Microsoft SQL Сервері
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 67 бет
Таңдаулыға:
Анықтамалар
Зерттеу нысаны – деректер қорын сақтауға арналған бағдарламалық
модуль.
Жұмыстың мақсаты - туристік агенттіктің клиенттік базасын сақтауға
арналған бағдарламалық қамтамасыз ету модулін жасау.
Зерттеу әдісі мен жабдықтары - Windows XP 78 операциялық жүйесі,
Microsoft Office Access бағдарламасы, C# бағдарламасы бар дербес
компьютер.
Дипломдық жұмыс 4 бөлімнен тұрады. Оның ішінде жалпы шолу, негізгі
бөлігі, қоршаған орта, қауіпсіздік ережелерімен экономикалық бөлімдерден
тұрады.
Нәтижелері мен жаңалығы - дипломдық жұмыстың нәтижесінде турагенттің
клиенттік базасын құру үшін тапсырыс берушілер, туроператорлар, қонақ
үйлер, турлар мен тапсырыс берушілер туралы ақпаратты сақтауға және
редакциялауға арналған бағдарламалық модуль әзірленді.
Негізгі дизайн, технологиялық және техникалық және пайдалану
сипаттамалары: компьютер (IBM-үйлесімді), компьютерлік класс - кемінде
Pentium 4, 512 МБ оперативті жады, талап етілетін операциялық жүйе - MS
Windows XP 78, Microsoft Office Access 2003 технологиялық платформасы
қолданылады.
Қолданылу аймағы - кішігірім туристік компаниялар.
Белгілеулер мен қысқартулар
Осы дипломдық жұмыста келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылған:
GIF – Graphics Interchange Format – графикалық мәліметтерді алмастыру
форматы;
IP – Internet Protocol – адрестік хаттама;
JPEG – Joint Photographic Expert Group – кескін бойынша біріккен
эксперттер тобы;
SQL – Structured Query Language – құрылымдық сұраныстар тілі;
URL – Universal Resource Locator – ресурстар адресі;
WWW – World Wide Web – бүкіләлемдік өрмек;
ДҚБЖ – деректер қорын басқару жүйесі;
DIR – Doing it right – файлдар тізімі;
ҒАТ – File Allocation Table – файлдар жарияланатын кесте;
IT – Information Technology – ақпараттық технология;
PC – Personal Computer – персональды компьютер;
AVG – Anti Virus Grisoft – антивирустық бағдарлама;
DR – Doctor – дәрігер;
ID – Identification – сәйкестендірме нөмір.
Кілттік сөздер: бағдарламалық модуль, деректер базасы, ақпараттық
жүйе, туристік агенттік.
Мазмұны
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Белгілеулер мен қысқартулар кілттік 4
сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
Мазмұны 5
1 Туристік агенттік менеджерінің жұмыс 10
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1 Туризм бизнесі үшін қолданылатын бағдарламаны қолдану нарығын
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
1.1.1 Мастер-тур бағдарламалық 11
пакеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1.2 Само-Тур бағдарламалық 13
пакеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1.3 TURWIN MULTIPRO бағдарламалық 14
кешені ... ... ... ... ... ... ...
1.1.4 Басқа бағдарламалық пакеттер мен 15
қызметтер ... ... ... ... ... ... . ... .
1.1.5 Туристік агенттіктің клиенттік базасын құруға арналған
бағдарламалық жасақтама модулін 16
құру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
2 Клиенттік базаны құру үшін бағдарламалық модульді құрастыру құралын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 ДҚБЖ жобалау және әзірлеу құралдарын 17
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.1 Oracle 23
ДББЖ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
2.1.2 Microsoft SQL 24
Сервері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .
2.1.3 Microsoft 25
Access ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
2.2 Бағдарламалық қосымшаларды әзірлеу құралын 27
таңдау ... ... ... ... ... ...
3 Бағдарламалық модульді әзірлеу және 31
енгізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Бағдарламаны 31
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.1.2 Бағдарламаның құрылымы және оның 32
компоненттері ... ... ... ... ..
Еңбек 43
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
Қоршаған ортаны 53
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Жобаның экономикалық 57
негізделуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
6.1 Жүйені енгізудің экономикалық тиімділігін 58
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ...
6.2 Бағдарламаны жазуға және түзетуге кететін шығындарды 63
есептеу ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қолданылған 71
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
А қосымшасы туристік агентігі басты бетінің
листингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .74
Кіріспе
ХХІ ғасырдың бас кезіндегі адамзаттың даму процесі информациялық
қоғамның қалыптасуымен ерекшеленеді, оның негізгі бағыты ақпарат және оны
өңдеу ұғымымен анықталады.
Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа,
яғни, қорға айналып ақпараттық технологияны қалыптастыру, яғни, мәлімет
өңдеу мен оны тасымалдау ісін атқару өркениетті дамудың қажетті шарты
болып табылады.
Ақпараттандырудың мақсаты – адамдар өмірін өндірістерді күшейту
есебінен жақсарту және олардың еңбек жағдайларын жеңілдету.
Ақпараттандыру – бұл халықтың өміріндегі айтарлық өзгерістермен
байланысты күрдел әлеуметтік процесс. Ол компьютерлік сауатсыздықты, және
ақпаратық технологияларды қолдану мәдениетін қалыптастыруды және т.б. қоса
алғанда, көптеген бағытардан күрделі шарттарды талап етеді.
Қазіргі уақытта әлем ақпараттық қоғам табалдырығында тұр. Мұндай
қоғамда ақпараттық технологияны пайдалану жүйесі аса маңызды роль атқарады.
Байланыстың әлемдік жүйесіндегі әлемге ортақ ақпараттық орта пайда болып,
олар адамзат баласы жинаған ақпараттан кез келген адамның өзіне қажетті
ақпаратты алуын қамтамасыз етуде.
ХХ ғасырдағы ғылым мен өндірістің жеделдете өркендеп дамуына
байланысты адамдардың қажетті ақпаратты тез қабылдауға мүмкіндіктері
ашылды. Осыдан ақпататты құрамдарға бөлу, оларды сақтау, өңдеу, қажет
сәтінде шапшаң іздеп таба білу және өзгерістер енгізу заңдылықтарын зерттеу
қажеттілігі туындайды. Бұл мәселелерді зертеу мақсатында, кейінгі өмір
талабына және бүкіл қоғамды ақпараттандыруға бағытталған есептеуіш
техниканың дамуына байланысты ақпаратпен жұмыс істеу жөніндегі ғылымдар
кешені – пайда болды.
Сондықтан біздің елімізде де осы мәселелерге көптеп көңіл бөлінуде,
оның бір айғағы ретінде Қазақстан Республикасының Ақпараттандыру туралы
заңының шыққанын айта кету жеткілікті шығар.
Сондықтан да біздер компьютерлермен жұмысты жасағанда, кез келген
қарсы жасалып жатқан кедергілерге (вирустар) қарамай, ешқандай кедергісіз
еліміздің дамуына үлес қосуымыз керек.
Соңғы кездегі жеке пайдаланылатын компьютерлердің өндірісте, бизнесте
кеңінен қолданыла бастауы жалпы көпшілікке кәсіби информациялық
технологияларды пайдалана, соның ішінде вирустармен күресе білудің аса
қажеттігін көрсетті.
Туристік бизнес - бұл экономиканың белсенді дамып келе жатқан саласы.
Көптеген туристік агенттіктер өз клиенттеріне әлемнің барлық жерлерінен
мыңдаған түрлі турларды ұсынады. Туризмнің негізгі түрлері 2 бөліп айтса
болады: рекреациялық және іскерлік.
Туристік бизнестегі қызмет көресеті саласында бәсекелестік өте жоғары.
Клиенттерге қызмет көрсету сапасы өте сыпайы және жылдамдығы болуы маңызды.
Менеджерлерде ұсынылған тур-елдер, қалалар, қонақ үйлер, бағалар және т.б.
туралы толық ақпарат болуы керек. Сондай-ақ, үнемі тұтынушылар жеке
ақпаратты толтыру үшін көп уақыт күтуді қаламайды. Сол үшін компанияда
үлкен көлемдегі деректер қорын қажет етеді. Сондықтан компаниялар өз
жұмысын автоматтандыруға мәжбүр болуда.
Сондықтан дипломдық жұмыстың мақсаты туристік агенттіктің клиенттік
базасын құру, бағдарламалық модульді әзірлеу болып табылады.
Дипломдық жоба мақсаты келесі міндеттер қойылған:
– туристік агенттіктің клиенттік базасын қолдау үшін бағдарламалық
жасақтама модулін қалыптастыру ерекшеліктерін зерттеу;
– клиенттердің деректер базасын әзірлеуге арналған құралдарды талдау
және таңдау;
– бағдарламалық модуль әзірлеу және енгізу;
– пайдаланушы нұсқаулығын құрастыру.
Туризм менеджері - бұл туризм саласында ең басты маман, ол клиенттер
үшін туристік демалыс сапарларын ұйымдастырады.
Туризм менеджері көпфункционалды болып табылатын мамандықтың жалпылама
атауы болып табылады. Атап айтқанда әмбебап мамандар туристердің саяхатын
басынан аяғына дейін ұйымдасытыратын мамандар бар. Бірақ менеджерлердің
жұмыс істеу ортасында еңбек бөлімі мамандық бірнеше мамандарға бөлінеді:
клиенттермен жұмыс жасау жөніндегі менеджер, билет брондау менеджері, бағыт
бойынша менеджер, визаларды тіркеу жөніндегі менеджер және сақтандыру,
бизнес-туризм ұйымының менеджері және т.б. Осы мамандықтардың әрқайсысында
туризм менеджері тәжірибелі маманның қадағалауымен кез-келген жұмысты істей
алады. Ірі компанияларда туристік менеджер жұмысы конвейердің жұмысын еске
салады: туристік менеджер жұмысын ұйымдастыру процессінде әрбір кезеңде
әртүрлі мамандар жұмысқа жегіледі.
Туризм менеджерінің функционалдық міндеттері ол жұмыс істейтін жеріне
байланысты: туроператорда немесе туристік агенттікте. Туроператор
менеджерлері туристік маршруттарды жобалау және қалыптастырумен
айналысады, ал туристік агенттіктерде, әдетте, клиенттерге турлар сатады.
Туроператорда жұмыс істейтін туризм менеджерінің міндеттері:
– маршруттарды жобалау;
– экскурсиялық бағдарламалар мен ойын-сауықтарды дайындау;
– қонақ үй брондау;
– билеттерді сатып алу;
– чартерлік рейстерді ұйымдастыру;
– туристерді жеберетін елмен келіссөздер;
– сақтандыру және визаларды тіркеу;
– турлар пакеттерін қалыптастыру;
– туристік агенттіктермен шарттар жасасу;
– жарнама жасау;
– қабылдаушы елдің өкілдерімен әр түрлі мәселелерді шешу.
Туристік агенттіктерде туризм менеджерінің жұмыстары бір бағытта.
Жұмыс негізі қоңырауларды қабылдау, клиенттерге (жеке және телефон арқылы)
кеңес беруді қамтиды. Жарнамалық бөлім жоқ компанияларда менеджердің
функциясы клиенттерге акция және арнайы ұсыныстар туралы хабарлауды
қамтиды. Сондай-ақ, менеджер клиенттің өз талаптарына сай келетін турды
ұсыну үшін нарықтағы ұсыныстарды зерделеуі және турдың түрлі нұсқалары
туралы толық ақпарат алу керек. Менеджер клиенттің өтінішін дұрыс толтырып,
клиентке сай келетін турды сатып алуды ресімдеуге, шарт жасасуға тиіс.
Өзінің жұмысында менеджер клиенттермен ғана емес, болашақ клиенттерге
сатылатын туроператорлардың басшыларымен де байланыс жасайды.
Осылайша, менеджердің жұмысының екі маңызды ерекшелігі бар:
– клиенттермен тікелей жұмыс істеу;
– менеджер өз жұмысында пайдаланатын ақпарат көздері.
Сондықтан туристік фирманың менеджеріне ақпараттық қолдау көрсету үшін
арнайы бағдарламамен қамтамасыз етуді құру маңызды және өзекті мәселе болып
табылады.
Бұл бағдарлама қолданушының автоматтандырылған жұмыс станциясына
орнатылып, қажетті параметрлер бойынша клиенттерге экскурсияны іздеу, қонақ
үйдің нақты санатын іздеу, клиентке арнайы ұсыныстар туралы қосымша ақпарат
алу, атқарылған жұмыс бойынша басшылыққа есеп береді функцияларын
орындайды.
1. Туристік агенттік менеджерінің жұмыс тәртібі
1.1 Туризм бизнесі үшін қолданылатын бағдарламаны қолдану нарығын
талдау
Қазіргі уақытта Қазақстандық туристік база агенттіктерді
автоматтандырудың келесі кезеңдеріге бөлуге болады:
1) стандартты бағдарламаларды қолдану, мысалы, Word, Excel, Power
Point, Outlook, Access дерекқорлары, аудармашы бағдарламалары,
бухгалтерлік, қаржы, құжаттарды басқару жүйелері;
2) Туризмде арнайы ақпараттық технологияларды қолдану: Мастер-
TУР, Само-тур және т.б;
3) Ғаламдық компьютерлік брондау жүйесін пайдалану: AMADEUS,
GALILEO, SABER және т.б;
4) Брондау жүйелерімен типтік ақпараты басқару технологияларын
Қолдану;
5) Электрондық коммерцияға немесе электронды бизнеске қатысу.
Туризмде қолданылатын әртүрлі ақпаратты басқару технологиялары
туризмдегі барлық бизнес-процестерді электрондық құжат айналымы,
электрондық пошта арқылы ақпарат алмасу технологиялары және Интернеттің
мүмкіндіктері үшін қағазға айналдыруға мүмкіндік береді.
Саяхатқа арналған бағдарламалық өнімдерді таңдау және оларды
қолданудың ерекшелігі бірқатар факторларға байланысты, атап айтқанда:
– туристік агенттіктің бағыты бойынша, шешілетін міндеттердің
жиынтығы, туристік агенттік қабылдаған бастапқы технология, сату
көлемінің жалпы көлемін, туристік агенттіктің қаржылық жағдайы;
– туристік менеджментті туризмді басқарудағы ақпараттық технологияла
нарығында, оның артықшылықтары мен кемшіліктері бар бағдарламалық жасақтама
туралы хабардар етуі;
– компьютерлерді пайдалану режимінен (дербес немесе желілік);
– туристік агенттіктердің жұмысын автоматтандырудың ағымдағы
бағдарламаларын үш класқа бөлуге болады;
– туристік агенттіктің ішкі қызметін қамтамасыз ететін
автоматтандырып
бағдарлама;
– автоматтандыру бағдарламалары 1-ші класс бағдарламаларының
мүмкіндіктерін қамтиды, сондай-ақ туроператорға басқа туристік
агенттіктермен топтық режимде қосылуға мүмкіндік береді;
– жаһандық телекоммуникация желілерін пайдалануға негізделген
автоматтандыру бағдарламалары.
