция оятып, жарыққа шығарған халық
таланттарының серпіні болатын.
Әуелгі әзірде қараңғы ауылдағы әлі де шырышы бұзылмаған ескілікті,
алуан түрлі әділетсіздіктерді көріп, білімі тайыз, саяси тәжірибесі
шағын жас ақынның аз уақыт жете түсіне алмай, толғанған, тосырқаған,
тіпті кейде: Бұл қалай? - деп күдер үзіп, торыққан жа жайлары болады.
Бұл ретте сол кездегі ұлтшыл интеллигенцияның да аузын – аулақ әсері
болуы ғажап емес. Бірақ ондай сезімдер мен әсерлерден ойшыл ақын, жас
коммунист ақын тез – аз арылып, қайтадан өзінің бастапқы сарқылмас
қайрат, талабына мінеді, мойымас мықты сенімінен енді еш қайтпайды, ол
Совет өкіметінің алғсенімінен енді еш қайтпайды, ол Совет өкіметінің
алғашқы жылдардағы ауылда жүргізген шараларының барлығын қуаттап, өлеңдер
жазады, жаңалыққа қарсы шыққан ескіліктің қарау күштерін әшкерелеп,
шенеп, уытты, өткір қаламын ұштайды. Ақынның жиырмасыншы жылдардағы
шығармалары оның қаламының жылма – жыл төселіп, талантының ұдайы өсіп
отырғанын көрсетеді. Тақырыбының ұлғайып, сарынының молайып, ақындық
үнінің барған сайын күшейе түскенін аңғартады. Ілиястың алғашқы он жылдық
шығармашылығының шыққан белесі 1930 жылы, Қазақстанның он жылдығына арнап
жазған атақты Дала поэмасы болды. Бұл поэма он жыл бұрын ауылдан
келген жас ақынды енді бүкіл республика көлеміндегі ірі, талантты ақын
етіп танытты. Дала поэмасы, шынында, Ілиястың ғана емес, бүкіл қазақ
совет поэзиясының он жыл ішіндегі шыққан шоқысы еді.
Содан былайғы жеті жыл даңқты ақынның шығармашылық талантының
кемеліне келіп, толықсып, апйрықша жаоқырай көзге түскен кезеңі болды.
Бұл кезеңде Ілияс өзіне көбіне – көп күйттеген сүйікті поэзия жанрын
одан әрі жетілдіріп, жаңа тамаша жемістер берді, оның қаламынан Күйші,
Құлагер сияқты поэзиялық кесек, керемет көркем шығармалар туды.
Сонымен қатар жазушы әдебиеттің басқа жанрларымен де айналысты.
Алғашқы кезеңінің өзінде ол қысқа әңгімелер, очерктер жазып келген.
Әсіресе Ілиястың газеттерде жарияланған феьетондары әйгілі болатын.
Өмірдегі және адам мінезіндегі мінді және терістік атаулыны көргіш,
байқағыш, мысқылшыл жазушы ғажап тапқырлықпен табанда зәрлі, күлкілі
фельетондар шығара қоятын. Ал соңғы жылдары жансүгіров прозада
Жолдастар атты роман, драматургияда Кек, Түрксиб, Исатай –
Махамбет атты пьесалар жазды. Орыс ақындарының өлеңдерін үнемі үзбей
аударып келген ақын кейінгі уақытта Пушкиннің Гаврилиада поэмасы мен
Евгений Онегин романын аударды. Қазақстан жазушылары Одағының
басшылығында бірнеше жыл істеп, қазақ әдебиетінің трихы мен күнделікті
мәселелері жайында байсалды мақалалар жазды, баяндамалар жасады.
Дарынды ақын, көп қырлы үлкен таланттың иесі Ілияс Жансүгіров
шығрмашылық өріне шарқ ұрып, шарықтап келе жатқан кезінде қаза тапты.
Көбік шашқан, Исатай, Бақытты Жамал сияқты бітуге айналған
поэмалары және басқа да көптеген келелі шығармалары басталған күйінде
аяқталмай, жарық көрмей қалып қойды.

1.1. Өмірі мен шығармашылығының бастапқы кезеңі
Ілияс Жансүгіров 1894 жылы 14 мамыр күні бұрынғы Қапал уезі, ақсу
болысы, 4 – ауылда ( қазіргі Талдықорған облыс, ақсу ауданында ) туған.
Оның туған елі – Ақсу өзенінің бойын мекен еткен, негізінде мал баққан,
көшпелі ел еді.
Бұл елдің көшіп – қонатын жерлері бір жағы тау, бір жағы құба жон
дала, құмды, қопалы, қоңыр шатқал, кең атырап болған. Осы туып өскен
жерін Ілияс 1927 жылы жазған Отарба деген өлеңінде ыстық сезіммен әдемі
суретейді.
Аспанның ұлы ала асқар,
Асқардың жүгі құз тастар,
Көргені – оның жалғыз жел.
Ағыны – боран ұлы өзен,
Ақ дауыл аспас аш кезең,
Қарта – қатпар бұйра бел.
Шырышы шұбар жыландай.
Жаужұмыры құмандай,
Қолқа қолат, құба құм.
Өлеңді өзек, тұзды сор,
Өзенді өрлей ұзын жол,
Төбеде топ – топ тораңғы.
Жыңғылы жыныс, жиделі ой –
Ой – қой, біздің мекен ғой!
Сағынам қатты соларды.

