Компьютер көмегімен есеп шығару технологиясы туралы

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 136 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы білім және ғылым

министрлігі

. .

Б. Мүсілімов

Компьютер көмегімен есеп шығару

технологиясы

ТарМПИ оқу-әдістемелік Кеңесі шешімімен жаратылыстану мамандықтары үшін информатика (ақпараттық технологиялар) пәні бойынша оқу құралы ретінде ұсынылады

Тараз - 2012

УДК 37. 0:004(075. 8)

Мүсілімов Б. Компьютер көмегімен есеп шығару технологиясы: оқу құралы; ТарМПИ. − Тараз, 2012. - 200 с.

Рецензенттер

1. Техника ғылымдарының докторы, ТИГУ профессоры Баубеков С. Ж.

2. Физика-математика ғылымдары кандидаты, ТарМПИ доцент м. а. Ахметжанов М.

АННОТАЦИЯ

Оқу құралында компьютер көмегімен есепті шығаруға дайындау және шығару технологиясы негізінде студенттер бойында өз мамандықтары бойынша шығармашылық тұрғыда өз бетінше жұмыс істей алу дағдысын қалыптастырудың әдістемелік мәселелері қарастырылған. Әрбір тарау бойынша оны меңгеру деңгейін бақылау және бағалау үшін тестік сұрақтар үлгілері берілген. Есептерді шығаруға талдаулар жүргізуге байланысты көптеген үлгілер және студенттердің/оқушылардың өз беттерінше жаттығуларына арналып көптеген есептер ұсынылған. Көптеген тақырыптар бойынша талдау барысында өзіндік жұмыстар орындауға тапсырмалар және сұрақтар ұсынылады. Бұл құралды информатика және математика пәндері үйірме жұмыстарында, оқушыларды конкурстарға және пәндік олимпиядаларға дайындауда да тиімді пайдалануға болады.

Оқу құралы жоғарғы курс студенттеріне, жас математика және информатика пәні мұғалімдеріне қосымша әдістемелік нұсқау ретінде де ұсынылады.

ISBN……. .

©., 2012

Мазмұны

Кіріспе 5

Бірінші тарау

Компьютер көмегімен есеп шығару технологиясы туралы

1. 1. Алгоритмдеуге кіріспе 9

1. 2. Модельдеу туралы 21

1. 3. Компьютер көмегімен есепті шешуге

дайындау және шешу технологиясы туралы 32

1. 3. 1. Есептің қойылуы 33

1. 3. 2. Есеп моделін құру 34

1. 3. 3. Есепті шығарудың тиімді әдісін

(тәсілін, жолын) таңдау ерекшелігі 34

1. 3. 4. Есепті шығарудың алгоритмін жазу 35

1. 3. 5. Есепті шығарудың программасын жазу 36

1. 4. Компьютер көмегімен есепті шығаруға

дайындау және шығару технологиясы ерекшелігі 38

1. 5. Бақылау сұрақтары 42

Екінші тарау

Компьютер көмегімен есеп шығару технологиясын білім деңгейін тереңдетуде және дамытуда пайдалану ерекшеліктері

2. 1. Компьютер көмегімен есепті шығаруға

дайындау студенттен шығармашылық

тұрғыда жұмыс істеуді қажет етеді. 52

2. 2. Компьютер көмегімен есепті

шешуге дайындау технологиясына

мысалдар және компьютер көмегімен

есептершығару үлгілері 57

2. 3. Есептерді шешуге талдаулар жүргізу үлгілері 63

2. 4. Жаттығуға арналған есептер ерекшеліктері,

өзіндік жұмыстарға тапсырмалар 75

2. 5. Жаттығуға ұсынылған есептер жауаптары 81

2. 6. Бақылау сұрақтары 114

Үшінші тарау

Есеп шығару алгоритмдерін жазуда шығармашылық

тұрғыда жұмыс істеудің ерекшеліктері

3. 1. Алгоритм жазу формаларын (әдістерін)

