Аспан шырақтарының қозғалысы туралы

Пән: Астрономия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Гипотеза
(ғылыми деректермен негізделген жорамал-болжам)

Аспан шырақтарының қозғалысы туралы.

Біздің жыл санауымыздан бұрын IV ғасырда өмір сүрген грек ғалымы
Аристотель Жер- қозғалмайды, дүние центрінде тұрады деген пікірді қолдады.
Жердің шар тәрізді екендігін сол уақытта Айдың тұтылуынан Жердің шар
тәрізді екендігін білді.
Біздің заманымыздың екінші ғасырында өмір сүрген грек ғалымы Клавдий
Птоломей (90-160 ж.ж.) өзінен бұрын өмір сүрген Аристотель, Гиппарх т.б.
еңбектеріне сүйене отырып геоцентрлік жүйені жасады. Ол дүние осіне Жерді
қойды да басқа шырақтар оны айналып жүреді деді.
Бұл дүниеге геоцентрлік көзқарас он төрт ғасырға жуық уақыт бойы
үстемдік етті. Бұл жүйеде ұзақ жылдар бойы мұқият орындалған тәжірибеге
негізделген болатын.
К.Птоломей Альмагест - яғни Кітаптардың ішіндегі ең ұлысы - деп
атаған трактатында әлемнің геоцентрлік жүйесінде планеталардың
орбиталарының жүйесін құрды. Бұл жүйе олардың жұлдыздарға қатысты
орындарына жүргізілген бақылауларымен жеткілікті дәл үйлесіп тұрды.
К.Птоломей жүйесі планеталардың траекторияларын, олардың алдағы уақытта
болатын орындарын дәл айтып бере алды.
Ғылым дамыған сайын К.Птоломей тұжырымдарына түзету енгізу қажет
болды. Н.Коперник (1473ж), Галилео Галилей (1546ж), Джордано Бруно (1548ж),
Тихо Браге (1546ж) Әлемнің центріне Күнді қойса, онда планеталардың
қозғалыс траекториясының соншалықты қарапайым түрге келетінін жақсы
түсінді. Оны XVI ғасырда поляк ғалымы Николай Коперник (1473-1543) жүзеге
асырды.
Күн жүйесі құрылысының қазіргі жобасын Жер өз өсін айналады, Ай Жерді
айналады, ал Жер басқа планеталар сияқты Күнді айналады және Күннен үшінші
орында болады - деді қырық жыл бойы ойланған Н.Коперник.
Поляк ғалымы Н.Коперник біздің галактиканың центрінде Күн тұрады
дегендіктен гелиоцентрлік жүйе (грекше гелиос- Күн ) деп аталады.
Бұл идеяны сол кездің ғалымдары қолдамады. Кейін Н.Коперниктің
гелиоцентрлік жүйесі әліде болса мүлтіксіз емес еді, ол қазіргі Күн
жүйесі құрылысы сызбасынан өзгеше болды.
Себебі планеталар Күнді Коперник айтқандай дөңгелек орбита бойымен емес,
эллипстік орбиталар бойымен айналады - деді Кеплер заңына сүйенген қазіргі
Күн жүйесі құрылысының сызбасын жасаған астрономдар.
Барлық планета Күнді эллипстік орбита бойымен айналады және эллипстің
фокустарының бірінде Күн тұрады – дейді Кеплердің бірінші заңында, бұдан
Күн эллипстің қай фокусында тұратындығын нақты айтылмаған, бір фокусынан
екінші фокусына секіріп барадыма деген ой туады.
Дат астрономы Тихо Браге гелиоцентрлік жүйенің қарапайымдылығына
күмәнданбады. Ол 20 жылдай қашықтағы жұлдыздар сферасына қатысты
планеталардың бұрыштық орнын мұқият өлшеді. Иоган Кеплердің (1571-1630)
Т.Брагеден бір айырмашылығы – ол математиканың мүмкіндіктері алдында бас
иетін теоретик ғалым еді.

Кеплер Т.Браге жасаған планеталар орындарының кестелерін ұзақ жылдар
зерттеп, талдау жасадыда Т.Брагенің аспан шырақтарының қозғалысы туралы
сызбасын мойындамады.

Мынадай қарапайым эксперимент жасайық
(Эксперимент –физиканың ең басты зерттеу әдісі)

Әрбір жер бетіне тұрғызылған бөрене (столба) горизонтқа перпендикульяр
болады. Есік алдындағы электр сымдарын тартқан бөренеге Темір қазыққа
каратып бір шегемен рейка қақ. Сол рейканы кешке, таңертең, бір тәулікте,
бір аптада, бір айда, үш айда, бір жылда қарап тексеріп отыр. Сонда ол
біріңғай Темір қазықты көрсетіп тұрады.(№ 1 сызба)