Ілиястың төрт жасында шешесі өліп, бірыңғай әке тәрбиесінде қалады.
Туған анасынан жастай жетім қалуы және көз алдында сол анасының қайтыс
болуы ақын жүрегіне өмір бойы өшпес із тастайды. Бұл жөнінде Ілияс
есейіп, ер жеткен кезінде де есінен шығрмай, шер етіп шертетін еді.
Ал енді әкесі Жансүгір – Берсүгір баласы, көптен озбас, көштен
қалмас, шағын шаруасы бар, ескіше азын – аулақ оқыған, арабша сауатты
адам болған. Халықтың бай ауыз әдебиеті үлгілерін, ел ақындарының
жырларын, айтыстарын көп тыңдап, көп жинаған кісі екен. Оның қадағалап,
айрықша сүйіспендікпен көшірген қолжазбаларының ішінде шығыстағы Абайдың,
батыстағы Шернияз бен Махамбеттің, Базардың, Арқадағы Ақан мен Біржанның
сөздері және Жетісудағы Сүйінбай мен күнбаланың, Әсет пен Ырысжанның тағы
да басқа Жанақ пен Түбектің, Кемпірбай мен Шөженің, біржан мен Сараның
айтыстары болғаны анық көрінеді. Бұлардың бірсыпырасын Ілияс кейін совет
тұсында альманахтарға енгізіп, журналдарға жариялаған да болатын.
Жансүгір осындай туған елдің асыл сөз қазынасын жақсы көріп жинаған
әдебиет сүйгіштігімен қатар, көптеген қолөнеріне жетік, шебер, еңбекшіл
адам екен. Аяқ киімді көк суырлап тігетін етікші, темір мен ағаштан түйін
түйетін ұста болыпты. Мінезі қатты, бала тәрбиесіне қатал әкесі өз
білгенінің бәрін баласына үйретеді. Сондықтан да Ілияс жас кезінен – ақ
әкесінен оқып хат таниды, етік тігеді, ұсталық етеді, қоңыр даусымен ән
салады, құбылтып домбыра тартады. Зерек, ұғымды бала, әкесі сықылды,
халқының ән өнері мен сөз өнерін сүйеді, оларды жас, тебіренгіш жанымен
беріле күйттейді, бойлай зертейді. Бұл кезін Ілияс Құлагер поэмасында
өте орынды еске алады:
Ежелден ескеруші ем елдің сөзін.
Бұлақтың тазалауға тінтіп көзін,
Бар ма деп ашпаған сыр, айтпаған жыр
Құлақты қырғ түріп жүрген кезім.

Бірақ үздіксіз оқып, жүйелі білім аларлық жағдай Ілияста болмайды.
Мектеп дегенде оның революциядан бұрын оқыған жері қарағаштағы қазақ –
татар тіліндегі бастауыш мектеп қана болатын. Оны Ілияс бес жыл оқып,
1911 жылы бітіріп шығады. Сонан ол 1920 жылға шейін ауылд болады. Ауылда
жүріп жас жігіт жастық шаққа лайық, балғын, ыстық лепті, сырлы, лирикалық
өлеңдер жазады. Оның дені – махаббат, сүйіспендік өлеңдері. Бірақ, не
керек, бұл өлеңдер әзір түгел табылып болған жоқ. 1918 жылы жазғн бір
дәптер өлеңі со күйі қолға түспей келеді. Соның өзінде ақынның алғашқы
қадамын аңғартатын деректер бар. Мысалы, Ілиястың ақындық қаіблетінің
ауыл көлемінде белгілі болғандығына Бисекенің жоқтауы деген жыр да
айғақ бола алады. Махзаббат туралы жазған Ынтықтар деген өлеңі оның
бұл сезімді Абайша, жүректі кірден арылтатын ең таза, ізгі сезім деп
қастерлейтінін көрсетеді. Бұл өлең Ілиястың шебер суретші, нәзік сыршыл
ақын боатынын да танытады.
Ілияста Абайдың Сегіз аяқ атты өлең үлгісімен жазылған шумақтар да
бар.
Ашылар ма көз,
Іс болар ма сөз
Көп көксеген күн туып?
Жауын, сел қайнап.
Дауыл, жел айдап,
өз еркінше жүр қуып.
Алу үшін теңдікті,
Сағынамыз кендікті, -

деп көксеген күнінің теңдік пен бостандық екенін айтып жырлайды,
елдің еңсесін басып келген қу мен сұмдарды сынайды. 1917 жылғы ақпан
революциясын ілияс қуанышты сезіммен қарсы алады да, Тілек деген өлең
жазады.
Сонымен қатар 1915 – 1916 жылдары жазған Бұлбұлға, Әншіге,
Өзіме, Сәлемдеме, Көңілдің жүгірісі, Жанды сөз деген өлеңдер
Ілиястың ақындық өресі мен аяқ алысының әжептәуір жетілгендігін аңдатады.
Өлеңнің сарыны, құрылысы жөнінен Абайға еліктегені көрініп – ақ тұр.
Тіпті әлеуметтік тақырыпқа жазған Қалпымыз атты өлеңінде де біз оның
кең тынысты ақындық өріске шыққанын байқаймыз.

Жан сүйісіп, тән ысып,,
Ынта айрылмай жалындар.
Сыбырласып, сырласып,
Кірден жүрек арылар.