1.1.1 Мастер-тур бағдарламалық пакеті
Мастер-Тур бағдарлама кешені туристік компания қызметінің барлық
негізгі аспектілерін қамтиды - бағалардың тізбесін құрудан бастап, туристік
өнімнің іске асырылуына дейін нақты шығындарды есеп айырыудан есеп
айырбастауға, операциялық есепке дейін басқаруға [1].
Мастер-Тур ДК кез-келген дәрежедегі туристік компания қызметкерінің
бағдарламасына айналды. Бағдарламада үнемі жұмыс істеген кезде, клиент,
әріптес және онымен өзара есеп айырысулар туралы барлық қажетті опеарциялар
жүзеге асады [2].
Мастер-Тур бағдарламасы бірнеше функционалды блоктарға бөлінеді.
Тур конструкторы - қызмет көрсету пакеттерін іске асыру үшін дайын
турларды, шығындарды, кірістерді есептеуді, комиссияларды және т.б. жасауға
арналған, және әрбір қызмет, мысалы, қонақүйде тұру құны әр түрлі болуы
мүмкін, ол қабылдаушы туроператорға тәуелді болады. Немесе тіпті осы қонақ
үйде тұру осы қызметтермен және тарнсфер көмегімен қолдану қызмет пакеті
пайдаланылады. Қызметтердің нетто-бағасын енгізу арқылы гросс пайда
немесе бағаны өзгерту арқылы менеджер түрлі кезеңдерге жиналған блоктың
(турдың) құнын есептеуге, турды оңтайлы қалыптастыруға мүмкіндік алады.
Бағдарламада тапсырыс берушіге сатылған қызметтердің бағаларын пакетте
немесе жеке түрде, әртүрлі серіктестер ұсынатын қызметтердің бағалары мен
турдың сатылымында серіктестерге берген комиссиялық сыйақылардың мөлшерін
айыруға мүмкіндік беретін икемді баға жүйесі бар екенін атап өткен жөн.
Туристік өнімдерді енгізу. Клиенттің жеке қалауы бойынша тур жасай
ұйымдастыра отырып, клиенттердің төлқұжат деректерін енгізу арқылы менеджер
тіркеуге қажетті барлық құжаттарды (келісімшарттар, ваучерлер, туристердің
тізімдері, елшіліктің сауалнамасы және т.б.) автоматты түрде базаға
еңгізеді. Барлық есептер "Report Sharp-Shooter" форматында жасалынады, ол
дегенің құжат қажет болған жағдайда тез редакциялауға мүмкіндік береді.
Серіктестермен жұмыс - серіктестердің дерекқорын жасауға мүмкіндік
береді. Әрбір серіктеске белгілі бір сипаттамалар беруге болады, комиссия
тағайындайды, келісімшарттың ұзақтығын бақылайды. Агенттік менеджерлерінің
жұмысын есепке алып, жаңа жұмысқа ауысқан жағдайда агенттік қызметкерін бір
агенттен екіншісіне ауыстыру.
Қаржылық мәртебесі - кассирге кіріс шығыс тапсырыстарды, шот-
фактураларды, әртүрлі қаржылық есептілік құжаттарын, Мастер-Орталық
Төлемдер Орталығын 1С бағдарламасына экспорттау туралы деректерді
шығаруға, серіктестермен өзара есеп айырысуды жүргізуге және турлар
клиенттеріне төлем жасауға; фирманың белгілі бір уақытында нақты қаржылық
жағдайын есептеуге мүмкіндік береді.
Администратор - бұл қауіпсіздік жұмысын ұйымдастыру. Компанияның
әрбір қызметкері үшін бағдарламалық жасақтамадағы жұмысының өкілеттігі -
қызметкер қандай режимде жұмыс істей алатындығын анықтауға, оған баруға,
оған баратын елдерге немесе жеке қызметтеріне дейін анықталады.
1.1.2 Само-Тур бағдарламалық пакеті
Само-Тур бағдарлама кешені туроператорларға қонақ үйлерді, көлік,
сақтандыру шарттарын, визалық қолдауды, қосымша қызметтерді сипаттайтын
каталогтарды жасауға мүмкіндік береді және икемді баға белгілеу
комиссиялық механизмдерді ұсынады. Бағдарлама брондау және электронды пошта
арқылы растайтын функцияларды, сондай-ақ квота қызметтерін, қонақ үй
бөлмелерін, көлік орның, экскурсияларды және белгілі бір туристердің
өтініштері бойынша жұмыс істеу мен бақылау мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Само-Тур бағдарламалық кешені туристік агенттікті автоматтандыру
жүйесі болып табылады. Бағдарлама жеке компьютерде, жергілікті компьютер
желісінде, сондай-ақ Интернет желілері арқылы қашықтағы желіде жұмыс
істейді. Туристік агенттіктерге арналған Само-Тур бағдарлама кешені елдер
мен туроператорларға арналған экскурсия пакеттерінің құрамын және
құндылығын анықтауға тиімді мүмкіндік береді.
ONLINE брондау модулі турлар бойынша нақты уақыт режимінде интернет
арқылы сатуға арналған. Егер туроператор Само-Тур бағдарламасын
пайдаланса, онлайн брондау модуліне қосылса, агенттіктер мен жеке
клиенттерге туроператордың қызметтері туралы барлық ақпаратты білуге
мүмкіндік береді [3].
САМО-Incoming программалық кешені қонаққа туристерге қызмет
көрсететін туристік агенттіктерді автоматтандыруға арналған бағдарлама.
Мұнда біз қабылдаушы компанияның технологиялық процесінің барлық сатыларын
ескереміз: экскурсияларды сату және статистикалық есептерді алу бағаларды
туроператорларға дайындау және т.б.
Жүйе жарнаманың тиімділігін бағалауға көмектеседі, тұрақты клиенттер
үшін жарнамалық кампания ұйымдастырады - олардың деректері мен
туроператормен қарым-қатынас тарихы әрдайым қолда. Сондықтан 5 жұлдызды
қонақ үйлерге Түркия мен Грекияға сапар шеккен клиентке жеке хат жолдап,
Критке жаңа турға сұраныс жасап оған 5% жеңілдік беріледі.
1.1.3 TURWIN MULTIPRO бағдарламалық кешені
TURWIN MULTIPRO - мықты бағдарламалық құрал және пайдаланушыға
деректермен жұмыс істеу үшін әртүрлі операцияларды орындауға мүмкіндік
береді. TURWIN MULTIPRO турфирмалары бір немесе бірнеше елдерде кешенді
топтар мен жеке турларды құрайды, турларды есептеуге арналған схемалар
жасайды және тапсырыстарды жылдам дайындайды, тур пакеттерін автоматты
түрде қалыптастырады және MS Excel форматында баға тізімдерін жасайды.
Турдың есептеу схемасын құрастырған кезде, сіз таңдаған төрт есептеу
алгоритмінің бірін пайдалана аласыз.
Бағдарламада туристік өнімнің кез келген сегментінде каталогтарды
жасауды, рейстер мен қонақ үйлерді бақылауды, сондай-ақ ақша ағынын есепке
алуды, негізгі бухгалтерлік құжаттарды басып шығаруды: шот-фактураларды,
кіріс кассалық тапсырыстарды, кассалық есептерді және т.б.
Агенттерге және авиакомпанияларға әлемдік жетекші дистрибутивтік
жүйелер ұсынатын қызметтер:
– көптеген авиакомпаниялардың рейстеріне арналған орындардың
– болуы туралы ақпаратқа қол жеткізу, көптеген авиакомпаниялардың
деректер базасына сұраныс жасау мүмкіндігі;
– орынды резервтеу, ал агент бір жолғы сұраным бойынша қажетті
– маршрут бойынша тікелей және жалғастырылған рейстерге арналған
орындық кітапшаларды сақтауы мүмкіндігі;
– ұшақтың кабинасында белгілі бір орынды (нөмірімен) резервтеу;
– авиакомпанияларды брондау жүйелеріне бірыңғай форматта
– сұраныс қалыптастыру;
– бағдар бойынша тарифтер туралы, оның ішінде жеке авиакомпания
– туралы ақпараттарды беру, брондау үшін әуе тасымалдарының құнын
автоматты түрде есептеу;
– авиакомпанияның құпия тарифтері туралы деректерді жүйеде жасау
– және сақтау, оларды тасымалдаудың арзан құнын, оның ішінде
жарияланған және жеңілдік тарифтерімен бірге автоматтандырылған режимде
пайдалану;
– агенттік келісімдер жасалатын әуе билеттерінің барлық түрлеріне
– авиабилеттерді басып шығару;
– әлемнің түрлі қалаларында қонақ бөлмелерін жылдам іздеу және
– брондау, қонақ үй желілерінің иелерінен агенттік сыйақылар алу;
– әлемдегі ең ірі туроператорлар мен круиздік компанияларды
– компьютерлерімен жабдықтау;
– нақты уақыт режимінде қызметтерді брондау және сату;
– әртүрлі елдерде автокөлікті жалға алу;
– операторлардан ілеспе туристік қызметтердің кең спектрін брондау;
– жиі ұшатын клиенттер туралы ақпаратты сақтау және сақтау;
– электрондық тәсілі; Агенттік брондау туралы мұрағаттық мәліметтерді
сақтау.
1.1.4 Басқа бағдарламалық пакеттер мен қызметтер
Автокөлік жалдау бизнесінің айналымы қарқынды дамып келе жатқандықтан
қазіргі заманғы AMADEUS типті жүйе автокөліктерді жалға беру, жалға алу
ережелері, жалға беру пункттері, автокөліктердің саны және оларды жалға алу
үшін тарифтер туралы ақпарат алуға және автокөлікке арнайы техникаға
тапсырыс беруге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта автокөлікті жалдау қызметтері туристік агенттіктер
ұсынатын әдеттегі қосымша қызмет түріне айналды. Әлемдегі барлық ірі
автокөлік жалдау компаниялары бүгінгі таңда ғаламдық компьютерлік брондау
жүйелерінде ұсынылған, бұл туристік агенттіктерге ең талапшыл клиенттердің
қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді.
Табысты жұмыс жасаудың негізі - толығымен толтырылған мәліметтермен
деректер базасы. Сонымен қатар, ыңғайлы, толыққанды функционалды қосымшалар
көмегімен тез және ең маңыздысы қателіктер жібермей, экскурсия жасап, төлем
жасау немесе статистикалық материалды әртүрлі шақырулар мен басқару
жүйелерінің есебінен алуға болады.
1.1.5 Туристік агенттіктің клиенттік базасын құруға арналған
бағдарламалық жасақтама модулін құру
Дипломдық жұмыстың мақсаты турагенттің жұмыс процесінің негізгі
кезеңдерінде қажетті ақпаратпен қамтамасыз ететін бағдарламалық модулін
құру болып табылады. Бұл бағдарламалық модульдің негізі реляциялық дерек
қоры болуы керек, ол келесі ақпараттардае тұрады:
– тұтынушылар туралы ақпарат;
– туроператормен тікелей жұмыс істейтін туроператорлар туралы
ақпарат;
– турлар туралы ақпарат;
– қонақ үйлер туралы ақпарат;
– тапсырыстар туралы ақпарат;
– жеңілдіктер туралы ақпарат.
Дерекқормен өзара әрекеттесу үшін келесі функцияларды жүзеге асыратын
арнайы бағдарлама жасалуы керек:
– деректерді енгізу, түзету және сақтау;
– әртүрлі параметрлер туралы ақпаратты ыңғайлы іздеу.
Туристік фирманың менеджеріне айқын артықшылықтармен қатар бұл
бағдарлама модулі туристік агенттікке де пайдалы. Біздің тұтынушылар,
серіктестер, қонақ үйлер туралы толық ақпарат оның жеке қызметкері немесе
адамдар тобы туристік агенттіктің бар байлығы болып табылады [4].
2 Клиенттік базаны құру үшін бағдарламалық модульді құрастыру құралын
таңдау
2.1 ДҚБЖ жобалау және әзірлеу құралдарын таңдау
Деректер базасын басқару жүйесін таңдау (ДҚБЖ) күрделі мульти-
параметрлік тапсырма болып табылады және дерекқор қосымшаларын әзірлеуде
маңызды кезеңдердің бірі болып саналады. Таңдалған программалық өнім
компанияның ағымдағы және болашақтағы қажеттіліктерін қанағаттандыруы тиіс,
сонымен бірге қажетті жабдықты сатып алу, жүйенің өзі негізінде қажетті
бағдарламалық жасақтама әзірлеу, сондай-ақ персоналды оқыту шығындарын
ескеру қажет. Бұған қоса, жаңа ДҚБЖ кәсіпорынға пайда әкеле алатынына көз
жеткізуіңіз керек.
Әрине, ДҚБЖ-ны таңдау кезінде, қарапайым қолданыстағы жүйелерден
құрылатын ақпараттық жүйенің негізгі талаптарына қаншалықты сәйкес
келетінін бағалауымыз керек. Ең күрделі және қымбат нұсқасы - бірнеше ДҚБЖ
негізінде қолданушыларға неғұрлым қолайлы нұсқасын таңдау негізінде
тестілік жобаны құру. Бірақ бұл жағдайда да белгілі бір іріктеу
критерийлерін белгілейтін мүмкін жүйелердің ауқымын шектеу керек.
Жалпы алғанда, ақпараттық жүйені талдауға қолданылатын ДҚБЖ талаптары
тізбесіне қойылған мақсаттарға байланысты өзгеруі мүмкін. Дегенмен, біз
бірнеше критерийлер топтарын ажыратуға болады:
– деректерді модельдеу;
– сәулет және функционалдық ерекшеліктері;
– жүйенің жұмысын бақылау;
– қосымшаларды әзірлеу ерекшеліктері;
– өнімділік;
– сенімділік;
– жұмыс ортасына қойылатын талаптар;
– аралас критерийлер;
– деректерді модельдеу:
– пайдаланылатын деректер моделі;
– триггерлер және сақталатын процедуралар;
– іздестіру құралдары;
– берілетін деректердің түрлері;
– сұраныс тілін енгізу.
Көптеген деректер модельдері бар, олар кеңінен таралған иерархиялық,
желілік, реляциялық, объект-реляциялық нысан. Модельді пайдалану ақпараттық
жүйені жобалаудың бастапқы кезеңінде шешілуі тиіс.