шығармашылық тұрғыда пайдалану

ерекшеліктері 120

3. 1. 1. Алгоритмді сөз жүзінде жазуды

шығармашылық тұрғыда пайдалану

ерекшеліктері 127

3. 1. 2. Алгоритмдік тілді шығармашылық

тұрғыда пайдалану ерекшеліктері 135

3. 2. Есепті компьютер көмегімен

шығару алгоритмін құру кезеңіндегі

талдау жүргізу ерекшелігі 142

3. 3. Олимпиадаларға дайындалу

барысында шығарылатын есептерге

кейбір мысалдар 154

3. 4. Қорытынды бақылау және бағалау 167

Глоссарий 183

Қорытынды 197

Әдебиеттер 199

Кіріспе

Ел Президентінің соңғы жылдардағы Қазақстан халқына арнаған Жолдаулары өзінің мазмұнының тереңдігі, алға қойған мақсатының өміршеңдігі арқылы халықтың шын мәніндегі ниеті мен ыстық ықыласынан туып, алдағы 10 жылдың айтулы бағдарламасына айналып отыр. Жолдаулардағы басым бағыттардың бірі де, бірегейі - білім саласы. Отандық білім мен ғылымды жоғары халықаралық деңгейге көтеру, қазіргі заман талабына сай олардың сапасын арттыру - өмір талабы. Бұл туралы Елбасы былай деген: «Ұлттық жоғары мектептің алдындағы маңызды да жауапты міндеттердің бірі - халықаралық талапқа сай білім беріп, мамандар даярлау». Бүгінгі күні осындай жоғары талапқа сай мамандарды дайындау оқу үрдісінде ақпараттық-инновациялық оқыту технологияларын белсенді түрде пайдаланбайынша мүмкін емес.

Ақпараттық бірліктердің білімге айналуы, әлемнің жүйелік ақпараттық бейнесін оқушылардың шығармашылық қабілеттері мен құндылық бағдарларын дамыту арқылы қалыптастыруды көздеуі, адамның дүниетанымының құрамды бөлігі болып табылатын интеллектуалдық дамуын қалыптастырудағы қажетті жағдай. Олай болса, бұл мәселені оң шешудің негізгі құралдарының бірі - математика мен информатика пәндерін, оның ішінде, әсіресе, модельдеу, алгоритмдеу және программалау тарауларын оқытудың сапасын арттыру қажеттілігі туындайды. Өйткені, математика және информатика пәндері және ғылымдары бүгінгі күні барлық нақты пәндермен және ғылым салаларымен тығыз байланысқан. Математика және информатика басқа нақты пәндерді оқытудың тиімділігін жақсартуға, сапасын арттыруға және ғылым салаларын тиімді дамытуға зор мүмкіндіктерді беріп отыр. Ұсынылып отырған оқу құралының құндылығы және көкейтестілігі осында болса керек.

Бүгінгі күні информатика пәнін оқытуда мұғалімдердің (әсіресе мемлекеттік тілде оқытатындарының) қиналатын тақырыптарының бірі - оқушыларға программалау тілін тиімді игерту мәселесі. Жылда өткізілетін дәстүрлі мектеп оқушыларының пәндік олимпиадалары кезінде бұл мәселенің мемлекеттік тілде оқитын біздің мектептер және мұғалімдер үшін өте өзекті болып отырғандығы ерекше байқалады.