Революция мен азамат соғысы жылдары Ілияс ауылда болады. Ескі
әдетпен шырмалып, әкесі әперген қызға сүймей үйленеді де, көп азап
шегеді; үй болам, шаруашылық құрам деп, қысқа дәулетті оңына келтіре
алмай, тағы қиналады. Осының салдарынан оқи алмай, аулынан ұзап шыға
алмай, едәуір уақытын зая кетіріп, алғанын ақын үлкен өкінішпен еске
түсіргені белгілі.
Оның үстіне талапкер де таланты ақын жігіттің оқи түсуіне, әлеуметік
өріске шығып, әдебиетке белсене ат салысуына екі жылдай қазақ даласына
аласапыран, ауыр заман орнатқан ақ бандылар мен алашордашылардың әлегі
бөгет жасайд.
Міне, осы қыспақ кезеңнің өзінде жас ақын домбырасынан, өлеңінен
тіпті қол үзіп кетпепті. 1919 жылы атаман Анненковтың тырнағына түскен
ағайындарына жаны ашып, қабырғасы қайысып шығарған Не күйде? деген
назалы өлеңі сақталған.
1920 жылы Орта Азия контрреволюциядан тазартылысымен, Ілияс іле –
шала ташкентке барып, сондағы мұғалімдер даярлайтын қазақ – қырғыз
институтының екі жылдық курсына түсіп оқи бастайды. Оқып жүріп, бір
жағынан, Ақ жол газетінде корректор боп істейді. Сөйтіп, аз да болса,
газет жұмысынан тәжірибе алады. 1921 жылы әлгі курсты бітіріп, Ілияс
Жетісуға қайта оралып келеді де, Талдықорған уезіндегі Белтоған ауылдық
мектебінде мұғалім болып істейді.
Ташкентте әрі оқып, әрі қызмет істеп жүргеннің өзінде Ілияс өлең
жазуын тастамайды. Ол екі жыл ішінде жазған өлеңдерінің кейбіреуін
Алматыда шығатын Тілші мен Кедей еркі газетіне жіберіп бастырады.
Соның ішінде айрықша атап айтуды қажет теетін өлең – 1920 жылы Тілші
газетінде жарияланған Ортақшыл партия деген өлең. Мұны Сәкен
шығармаларынан кейін жалпы қазақ поэзиясында Коммунистік партия
тақырыбына жазылған алғашқы өлеңдердің бірі десе болар еді. Бұл тарихи
елеулі өлеңінде ақын Коммунистік партияға:

Жөнің түзу, жолың ашық, ойың шын,
Алысқанның ауызына құйдың құм,
Мейірім, шапқат, әділеттің өзісің,
Есіт даусын біз езілген сорлының, -

деп қазақ аулының бұрын езілген, артта қалған қараңғылық халін мұң
етіп шағып, көз қырыңды сала гөр деген тілегін білдіреді. Сол жылы
жазылған Еңбекшілерге деген өлеңінде Ілияс Совет өкіметінің еңбекшілер
өкіметі екенін түсіндіріп, ендігі жерде оларды кеңесіп, бірлесіп, еңбек
істеуге шақырады. Жоғарыда айтқан Арыным деген өлеңінде ақын Жарлы,
жалшы, жақыбайды жарылқау, жандағы ауру, жүректегі жалыным дей келіп,
осы мақсаты бірлескен күресте ғана орныдалатынын айтады.
1924 жыл – Ілияс Жансүгіровтің өмірі мен шығармашылығында ерекш орын
алатын жыл. Бұл – оның Коммунистік партияның қатарына кандидат болып
енген жылы. Коммунист ақынның шығармашылығы сол жылы ала – бөтен кең
қанат жайып, өлеңдерінің мазмұны мен тақырыбы молыға да тереңдей, саяси
жағынан ұштала да өткірлене түскенін байқаймыз. Азасы бүкіл елімізді
тітіреткен Ленин өлімінің ауыр қайғысына басқа ақындармен бірге Ілияс та
үн қосып, арнаулы өлең жазды. Ленин – өлді деген өлеңінде ол ұлы
көсемді еңбкші халыққа жарық таң атқызған дана, дауылға ұшыраған жұртты
жарыққа алып шыққан капитан бейнесінде суретей келіп:
Еткен іс, айтылған сөз, салған ұран,
Қорыды қорғасындай жүрекке иман.
Өмірдің тербетілген кемесінде,
Адасад сілтеуіңнен ауытқыған, -

деп түйді. Мұнда ақын бұдан былай адаспай, бақытқа жетудің бірден –
бір жолы Ленин сілтеуінен ауытқымау, Ленин ісін, Ленин сөзін, Ленин
ұранын жүректе сақтау екенін жақсы түсінеді де, жақсы түсіндіреді. [10 –
235]