Триггер - кестеде жолды кірістіру, өзгерту немесе жою кезіндегі
қолданылатын дерекқор бағдарламасы. Триггерлер кез-келген өзгерістердің
қабылдануына, дұрыстығына тексерілуін қамтамасыз етеді. Сақталған процедура
- серверде сақталған және клиентпен шақырылатын бағдарлама. Сақталатын
процедуралар тікелей дерекқор серверінде орындалғандықтан, дерекқор
клиентімен бірдей әрекеттерді жоғары өнімділік қамтамасыз етіледі. Әртүрлі
бағдарламалық өнімдерде триггерлер мен сақталған процедураларды орындау
үшін түрлі құралдар қолданылады.
Кейбір заманауи жүйелерде контекстік іздеудің қосымша құралдары бар.
Екі нақты тәуелсіз критерий бар: жүйеде енгізілген базалық және
негізгі деректер түрлері. Кейбір стандарттардағы қазіргі заманғы
жүйелердегі деректер түрлерінің негізгі жиынтықтарының ауытқулары, әдетте,
бір немесе бірнеше өндірушінің жүйелерінде деректер түрлерін кеңейту
механизмдерінен айтарлықтай ерекшеленеді.
Барлық заманауи жүйелер SQL-92 стандартына үйлесімді, бірақ олардың
көпшілігі осы стандарттың кейбір кеңейтімдерін қолданады.
Архитектура және функционалдық ерекшеліктері:
– ұтқырлық;
– ауқымдылық;
– тарату;
– желінің мүмкіндіктері.
Ұтқырлық - бұл жүйенің жұмыс істеп тұрған ортасы. Бұл жағдайда
қоршаған орта аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету (операциялық
жүйе) болып табылады.
ДҚБЖ таңдаған кезде, осы жүйенің ақпараттық жүйенің өсуіне сәйкес
келуі мүмкін бе, және оның өсуі пайдаланушылардың санын, сақталған
деректердің көлемін және өңделген ақпарат көлемін арттыру арқылы көрінуін
ескере кеті қажет.
Деректер базасына негізделген ақпараттық жүйелерді пайдаланудың басты
себебі - ұйымның барлық ақпарат көздерін біріктіру болып табылады. Ең көп
таралған сенімді тәсіл - бір сервердегі деректерді сақтау және өңдеуді
орталықтандыру.
Көптеген жүйелер желілік хаттамалар мен қызметтердің кең ауқымын
пайдалану және басқару үшін мүмкіндік береді.
Жүйенің жұмысын бақылау:
– компьютерлік жадының пайдалануың бақылау;
– автоматты баптаулар.
Жүйе RAM және дискілік кеңістікті пайдалану мүмкіндігіне ие. Екінші
жағдайда, мысалы, дерекқорларды қысу кезінде немесе артық файлдарды жою
кезінде көрінуі мүмкін.
Қазіргі заманғы барлық дерлік жүйелер өздігінен конфигурациялау
мүмкіндіктерін қамтиды, олар көбінесе өзіндік диагностикалық қызметтердің
нәтижелеріне сүйенеді. Бұл мүмкіндік жүйесі конфигурациясындағы әлсіз
жақтарды анықтауға және оны ең жоғары өнімділікке автоматты түрде баптауға
мүмкіндік береді.
Бағдарламаны әзірлеу ерекшеліктері:
– қосымшаларды әзірлеу құралдары;
– жобалық құралдар;
– көп тілді қолдау;
– веб-қосымшаларды әзірлеу мүмкіндіктерін пайдалану;
– қолдау көрсетілетін бағдарламалау тілдері.
Деректер базасының барлық сатушылары өз жүйелері үшін бағдарламаларды
әзірлеу құралдарын шығарады. Әдетте, бұл құралдар сервердің барлық
мүмкіндіктерін барынша тиімді орындауға мүмкіндік береді, сондықтан ДББЖ-ны
талдау кезінде, қосымшаларды әзірлеу құралдарының мүмкіндіктерін ескеру
керек.
Кейбір жүйелерде дерекқорлар мен қолданбалы бағдарламалар сияқты
автоматтандырылған жобалау құралдары бар. Әртүрлі өндірушілердің жобалау
құралдары айтарлықтай өзгеше болуы мүмкін. Көптеген мемлекеттік тілдерді
қолданылыуы жүйенің негізінде іске қосылған қосымшалардың іске асырылуын
кеңейтеді.
Әртүрлі қосымша бағдарламаларды әзірлеу кезінде интернет ортасының
мүмкіндіктерін пайдалану қажет болады. Кейбір өндірушілердің құралдарында
Web қосымшаларды құру үшін көптеген құралдар бар.
Бағдарламалау тілдерінің кең ауқымды қолданылуы программистер үшін
жүйенің қолжетімділігін арттырады және жасалатын қосымшалардың жылдамдығына
және функционалдығына елеулі әсер етуі мүмкін.
Өнімділік:
– TPC рейтингі (Cent per Transaction);
– параллель сәулет мүмкіндіктері;
– сұранысты оңтайландыру мүмкіндігі.
Әртүрлі құралдардың өнімділігін тестілеу үшін және көптеген сынақтар
жүргізіледі. Ең танымал және объективті жүйелердің бірі болып табылатын TPC-
талдау. TPC талдауында ДББЖ құрамы мен ДҚБЖ жұмыс жасайтын әдістемесі
қарастырылады.
Деректерді параллель өңдеуді қамтамасыз ету үшін кем дегенде екі тәсіл
қолданылады: бірнеше микропроцессорларға сұрау тізбегін өңдеуге параллельді
немесе параллель сервер деп аталатын бірдей дерекқорда жұмыс істейтін
бірнеше клиенттік компьютерді пайдалану.
Процедуралық емес сұраныс тілдерін қолданған кезде олардың орындалуы
оңтайлы болмауы мүмкін. Сондықтан сұранысты оңтайландыру процесін жасау
қажет, яғни, сұраныстың синтаксистік және семантикалық түрлендірулерімен
бастапқы көрінісі сұранысты орындаудың рәсімдік жоспарын әзірлегенде,
деректер базасында қолданыстағы бақылау құрылымдары барынша
оңтайландырылған кезде бұл әдісті қолданылады.
Сенімділік:
– ақпараттың қауіпсіздігі;
– жүйенің тоқтаусыз жұмыс істеуі;
– қалпына келтіру;
– резервтік көшіру;
– өзгерістерді қайтару;
– көп деңгейлі қорғау жүйесі.
Бағдарламалық жасақтама немесе аппараттық құралдың ақаулары болса,
бүкіл жүйенің жұмыс өнімділігі бұзылуы мүмкін. Қайта қалпына келдіру
жүйедегі ақаулықты қалпына келтіру механизмі қалай тиімді жоспарланғанына
байланысты.
Аппараттық ақаудың салдарынан ақпараттық тасымалдаушы ішінара
зақымдалған немесе ақпарат жоғалуы мүмкін, ал деректерді қалпына келтіру
деректер базасының немесе оның көшірмесі болмаған жағдайда жүзеге аспайды.
Көшірме логикалық жүйенің сәтсіздігі туындаған жағдайларда, мысалы,
кестелер, деректер жойылған жағдайда көмектеседі. Деректерді резервтік
көшіру тетіктері көп (барлық дерекқордың бір немесе одан көп көшірмесін
сақтау, оның бөлігінің көшірмесін сақтау, логикалық құрылымды көшіру және
т.б.). Жүйе жиі бірнеше осындай механизмдерді пайдалануға мүмкіндік береді.
Тарнзакция жасаған кезде қарапайым ереже қолданылады - транзакция
толығымен орындалады немесеорындалмайды. Бұл сәтсіздіктер орын алған
жағдайда, аяқталмаған транзакциялардың барлық нәтижелері жойылуы керек.
Қайта қайтару механизмі әртүрлі жылдамдық пен тиімділікке ие болуы мүмкін.
Ұйымның ақпараттық жүйесі әрдайым құпия ақпаратты қамтиды, сондықтан
пайдаланушы авторизация қызметі рұқсатсыз кірудің алдын алу үшін
пайдаланылады. Қорғау деңгейі әр түрлу болуы мүмкін. Тікелей пайдаланушыны
идентификациялаудан басқа, байланыс желілерінен беру үшін деректерді
шифрлау механизмі жүйеге кірген кезде де пайдаланылуы мүмкін.
Жұмыс ортаға қойылатын талаптар:
– қолдау көрсетілетін аппараттық платформалар;
– жабдықтарға қойылатын ең төменгі талаптар;
– адрестік жадының максималды мөлшері;
– ДББЖ жұмыс істей алатын операциялық жүйелер.
Барлық дерлік заманауи жүйелер өздерінің файлдық жүйелерін
пайдаланғандықтан, маңызды фактор - олар қолдануға болатын физикалық
жадының максималды мөлшері.
Аралас өлшемдер:
– құжаттаманың сапасы мен толықтығы;
– оқшаулау (тілдерді қолдану мүмкіндігі);
– қалыптастыру моделі құны;
– өндірушінің тұрақтылығы;
– ДҚБЖ таралуы.
Әдетте, ДББЖ өндірушілері бағаның қалыптастырудың белгілі бір
үлгілерін пайдаланады. Мысалы, сол өнімнің бағасы қанша пайдаланушының
онымен жұмыс істейтініне байланысты айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Таңдалған
параметрлердің әрбірі ДҚБЖ жағдайында қаншалықты жақсы немесе нашар
екендігін салыстыру, көп уақытты қажет ететін тапсырма. Дегенмен, жоғарыда
аталған критерийлерге негізделген нақты және жан-жақты салыстырмалы талдау
белгілі бір жобаның тиісті жүйесін таңдап алуға көмектеседі. Критерийлер
тізімі тапсырманың масштабын жүзеге асыруға және оның тиісті формуласын
орындауға көмектеседі.
Қолданыстағы тәжірибеге сәйкес, бір адам, әдетте компанияның басшысы,
белгілі бір ДҚБЖ қолдану туралы шешім қабылдайды және техникалық
аспектілерге сенім арту мүмкіндігі жоқ екенін атап өткен жөн. Мұнда
техникалық тұрғыдан ДББЖ өндірушісін жарнамалау, басқа кәсіпорындардағы
нақты жүйелерді пайдалану сияқты факторлар рөл атқаруы мүмкін. Сонымен
бірге, соңғы фактор кәсіпорынның қаржылық жағдайына және саясатына
байланысты екі қарама-қарсы мақсатта қолданылуы мүмкін. Бір жағынан, ол
қымбатырақ, соғұрлым жақсы принципі болуы мүмкін. Екінші жағынан,
лицензияны қорғаудың бұзылуына дейін өнімнің еркін қолданыста болуы.
Реляциялық деректер базасын құру үшін пайдаланылатын бірнеше танымал
ДББЖ қарастырамыз.
2.1.1 Oracle ДББЖ
Қазіргі Oracle ДББЖ - кез-келген күрделі бағдарламаларды жасауға
мүмкіндік беретін қуатты бағдарламалық пакет. Бұл кешеннің негізі -
мәліметтерді сақтайтын дерекқор болып табылады, оның көлемі ұсынылған
масштабтау құралдарының көмегімен шексіз болып табылады. Ақпаратпен
жұмыс істеудің ең жоғары тиімділігі, қолданушылардың кез-келген саны
(қажетті аппараттық ресурстары бар) бір мезгілде жүйенің өнімділігін
олардың санының кенет артуымен азайту үрдісін көрсетпестен бірдей болуы
мүмкін. [5].
Oracle дерекқорының негізгі қасиеттерінің атап өтсе:
– үлкен деректер қорын бөлімдерге бөлу (үлкен дерекқор
бөлімі), бұл
үлкен гигабайттық дерекқорларды тиімді басқаруға мүмкіндік береді;
– ақпарат қорғаудың әмбебап құралдарының болуы;
– өңдеу сұрауларының жылдамдығын арттырудың тиімді әдістері;
– битпен индекстеу;
– бос кестелер (басқа ДББЖ-да барлық кестелерді жасау кезінде
бірден
толтырылады);
– сұраныстардағы операцияларды параллелизациялау;
– даму, мониторинг және басқару құралдарының кең ауқымының
болуы;
– сенімділік;
– интернет технологиясына бағдарлау.
Интернет технологиясына бейімдеу - Oracle компаниясының озық
өнімдерінің басты мақсаты. Дерекқорды жобалау құралы Oracle-де, мысалы,
деректер қорын құрудағы қателерді болдырмауға және олардың қызмет көрсетуін
жеңілдетуге мүмкіндік беретін басқа кесте дерекқорының нысандарының
параметрлері мен әдістерін иеленуге мүмкіндік беретін кесте құрылымдарында
іске асырылады.
Сондай-ақ, Oracle компаниясында қолжетімділікті оңтайландыру жүйесі
(көпжақты параллельділік) Oracle архитектурасының маңызды сипаттамаларының
бірі болып табылады (мұндай функция тек қана ДББЖ InterBase-де) бар. Бұл
функция бір пайдаланушы басқа деректер қорының құрамындағы өзгерістерді
аяқтаған кезде (яғни, Oracle бағдарламасында) басқа да операциялар жүру
процессінде күте тұруы керек жағдайды жояды. Осы ДҚБЖ-ның кемшіліктері
бағдарламаның құрылуымен, сондай-ақ іске асырудың дамытудың бағасы жоғары
болып табылуында.
2.1.2 Microsoft SQL Сервері
Microsoft SQL Server - бұл Майкрософт корпорациясы әзірлеген
реляциялық дерекқорды басқару жүйесі. Пайдаланылатын негізгі сұраныс тілі
-Transact-SQL [6].
ДҚБЖ ең маңызды сипаттамалары:
– деректерді қорғаудың жоғары дәрежесі;
– деректермен жұмыс істеудің қуатты құралдары;
– қарапайымдылығы;
– жоғары өнімділік;
– үлкен деректер жиынтығын сақтау;
– дерекқор сервері механизмінің жылдамдығы мен функционалдығы;
– құпиялылық режимін сақтауды талап ететін немесе оларды жоғалтуға
жол бермеген жағдайда сақтау;
– интернетке қосылу мүмкіндігі;
– қашықтан қол жеткізу құралдарының болуы.
ДҚБЖ құралдарының жиынтығы арнайы шеберлер мен автоматты конфигурация
параметрлері құралдарының жиынтығын қамтиды. Сондай-ақ, бұл дерекқор ДҚ
деректерін мәліметтерімен синхрондауға мүмкіндік беретін керемет репликалау
құралдарымен жабдықталған. Негізінде бұл ДҚБЖ шағын және орта ұйымдар үшін
өте ыңғайлы заманауи толыққанды ДҚБЖ болып табылады.
SQL Server екі маңызды көрсеткіш бойынша басқа ДҚБЖ-дан төмен екенін
атап өткен жөн: бағдарламаланатын және жұмыс құралдары. Java және HTML
тілдеріне негізделген клиенттік дерекқорды құру кезінде SQL Server
бағдарламалық жасақтамасының жетіспеуі жиі кездеседі және осы ДҚБЖ
пайдалану қиын болады. SQL серверін пайдалану дерекқордың мазмұнына кіру
үшін тек ODBC стандарты пайдаланылған жағдайда ғана қол жетімді, әйтпесе
басқа ДББЖ-ны пайдаланған жөн.