Осы мәселені тиімді шешу жолдарын іздестіруде бүгінгі күнгі мына қынжынарлық жағдайлардың орын алып отырғандығын баса айтуға тура келеді. Біріншіден, мемлекеттік тілде оқытатын мектептердің көбісінде информатика курсын оқытуда алгоритм түсінігін енгізуге және алгоритмдеу негіздерін меңгертуге жете көңіл бөлінбей келеді. Екіншіден, практикалық есептерді компьютер көмегімен шешу технологиясын математика және информатика пәндері мұғалімдерінің көбісі дұрыстап оқушыларға түсіндірмейді және практика жүзінде ол технологияны әдістемелік тұрғыда сабақ үстінде жүйелі пайдаланбайды. Содан барып компьютер көмегімен есепті шешуге дайындау және оны шешу технологиясы аяғына дейін пайдаланылмайды және есептің қойылуы, оның моделін құру, алгоритмін жазу кезеңдері жеткілікті деңгейде талданбайды, нәтижесінде оқушылар практикалық есептерге талдау жүргізуге бейімделінбейді, оқытудағы ең қажетті талдаушылық, оларды өмірмен, практикамен байланыстыру тәсілі олардың бойында толық қалыптасып үлгермейді.

Біздің ұсынып отырған оқу құралымыз осы жоғарыда атап отырған олқылықтарды тиімді оң шешуде математика және информатика пәндері мұғалімдері және студенттер үшін де, жоғарғы сынып оқушылары, колледж студенттері және информатикаға қызығатын кез келген оқырман үшін де пайдалы қосымша әдістемелік құрал бола алады деп ойлаймыз.

Ұсынылып отырған оқу құралы оқушыларды пәндік конкурстар немесе олимпиядаларға қатысуға дайындық жүргізудің кез келген деңгейінде пайдалануға мүмкіндік береді. Оқу құралы педагогикалық мамандықтары студенттеріне арналып отырғандықтан алгоритмдеудің бастапқы кейбір түсініктерімен қатар, массивтермен жұмыс істеу алгоритмдеріне және программаларына (олар өмірде жиі кездесетін болғандықтан) баса назар аударып отырмыз. Сонымен қатар, программаларда процедуралар және функциялардың қатысуы, символдық айнымалылар, файлдар және жазбалармен жұмыс істеу программалары да келтірілген. Осы ұсынылған жаттығуларды саналы түрде өз бетінше түсінуге тырысқан және түсініп орындаған студенттердің жалпы дайындық деңгейлері міндетті түрде жақсара түсетін болады. Жаттығуға ұсынылған есептерді (75 - 81 беттер) өтіп жатқан тақырыптарға және талдау жүргізу деңгейлеріне сай қосымша тапсырма ретінде немесе студенттердің білім, дайындық деңгейлерін әрі қарата жақсарту мақсатында өзіндік жұмыстарға беруге, бақылау жұмыстарын өткізуде, конкурстар немесе олимпиадаларға дайындық барысында пайдалануға болады.

Мұндағы берілетін басты кеңес мынандай: бастапқы оқып-үйрену кезеңдерінде 2-3 есепті компьютер көмегімен шешуге дайындау технологиясын толығынан аяғына дейін талдап шығу, мұнда әр кезеңнің мақсатын және міндетін жете түсінуге баса назар аудару қажет. Содан кейін барып қана оқу құралында ұсынылған жаттығуларды өз бетінше шетінен кезегімен тізбектей орындай бастау керек болады. Жаттығулардың көбісіне бастапқы нұсқалар (көмек беру) дайын программалар нұсқасы түрінде келтірілген. Ол программаларды есеп шешімін тексеру барысында және студент өз жұмысын бақылау үшін ғана пайдаланғаны жөн. Керісінше, жаттығу ретінде, осы келтірілген программалар негізінде есепті шығарудың алгоритмдерін жазып көруге және жаттығуға да, алгоритмдер және программалардың өзіндік нұсқаларын ұсынуға да, жазуға да болады. Есепті компьютер көмегімен шешу технологиясында осындай тікелей және кері бағыттағы талдауларды жүргізе отырып қана тиімді, терең, сапалы білім және біліктілік нәтижесіне жетуге болады деп ойлаймыз.