1.2. Жаңа заман жырлары

1928 жыл Ілияс шығармашылығында елеулі кезең боп табылады. Бұл жылы
Қызылордада оның тұңғыш рет Сағанақ атты өлеңдер жинағы шықты. Одан бір
жыл бұрын Бет ашар деген кіші – гірім жинағы жарық көрген болатын.
Сғанаққа ақынның 7 – 8 жыл ішіндегі газет – журналдарға жарияланған
және жарияланбаған өлеңдерінің таңдамалылары енген. Бұрын өлеңдерінің
дені Тілші газетінде, бірсыпырасы Лениншіл жас, Ауыл, Жаршы,
Кедей еркі, Әйел теңдігі, Жаңа мектеп және басқа сол сияқты күнбе
– күн, айма – ай шығып тұратын баспасөз бетінде көрініп келген ақын енді
бүкіл Қазақстан көлемінде өзінің дербес кітабымен танылды.
Ілияс Жансүгіров Мәскеудегі оқуын бітіріп қайтқаннан кейін, еңбекші
қазақ газетінде әдеби қызметкер болып істей бастайды.
Еңбекші қазақ газетінде істеген үш жыл (1928 – 1931) Ілияс
шығармашылығының тағы бір басқыш жоғарылаған маңызды белесі болғаны
даусыз. Мұнда ақын бұрынғы тақырыптарына қайта оралып, сол тақырыптарды
жаңа жақтарынан толықтыра да тереңдете ашады, бұрынғы сарындарын одан әрі
күшейте және үдете жырлайды. Мысалы, Жансүгіров бұл жылдары да Қазан
күнін ардақтап, совет тұсындағы ұлы жеңіс пен табыстарымызды баяндап жаңа
өлеңдер шығарады. Октябрьдің 11 жылдығына жазған Ұлы Октябрь деген
өлеңі – Октябрь тақырыбын бұрынғыдан гөрі қомақтырақ толғап, партияның
совет дәуіріндегі басшылық ролін айқынырақ көрсеткен өлең.
Сондай – ақ Ілиястың бұрын өндіріс тақырыбына жазған Заводта деген
өлеңі оның Мәскеудегі заводты көргенде алған әсерінен туса, Жаңа дала,
Алтын қазан сияқты өлеңдері – қазақстанның өзіне орнаған өндірістерді
көргендігі қуаныштан туған өлеңдер. Жаңа дала деген өлеңінде ақын
Қазақстандағы ұлы өзгерістерді, оның ішінде өндіріс орындарының өсуін
толғайды, бірақ бұл – жалаң толғау емес, нағыз көтеріңкі шаттық сезімге
(пафосқа) бөленген образды толғау. Ал енді Алтын қазан өлеңін алсақ,
мұнда нақты бір – ақ өндіріс бейнеленген. Ол – советтік Риддер (қазіргі
Лениногорск кені).
Алтын қазан - Ілиястың әдемі, әсем шыққан өлеңінің бірі. Мұнда
Риддерді қоршаған табиғаттың көркі, Алтай тауының суреті, бойындағы бар
асылын иесіне – халыққа – иіп тұрған Риддердің ішкі – тысқы сипаты және
кеше ғана ауылдан келіп, бүгін социалистік өндірісті игеріп жатқан жас
қазақ жұмысшыларының пішіндері көркем жасалған. Ауыл әнімен айтуға
лайықтап жазылған Алтын қазан - қазақтың он бір буынды қара өлең түрін
кемеліне жеткізген жатық, жұмыр, әуезді әрі әшекейлі өлең.
Орыс жерін туған жерім деп, жанымен суйе суреттеу, орыс адамдарының
еңбекшілдігін үлгі етіп сүйсіне жырлау, орыс жұмысшылары мен
шаруаларының және қазақ еңбекшілерінің ұштасқн ұлы тілегін қастерлеу
Ілиястың бұрынғы өлеңдерінде де ұшырасатын. [1 – 243]

1.3. Әлемге арналған ақындық үн

Халықаралық жағдай мен жер жүзілік оқиғалар, империалистерге қарсы
өршіген жұмысшы қозғалысы мәселелері - әр жылдары – ақ ақынның назарын
аударып келген тақырыптың бірі. Жансүгіров поэзиясында бұл тақырып
әжептәуір орын алады. Капиталистік елдердің ала ауыз дипломатиясын
мазақтап, ол – 1922 жылдың өзінде Тілші газетінде Саясат қошқарлары
деген сықақ өлең жариялаған болатын. Оның бер жағында капитализм
дүниесін сұр жылан образында алып жазған Қос аяқ деген өлеңін 1928 жылы
Жаңа әдебиет журналына бастырды. 1926 жылы мамыр айында Англияда
күшпен басылған көмір кеншілерінің көтерілісіне арнап жазған Кім үшін?
деген өлеңі 1928 жылы Сағанақ жинағында шықты. 1925 жылы Тілші
газетінде Коммуна деген өлең жазып, ақын бейнелі сөздерімен Париж
Коммунасы қаһармандары бастаған ұлы істі Совет Одағы жүзеге асырып
отырғанын, Коммунаның жарқын идеясы күндердің күнінде дүние жүзін нұрға
бөлейтінін айтып, жалынды жыр қозғады. 1929 жылы Еңбекші қазақ
газетінде атақты француз ақыны Виктор Гюгоның Қырғында деген
революциялық өлеңін қазақшаға аударып бастырды.
Ілиястың халықаралық тақырыпқа жазған шығармаларының ішіндегі ең биік
шыңы – 1929 жылы Еңбекші қазақ газетінде шыққан Гималай атты даңқты
өлеңі.
Ақ шалып басын қар көміп,
Аспанның төсін арда еміп,
Анасындай алтын күн,
Сел жіберіп бір жуып,
Жел жіберіп бір желпіп,
Ауық – ауық құшақтап,
Әлсін - әлсін нұр сеуіп,
Есейген асқар Гималай...
Сол күннен нұр ала алмай,

Басы мұнар, бауыры тар...
Гималай асқар неге олай? –

деп басталатын өлеңде ақынның жүрегінен ең ардақты сезімі
ақтарылған.