2.1.3 Microsoft Access
Access - бұл MS Office пакетіне қосылған реляциялық дерекқорларды
басқару жүйесі (DBMS).
Кез-келген бағдарламаны таңдау барысында оның мүмкіндіктерін, қолданба
ортасын, пайдаланушыларға ыңғайлығын және т.б. жұмыстарын қарастырылады.
MS Access бағдарламалық өнімі дерекқорларды басқару жүйесі болып
табылады. Жұмыс үстелі ДББЖ тұжырымдамасы деректер базасымен барлық
операцияларды пайдаланушының жергілікті компьютерінде орындалатындығын
көрсетеді. Мұнда ақпарат сақтаудың жеке орны, сондай-ақ басқару құралдары
және сұраныстары ұйымдастырылады.
Үстелдік жүйенің айырмашылығы - таратылған дерекқор, яғни деректер
базасының қозғалтқышы арнайы серверде жұмыс істейді; Сол жерде деректер
әдетте сақталады. Локалды немесе интернет арқылы пайдаланушы өз
компьютерінде орнатылған бағдарламалық қамтамасыз ету арқылы сауалдар
жібереді және жауап алады. Мұндай жүйелер көптеген клиенттермен жұмыс
істеуге арналған және көбінесе олардың ішінде серверлер компьютерлерге
қарағанда күрделі және қуатты компьютерлермен жұмыс істейді. Бұл технология
клиент-сервер деп аталады.
Жалпы алғанда, MS Access дерекқоры көптеген қосымша есептерді,
сұрауларды, пішіндерді, макростарды және модульдерді қамтуы, көп
компонентті нысан болып табылады. Барлық осы нысандар, әдетте, *.mdb немесе
*.mde кеңейтімі бар бір файлда сақталады. Іс жүзінде, бұл деректердің
резервтік көшірмесін жасау жұмысын жеңілдетеді.
MS Access объектілерді нақты жобалаудың өте қуатты, ыңғайлы және
икемді құралдарына ие, бұл пайдаланушыға кесте, пішіндер, сұраулар мен
есептер шығарудың толыққанды АЖ құруға мүмкіндік береді.
MS Access бағдарламасының тағы бір қосымша артықшылығы - бұл
бағдарламаның Microsoft Excel, Microsoft Word және Microsoft Office
жиынтығының басқа бағдарламаларымен біріктіруі. Бұл пакетте әр түрлі
қамтылған деректер оңай көшіріледі және бір бағдарламадан екіншісіне
экспортталады.
Түрлі ДҚБЖ шолу нәтижесінде, Microsoft Access дерекқоры ақпараттық
жүйенің негізі ретінде таңдап алынды, себебі оның әзірленген ақпараттық
жүйенің негізі болатын реляциялық деректер базасын құру үшін барлық қажетті
функциялары бар.
Дерекқормен өзара әрекеттесуді ұйымдастыру үшін енгізу (түзету, қарау,
іздеу, сүзу, есептерді жасау үшін іріктеу және т.б.) бағдарламаша
қосымшасын дайындау қажет [7].
2.2 Бағдарламалық қосымшаларды әзірлеу құралын таңдау
Дипломдық жоба шеңберінде реляциялық деректер базасымен өзара
әрекеттесетін бағдарламалық модульді әзірлеу қажет. Бағдарламаны жасау үшін
пайдалануға болатын бірнеше бағдарламалық құралдарды қарастырамыз.
C ++ - жалпыға ортақ бағдарламалау тілі. Әртүрлі бағдарламалау
парадигмаларына нұсқаулары бар: рәсімдік, жалпыланған, функционалды;
Бағдарламаның негізі қолдану аймағы бағытты объектілі-қолданыс жүйесі.
С++-ға қарағанда C # жаңа сипатты қосымшалары мен мүмкіндіктері көп:
– объектілі-бағдарлы бағдарламаның класстар арқылы программалауды
қаматамасыз етуі, C ++ ООП- ның негізгі төрт бағдарының қамтиды -
абстракция, инкапсуляция, мұрагерлік және полиморфизм;
– функциялар мен класстардың үлгілері арқылы жалпы бағдарламалау
қолдау;
– C ++ стандартты кітапханасы стандартты C кітапханасынан (кейбір
модификациялары) және жалпыланған контейнерлер мен алгоритмдер жиынтығын
қамтитын стандартты кітапханадан (STL) тұрады;
– деректердің қосымша түрлері;
– ерекшеліктерді өңдеу;
– виртуалды функциялар;
– атаулар кеңістігі;
– кірістірілген функциялар;
– операторларды шамадан тыс жүктеу;
– функцияның атауын шамадан тыс жүктеу;
– еркін таратылатын жады үшін сілтемелер мен бақылау операторлары.
C # - объектілі-бағытталған бағдарламалау тілі. С# 1998-2001 жылдары
Microsoft корпорациясының Андерс Хейлинсберг басқарған инженерлер тобы
Microsoft корпорациясының Microsoft .NET платформасына арналған
қосымшаларды әзірлеу тілі ретінде құрастырылған. C # тілінің синтаксисі С-
ұқсаса болып келеді, және Java-ға да жақын [8].
C# - барлық функционалды объектілі-бағытталған тіл болып табылады.
Бағдарлама барлық объектілі-бағытталған тілдің барлық үш тіректерін
тұрады: инкапсуляция, мұрагерлік және полиморфизм. Қоқыс жинау типтік
сақтау, өңдеу, қауіпсіздіктің түрілері компоненттік қолдау ерекшеліктері
бар.
C# тілі негізінен нөлден басталынып, құрылып дамыды. Ол C ++, Java,
Visual Basic, сондай-ақ Pascal, Delphy және басқа сияқты тілдердің пайдалы
қызмет құралдарын өзіне жабдықтап алды.
Java сияқты, C# интернет үшін арналған және оның синтаксистік
мүмкіндіктерінің шамамен 75% Java бағдарламалау тіліне ұқсас келеді, ол
сондай-ақ таза Java нұсқасы [10] деп аталады. 10% C программалау тіліне
ұқсас және 5% Visual Basic бағдарламалау тіліне. C # -дің соңғы
тұжырымдамалық идеяларының мөлшері шамамен 10% -ды құрайды.
Visual Studio интеграцияланған даму ортасының негізгі артықшылықтары:
1) Visual Studio бағдарламасы (COM) құрамдас нысан үлгісіннен тұрады,
бағдарламалау тілдерінің бірінде жасалған Visual Studio компонент
бағдарламасында қамтылған барлық құралдардан қол жетімді болады;
2) Windows DNA бағдарламаларын жасау, соның ішінде бірнеше
қолданушы қосымшаларын жасау, пайдаланушы интерфейсін жасау, орташа
деңгейлі компоненттер, дерекқорды жобалау және бағдарламалау, өнімділікті
талдау және бірлескен жұмыстарға қолдау көрсету;
3) деректер қорын құру және құралдармен жобалау (Universal Data
Access) технологиясына негізделіп құрылады.
С# құрылымдық, императивті, объектілі-бағытталған бағдарламалау тілі .
Borland Delphi немесе Object Pascal ескі нұсқаларында айтылғандай,
Microsoft Windows үшін бағдарламаларды әзірлеу құралы болып табылады.
Delphi графикалық интерфейстері жоқ 32-биттік консольдық бағдарламаларды
құру үшін қолданылатын қарапайым және сықты құрал болып саналады.
C# түрлі компаниялардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әр түрлі
конфигурацияланған түрлерімен жобаланады. C# бізге Windows бағдарламаларын
жылдамырақ және оңай жазу мүмкіндігін береді.
C#-дің басқа бағдарламалық өнімдермен салыстырғанда артықшылығы:
– қосымшаларды әзірлеу жылдамдығы;
– әзірленген қосымшаның жоғары өнімділігі;
– компьютерлік ресурстарға жасалған өтінімнің талаптары;
– C# ортасында жаңа компоненттер мен құралдарды еңгізу;
– C#-дің жеке құралдарымен жаңа компоненттер мен құралдарды
әзірлеу мүмкіндігі;
– объектілер иерархиясын зерттеу;
– C# интеграцияланған бағдарламаларды оңтайландырып жақсарту;
– жоғары жылдамдықты компилятор, бағдарламаларды машиналық
кодқа тез және оңай аударуға мүмкіндік береді;
– көрнекі қолданба бағдарламаның интерфейсін жылдам және дәл
құруға мүмкіндік береді;
– деректер қорын құрудың қарапайым және функционалды жолдары
деректер (МБ);
– бағдарламашы дербес C# объектілерін құрастыра алады - бұл бірегей
қолданбаларды жасау үшін өте пайдалы.
C# қосымшалары келесі тетіктерді пайдалана отырып, дерекқорға қол
жеткізе алады:
– BDE (Borland деректер базасы процессоры);
– ADO (ActiveX деректер нысандары - ActiveX нысандары ретінде;
– салынған деректер объектілері) OLE DB (деректер қорының объектілерін
байланыстыру және енгізу) арқылы ақпаратқа қол жеткізу;
– dbExpress - драйверлер жиынтығын пайдалана отырып деректер;
– базасында ақпаратқа тез қол жеткізуге мүмкіндік береді;
– InterBase - InterBase дерекқорына тікелей кіруді жүзеге асырады.
ADO арқылы деректерге қолжетімді толыққанды дерекқор қосымшаларын
жасауға мүмкіндік беретін ADO технологиясына ерекше назар аудару қажет.
ADO Microsoft корпорациясының деректеріне әмбебап қол жеткізу
архитектурасының бөлігі болып табылады. ADO MDAC (Microsoft Data Access
Components) деп аталатын ауқымды технологияның бөлігі болып табылады. MDAC
термині Microsoft корпорациясы әзірлеген барлық дерекқор технологиялары
үшін жалпы термин. Бұл жиын ADO, OLE DB, ODBC және т.б. қамтиды ADO
технологиясы COM мүмкіндіктерін, яғни OLE DB интерфейстеріне негізделген.
OLE DB - бұл әртүрлі деректер көздеріне қол жеткізуді қамтамасыз ететін
жүйе деңгейіндегі интерфейс. ADO - OLE DB интерфейстеріне қатынасу үшін
жоғары деңгейлі бағдарламалау интерфейс болып табылады. ADO деректерді оқу,
қосу, жою және өзгерту үшін деректер көзіне қосылу үшін пайдаланылатын
нысандардың жиынтығын қамтиды. ADO терминологиясына сәйкес, кез-келген
деректер көзі (дерекқор, электронды кесте, файл) деректер провайдерімен
өзара әрекеттесетін жағдайда болғандықтан деректер қоры деп аталады [9].
3 Бағдарламалық модульді әзірлеу және енгізу
3.1 Бағдарламаны талдау
Туристік агенттіктің клиенттік базасын қолдануға арналған
бағдарламалық модуль клиенттермен жұмыс істеу туралы ақпаратты құруға және
сақтауға, түрлі параметрлер бойынша ақпарат іздеуге және есептер жасауға
мүмкіндік береді.
Туристік агенттіктің клиенттік базасын автоматтандыру мәселесінің
шешімдерінің бірі турагенттің клиенттік базасын сақтауға арналған
бағдарламалық жасақтама модулін құру болып табылады.
Мұндай бағдарламалық модульді әзірлеу, менеджер жұмысы үшін қажетті
барлық деректермен қамтамасыз ету мақсатында бірыңғай жүйе шеңберінде
туристік компания менеджерінің жұмысы туралы барлық ақпараттың жүйелі
жинақталуы қажеттілігінен туындайды.
Бағдарлама пайдаланушыға келесі параметрлерді ұсынады:
– тұтынушылар туралы ақпаратты енгізу және қарау;
– туроператормен тікелей жұмыс істейтін туроператорлар туралы
ақпаратты енгізу және қарау;
– қонақ үйлер туралы ақпаратты енгізу және редакциялау;
– бар экскурсиялар, олардың құны, тағам түрлері туралы ақпаратты
енгізу және редакциялау;
– тапсырыс берушінің тапсырыстары туралы ақпаратты енгізу және
қарау;
– тапсырыс берушіге жеке жеңілдік енгізу және қарау;
– түрлі параметрлер бойынша ақпарат іздеу;
– әртүрлі есептерді қалыптастыру.
Бағдарлама С# тілінде жазылған, дерекқор SQL арқылы жасалады. Олардың
жұмыс істеуі үшін кемінде 2 Гб бос орын және кемінде 2 Гб жедел жады (қажет
болса 32,000 Кбайт немесе одан артық) қажет.
Бағдарламаның пилоттық жұмысының нәтижелеріне сүйене отырып, Туристік
фирма бағдарламалық модулінде пайдаланушыға төмендегідей типтік
операциялық процедураны орнату орынды деп санауға болады.
1 кезең. Туроператорлар туралы ақпарат және олар ұсынатын турлар
туралы ақпаратты енгізу немесе өзгерту.
2 кезең. Қонақ үйлер туралы ақпаратты енгізу немесе жаңарту.
3 кезең. Тұтынушы ақпаратын енгізу немесе жаңарту.
4 кезең. Тапсырыс ақпаратын енгізу немесе жаңарту.
5 кезең. Қажетті ақпаратты іздеу және көру.
6 кезең. Есептерді қалыптастыру.
3.1.2 Бағдарламаның құрылымы және оның компоненттері
Дипломдық жобаның негізгі міндеті туристік агенттіктің клиенттік
базасын құру үшін бағдарламалық модульді жасау болып табылады. Модуль екі
негізгі бөліктен тұрады: Sql әзірлеу құралдарына негізделген дерекқор және
C# бағдарламалау ортасында іске асырылатын дерекқормен жұмыс істеу үшін
қосымшалар.
Дерекқорда келесі кестелер бар:
– Клиенттер;
– Туроператорлар;
– Қонақ үйлер;
– Турлар;
– Тапсырыстар.
Клиенттер кестесінде хатшылар туралы ақпарат және олардың жұмысы
туралы ақпарат көрсетілген. Оның құрылымы 1-кестеде келтірілген.
1-кесте. Клиенттер кестесінің құрылымы (KLIENTI)
Өріс атауы Деректер түрі Өріс өлшемі Қолдану
1 2 3 4
Kod_klient Counter 10 Тұтынушы коды
FIO Мәтін 50 Тегі А.Ә.
Adress Мәтін 50 Адрес
telef Мәтін 50 Телефон
email Мәтін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Зерттеу нысаны – деректер қорын сақтауға арналған бағдарламалық
модуль.