Математика және информатика пәндерін оқытудың сапасын арттыруда инновациялық технологиялардың ішінен ең тиімді технологияларды анықтап пайдалану - қазіргі білім беру жүйесінің пән мұғалімдеріне қойып отырған негізгі талаптарының бірі. Аталған талапты іске асыруда кез келген математика және информатика пәнінің мұғалімі өзіне қажетті технологияларды ғылыми-әдістемелік және практикалық тұрғыдан зерттеп таңдай білуі қажет болады. Әдістемелік құралды осы бағытта да нұсқаулық көмекші құрал ретінде пайдаланған тиімді болар еді деп ойлаймыз.

Оқу құралының бірінші бөлімінде программалаудың негізі болатын алгоритмдеу және модельдеу негіздері ұғымдары, түсініктері және компьютер көмегімен есепті шешуге дайындау және шешу технологиясы туралы, олардың оқыту және білім беру сапасын жақсартуда қандай мүмкіндіктер жасай алатындығы айтылған. Екінші бөлімінде компьютер көмегімен есепті шешуге дайындау технологиясына мысалдар және үлгілер, есептерді шешуге талдаулар жүргізу үлгілері, жаттығулар жүргізуге арналған есептер жинағы және жинақтағы есептердің біразына программа түріндегі жауаптары келтірілген. Үшінші бөлімінде мысалдарды толықтыру ретінде мектептік олимпиадалар өткізу кездерінде ұсынылған кейбір есептерді шешу үлгілері көрсетілген және алгоритм жазу формаларын шығармашылық тұрғыда пайдалану ерекшеліктері қарастырылған. Әрбір тарау соңында оны оқып-үйрену деңгейін бақылау және бағалау мақсатында тестік сұрақтар үлгілері келтірілген. Нақты тақырыптарды оқып-үйрену және ондағы есептерді шығаруды талдау барысында көптеген өзіндік жұмыстар орындауға арналған қосымша тапсырмалар және сұрақтар ұсынылады. Мұндай өзіндік жұмыстардың, тапсырмалардың және сұрақтардың негізгі мақсаты - жаңа материалды, идеяларды және тәсілдерді оқып-үйренуде оның ізін суытпай тұрып бірден студент бойында бекітуді іске асыру болып табылады.

Бұл оқу құралының әдістемелік тұрғыдағы тағы бір ерекшелігі - оқып-үйрену үрдісінде “қайталау - оқытудың негізі, негізгі түп тірегі” деген принциптің іске асырылуында. Мұндағы қайталаулардың негізгі міндеті ұсынып отырған технологияда пайдаланылатын басты ұғымдарды, түсініктерді, ережелерді бекіту, оқушы бойында оларды сенімді қалыптастыру, оның білімін және біліктілігін толықтыру, тереңдету. Ал аяқты мақсаты - осы нық фундамент негізінде студент білімін арықарата дамыту.

Ұсынылып отырған технологияны оқып-үйрену болашақ мамандардың өз қызметінде Ехсеl, Access программаларын, Delphi, Visual Basic программалау тілдерін, MathCad, AvtoCad инструменталдық программаларын және сәйкес мамандықтар бойынша арнаулы программаларды тиімді, терең меңгеруге және ұтымды пайдалануға мүмкіндік береді.

Оқу құралының соңында глоссарий, қорытынды, пайдалануға болатын негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі келтірілген.

Бірінші тарау

Компьютер көмегімен есеп шығару технологиясы туралы

1. 1. Алгоритмдеуге кіріспе

Компьютер көмегімен есеп шығару технологиясының негізі алгоритм түсінігімен тығыз байланысты. “Алгоритм” түсінігі информатикаға математикадан келген. Математикада “алгоритм” деп төрт негізгі қарапайым арифметикалық амалдардың (қосу, алу, көбейту, бөлу) орындалу ережелерін түсінеді. Бұл түсінік арифметикалық амалдардың орындалу ережесін алғашқы рет ұсынған Орта Азияның ортағасырлық ұлы ғұламаларының бірі Әл Хорезми атының латындық транскрипциясынан пайда болған. Ол өзінің «Арифметикалқ трактат» деген еңбегінде арифметикалық амалдарды орындау ережесін көрсеткен. Содан, арифметикалық амалдарды орындау ережесі, геометриялық фигураларды салу ережесі, сөздердің жазылуының грамматиклық ережесі, тағы сол сияқты ережелер алгоритм деп аталып кеткен.