Жемісі жерде мәуелеп,
Терегі көкке тәуелеп,
Тағысы таста ойнаса,
Қиядан қыран әуелеп,
Андыздап ара бал сорып,
Шешегін шымшып көбелек,
Құндағы ну қарағай.
Сол сәулетке оранбай,
Борбайы борша, арша арқа,
Гималай асқар неге олай? –

деген жолдарда әсем образдардың кестесі тігілген, асыл сөздердің
маржаны тізілген. Ал енді:

Гималай – көктің кіндігі,
Гималай – жердің түндігі,
Мұз – туырлық, қар – үзік,
Түрілмеген бір күні, -

деген шумақта сол кездегі қазақ ұғымына таныс киіз үйдің байырғы
бейнесі арқылы керемет көркем сурет жасалған.
Гималай - Ілияс шығармаларының ішінед айрықша айшықтысы, әдемісі,
мазмұны мен түрі қиысқан, төрт тақтасы түгел жатық, тыңнан ойғандай
тұтас, қорытып құйғандай сом, кесек шыққан көркемі. Оның идеясы – терең,
нақ, шын өмірлік идея. Оның екпіні мен әуені шын өмірлік нағыз толқыған
ақын жанынан жарып шыққан.
Данышпан Ленин бір кезде Шығыс пен Азия елдерінің империализмге қарсы
қозғалатынын, отаршылдықтың құлдық бұғауынан құтылатынын жіті болжап
айтқан болатын. Гималайда Ілияс сол жау жайлаған қалың Шығыстың ауыр
күйін суреттей келіп, оның бойындағы алып қуатын, алдағы жарқын болашағын
меңзеп, Лениннің даналық болжалына өзінің ақындық қиялын ұштастырады:

Гималайда қуат бар,
Қозғалды оны құрауға,
Гималайда ұлы от бар,
Таянып тұр тұтауға:
Гималайда улы оқ бар,
Құл атады құдайға
Болса болар, болғандай...
Көксеп күн мен көкорай,
Дейтіндерге неге олай?
Айтар сонда Гималай.

Бүгінгі отаршылдықтың бұғауын үзіп, өз тізгінін өзі алып, тәуелсіздік
жолға түскен Азия, Африка елдері Ленин болжалының өмірлік, даналық болжал
екеніне айқын айғақ болса, сонымен бірге олар ақын қиялының да өмір
шындығына сәйкес, революциялық идеядан пайда болған негізді, қисынды қиял
екеніне даусыз дәлел бола алады. [10 – 247]