Жұмыстың мақсаты - туристік агенттіктің клиенттік базасын сақтауға
арналған бағдарламалық қамтамасыз ету модулін жасау.
Зерттеу әдісі мен жабдықтары - Windows XP 78 операциялық жүйесі,
Microsoft Office Access бағдарламасы, C# бағдарламасы бар дербес
компьютер.
Дипломдық жұмыс 4 бөлімнен тұрады. Оның ішінде жалпы шолу, негізгі
бөлігі, қоршаған орта, қауіпсіздік ережелерімен экономикалық бөлімдерден
тұрады.
Нәтижелері мен жаңалығы - дипломдық жұмыстың нәтижесінде турагенттің
клиенттік базасын құру үшін тапсырыс берушілер, туроператорлар, қонақ
үйлер, турлар мен тапсырыс берушілер туралы ақпаратты сақтауға және
редакциялауға арналған бағдарламалық модуль әзірленді.
Негізгі дизайн, технологиялық және техникалық және пайдалану
сипаттамалары: компьютер (IBM-үйлесімді), компьютерлік класс - кемінде
Pentium 4, 512 МБ оперативті жады, талап етілетін операциялық жүйе - MS
Windows XP 78, Microsoft Office Access 2003 технологиялық платформасы
қолданылады.
Қолданылу аймағы - кішігірім туристік компаниялар.
Белгілеулер мен қысқартулар
Осы дипломдық жұмыста келесі белгілеулер мен қысқартулар қолданылған:
GIF – Graphics Interchange Format – графикалық мәліметтерді алмастыру
форматы;
IP – Internet Protocol – адрестік хаттама;
JPEG – Joint Photographic Expert Group – кескін бойынша біріккен
эксперттер тобы;
SQL – Structured Query Language – құрылымдық сұраныстар тілі;
URL – Universal Resource Locator – ресурстар адресі;
WWW – World Wide Web – бүкіләлемдік өрмек;
ДҚБЖ – деректер қорын басқару жүйесі;
DIR – Doing it right – файлдар тізімі;
ҒАТ – File Allocation Table – файлдар жарияланатын кесте;
IT – Information Technology – ақпараттық технология;
PC – Personal Computer – персональды компьютер;
AVG – Anti Virus Grisoft – антивирустық бағдарлама;
DR – Doctor – дәрігер;
ID – Identification – сәйкестендірме нөмір.
Кілттік сөздер: бағдарламалық модуль, деректер базасы, ақпараттық
жүйе, туристік агенттік.
Мазмұны
Анықтамалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Белгілеулер мен қысқартулар кілттік 4
сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...
Мазмұны 5
1 Туристік агенттік менеджерінің жұмыс 10
тәртібі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.1 Туризм бизнесі үшін қолданылатын бағдарламаны қолдану нарығын
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .
1.1.1 Мастер-тур бағдарламалық 11
пакеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.1.2 Само-Тур бағдарламалық 13
пакеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1.3 TURWIN MULTIPRO бағдарламалық 14
кешені ... ... ... ... ... ... ...
1.1.4 Басқа бағдарламалық пакеттер мен 15
қызметтер ... ... ... ... ... ... . ... .
1.1.5 Туристік агенттіктің клиенттік базасын құруға арналған
бағдарламалық жасақтама модулін 16
құру ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ..
2 Клиенттік базаны құру үшін бағдарламалық модульді құрастыру құралын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 ДҚБЖ жобалау және әзірлеу құралдарын 17
таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1.1 Oracle 23
ДББЖ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ..
2.1.2 Microsoft SQL 24
Сервері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... .
2.1.3 Microsoft 25
Access ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
2.2 Бағдарламалық қосымшаларды әзірлеу құралын 27
таңдау ... ... ... ... ... ...
3 Бағдарламалық модульді әзірлеу және 31
енгізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.1 Бағдарламаны 31
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
3.1.2 Бағдарламаның құрылымы және оның 32
компоненттері ... ... ... ... ..
Еңбек 43
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
Қоршаған ортаны 53
қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
Жобаның экономикалық 57
негізделуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.
6.1 Жүйені енгізудің экономикалық тиімділігін 58
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ...
6.2 Бағдарламаны жазуға және түзетуге кететін шығындарды 63
есептеу ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 70
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қолданылған 71
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ...
А қосымшасы туристік агентігі басты бетінің
листингі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .74
Кіріспе
ХХІ ғасырдың бас кезіндегі адамзаттың даму процесі информациялық
қоғамның қалыптасуымен ерекшеленеді, оның негізгі бағыты ақпарат және оны
өңдеу ұғымымен анықталады.
Ақпарат мемлекеттің даму деңгейін анықтайтын стратегиялық ресурсқа,
яғни, қорға айналып ақпараттық технологияны қалыптастыру, яғни, мәлімет
өңдеу мен оны тасымалдау ісін атқару өркениетті дамудың қажетті шарты
болып табылады.
Ақпараттандырудың мақсаты – адамдар өмірін өндірістерді күшейту
есебінен жақсарту және олардың еңбек жағдайларын жеңілдету.
Ақпараттандыру – бұл халықтың өміріндегі айтарлық өзгерістермен
байланысты күрдел әлеуметтік процесс. Ол компьютерлік сауатсыздықты, және
ақпаратық технологияларды қолдану мәдениетін қалыптастыруды және т.б. қоса
алғанда, көптеген бағытардан күрделі шарттарды талап етеді.
Қазіргі уақытта әлем ақпараттық қоғам табалдырығында тұр. Мұндай
қоғамда ақпараттық технологияны пайдалану жүйесі аса маңызды роль атқарады.
Байланыстың әлемдік жүйесіндегі әлемге ортақ ақпараттық орта пайда болып,
олар адамзат баласы жинаған ақпараттан кез келген адамның өзіне қажетті
ақпаратты алуын қамтамасыз етуде.
ХХ ғасырдағы ғылым мен өндірістің жеделдете өркендеп дамуына
байланысты адамдардың қажетті ақпаратты тез қабылдауға мүмкіндіктері
ашылды. Осыдан ақпататты құрамдарға бөлу, оларды сақтау, өңдеу, қажет
сәтінде шапшаң іздеп таба білу және өзгерістер енгізу заңдылықтарын зерттеу
қажеттілігі туындайды. Бұл мәселелерді зертеу мақсатында, кейінгі өмір
талабына және бүкіл қоғамды ақпараттандыруға бағытталған есептеуіш
техниканың дамуына байланысты ақпаратпен жұмыс істеу жөніндегі ғылымдар
кешені – пайда болды.
Сондықтан біздің елімізде де осы мәселелерге көптеп көңіл бөлінуде,
оның бір айғағы ретінде Қазақстан Республикасының Ақпараттандыру туралы
заңының шыққанын айта кету жеткілікті шығар.
Сондықтан да біздер компьютерлермен жұмысты жасағанда, кез келген
қарсы жасалып жатқан кедергілерге (вирустар) қарамай, ешқандай кедергісіз
еліміздің дамуына үлес қосуымыз керек.
Соңғы кездегі жеке пайдаланылатын компьютерлердің өндірісте, бизнесте
кеңінен қолданыла бастауы жалпы көпшілікке кәсіби информациялық
технологияларды пайдалана, соның ішінде вирустармен күресе білудің аса
қажеттігін көрсетті.
Туристік бизнес - бұл экономиканың белсенді дамып келе жатқан саласы.
Көптеген туристік агенттіктер өз клиенттеріне әлемнің барлық жерлерінен
мыңдаған түрлі турларды ұсынады. Туризмнің негізгі түрлері 2 бөліп айтса
болады: рекреациялық және іскерлік.
Туристік бизнестегі қызмет көресеті саласында бәсекелестік өте жоғары.
Клиенттерге қызмет көрсету сапасы өте сыпайы және жылдамдығы болуы маңызды.
Менеджерлерде ұсынылған тур-елдер, қалалар, қонақ үйлер, бағалар және т.б.
туралы толық ақпарат болуы керек. Сондай-ақ, үнемі тұтынушылар жеке
ақпаратты толтыру үшін көп уақыт күтуді қаламайды. Сол үшін компанияда
үлкен көлемдегі деректер қорын қажет етеді. Сондықтан компаниялар өз
жұмысын автоматтандыруға мәжбүр болуда.
Сондықтан дипломдық жұмыстың мақсаты туристік агенттіктің клиенттік
базасын құру, бағдарламалық модульді әзірлеу болып табылады.
Дипломдық жоба мақсаты келесі міндеттер қойылған:
– туристік агенттіктің клиенттік базасын қолдау үшін бағдарламалық
жасақтама модулін қалыптастыру ерекшеліктерін зерттеу;
– клиенттердің деректер базасын әзірлеуге арналған құралдарды талдау
және таңдау;
– бағдарламалық модуль әзірлеу және енгізу;
– пайдаланушы нұсқаулығын құрастыру.
Туризм менеджері - бұл туризм саласында ең басты маман, ол клиенттер
үшін туристік демалыс сапарларын ұйымдастырады.
Туризм менеджері көпфункционалды болып табылатын мамандықтың жалпылама
атауы болып табылады. Атап айтқанда әмбебап мамандар туристердің саяхатын
басынан аяғына дейін ұйымдасытыратын мамандар бар. Бірақ менеджерлердің
жұмыс істеу ортасында еңбек бөлімі мамандық бірнеше мамандарға бөлінеді:
клиенттермен жұмыс жасау жөніндегі менеджер, билет брондау менеджері, бағыт
бойынша менеджер, визаларды тіркеу жөніндегі менеджер және сақтандыру,
бизнес-туризм ұйымының менеджері және т.б. Осы мамандықтардың әрқайсысында
туризм менеджері тәжірибелі маманның қадағалауымен кез-келген жұмысты істей
алады. Ірі компанияларда туристік менеджер жұмысы конвейердің жұмысын еске
салады: туристік менеджер жұмысын ұйымдастыру процессінде әрбір кезеңде
әртүрлі мамандар жұмысқа жегіледі.
Туризм менеджерінің функционалдық міндеттері ол жұмыс істейтін жеріне
байланысты: туроператорда немесе туристік агенттікте. Туроператор
менеджерлері туристік маршруттарды жобалау және қалыптастырумен
айналысады, ал туристік агенттіктерде, әдетте, клиенттерге турлар сатады.
Туроператорда жұмыс істейтін туризм менеджерінің міндеттері:
– маршруттарды жобалау;
– экскурсиялық бағдарламалар мен ойын-сауықтарды дайындау;
– қонақ үй брондау;
– билеттерді сатып алу;
– чартерлік рейстерді ұйымдастыру;
– туристерді жеберетін елмен келіссөздер;
– сақтандыру және визаларды тіркеу;
– турлар пакеттерін қалыптастыру;
– туристік агенттіктермен шарттар жасасу;
– жарнама жасау;
– қабылдаушы елдің өкілдерімен әр түрлі мәселелерді шешу.
Туристік агенттіктерде туризм менеджерінің жұмыстары бір бағытта.
Жұмыс негізі қоңырауларды қабылдау, клиенттерге (жеке және телефон арқылы)
кеңес беруді қамтиды. Жарнамалық бөлім жоқ компанияларда менеджердің
функциясы клиенттерге акция және арнайы ұсыныстар туралы хабарлауды
қамтиды. Сондай-ақ, менеджер клиенттің өз талаптарына сай келетін турды
ұсыну үшін нарықтағы ұсыныстарды зерделеуі және турдың түрлі нұсқалары
туралы толық ақпарат алу керек. Менеджер клиенттің өтінішін дұрыс толтырып,
клиентке сай келетін турды сатып алуды ресімдеуге, шарт жасасуға тиіс.
Өзінің жұмысында менеджер клиенттермен ғана емес, болашақ клиенттерге
сатылатын туроператорлардың басшыларымен де байланыс жасайды.
Осылайша, менеджердің жұмысының екі маңызды ерекшелігі бар:
– клиенттермен тікелей жұмыс істеу;
– менеджер өз жұмысында пайдаланатын ақпарат көздері.
Сондықтан туристік фирманың менеджеріне ақпараттық қолдау көрсету үшін
арнайы бағдарламамен қамтамасыз етуді құру маңызды және өзекті мәселе болып
табылады.
Бұл бағдарлама қолданушының автоматтандырылған жұмыс станциясына
орнатылып, қажетті параметрлер бойынша клиенттерге экскурсияны іздеу, қонақ
үйдің нақты санатын іздеу, клиентке арнайы ұсыныстар туралы қосымша ақпарат
алу, атқарылған жұмыс бойынша басшылыққа есеп береді функцияларын
орындайды.
1. Туристік агенттік менеджерінің жұмыс тәртібі
1.1 Туризм бизнесі үшін қолданылатын бағдарламаны қолдану нарығын
талдау
Қазіргі уақытта Қазақстандық туристік база агенттіктерді
автоматтандырудың келесі кезеңдеріге бөлуге болады:
1) стандартты бағдарламаларды қолдану, мысалы, Word, Excel, Power
Point, Outlook, Access дерекқорлары, аудармашы бағдарламалары,
бухгалтерлік, қаржы, құжаттарды басқару жүйелері;
2) Туризмде арнайы ақпараттық технологияларды қолдану: Мастер-
TУР, Само-тур және т.б;
3) Ғаламдық компьютерлік брондау жүйесін пайдалану: AMADEUS,
GALILEO, SABER және т.б;
4) Брондау жүйелерімен типтік ақпараты басқару технологияларын
Қолдану;
5) Электрондық коммерцияға немесе электронды бизнеске қатысу.
Туризмде қолданылатын әртүрлі ақпаратты басқару технологиялары
туризмдегі барлық бизнес-процестерді электрондық құжат айналымы,
электрондық пошта арқылы ақпарат алмасу технологиялары және Интернеттің
мүмкіндіктері үшін қағазға айналдыруға мүмкіндік береді.
Саяхатқа арналған бағдарламалық өнімдерді таңдау және оларды
қолданудың ерекшелігі бірқатар факторларға байланысты, атап айтқанда:
– туристік агенттіктің бағыты бойынша, шешілетін міндеттердің
жиынтығы, туристік агенттік қабылдаған бастапқы технология, сату
көлемінің жалпы көлемін, туристік агенттіктің қаржылық жағдайы;
– туристік менеджментті туризмді басқарудағы ақпараттық технологияла
нарығында, оның артықшылықтары мен кемшіліктері бар бағдарламалық жасақтама
туралы хабардар етуі;
– компьютерлерді пайдалану режимінен (дербес немесе желілік);
– туристік агенттіктердің жұмысын автоматтандырудың ағымдағы
бағдарламаларын үш класқа бөлуге болады;
– туристік агенттіктің ішкі қызметін қамтамасыз ететін
автоматтандырып
бағдарлама;
– автоматтандыру бағдарламалары 1-ші класс бағдарламаларының
мүмкіндіктерін қамтиды, сондай-ақ туроператорға басқа туристік
агенттіктермен топтық режимде қосылуға мүмкіндік береді;
– жаһандық телекоммуникация желілерін пайдалануға негізделген
автоматтандыру бағдарламалары.