Бұл іргелі түсінік информатика курсына математикамен салыстырғанда мазмұны бойынша кеңейтілген, жалпыланған мағынада келіп отыр. “Алгоритм” ұғымы бүгінгі күні информатиканың ең бір фундаментальді (іргелі) ұғымдарының біріне айналған. Алгоритмнің бір қатып қалған анықтамасы жоқ. Оның анықтамасы әр түрлі оқулықтарда және әдебиеттерде әртүрлі мәтінде тұжырымдалына береді, бірақта бәрінің мазмұны біреу-ақ, ол - алгоритм деп орындалатын элементар амалдар (нұсқаулар) тізбегін орындалу ретімен белгілі бір орындаушыға арнап жазу ережесін айтадыі. Мысалы, академик А. П. Ершов бастаған авторлар ұжымы алгоритм ұғымы анықтамасын былайша береді : алгоритм - есепті шығаруда немесе бір қойылған мақсатқа жетуде орындалатын элементар амалдар (нұсқаулар) тізбегін орындалу ретімен нақты орындаушыға арнап жазу ережесі. Орындаушы адам немесе автомат (ЭЕМ) болуы мүмкін. ЭЕМ - формальды орындаушы, өйткені ол қойылған есептің мазмұнын, ерекшелігін түсінбей-ақ көрсетілген элементар нұсқаулар тізбегін орындай алады. Әр орындаушының өз командалар жүйесі болады, яғни, оның командалар жүйесі санаулы сан өзі түсінетін командалардан (нұсқаулардан) құралады (ЭЕМ - мен таныс оқырман осылай екенін түсініп те отыр ғой деп ойлаймыз) .

Сондықтан, практика жүзінде қойылған (берілген) есепті компьютер көмегімен шығару үшін, біз компьютерге арнап нақты есепті шешудің алгоритмін (программасын) жазып беруіміз керек. Олай болатын болса, оқушы (студент) компьютер көмегімен есеп шығарудың технологиясын саналы түрде түсінуі және меңгеруі үшін алдымен “алгоритм” ұғымын (анықтамасын), оның негізгі қасиеттерін, базалық структураларын, оны жазу формаларын (тәсілдерін, әдістерін) жақсылап түсініп, біліп алуы қажет болады.

Алгоритмнің негізгі қасиеттері (яғни алгоритмге қойылатын негізгі талаптар) : анықтылығы, түсініктілігі; көпшілділігі (массовтілігі) ; дискреттілігі (әр қадамының нәтижелілігі) ; нәтижелілігі (жалпы алгоритмнің нәтижелі аяқталынуы) .

Алгоритмнің анықтылығы, түсініктілігі . Алгоритмде пайдаланылатын қызметші сөздер, әдістер, нұсқаулар түсінікті, анық және бір мағыналы болулары керек. Кезкелген орындаушы оны түсіне және орындай алатын болуы тиіс.

Алгоритмнің көпшілділігі (массовтілігі) . Бір сол бір алгоритмді әртүрлі бастапқы берілгендер үшін қайталап пайдалану мүмкіндігінің бар болуы, яғни бір типті есептерді шығаруда сол алгоритмді бірнеше рет қайталап пайдалану мүмкіндігі.