ІІ. Ілияс Жансүгіровтің аударма өнеріндегі ерекшеліктері
Әдебиеттің көкейкесті мәселелері жөнінде көп ойланып, көп толғанған
жазушылардың бірі Ілияс Жансүгіров. Ол өзінің бір мақаласында: Менің бір
сүйетін жұмысым сын мәселесі, әдеби сын бізде әзір аз, біздің сынға
кірісіп жүргендер әлі үстірт, тайқалақ, орашолақ істеп келе жатыр.
Әдебиет майданымыздағы үлкен олқымыз осы. Ілгеріде осыған қызмет
қылуымды міндетім деп ұғынғаныма да көп болды, атқара алмай жатқаныма
қатты армандамын....
Ақын көп ұзамай бұл арманын жүзеге асыра бастайды. 1932 жылы 23
сәуірде Орталық партия Комитеті РАПП, БОАПП ұйымдарын ажыратып, оның
орнына кеңес (совет) жазушылар Одағын құруға қаулы алады. Осы негізде
Қазақстан Өлкелік партия Комитеті де қаулы алып, ҚазАПП – ты ажыратады
да, сол 1932 жылы 18 мамырда ҚазАПП – тың ақырғы жиналысы өтеді. Бұл
жиналыста Қазақстан жазушыларының басын қосып жауынгерлік отряд жасау, -
совет әдебиетін дамытудағы ролі туралы және ұйымдастыру мәселелері
қаралады. Сонымен 1932 жылы Қазақстан кеңес жазушыларының ұйымдастыру
комитеті құрылып, оның 10 мүшесі сайланады. Ұйымдастыру комитетінің
председателі І. Жансүгіров, жауапты хатшысы Ғ. Мүсірепов болып
белгіленеді.
1932 жылдың желтоқсан айында өткен Жазушылар одағының өлкелік
пленумында І. Жансүгіров Кеңес әдебиетін көркейтіп, партия декретін
орындаймыз деген тақырыпқа үлкен баяндама жасайды.
РАПП, ҚазАПП ісінің жетістігі мен кемістігін айта келіп, ондағы
міндеттерге тоқталады, осы уақытқа дейін орын алып келген жазушылар
аарсындағы идеялық тартыстың жай – күйіне тоқталып, принципсіз
жікшілдікті қатты сынайды. І. Жансүгіровтің бұл пленумда ерекше көтерген
мәселесі – бүгінгі социалистік құрылыстың қарқынды түрде жүріп
жатқанын, еңбек адамдарының ерлігін жырлау керектігі еді. Бұл тезистің
өзі ескілікті ғана жыр етуге шақырған ұлтшыл ақындардың тезистеріне
қарсы принципиалды күреске негізделген еді.
Соңғы жылға дейін қазақ әдебиетіне революциялық романтика керек пе,
керек емемс пе деген пікірлер баспа беттерінде де, әдеби айтыстарда да
сөз болып келгенді. І. Жансүгіров бұл проблемалық мәселе жайында өз
пікірін ашық айтып, революциялық романтиканың әдебиетімізге жат еместігін
дәлелдейді. Сонымен бірге баяндамашы сын мәселесіне де ерекше тоқталады.
Сын – жазушыға шығармашылық қорек беретін болуы керек, әдеби дамудың
үлкен бір шарты осы қамқор сын еді, ол әлсіз жерде даму да қарқынды
болмақ емес, сол сын әлі мардымсыз деген қорытынды жасайды.
Міне, осыдан былай І. Жансүгіров қазақ әдебиетінің жалпы жайы, жеке
мәселелері туралы үнемі баяндамалар жасап, мақалаларды үзбей жазып
тұрады.
Ілияс өлең жазумен бірге драматургия, кинодраматургиямен айналысқан.
Ол тек пьеса жазып қана қойған жоқ, сонымен бірге драматургия, театр
мамандары туралы үнемі қамқорлық жасап, мәселелер көтеріп жүреді.
Ілияс Ғаббас Тоғановпен бірігіп жазған Театр мамандарын дайындау
керек деген мақаласы мен Қазақ ұлт театры атты кітапшасынан кейін
Риддердегі қазақ жұмысшыларының театры деген кітапшасын жазды.
Халықтың ауыз әдебиеті мұраларын жастайынан мол жинап, оны кейін
баспа бетіне ептеп жариялап, халық игілігіне айналдырған Ілияс Жансүгіров
Абай поэзиясы туралы басқаша пікірде болды. Жастайынан жаттап, жүрегінің
түкпірінен поэзиясына орын берген, көп еліктеп, үлгі алған Абайды Ілияс
халықтық ақын деп алған қорғаушылардың бірі болады. Алматыда шығатын
Тілші газетіне 1923 жылы ол Абай туралы Абай кітабы атты үлкен
мақаласын бастырады. Бірақ, Абай төңірегіндегі әр түрлі пікірлер 30 –
жылдарға дейін созылып келгендіктен, буржуазияшыл – ұлтшылдар Абайды
әлеуметтік ортадан жырып алып, өздерінің ұлтшылдық пиғылдарын жүзеге
аысру үшін пайдалануға тырысты.
Алайда, Абай поэзиясының әлеуметтік бағытын ашуда Ілияс көптеген
дұрыс тұжырымдар айтумен қатар, біраз қайшылықты піікрлерге жол береді. [
2 – 125]
Ілияс Жансүгіров тек өзінің қоғамдық қызметіне ғана байланысты емес,
ол әр уақытта ақын азаматтық борышы ретінде туған әдебиетінің тағдырын,
оның болашағын үнемі ойлап, пікіп айтып отырады. Газет – журналдарда
басылған мақалаларында болсын, әдебиет мәселелеріне арналған
баяндамаларында болсын Ілияс үлкен бір проблеманы көтереді. Ол – халықтар
әдебиетінің интернационалдық байланысы. Бұл байланыс тек мазмұн жағынан
емес, түр жағынан да болып келуі шарт. Социалистік дәуірде халықтар
достығы нығайып, экономикалық байланыс күшейген кезде әдеби байланыс та
соның өзекті бір арнасы ретінде жүріп жатады. Бұл байланыстың түрлері әр
алуан. Алдымен, бір халық жазушылары екінші халық әдебиетінің озық
дәстүрлерінен үйрену, оны меңгеру арқлы жүргізілмек. Революцияға дейінгі