1.1.1 Мастер-тур бағдарламалық пакеті
Мастер-Тур бағдарлама кешені туристік компания қызметінің барлық
негізгі аспектілерін қамтиды - бағалардың тізбесін құрудан бастап, туристік
өнімнің іске асырылуына дейін нақты шығындарды есеп айырыудан есеп
айырбастауға, операциялық есепке дейін басқаруға [1].
Мастер-Тур ДК кез-келген дәрежедегі туристік компания қызметкерінің
бағдарламасына айналды. Бағдарламада үнемі жұмыс істеген кезде, клиент,
әріптес және онымен өзара есеп айырысулар туралы барлық қажетті опеарциялар
жүзеге асады [2].
Мастер-Тур бағдарламасы бірнеше функционалды блоктарға бөлінеді.
Тур конструкторы - қызмет көрсету пакеттерін іске асыру үшін дайын
турларды, шығындарды, кірістерді есептеуді, комиссияларды және т.б. жасауға
арналған, және әрбір қызмет, мысалы, қонақүйде тұру құны әр түрлі болуы
мүмкін, ол қабылдаушы туроператорға тәуелді болады. Немесе тіпті осы қонақ
үйде тұру осы қызметтермен және тарнсфер көмегімен қолдану қызмет пакеті
пайдаланылады. Қызметтердің нетто-бағасын енгізу арқылы гросс пайда
немесе бағаны өзгерту арқылы менеджер түрлі кезеңдерге жиналған блоктың
(турдың) құнын есептеуге, турды оңтайлы қалыптастыруға мүмкіндік алады.
Бағдарламада тапсырыс берушіге сатылған қызметтердің бағаларын пакетте
немесе жеке түрде, әртүрлі серіктестер ұсынатын қызметтердің бағалары мен
турдың сатылымында серіктестерге берген комиссиялық сыйақылардың мөлшерін
айыруға мүмкіндік беретін икемді баға жүйесі бар екенін атап өткен жөн.
Туристік өнімдерді енгізу. Клиенттің жеке қалауы бойынша тур жасай
ұйымдастыра отырып, клиенттердің төлқұжат деректерін енгізу арқылы менеджер
тіркеуге қажетті барлық құжаттарды (келісімшарттар, ваучерлер, туристердің
тізімдері, елшіліктің сауалнамасы және т.б.) автоматты түрде базаға
еңгізеді. Барлық есептер "Report Sharp-Shooter" форматында жасалынады, ол
дегенің құжат қажет болған жағдайда тез редакциялауға мүмкіндік береді.
Серіктестермен жұмыс - серіктестердің дерекқорын жасауға мүмкіндік
береді. Әрбір серіктеске белгілі бір сипаттамалар беруге болады, комиссия
тағайындайды, келісімшарттың ұзақтығын бақылайды. Агенттік менеджерлерінің
жұмысын есепке алып, жаңа жұмысқа ауысқан жағдайда агенттік қызметкерін бір
агенттен екіншісіне ауыстыру.
Қаржылық мәртебесі - кассирге кіріс шығыс тапсырыстарды, шот-
фактураларды, әртүрлі қаржылық есептілік құжаттарын, Мастер-Орталық
Төлемдер Орталығын 1С бағдарламасына экспорттау туралы деректерді
шығаруға, серіктестермен өзара есеп айырысуды жүргізуге және турлар
клиенттеріне төлем жасауға; фирманың белгілі бір уақытында нақты қаржылық
жағдайын есептеуге мүмкіндік береді.
Администратор - бұл қауіпсіздік жұмысын ұйымдастыру. Компанияның
әрбір қызметкері үшін бағдарламалық жасақтамадағы жұмысының өкілеттігі -
қызметкер қандай режимде жұмыс істей алатындығын анықтауға, оған баруға,
оған баратын елдерге немесе жеке қызметтеріне дейін анықталады.
1.1.2 Само-Тур бағдарламалық пакеті
Само-Тур бағдарлама кешені туроператорларға қонақ үйлерді, көлік,
сақтандыру шарттарын, визалық қолдауды, қосымша қызметтерді сипаттайтын
каталогтарды жасауға мүмкіндік береді және икемді баға белгілеу
комиссиялық механизмдерді ұсынады. Бағдарлама брондау және электронды пошта
арқылы растайтын функцияларды, сондай-ақ квота қызметтерін, қонақ үй
бөлмелерін, көлік орның, экскурсияларды және белгілі бір туристердің
өтініштері бойынша жұмыс істеу мен бақылау мүмкіндігін қамтамасыз етеді.
Само-Тур бағдарламалық кешені туристік агенттікті автоматтандыру
жүйесі болып табылады. Бағдарлама жеке компьютерде, жергілікті компьютер
желісінде, сондай-ақ Интернет желілері арқылы қашықтағы желіде жұмыс
істейді. Туристік агенттіктерге арналған Само-Тур бағдарлама кешені елдер
мен туроператорларға арналған экскурсия пакеттерінің құрамын және
құндылығын анықтауға тиімді мүмкіндік береді.
ONLINE брондау модулі турлар бойынша нақты уақыт режимінде интернет
арқылы сатуға арналған. Егер туроператор Само-Тур бағдарламасын
пайдаланса, онлайн брондау модуліне қосылса, агенттіктер мен жеке
клиенттерге туроператордың қызметтері туралы барлық ақпаратты білуге
мүмкіндік береді [3].
САМО-Incoming программалық кешені қонаққа туристерге қызмет
көрсететін туристік агенттіктерді автоматтандыруға арналған бағдарлама.
Мұнда біз қабылдаушы компанияның технологиялық процесінің барлық сатыларын
ескереміз: экскурсияларды сату және статистикалық есептерді алу бағаларды
туроператорларға дайындау және т.б.
Жүйе жарнаманың тиімділігін бағалауға көмектеседі, тұрақты клиенттер
үшін жарнамалық кампания ұйымдастырады - олардың деректері мен
туроператормен қарым-қатынас тарихы әрдайым қолда. Сондықтан 5 жұлдызды
қонақ үйлерге Түркия мен Грекияға сапар шеккен клиентке жеке хат жолдап,
Критке жаңа турға сұраныс жасап оған 5% жеңілдік беріледі.
1.1.3 TURWIN MULTIPRO бағдарламалық кешені
TURWIN MULTIPRO - мықты бағдарламалық құрал және пайдаланушыға
деректермен жұмыс істеу үшін әртүрлі операцияларды орындауға мүмкіндік
береді. TURWIN MULTIPRO турфирмалары бір немесе бірнеше елдерде кешенді
топтар мен жеке турларды құрайды, турларды есептеуге арналған схемалар
жасайды және тапсырыстарды жылдам дайындайды, тур пакеттерін автоматты
түрде қалыптастырады және MS Excel форматында баға тізімдерін жасайды.
Турдың есептеу схемасын құрастырған кезде, сіз таңдаған төрт есептеу
алгоритмінің бірін пайдалана аласыз.
Бағдарламада туристік өнімнің кез келген сегментінде каталогтарды
жасауды, рейстер мен қонақ үйлерді бақылауды, сондай-ақ ақша ағынын есепке
алуды, негізгі бухгалтерлік құжаттарды басып шығаруды: шот-фактураларды,
кіріс кассалық тапсырыстарды, кассалық есептерді және т.б.
Агенттерге және авиакомпанияларға әлемдік жетекші дистрибутивтік
жүйелер ұсынатын қызметтер:
– көптеген авиакомпаниялардың рейстеріне арналған орындардың
– болуы туралы ақпаратқа қол жеткізу, көптеген авиакомпаниялардың
деректер базасына сұраныс жасау мүмкіндігі;
– орынды резервтеу, ал агент бір жолғы сұраным бойынша қажетті
– маршрут бойынша тікелей және жалғастырылған рейстерге арналған
орындық кітапшаларды сақтауы мүмкіндігі;
– ұшақтың кабинасында белгілі бір орынды (нөмірімен) резервтеу;
– авиакомпанияларды брондау жүйелеріне бірыңғай форматта
– сұраныс қалыптастыру;
– бағдар бойынша тарифтер туралы, оның ішінде жеке авиакомпания
– туралы ақпараттарды беру, брондау үшін әуе тасымалдарының құнын
автоматты түрде есептеу;
– авиакомпанияның құпия тарифтері туралы деректерді жүйеде жасау
– және сақтау, оларды тасымалдаудың арзан құнын, оның ішінде
жарияланған және жеңілдік тарифтерімен бірге автоматтандырылған режимде
пайдалану;
– агенттік келісімдер жасалатын әуе билеттерінің барлық түрлеріне
– авиабилеттерді басып шығару;
– әлемнің түрлі қалаларында қонақ бөлмелерін жылдам іздеу және
– брондау, қонақ үй желілерінің иелерінен агенттік сыйақылар алу;
– әлемдегі ең ірі туроператорлар мен круиздік компанияларды
– компьютерлерімен жабдықтау;
– нақты уақыт режимінде қызметтерді брондау және сату;
– әртүрлі елдерде автокөлікті жалға алу;
– операторлардан ілеспе туристік қызметтердің кең спектрін брондау;
– жиі ұшатын клиенттер туралы ақпаратты сақтау және сақтау;
– электрондық тәсілі; Агенттік брондау туралы мұрағаттық мәліметтерді
сақтау.
1.1.4 Басқа бағдарламалық пакеттер мен қызметтер
Автокөлік жалдау бизнесінің айналымы қарқынды дамып келе жатқандықтан
қазіргі заманғы AMADEUS типті жүйе автокөліктерді жалға беру, жалға алу
ережелері, жалға беру пункттері, автокөліктердің саны және оларды жалға алу
үшін тарифтер туралы ақпарат алуға және автокөлікке арнайы техникаға
тапсырыс беруге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта автокөлікті жалдау қызметтері туристік агенттіктер
ұсынатын әдеттегі қосымша қызмет түріне айналды. Әлемдегі барлық ірі
автокөлік жалдау компаниялары бүгінгі таңда ғаламдық компьютерлік брондау
жүйелерінде ұсынылған, бұл туристік агенттіктерге ең талапшыл клиенттердің
қажеттіліктерін қанағаттандыруға мүмкіндік береді.
Табысты жұмыс жасаудың негізі - толығымен толтырылған мәліметтермен
деректер базасы. Сонымен қатар, ыңғайлы, толыққанды функционалды қосымшалар
көмегімен тез және ең маңыздысы қателіктер жібермей, экскурсия жасап, төлем
жасау немесе статистикалық материалды әртүрлі шақырулар мен басқару
жүйелерінің есебінен алуға болады.
1.1.5 Туристік агенттіктің клиенттік базасын құруға арналған
бағдарламалық жасақтама модулін құру
Дипломдық жұмыстың мақсаты турагенттің жұмыс процесінің негізгі
кезеңдерінде қажетті ақпаратпен қамтамасыз ететін бағдарламалық модулін
құру болып табылады. Бұл бағдарламалық модульдің негізі реляциялық дерек
қоры болуы керек, ол келесі ақпараттардае тұрады:
– тұтынушылар туралы ақпарат;
– туроператормен тікелей жұмыс істейтін туроператорлар туралы
ақпарат;
– турлар туралы ақпарат;
– қонақ үйлер туралы ақпарат;
– тапсырыстар туралы ақпарат;
– жеңілдіктер туралы ақпарат.
Дерекқормен өзара әрекеттесу үшін келесі функцияларды жүзеге асыратын
арнайы бағдарлама жасалуы керек:
– деректерді енгізу, түзету және сақтау;
– әртүрлі параметрлер туралы ақпаратты ыңғайлы іздеу.
Туристік фирманың менеджеріне айқын артықшылықтармен қатар бұл
бағдарлама модулі туристік агенттікке де пайдалы. Біздің тұтынушылар,
серіктестер, қонақ үйлер туралы толық ақпарат оның жеке қызметкері немесе
адамдар тобы туристік агенттіктің бар байлығы болып табылады [4].
2 Клиенттік базаны құру үшін бағдарламалық модульді құрастыру құралын
таңдау
2.1 ДҚБЖ жобалау және әзірлеу құралдарын таңдау
Деректер базасын басқару жүйесін таңдау (ДҚБЖ) күрделі мульти-
параметрлік тапсырма болып табылады және дерекқор қосымшаларын әзірлеуде
маңызды кезеңдердің бірі болып саналады. Таңдалған программалық өнім
компанияның ағымдағы және болашақтағы қажеттіліктерін қанағаттандыруы тиіс,
сонымен бірге қажетті жабдықты сатып алу, жүйенің өзі негізінде қажетті
бағдарламалық жасақтама әзірлеу, сондай-ақ персоналды оқыту шығындарын
ескеру қажет. Бұған қоса, жаңа ДҚБЖ кәсіпорынға пайда әкеле алатынына көз
жеткізуіңіз керек.
Әрине, ДҚБЖ-ны таңдау кезінде, қарапайым қолданыстағы жүйелерден
құрылатын ақпараттық жүйенің негізгі талаптарына қаншалықты сәйкес
келетінін бағалауымыз керек. Ең күрделі және қымбат нұсқасы - бірнеше ДҚБЖ
негізінде қолданушыларға неғұрлым қолайлы нұсқасын таңдау негізінде
тестілік жобаны құру. Бірақ бұл жағдайда да белгілі бір іріктеу
критерийлерін белгілейтін мүмкін жүйелердің ауқымын шектеу керек.
Жалпы алғанда, ақпараттық жүйені талдауға қолданылатын ДҚБЖ талаптары
тізбесіне қойылған мақсаттарға байланысты өзгеруі мүмкін. Дегенмен, біз
бірнеше критерийлер топтарын ажыратуға болады:
– деректерді модельдеу;
– сәулет және функционалдық ерекшеліктері;
– жүйенің жұмысын бақылау;
– қосымшаларды әзірлеу ерекшеліктері;
– өнімділік;
– сенімділік;
– жұмыс ортасына қойылатын талаптар;
– аралас критерийлер;
– деректерді модельдеу:
– пайдаланылатын деректер моделі;
– триггерлер және сақталатын процедуралар;
– іздестіру құралдары;
– берілетін деректердің түрлері;
– сұраныс тілін енгізу.
Көптеген деректер модельдері бар, олар кеңінен таралған иерархиялық,
желілік, реляциялық, объект-реляциялық нысан. Модельді пайдалану ақпараттық
жүйені жобалаудың бастапқы кезеңінде шешілуі тиіс.