Алгоритмнің дискреттілігі (әр қадамының нәтижелілігі) . Алгоритмнің әрбір қадамы орындалатын, аяқталынған және нәтижелі болуы керек. Оның бір нұсқауының орындалуының соңы мен келесі нұсқаудың басына сілтеме дәл, нақты анықталынады. Әрбір нұсқауды орындағанда алгоритмнің орындалуы аяқталды ма, не келесі қандай нұсқау орындалады, сол туралы дәл мәлімет болуы шарт, яғни алгоритмде нұсқаулардың орындалу реті дәл анықталған болуы тиіс. Себебі, ЭЕМ үшін әрбір нұсқауды орындағаннан кейін келесі қай нұсқауды орындау керектігі анық көрсетілуі қажет.

Алгоритмнің нәтижелілігі (аяқталынған болуы) . Кез келген алгоритм белгілі бір қадамдардан кейін аяқталынатын және нақты бір нәтижемен бітетін болуы керек, яғни алгоритм шектеулі қадамдарды орындап болған соң нәтижеге алып келеді. Нәтижеде, алгоритм орындалып болған соң есептің шешуінің аяқталуы, не қандай да бір себептерге байланысты есепті шешуді жалғастыру мүмкін еместігі туралы мәлімет те болуы мүмкін.

Міне, осы қасиеттерді (талаптарды) қанағаттандыратын кезкелген алгоритм дұрыс құрылған деп қабылданатын (саналатын) болады.

Алгоритмнің базалық структуралары. Өмірде (практикада) кездесетін алгоритмдердің саны өте көп, сансыз. Сол алгоритмдердің кез келгенін (қандайда күрделі болмасын) мына базалық структуралардың көмегімен құруға болады: сызықты (арифметикалық), тармақталынған және қайталанатын (циклды) .

Сызықты (арифметикалық) структуралы алгоритм бір реттен орындалатын арифметикалық амалдар тізбегінен құралады, амалдар бірінен соң бірі тізбектей орындалады, есептеу бағыты өзгермейді:

1-сурет. Сызықты алгоритм құрылымы (структурасы)

Тармақталынған структуралы алгоритмдерде кейбір шарттардың орындалуына байланысты мүмкін болатын есептеулер бағытының бір бағыты таңдалынады, яғни, есептеу нақты жағдайда мүмкін болатын бірнеше бағыттардың ішінен таңдалынған бір бағыт бойынша ғана жүргізілетін болады. Мысалы, тармақталудың қарапайым формасын былайша көрсетуге болады (2- және 3- суреттер) :

а) толық формасы

жоқ иә иә

2-сурет. Қарапайым тармақталу командасының толық формасы

схемасы

б) қысқа формасы

жоқ иә иә

3-сурет. Қарапайым тармақталу командасының қысқа формасы

схемасы

мұндағы <ш> - шарт, логикалық өрнек. Мұндағы толық форма жағдайында мүмкін болатын екі бағыттың нақты бірі шартқа сәйкес таңдалынады. Ал қысқа форма жағдайында шартқа байланысты бір бағыт қана тексеріледі (таңдалынады) .

Жалпы жағдайларда қойылатын шарттардың саны екеуден де көп болуы мүмкін. Ондай жағдайларда алгоритмдік тілде арнаулы таңдау командасын [1] пайдаланған тиімді болады.

Қайталанатын (циклды) структуралы алгоритмдерде есептеулердің бір бөлігі немесе бірнеше бөліктері бірнеше рет қайталанатын болып келеді Алгоритмнің қайталанатын бөлігін оның циклдық бөлігі деп атайды. Практикалық есептеулерде циклдың қайталану саны алдынала белгілі немесе белгісіз де болып келуі мүмкін. Қайталану саны алдынала белгілі (немесе оны оңай есептеуге болатын) циклдарды арифметикалық циклдар , ал қайталану саны алдынала белгісіз циклдарды итерациялық (тізбектей жуықтау) циклдар деп атайды. Итерациялық циклдарда циклдың қайталану саны қойылған нақты шарттың орындалуына (немесе шешімнің - нәтиженің көрсетілген дәлдігіне жетуіне) байланысты болады, сондықтан ондай циклдардың қайталану санын алдынала көрсету мүмкін емес. Мысалы, итерациялық циклдар структурасын мына түрлерде былайша көрсетуге болады (4- және 5- суреттерді қараңыз) .