дәуірде Абайды, Ыбырайды атамағанда, қазақ әдебиеті орыс әдебиетінің,
басқа да үздік жазба әдебиеті бар халықтардың озық дәстүрлерін игеруге
мүмкіндігі болмай келсе, Ұлы Октябрь социалистік револлюциясынан кейін
оған толық жағдай жасалды, негіз туды.
Бұл байланыстың бірден – бір төте жолы әр ұлт жазушыларының озық
туындылары өз ана тілінде ғаан басылып қалмай, басқа да ұлт тілдеріне
аударылып тұруы керек. Бұл қазақ әдебиетінің қорын молайтады. Қазақ
оқушысын өсіреді, қазақ жазушыларын оқытады, яғни әдеби байланыс
халықтар әдебиетінің жедел дамуының басты бір шарты дегенді І. Жансүгіров
баса айтады. Қазақ оқушылары жалғыз өзінің Бейімбет, Қалмақанын ғаан
оқып, қамалып отыруға қанағаттанбайды. Горькийден бастап татардың
Ғалымжанын, өзбек, қырғыз, түркмендердің, жан – жақтың әдебиетінің
барлығын да оқығысы келеді. Біз осы тілекті орындауымыз керек, - деді.
Бір мазмұнды, көп тілді совет әдебиетінің ерекше қарқынмен дамуына
мүмкіндік беріп отырған объективтік жағдайға қысқаша тоқтала келіп, І.
Жансүгіров бұл идеяны ұсынып қана қойған жоқ, өзі де осы аудармамен
шұғыл айналысты.
30 – жылдары аударма мәселесіндегі жетістік туралы сөз болса, осы
жолда өндіре еңбек еткен Ілияс Жансүгіровтің атын атамай кете алмаймыз.
І. Жансүгіров орыс тілін кешірек үйренуіне қарамастан, орыс
ақындарының, орыс тіліне аударылған шетел ақындарының өлеңдерін
шөліркене оқып, өз көңіліне қонған, өзін сүйсіндірген шығармаларының
кейбірін ана тіліне аудара бастайды.
В. Маковскийдің Лениншілдер атты өлеңін 1929 жылы аударып Жаңа
әдебиет журналының 1930 жылғы 1 – санында, алғаш рет жариялайды. Содан
былай қарайғы аудармалары күнделікті баспа беттерінде, жинақтарда
басылып тұрады. Орыс жазушыларынан А. С. Пушкин, М. Ю. Лермонтов, И.
Крылов, Н. Некрасов, Г. Державин, М. Горький, Д. Бедный, В. Маяковский,
И. Уткин, А. Жаров, Н. Тихонов, А. Крайский, А. Безыменский, В.
Рождественский, М. Зощенко т.б., туысқан ұлт республика ақындарынан А.
Тоқай, А. Лахути т.б. өлеңдерін аударды. Бұлардың ішінде әсіресе көбірек
аударған ақындары А. С. Пушкин, М. Ю. Лермонтов, Н. А. Некрасовтар
болады.
Ілияс Жансүгіров орыс тілін ептеп біле бастасымен М. Горький
шығармаларын ерекше зейін қойып оқиды. Оның кітаптарының, - деп жазады
ақынның өзі, - бірінен соң бірін сонырқап, іздеп оқыдым. Горький
кітаптары мені жазуға жігерлендірді. Көзімді ашып, сарайымды тазалап,
ілгері қарай сүйреді, әсіресе маған ерекше әсер еткен оның асқан
ақындықпен жазылған Сұңқар жыры, Дауылпаз жыры сияқты өлеңдері
болды. Ұлы дауылға шақырған, күреске үндеген бұл шығарманы Ілияс
Жансүгіров жаттап алады, қазақ тіліне аударады.
Әрине, Горькийдің кітабын оқып, сөзіне сусындап жүрген шәкіртіне
өзінің ұлы ұстазын көрі арманы аз ғана болмайды. Мен көптен Горькийдің
көруді көксеуші едім. Ондай бақытты күн маған 1933 жылдың қысында
Мәскеуде ұлт республикалары жазушыларының мәжілісі өтіп, сол мәжіліске
қатысқан жазушыларды А. М. Горький қонаққа шақырады. Осы қонақтардың
ішінде І. Жансүгіров те болады. Сол кездесудегі болған әңгімені қысқаша
түйіндей келіп, ақын былай деп жазады:
...Әсіресе Алексей Максимович қазақ халқының тарихы мен қазақ
даласын жаулап алған патша үкіметінің тарихы туралы сұрастырып отырды.
Сол заманда отар саясатымен түскен Еділ, Ертіс бойындағы қалалардың
тарихы бай, қызықты материал деп сөйледі....
А. М. Горький мен І. Жансүгіров одан кейін де бірнеше рет кездесіп,
әңгімелескен, әсіресе СССР жазушыларының съезі үстінде Алексей
Максимович үнемі жазушылар арасында болды.
Мен бір жолыққанда, - дейді І. Жансүгіров, - Алексей Максимовичке
қазақ жазушыларының кітабын беріп отырып, өзім аударған Дауылпаздың
қазақшасын оқып бердім. Ол өте ықыласпен тыңдады. Мен оқып болған соң
қолымды қысып тұрып :
- Мен сіздің тіліңізді білмесем де ені ұққандыңызды сеземін, -
деді. Мен өте өркештеніп қалдым.
Міне, пролетариаттың ұлы жазушысы А. М. Горькиймен жүздесіп,
дидарласуы, ұлы ақындардың шығармаларын оқып, одан өзіне нәр алуы І.
Жансүгіровті аударма шығармашылығына белсене араласуға себепші болды. І.
Жансүгіров, бір жағынан, ұлы жазушылардың асқақ туындыларын қазақ
оқушыларына жеткізуді өзінің ақындық парызы деп санаса, екінші жағынан,
қазақ әдебиетінің даму, өсу процесі – осындай озық шығармалардың
аударылуы арқылы да жүзеге асатынын ол жақсы түсінді.
1937 жылы А. С. Пушкиннің өлгеніне жүз жыл толуын бүкіл Одақ бойынша
атап өтуге қаулы алынды. Бұл күнге барлық ұлт республикаларында үлкен
дайындықтар жүргізілді. Осы датаға байланысты Пушкин өлеңдерін бұрыннан