Яғни, сен қай белдікте тұрғандығыңды көрсетеді, әрине Темір қазықтың
горизонттан биіктігін көрсетеді. Бойлықты уақыт арқылы
білуге болады. Сонда тұрған жердің координатын анықтауға болады. Бұл
барлық жерде қолданылып жүрген тәжірибе.
Екіншіден, осы тәжірибеге сүйене отырып, мынадай қорытынды шығаруға
болады.
Жер шарының осі біріңғай Темір қазыққа бағытталған.
Біздің Жер шарының солтүстік полюсін ойша Темір қазыққа жіппен
байлаулы тұр деп есептеуге болады.
Бұл бір тәуліктегі, ал бір айда, бір жылда қалай болады. Әрине, бір
тәуліктегі цикл бір айда да, бір жылда да қайталанады, себебі қаққан рейка
Темір қазықтан бағытын еш өзгертпейді.
Демек, біздің Жер шарымыз бір тәулікте № 2 сызбадағыдай өз осін
айнала отырып, Экватордың ұзындығына (40055км) тең бір айналым алға
жылжиды яғни, тәулігіне Жердің радиусын R=6378,16 км десек C= 40055 км
жол жүріп, бір жылда бір цикл жасайды және сызбада көрсетілгендей Жер Күнді
айналмайды.
Жер 1°-қа бұрылғанда экватор бойымен есептегенде 111,263 км алға
жылжиды. Сонда 360° ·111,263 км =40055 км жол жүреді және 40055км : 24сағ
= 463,6 мсек жылдамдықпен алға жылжиды.
Жер өз осін айналғанда ол домалап отырады, яғни солтүстік полюс арқылы
Темір қазыққа байлаулы тұр деп есептеу керек. Сонда Жер домалап отырып алға
жылжиды. Сонда ол бір тәулікте жүретін жолы, Rжер=6378,16км десек,
С=2πR=40055 км болады.
Физика -7 =2007 оқулығының 80 бет №2 жаттығу есебінде Жер Күнді айнала
30 км\сек жылдамдықпен қозғалады депті. Тіпті қисынсыз есеп. Жерді ондай
жылдамдыққа қандай күш итереді және Жер бетіндегі тіршілік атмосфера оған
ілесе алмас еді.

2-сызба

2005 жылы шыққан Физика 9 –сынып оқулығының 1.10 жаттығуындағы №2
есебін шығарғандағы жауабы 464 мсек бұл шындыққа сәйкес келеді.
Жер бетіндегі жыл мезгілдерінің ауысуын қазіргі ғылымда мынадай үш
себептен болады деп тұжырымдайды.
1. Жердің күнді айнала қозғалуы.
2. Жердің айналу осінің орбитаға көлбеулігі
3. Жер күнді айнала қозғалғанда оның осінің өзіне-өзі паралель қалпын
сақтауы.
Егер, Жер шарының бір жылда жасаған шеңберінің (эллипстың) центріне Күнді
қойса, онда Жер шарының осі біріңғай Темір қазыққа бағытталғандықтан жыл
мезгілдері ауыспайды, яғни біріңғай Солтүстік жарты шарда жаз болады да,
Оңтүстік жарты шарда біріңғай қыс болады. (сызба № 3 )

3-сызба

Бұдан Жер Күнді айналмайды деп тұжырымдауға болады.
Яғни, бірінші себеп орындалмайды.
Жердің айналу осінің орбитаға көлбеулігі № 4 сызбада
көрсетілгендей Жердің осі біріңғай Темір қазыққа бағытталған. Жер
осі мен Темір қазық арасындағы көлбеулік бұрыш 66° 34` сызбада
көрсетілгендей ешбір өзгеріссіз тұрақты қалпын ұстап тұрады.

4-сызба

Егер, Жер Күнді бір жылда № 5 сызбадағыдай бір айналып шығады десек,
Жер осі біріңғай Темір қазыққа бағытталғандықтан
көлбеулік бұрыш (66° 34`) тұрақты қалпын сақтамайды. Ал Жер өз орбитасы
бойымен Темір қазыққа Жердің Солтүстік польюсінен жіппен байлап қойғандай
бір жылда бір айналым жасайды, № 2 сызбадағыдай. Бұл Жер Күнді
айналмайтындығының екінші себебі,

5- сызба
№2 сызбада көрсетілгендей Жердің бір жылда жасаған бір айналымы Жердің
қозғалысын Күнде тұрып қараған адамға тұзақ тәрізді болып көрінеді. Жердің
(планеталардың) қозғалысын бұлай тұзақ тәрізді қозғалуын Н.Коперникте
білген.
Оны сол кездегі аспан құбылыстарың және планеталардың тұзақ тәрізді
болып көрінетін қозғалыстарын Жердің айналуынан және оның Күнді айнала
қозғалуынан болады деп өз болжамының дұрыстығын батыл дәлелдеген.
Жер өзінің табиғи серігі Аймен бірге өз осін біріңғай Темір қазыққа
бағыттаған қалыпта өз орбитасымен бір жылда бір айналым жасайды. Сонда
басқа планеталар жұлдыздарға қарағандағы орын ауысуы тұзақ тәрізді болып
келеді.
Күн біздің Галактиканың центрінде тұрады, әрине Жер орбитасының
центрінде емес. Жерді өзінің табиғи серігі Ай мен бірге біздің галактиканың
бір элементі ретінде қарастыру керек. Жерді өз табиғи серігі Ай мен бірге
біздің галактика ішіндегі бір жеке тұмандықтан пайда болған деп есептеуіміз
керек. Себебі, Жер біздің Галактиканың ішінде өз орбитасы, өзінің айналу
периоды бөлек болғандықтан. Біз жоғарыда Н.Коперниктің гелиоцентрлік
жүйесін жоққа шығармаймыз дедік, оның жүйесі дұрыс, бірақ аспан
шырақтарының қозғалыс сызбасында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.