Арифметикалық циклдарда (6, 7-суреттер) цикл қайталанған сайын мәні өзгеріп отыратын айнымалылардың бірі цикл параметрі (қайталауды санаушы) ретінде алынатын болады. Параметрлі цикл жағдайында циклды ұйымдастыру мына ретпен жүргізіледі:

цикл параметрінің бастапқы мәні беріледі (алынады) ;
цикл параметрінің мәнін өзгертіп отыру ережесі (қадамы) көрсетіледі (беріледі) ;
циклдың аяқталу шарты беріледі (көрсетіледі) .

а) “цикл-әзірше” структурасы

жоқ иә

4-сурет “Цикл-әзірше” структурасы (құрылымы)

б) “цикл-дейін” структурасы

жоқ

иә

5-с урет “Цикл-дейін” құрылымы (структурасы)

Параметрлі цикл структурасын былайша белгілейді:

в) параметрлі цикл

6-сурет. Параметрлі цикл структурасы

Мұндағы і - айнымалысы цикл параметрі деп аталады.

Көрсетілген жағдайда і - цикл параметрінің мәні 1 - ден бастап n - ге дейін (яғни, циклдың қайталану саны алдынала белгілі) өзгеретін болады, цикл қайталанған сайын параметр мәнінің өзгеру қадамы 1 - ге тең.

Жалпы жағдайда бұл структураны былайша жазуға болады:

7-сурет. Параметрлі цикл структурасы(жалпы жағдай)

Мұндағы ХБ - цикл параметрінің бастапқы мәні (ХБ<n), ал n - соңғы мәні; h - цикл параметрінің өзгеру қадамы; S - цикл денесі (қайталанатын командалар сериясы) .

h - тың мәні оң немесе теріс таңбалы да болуы мүмкін. Жалпы, ХБ >n жағдайы да болуы мүмкін. ХБ, h мәндері, таңбалары цикл параметрінің өспелі немесе кемімелі болуына сәйкес анықталады (немесе беріледі) .

Алгоритмдерді жазу формалары (тәсілдері, әдістері) . Практика жүзіндегі есептерді компьютер көмегімен шешуді тиімді ұйымдастыра білу үшін пайдаланушыға алдымен а лгоритмдерді жазу формаларын (тәсілдерін, әдістерін) жақсылап түсініп, меңгеріп алуы қажет болады. Алгоритмдерді жазудың мына формалары практикада, әсіресе, мектеп курсында жиі пайдаланылады: сөз түрінде, сөз-формула және блок-схема түрлерінде, алгоритмдік тілде.

Алгоритмді сөз түрінде жазу формасы негізінен алгоритмдеу негіздерін оқып-үйренудің бастапқы кезеңдерінде, геометриялық есептерді (әсіресе салу есептерін) шешуде, есепті шешу пайдаланушыға жеткілікті анық түсінікті болсын деген жағдайларда пайдаланылады. Бұл әдіс бойынша алгоритмнің әр қадамы сөзбен жазылатын болады. Мысалы, берілген үшбұрыштың периметрін және ауданын есептеудің алгоритмін жазу керек болсын.

Шешімі. Бұл есепте үшбұрыштың қабырғаларының (а, в, с) ұзындықтары бастапқы берілгендер, жартылай периметр (р ₁ ) аралық нәтиже, ал үшбұрыштың периметрі (р) және ауданының (S) мәндері есептің нәтижесі болады. Есептің математикалық моделін мына түрде жазуға болады: р=а+в+с; р1=р/2; s=(p1*(p1-a) *(p1-b) *(p1-c) ) ^1/2 . Сонымен, осы модельдің негізінде есепті шығарудың алгоритмін сөз (сөздік нұсқау) түрінде былай жазуға болады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.