аударып жүрген Ілияс Жансүгіровке енді Евгений Онегин романын аудару
жұмысы жүктелді. Романды ақын түгел аударды (Ілияс Жансүгіровтің
аудармашылық өнері арнай зерттеуді қажет етеді).
Әдебиеттің интернационалдық байланысын күшейту туралы мәселе көтерген
І. Жансүгіров қазақ совет әдебиетінің, қайнар бұлақ көзі болған қазақтың
дәстүрлі әдебиетінің, яғни ауыз әдебиетінің бай мұрасын зерттеп, оны
шығармашылық жолмен игеру керектігін де үнемі қадағалап отырған
әдебиетші. Сол халық әдебиетін мол жинап, оны өзінің шығармашылығына
пайдалануда да І. Жансүгіров басқаларға үлгі көрсеткен ақындардың бірі
болды.
Қазақ совет жазушылары Одағының председателі болған І. Жансүгіров
1934 жылы Мәскеуде өткен СССР жазушыларының І съезіне делегат болып
қатынасады. Съезде ол қазақ әдебиеті жайынан сөз сөйлейді. Осы съезде
ақын СССР жазушылар Одағы мен Қазақ АССР жазушылар Одағы правлениесінің
мүшесі болып сайланады. Партия мен үкіметтің жүктеген қиын да жауапты
қызметтерінде ол өзінің ұйымдастырушылық қабілетін анық танытады. [ 5 –
43]
Ілиястың ақындық күшінің ең салмақты жағы – оның поэмаларында. Ақын
бойындағы айрықша қуат пен дарын, шеберлік пен ойлылық оның әпикалық
туындыларынан айрықша көрінеді. Әсіресе, Дала мен өнер тақырыбына
жазған поэмалары Күйші, Құлагер тұсында Ілияс өлшеусіз биікке
көтеріледі.
Ілияс Жансүгіровтің ақындық мұраларының ішінде жаңағы үш поэма
қазақ совет поэмасының екі үлгісін танытады, - деген еді М. Әуезов. – Бір
алуаны – лирикалық философиялық, екіншісі – оқиғалы, сюжетті поэма
үлгісі. Осы үш поэма тұсында қазақтың Абайдан кейінгі поэзиясы аса биік,
ірі сапа табады. Бұлардағы дүниені көрер көз, сезіну сыры, жалпы дүние
тану қалпы, ақындық сыр, өмірге қараған көзқарас – барлығы да бұрынғы
қазақ поэзиясы тудырмаған тың жаңалықты аңғартады. Осы поэмаларда
бейнелегіштік (образность) кенеулі тапқыр оймен ұдайы жақсы үйлесіп
отырады.
Заман шындығын трең ашып дәуірдің қат – қабат шытырманды оқиғаларын
геройдың психологиялық сезім күйлері арқылы бейнелеу Ілиястың өнер
тақырыбына арналған поэмаларының көркемдік сапасын белгілейді. Күйші
поэмасындағы Қаракөз бен күйші жігіттің өнерге еліктен адамдық сезім
осалдығы қоғамдық жіктің екі басында тұрған геройларды үлкен арпалысқа
салады. Біріне – бірі бір ауыз сөз қатпастан күй тілімен түсінісіп
отырған геройлар сезімін суреттеуде ақын үлкен шеберлікке көтеріледі.
Сонымен бірге Ілияс герой мен заманның ара қатынасын белгілеуде де тың
түсінік, жаңа көзқарас аңғартады. Құлагер поэмасындағы Ақан арқылы
Ілияс беймезгіл заманда туған өнер адамының ескілікке деген өктем
назарылығын көреді. Оны орыс ойшылдарының қазақ қоғамына түскен ұшқыны
ретінде (Лермонтов, Пушкин көктен атылған құс, түскен бе Көкшетауға
көлеңкесі) таниды. Сондықтан да Ақанның қанша қуғын мен азап көрсе де,
мойып, ешкімге бас имеген кейпінен ол үлкен романтикалық бейне табады.
Ақан өлімнің өзіне ол романтик геройдың дүниеге табынбай, өрлікпен өтуі
ретінде қарайды (Тұсында пері болсын, сері болсын, ұнайды өлімімен Ақан
маған). Ілиястың тарихқа көзқарасы, оны тануы мен екшеп ала білуі, бұл
жағынан, кейінгі әдебиетшілерге көп үлгі. Дәуірі жағынан ескі заман
уақиғаларын суреттеуге арналғанмен, ақын поэмалары бүгінгі дәуір
шындығымен терең байланыста жазылған. Молықбайды айтса, ол бүгінгі күй
сарынының өзгергенін, жаңа күйді көрсетеді. Күйшіде хандар тепкісінде
теңдік аңсаған күй сарыны мен Құлагерде Ақанды зарлатқан заман
әділетсіздігін бүгінгі шындыққа қарсы қояды. Фольклорлық сөзуарлықтан
арылып, мазмұн мен түр бірлігін қалтқысыз сәйкестіре сақтаған бұл
туындылар дүниежүзілік поэзияның озық дәстүрлерін бойына сіңірген үздік
үлгілері еді. Ілястың А. С. Пушкиннен, М. Ю. Лермонтовтан, Н. А.
Некрасовтан, И. А. Крыловтан, Г. Гейнеден, В. Маяковскийден жасаған
талантты аудармалары, бір жағынан, ол үшін үлкен шеберлік мектебі болғаны
даусыз.
Ілияс эпикада да, лирикада да терең ойдың, үлкен сезімнің, ұшқыр
қиялдың ақыны болды. Ол әрқашан ақын жүрегін жарып шығатын шын сезімді
жырлады. Ал, ақын сезімі үнемі заман құбылыстарымен, ондағы өзгеріспен
байланыста көрінді. Оның поэзиясының халықтық, партиялық әдебиеттің алғы
шебінде болуы да осыдан. Мұны мен ақынның бұл курстық жұмысымда аталмаған
өлең – поэмаларынан да, проза мен драматургия, журналистика саласындағы
мол еңбегінен де көремін. Дәуір талабының дәрежесінде болу, ол үшін
жалықпай ізденіп, шеберлікке жетілген үстіне жетіле беру – ұлттық
поэзиямызға Ілияс қалдырған үлгі. Сондықтан да бүгінгі қазақ ақындары
Ілиясты өзіне ұстаз тұтады. Оның ақындық өнеріне әр қашан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.