Триггер - кестеде жолды кірістіру, өзгерту немесе жою кезіндегі
қолданылатын дерекқор бағдарламасы. Триггерлер кез-келген өзгерістердің
қабылдануына, дұрыстығына тексерілуін қамтамасыз етеді. Сақталған процедура
- серверде сақталған және клиентпен шақырылатын бағдарлама. Сақталатын
процедуралар тікелей дерекқор серверінде орындалғандықтан, дерекқор
клиентімен бірдей әрекеттерді жоғары өнімділік қамтамасыз етіледі. Әртүрлі
бағдарламалық өнімдерде триггерлер мен сақталған процедураларды орындау
үшін түрлі құралдар қолданылады.
Кейбір заманауи жүйелерде контекстік іздеудің қосымша құралдары бар.
Екі нақты тәуелсіз критерий бар: жүйеде енгізілген базалық және
негізгі деректер түрлері. Кейбір стандарттардағы қазіргі заманғы
жүйелердегі деректер түрлерінің негізгі жиынтықтарының ауытқулары, әдетте,
бір немесе бірнеше өндірушінің жүйелерінде деректер түрлерін кеңейту
механизмдерінен айтарлықтай ерекшеленеді.
Барлық заманауи жүйелер SQL-92 стандартына үйлесімді, бірақ олардың
көпшілігі осы стандарттың кейбір кеңейтімдерін қолданады.
Архитектура және функционалдық ерекшеліктері:
– ұтқырлық;
– ауқымдылық;
– тарату;
– желінің мүмкіндіктері.
Ұтқырлық - бұл жүйенің жұмыс істеп тұрған ортасы. Бұл жағдайда
қоршаған орта аппараттық және бағдарламалық қамтамасыз ету (операциялық
жүйе) болып табылады.
ДҚБЖ таңдаған кезде, осы жүйенің ақпараттық жүйенің өсуіне сәйкес
келуі мүмкін бе, және оның өсуі пайдаланушылардың санын, сақталған
деректердің көлемін және өңделген ақпарат көлемін арттыру арқылы көрінуін
ескере кеті қажет.
Деректер базасына негізделген ақпараттық жүйелерді пайдаланудың басты
себебі - ұйымның барлық ақпарат көздерін біріктіру болып табылады. Ең көп
таралған сенімді тәсіл - бір сервердегі деректерді сақтау және өңдеуді
орталықтандыру.
Көптеген жүйелер желілік хаттамалар мен қызметтердің кең ауқымын
пайдалану және басқару үшін мүмкіндік береді.
Жүйенің жұмысын бақылау:
– компьютерлік жадының пайдалануың бақылау;
– автоматты баптаулар.
Жүйе RAM және дискілік кеңістікті пайдалану мүмкіндігіне ие. Екінші
жағдайда, мысалы, дерекқорларды қысу кезінде немесе артық файлдарды жою
кезінде көрінуі мүмкін.
Қазіргі заманғы барлық дерлік жүйелер өздігінен конфигурациялау
мүмкіндіктерін қамтиды, олар көбінесе өзіндік диагностикалық қызметтердің
нәтижелеріне сүйенеді. Бұл мүмкіндік жүйесі конфигурациясындағы әлсіз
жақтарды анықтауға және оны ең жоғары өнімділікке автоматты түрде баптауға
мүмкіндік береді.
Бағдарламаны әзірлеу ерекшеліктері:
– қосымшаларды әзірлеу құралдары;
– жобалық құралдар;
– көп тілді қолдау;
– веб-қосымшаларды әзірлеу мүмкіндіктерін пайдалану;
– қолдау көрсетілетін бағдарламалау тілдері.
Деректер базасының барлық сатушылары өз жүйелері үшін бағдарламаларды
әзірлеу құралдарын шығарады. Әдетте, бұл құралдар сервердің барлық
мүмкіндіктерін барынша тиімді орындауға мүмкіндік береді, сондықтан ДББЖ-ны
талдау кезінде, қосымшаларды әзірлеу құралдарының мүмкіндіктерін ескеру
керек.
Кейбір жүйелерде дерекқорлар мен қолданбалы бағдарламалар сияқты
автоматтандырылған жобалау құралдары бар. Әртүрлі өндірушілердің жобалау
құралдары айтарлықтай өзгеше болуы мүмкін. Көптеген мемлекеттік тілдерді
қолданылыуы жүйенің негізінде іске қосылған қосымшалардың іске асырылуын
кеңейтеді.
Әртүрлі қосымша бағдарламаларды әзірлеу кезінде интернет ортасының
мүмкіндіктерін пайдалану қажет болады. Кейбір өндірушілердің құралдарында
Web қосымшаларды құру үшін көптеген құралдар бар.
Бағдарламалау тілдерінің кең ауқымды қолданылуы программистер үшін
жүйенің қолжетімділігін арттырады және жасалатын қосымшалардың жылдамдығына
және функционалдығына елеулі әсер етуі мүмкін.
Өнімділік:
– TPC рейтингі (Cent per Transaction);
– параллель сәулет мүмкіндіктері;
– сұранысты оңтайландыру мүмкіндігі.
Әртүрлі құралдардың өнімділігін тестілеу үшін және көптеген сынақтар
жүргізіледі. Ең танымал және объективті жүйелердің бірі болып табылатын TPC-
талдау. TPC талдауында ДББЖ құрамы мен ДҚБЖ жұмыс жасайтын әдістемесі
қарастырылады.
Деректерді параллель өңдеуді қамтамасыз ету үшін кем дегенде екі тәсіл
қолданылады: бірнеше микропроцессорларға сұрау тізбегін өңдеуге параллельді
немесе параллель сервер деп аталатын бірдей дерекқорда жұмыс істейтін
бірнеше клиенттік компьютерді пайдалану.
Процедуралық емес сұраныс тілдерін қолданған кезде олардың орындалуы
оңтайлы болмауы мүмкін. Сондықтан сұранысты оңтайландыру процесін жасау
қажет, яғни, сұраныстың синтаксистік және семантикалық түрлендірулерімен
бастапқы көрінісі сұранысты орындаудың рәсімдік жоспарын әзірлегенде,
деректер базасында қолданыстағы бақылау құрылымдары барынша
оңтайландырылған кезде бұл әдісті қолданылады.
Сенімділік:
– ақпараттың қауіпсіздігі;
– жүйенің тоқтаусыз жұмыс істеуі;
– қалпына келтіру;
– резервтік көшіру;
– өзгерістерді қайтару;
– көп деңгейлі қорғау жүйесі.
Бағдарламалық жасақтама немесе аппараттық құралдың ақаулары болса,
бүкіл жүйенің жұмыс өнімділігі бұзылуы мүмкін. Қайта қалпына келдіру
жүйедегі ақаулықты қалпына келтіру механизмі қалай тиімді жоспарланғанына
байланысты.
Аппараттық ақаудың салдарынан ақпараттық тасымалдаушы ішінара
зақымдалған немесе ақпарат жоғалуы мүмкін, ал деректерді қалпына келтіру
деректер базасының немесе оның көшірмесі болмаған жағдайда жүзеге аспайды.
Көшірме логикалық жүйенің сәтсіздігі туындаған жағдайларда, мысалы,
кестелер, деректер жойылған жағдайда көмектеседі. Деректерді резервтік
көшіру тетіктері көп (барлық дерекқордың бір немесе одан көп көшірмесін
сақтау, оның бөлігінің көшірмесін сақтау, логикалық құрылымды көшіру және
т.б.). Жүйе жиі бірнеше осындай механизмдерді пайдалануға мүмкіндік береді.
Тарнзакция жасаған кезде қарапайым ереже қолданылады - транзакция
толығымен орындалады немесеорындалмайды. Бұл сәтсіздіктер орын алған
жағдайда, аяқталмаған транзакциялардың барлық нәтижелері жойылуы керек.
Қайта қайтару механизмі әртүрлі жылдамдық пен тиімділікке ие болуы мүмкін.
Ұйымның ақпараттық жүйесі әрдайым құпия ақпаратты қамтиды, сондықтан
пайдаланушы авторизация қызметі рұқсатсыз кірудің алдын алу үшін
пайдаланылады. Қорғау деңгейі әр түрлу болуы мүмкін. Тікелей пайдаланушыны
идентификациялаудан басқа, байланыс желілерінен беру үшін деректерді
шифрлау механизмі жүйеге кірген кезде де пайдаланылуы мүмкін.
Жұмыс ортаға қойылатын талаптар:
– қолдау көрсетілетін аппараттық платформалар;
– жабдықтарға қойылатын ең төменгі талаптар;
– адрестік жадының максималды мөлшері;
– ДББЖ жұмыс істей алатын операциялық жүйелер.
Барлық дерлік заманауи жүйелер өздерінің файлдық жүйелерін
пайдаланғандықтан, маңызды фактор - олар қолдануға болатын физикалық
жадының максималды мөлшері.
Аралас өлшемдер:
– құжаттаманың сапасы мен толықтығы;
– оқшаулау (тілдерді қолдану мүмкіндігі);
– қалыптастыру моделі құны;
– өндірушінің тұрақтылығы;
– ДҚБЖ таралуы.
Әдетте, ДББЖ өндірушілері бағаның қалыптастырудың белгілі бір
үлгілерін пайдаланады. Мысалы, сол өнімнің бағасы қанша пайдаланушының
онымен жұмыс істейтініне байланысты айтарлықтай өзгеруі мүмкін. Таңдалған
параметрлердің әрбірі ДҚБЖ жағдайында қаншалықты жақсы немесе нашар
екендігін салыстыру, көп уақытты қажет ететін тапсырма. Дегенмен, жоғарыда
аталған критерийлерге негізделген нақты және жан-жақты салыстырмалы талдау
белгілі бір жобаның тиісті жүйесін таңдап алуға көмектеседі. Критерийлер
тізімі тапсырманың масштабын жүзеге асыруға және оның тиісті формуласын
орындауға көмектеседі.
Қолданыстағы тәжірибеге сәйкес, бір адам, әдетте компанияның басшысы,
белгілі бір ДҚБЖ қолдану туралы шешім қабылдайды және техникалық
аспектілерге сенім арту мүмкіндігі жоқ екенін атап өткен жөн. Мұнда
техникалық тұрғыдан ДББЖ өндірушісін жарнамалау, басқа кәсіпорындардағы
нақты жүйелерді пайдалану сияқты факторлар рөл атқаруы мүмкін. Сонымен
бірге, соңғы фактор кәсіпорынның қаржылық жағдайына және саясатына
байланысты екі қарама-қарсы мақсатта қолданылуы мүмкін. Бір жағынан, ол
қымбатырақ, соғұрлым жақсы принципі болуы мүмкін. Екінші жағынан,
лицензияны қорғаудың бұзылуына дейін өнімнің еркін қолданыста болуы.
Реляциялық деректер базасын құру үшін пайдаланылатын бірнеше танымал
ДББЖ қарастырамыз.
2.1.1 Oracle ДББЖ
Қазіргі Oracle ДББЖ - кез-келген күрделі бағдарламаларды жасауға
мүмкіндік беретін қуатты бағдарламалық пакет. Бұл кешеннің негізі -
мәліметтерді сақтайтын дерекқор болып табылады, оның көлемі ұсынылған
масштабтау құралдарының көмегімен шексіз болып табылады. Ақпаратпен
жұмыс істеудің ең жоғары тиімділігі, қолданушылардың кез-келген саны
(қажетті аппараттық ресурстары бар) бір мезгілде жүйенің өнімділігін
олардың санының кенет артуымен азайту үрдісін көрсетпестен бірдей болуы
мүмкін. [5].
Oracle дерекқорының негізгі қасиеттерінің атап өтсе:
– үлкен деректер қорын бөлімдерге бөлу (үлкен дерекқор
бөлімі), бұл
үлкен гигабайттық дерекқорларды тиімді басқаруға мүмкіндік береді;
– ақпарат қорғаудың әмбебап құралдарының болуы;
– өңдеу сұрауларының жылдамдығын арттырудың тиімді әдістері;
– битпен индекстеу;
– бос кестелер (басқа ДББЖ-да барлық кестелерді жасау кезінде
бірден
толтырылады);
– сұраныстардағы операцияларды параллелизациялау;
– даму, мониторинг және басқару құралдарының кең ауқымының
болуы;
– сенімділік;
– интернет технологиясына бағдарлау.
Интернет технологиясына бейімдеу - Oracle компаниясының озық
өнімдерінің басты мақсаты. Дерекқорды жобалау құралы Oracle-де, мысалы,
деректер қорын құрудағы қателерді болдырмауға және олардың қызмет көрсетуін
жеңілдетуге мүмкіндік беретін басқа кесте дерекқорының нысандарының
параметрлері мен әдістерін иеленуге мүмкіндік беретін кесте құрылымдарында
іске асырылады.
Сондай-ақ, Oracle компаниясында қолжетімділікті оңтайландыру жүйесі
(көпжақты параллельділік) Oracle архитектурасының маңызды сипаттамаларының
бірі болып табылады (мұндай функция тек қана ДББЖ InterBase-де) бар. Бұл
функция бір пайдаланушы басқа деректер қорының құрамындағы өзгерістерді
аяқтаған кезде (яғни, Oracle бағдарламасында) басқа да операциялар жүру
процессінде күте тұруы керек жағдайды жояды. Осы ДҚБЖ-ның кемшіліктері
бағдарламаның құрылуымен, сондай-ақ іске асырудың дамытудың бағасы жоғары
болып табылуында.
2.1.2 Microsoft SQL Сервері
Microsoft SQL Server - бұл Майкрософт корпорациясы әзірлеген
реляциялық дерекқорды басқару жүйесі. Пайдаланылатын негізгі сұраныс тілі
-Transact-SQL [6].
ДҚБЖ ең маңызды сипаттамалары:
– деректерді қорғаудың жоғары дәрежесі;
– деректермен жұмыс істеудің қуатты құралдары;
– қарапайымдылығы;
– жоғары өнімділік;
– үлкен деректер жиынтығын сақтау;
– дерекқор сервері механизмінің жылдамдығы мен функционалдығы;
– құпиялылық режимін сақтауды талап ететін немесе оларды жоғалтуға
жол бермеген жағдайда сақтау;
– интернетке қосылу мүмкіндігі;
– қашықтан қол жеткізу құралдарының болуы.
ДҚБЖ құралдарының жиынтығы арнайы шеберлер мен автоматты конфигурация
параметрлері құралдарының жиынтығын қамтиды. Сондай-ақ, бұл дерекқор ДҚ
деректерін мәліметтерімен синхрондауға мүмкіндік беретін керемет репликалау
құралдарымен жабдықталған. Негізінде бұл ДҚБЖ шағын және орта ұйымдар үшін
өте ыңғайлы заманауи толыққанды ДҚБЖ болып табылады.
SQL Server екі маңызды көрсеткіш бойынша басқа ДҚБЖ-дан төмен екенін
атап өткен жөн: бағдарламаланатын және жұмыс құралдары. Java және HTML
тілдеріне негізделген клиенттік дерекқорды құру кезінде SQL Server
бағдарламалық жасақтамасының жетіспеуі жиі кездеседі және осы ДҚБЖ
пайдалану қиын болады. SQL серверін пайдалану дерекқордың мазмұнына кіру
үшін тек ODBC стандарты пайдаланылған жағдайда ғана қол жетімді, әйтпесе
басқа ДББЖ-ны пайдаланған жөн.
2.1.3 Microsoft Access
Access - бұл MS Office пакетіне қосылған реляциялық дерекқорларды
басқару жүйесі (DBMS).
Кез-келген бағдарламаны таңдау барысында оның мүмкіндіктерін, қолданба
ортасын, пайдаланушыларға ыңғайлығын және т.б. жұмыстарын қарастырылады.
MS Access бағдарламалық өнімі дерекқорларды басқару жүйесі болып
табылады. Жұмыс үстелі ДББЖ тұжырымдамасы деректер базасымен барлық
операцияларды пайдаланушының жергілікті компьютерінде орындалатындығын
көрсетеді. Мұнда ақпарат сақтаудың жеке орны, сондай-ақ басқару құралдары
және сұраныстары ұйымдастырылады.
Үстелдік жүйенің айырмашылығы - таратылған дерекқор, яғни деректер
базасының қозғалтқышы арнайы серверде жұмыс істейді; Сол жерде деректер
әдетте сақталады. Локалды немесе интернет арқылы пайдаланушы өз
компьютерінде орнатылған бағдарламалық қамтамасыз ету арқылы сауалдар
жібереді және жауап алады. Мұндай жүйелер көптеген клиенттермен жұмыс
істеуге арналған және көбінесе олардың ішінде серверлер компьютерлерге
қарағанда күрделі және қуатты компьютерлермен жұмыс істейді. Бұл технология
клиент-сервер деп аталады.
Жалпы алғанда, MS Access дерекқоры көптеген қосымша есептерді,
сұрауларды, пішіндерді, макростарды және модульдерді қамтуы, көп
компонентті нысан болып табылады. Барлық осы нысандар, әдетте, *.mdb немесе
*.mde кеңейтімі бар бір файлда сақталады. Іс жүзінде, бұл деректердің
резервтік көшірмесін жасау жұмысын жеңілдетеді.
MS Access объектілерді нақты жобалаудың өте қуатты, ыңғайлы және
икемді құралдарына ие, бұл пайдаланушыға кесте, пішіндер, сұраулар мен
есептер шығарудың толыққанды АЖ құруға мүмкіндік береді.
MS Access бағдарламасының тағы бір қосымша артықшылығы - бұл
бағдарламаның Microsoft Excel, Microsoft Word және Microsoft Office
жиынтығының басқа бағдарламаларымен біріктіруі. Бұл пакетте әр түрлі
қамтылған деректер оңай көшіріледі және бір бағдарламадан екіншісіне
экспортталады.
Түрлі ДҚБЖ шолу нәтижесінде, Microsoft Access дерекқоры ақпараттық
жүйенің негізі ретінде таңдап алынды, себебі оның әзірленген ақпараттық
жүйенің негізі болатын реляциялық деректер базасын құру үшін барлық қажетті
функциялары бар.
Дерекқормен өзара әрекеттесуді ұйымдастыру үшін енгізу (түзету, қарау,
іздеу, сүзу, есептерді жасау үшін іріктеу және т.б.) бағдарламаша
қосымшасын дайындау қажет [7].
2.2 Бағдарламалық қосымшаларды әзірлеу құралын таңдау
Дипломдық жоба шеңберінде реляциялық деректер базасымен өзара
әрекеттесетін бағдарламалық модульді әзірлеу қажет. Бағдарламаны жасау үшін
пайдалануға болатын бірнеше бағдарламалық құралдарды қарастырамыз.
C ++ - жалпыға ортақ бағдарламалау тілі. Әртүрлі бағдарламалау
парадигмаларына нұсқаулары бар: рәсімдік, жалпыланған, функционалды;
Бағдарламаның негізі қолдану аймағы бағытты объектілі-қолданыс жүйесі.
С++-ға қарағанда C # жаңа сипатты қосымшалары мен мүмкіндіктері көп:
– объектілі-бағдарлы бағдарламаның класстар арқылы программалауды
қаматамасыз етуі, C ++ ООП- ның негізгі төрт бағдарының қамтиды -
абстракция, инкапсуляция, мұрагерлік және полиморфизм;
– функциялар мен класстардың үлгілері арқылы жалпы бағдарламалау
қолдау;
– C ++ стандартты кітапханасы стандартты C кітапханасынан (кейбір
модификациялары) және жалпыланған контейнерлер мен алгоритмдер жиынтығын
қамтитын стандартты кітапханадан (STL) тұрады;
– деректердің қосымша түрлері;
– ерекшеліктерді өңдеу;
– виртуалды функциялар;
– атаулар кеңістігі;
– кірістірілген функциялар;
– операторларды шамадан тыс жүктеу;
– функцияның атауын шамадан тыс жүктеу;
– еркін таратылатын жады үшін сілтемелер мен бақылау операторлары.
C # - объектілі-бағытталған бағдарламалау тілі. С# 1998-2001 жылдары
Microsoft корпорациясының Андерс Хейлинсберг басқарған инженерлер тобы
Microsoft корпорациясының Microsoft .NET платформасына арналған
қосымшаларды әзірлеу тілі ретінде құрастырылған. C # тілінің синтаксисі С-
ұқсаса болып келеді, және Java-ға да жақын [8].
C# - барлық функционалды объектілі-бағытталған тіл болып табылады.
Бағдарлама барлық объектілі-бағытталған тілдің барлық үш тіректерін
тұрады: инкапсуляция, мұрагерлік және полиморфизм. Қоқыс жинау типтік
сақтау, өңдеу, қауіпсіздіктің түрілері компоненттік қолдау ерекшеліктері
бар.
C# тілі негізінен нөлден басталынып, құрылып дамыды. Ол C ++, Java,
Visual Basic, сондай-ақ Pascal, Delphy және басқа сияқты тілдердің пайдалы
қызмет құралдарын өзіне жабдықтап алды.
Java сияқты, C# интернет үшін арналған және оның синтаксистік
мүмкіндіктерінің шамамен 75% Java бағдарламалау тіліне ұқсас келеді, ол
сондай-ақ таза Java нұсқасы [10] деп аталады. 10% C программалау тіліне
ұқсас және 5% Visual Basic бағдарламалау тіліне. C # -дің соңғы
тұжырымдамалық идеяларының мөлшері шамамен 10% -ды құрайды.
Visual Studio интеграцияланған даму ортасының негізгі артықшылықтары:
1) Visual Studio бағдарламасы (COM) құрамдас нысан үлгісіннен тұрады,
бағдарламалау тілдерінің бірінде жасалған Visual Studio компонент
бағдарламасында қамтылған барлық құралдардан қол жетімді болады;
2) Windows DNA бағдарламаларын жасау, соның ішінде бірнеше
қолданушы қосымшаларын жасау, пайдаланушы интерфейсін жасау, орташа
деңгейлі компоненттер, дерекқорды жобалау және бағдарламалау, өнімділікті
талдау және бірлескен жұмыстарға қолдау көрсету;
3) деректер қорын құру және құралдармен жобалау (Universal Data
Access) технологиясына негізделіп құрылады.
С# құрылымдық, императивті, объектілі-бағытталған бағдарламалау тілі .
Borland Delphi немесе Object Pascal ескі нұсқаларында айтылғандай,
Microsoft Windows үшін бағдарламаларды әзірлеу құралы болып табылады.
Delphi графикалық интерфейстері жоқ 32-биттік консольдық бағдарламаларды
құру үшін қолданылатын қарапайым және сықты құрал болып саналады.
C# түрлі компаниялардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін әр түрлі
конфигурацияланған түрлерімен жобаланады. C# бізге Windows бағдарламаларын
жылдамырақ және оңай жазу мүмкіндігін береді.
C#-дің басқа бағдарламалық өнімдермен салыстырғанда артықшылығы:
– қосымшаларды әзірлеу жылдамдығы;
– әзірленген қосымшаның жоғары өнімділігі;
– компьютерлік ресурстарға жасалған өтінімнің талаптары;
– C# ортасында жаңа компоненттер мен құралдарды еңгізу;
– C#-дің жеке құралдарымен жаңа компоненттер мен құралдарды
әзірлеу мүмкіндігі;
– объектілер иерархиясын зерттеу;
– C# интеграцияланған бағдарламаларды оңтайландырып жақсарту;
– жоғары жылдамдықты компилятор, бағдарламаларды машиналық
кодқа тез және оңай аударуға мүмкіндік береді;
– көрнекі қолданба бағдарламаның интерфейсін жылдам және дәл
құруға мүмкіндік береді;
– деректер қорын құрудың қарапайым және функционалды жолдары
деректер (МБ);
– бағдарламашы дербес C# объектілерін құрастыра алады - бұл бірегей
қолданбаларды жасау үшін өте пайдалы.
C# қосымшалары келесі тетіктерді пайдалана отырып, дерекқорға қол
жеткізе алады:
– BDE (Borland деректер базасы процессоры);
– ADO (ActiveX деректер нысандары - ActiveX нысандары ретінде;
– салынған деректер объектілері) OLE DB (деректер қорының объектілерін
байланыстыру және енгізу) арқылы ақпаратқа қол жеткізу;
– dbExpress - драйверлер жиынтығын пайдалана отырып деректер;
– базасында ақпаратқа тез қол жеткізуге мүмкіндік береді;
– InterBase - InterBase дерекқорына тікелей кіруді жүзеге асырады.
ADO арқылы деректерге қолжетімді толыққанды дерекқор қосымшаларын
жасауға мүмкіндік беретін ADO технологиясына ерекше назар аудару қажет.
ADO Microsoft корпорациясының деректеріне әмбебап қол жеткізу
архитектурасының бөлігі болып табылады. ADO MDAC (Microsoft Data Access
Components) деп аталатын ауқымды технологияның бөлігі болып табылады. MDAC
термині Microsoft корпорациясы әзірлеген барлық дерекқор технологиялары
үшін жалпы термин. Бұл жиын ADO, OLE DB, ODBC және т.б. қамтиды ADO
технологиясы COM мүмкіндіктерін, яғни OLE DB интерфейстеріне негізделген.
OLE DB - бұл әртүрлі деректер көздеріне қол жеткізуді қамтамасыз ететін
жүйе деңгейіндегі интерфейс. ADO - OLE DB интерфейстеріне қатынасу үшін
жоғары деңгейлі бағдарламалау интерфейс болып табылады. ADO деректерді оқу,
қосу, жою және өзгерту үшін деректер көзіне қосылу үшін пайдаланылатын
нысандардың жиынтығын қамтиды. ADO терминологиясына сәйкес, кез-келген
деректер көзі (дерекқор, электронды кесте, файл) деректер провайдерімен
өзара әрекеттесетін жағдайда болғандықтан деректер қоры деп аталады [9].
3 Бағдарламалық модульді әзірлеу және енгізу
3.1 Бағдарламаны талдау
Туристік агенттіктің клиенттік базасын қолдануға арналған
бағдарламалық модуль клиенттермен жұмыс істеу туралы ақпаратты құруға және
сақтауға, түрлі параметрлер бойынша ақпарат іздеуге және есептер жасауға
мүмкіндік береді.
Туристік агенттіктің клиенттік базасын автоматтандыру мәселесінің
шешімдерінің бірі турагенттің клиенттік базасын сақтауға арналған
бағдарламалық жасақтама модулін құру болып табылады.
Мұндай бағдарламалық модульді әзірлеу, менеджер жұмысы үшін қажетті
барлық деректермен қамтамасыз ету мақсатында бірыңғай жүйе шеңберінде
туристік компания менеджерінің жұмысы туралы барлық ақпараттың жүйелі
жинақталуы қажеттілігінен туындайды.
Бағдарлама пайдаланушыға келесі параметрлерді ұсынады:
– тұтынушылар туралы ақпаратты енгізу және қарау;
– туроператормен тікелей жұмыс істейтін туроператорлар туралы
ақпаратты енгізу және қарау;
– қонақ үйлер туралы ақпаратты енгізу және редакциялау;
– бар экскурсиялар, олардың құны, тағам түрлері туралы ақпаратты
енгізу және редакциялау;
– тапсырыс берушінің тапсырыстары туралы ақпаратты енгізу және
қарау;
– тапсырыс берушіге жеке жеңілдік енгізу және қарау;
– түрлі параметрлер бойынша ақпарат іздеу;
– әртүрлі есептерді қалыптастыру.
Бағдарлама С# тілінде жазылған, дерекқор SQL арқылы жасалады. Олардың
жұмыс істеуі үшін кемінде 2 Гб бос орын және кемінде 2 Гб жедел жады (қажет
болса 32,000 Кбайт немесе одан артық) қажет.
Бағдарламаның пилоттық жұмысының нәтижелеріне сүйене отырып, Туристік
фирма бағдарламалық модулінде пайдаланушыға төмендегідей типтік
операциялық процедураны орнату орынды деп санауға болады.
1 кезең. Туроператорлар туралы ақпарат және олар ұсынатын турлар
туралы ақпаратты енгізу немесе өзгерту.
2 кезең. Қонақ үйлер туралы ақпаратты енгізу немесе жаңарту.
3 кезең. Тұтынушы ақпаратын енгізу немесе жаңарту.
4 кезең. Тапсырыс ақпаратын енгізу немесе жаңарту.
5 кезең. Қажетті ақпаратты іздеу және көру.
6 кезең. Есептерді қалыптастыру.
3.1.2 Бағдарламаның құрылымы және оның компоненттері
Дипломдық жобаның негізгі міндеті туристік агенттіктің клиенттік
базасын құру үшін бағдарламалық модульді жасау болып табылады. Модуль екі
негізгі бөліктен тұрады: Sql әзірлеу құралдарына негізделген дерекқор және
C# бағдарламалау ортасында іске асырылатын дерекқормен жұмыс істеу үшін
қосымшалар.
Дерекқорда келесі кестелер бар:
– Клиенттер;
– Туроператорлар;
– Қонақ үйлер;
– Турлар;
– Тапсырыстар.
Клиенттер кестесінде хатшылар туралы ақпарат және олардың жұмысы
туралы ақпарат көрсетілген. Оның құрылымы 1-кестеде келтірілген.
1-кесте. Клиенттер кестесінің құрылымы (KLIENTI)
Өріс атауы Деректер түрі Өріс өлшемі Қолдану
1 2 3 4
Kod_klient Counter 10 Тұтынушы коды
FIO Мәтін 50 Тегі А.Ә.
Adress Мәтін 50 Адрес
telef Мәтін 50 Телефон
email Мәтін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz