Экономикалық тиімділікті есептеу әдістемесін таңдау және негіздеу
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1 Талдау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
Пәндік облысты сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
Техникалық тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2 Жобалау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.1 Жобаның функционалды тағайындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.2 Деректер базасын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.3 Бағдарламаның құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
2.4 Қолданылатын техникалық құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
3 Эксперименталды бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
3.1 Бағдарламаның тағайындалуы мен орындалу шарттары ... ... ... ... ... ..53
3.2 Бағдарламаның орындалуы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
4 Жобаны экономикалық негіздеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..59
4.1 Экономикалық тиімділікті есептеу әдістемесін таңдау және негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59
4.2 Жобаның экономикалық тиімділігінің көрсеткіштерін есептеу ... ... ...61
5 Еңбек қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...74
5.1 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...74
5.2 Қызметкерлердің қызметін және еңбек қорғауды қамтамасыз ету ... 76
6 Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...89
6.1 Табиғатты қорғау мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..89
6.2 ҚР экологияны қорғау заңнамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..90
6.3 Қоршаған ортаны қорғау қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .93
6.4 Қоршаған ортаға әсер ететін ықпалдарды төмендету бойынша
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .95
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...96
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 97
А қосымшасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 99
Кіріспе
Сауда қызметін автоматтандыру жүйелері соңғы жылдары адамдардың берілген қызмет саласында өз орынын ақырындап, бірақ дәл алуда. Бар және жіберілген тауарларды, есеп берулерді есепке алуды және құруды автоматтандыру жұмыс тиімділігін және сапасын бірнеше есе арттырады және жұмыскерлердің еңбегін айтарлықтай жеңілдетеді.
Ғаламтор желісінің таралуымен байланысты әртүрлі тауарлармен сауда жасайтын электронды дүкендер пайда болды. Қарапайым дүкендермен салыстырғанда олардың сауданың берілген саласындағы кірістердің өсуіне септігін тигізетін артықшылықтары көп.
Интернет-дүкендер - бизнесті сәтті жүргізуге арналған аз шығынды және жоғары тиімді құрал. Қарапайым дүкендерге қарағанда, ғаламтор-дүкендер тәулігіне 24 сағат, аптасына 7 күн ашық, кез келген қолданушыға әлемнің кез келген нүктесінде қол жетімді және ғимараттарды жалға алуға қажетті қаржы шығындарын қажет етпейді, қызметтерге кететін шығындарды әжептеуір азайтады.
Интернет-дүкендерде арзан баға мен және жоғары тиімділік үйлеседі: Интернет-дүкенді құру компанияларға тауарлар мен қызметтер нарығындағы өзінің ұстанымдарын нығайтуға және жаулап алуға, сауда белгісінің әйгілілігін арттыруға және клиенттік қорын көбейтуге көмектеседі. Басқа сөздермен айтқанда, Интернет-дүкендерді құру оның иелеріне жақсы пайда алып келеді.
Қазіргі таңда Қазақстанда сауда фирмаларының арасында Интернет-дүкендер көпшілікке танымал болуда. Статистика соңғы бірнеше жылдары Қазақстандағы электронды коммерция жаңа сапалы деңгейге көшкендігін дәлелдейді. Ғаламтор қолданушыларының саны өсті, жаңа Интернет-дүкендер ашылды, ал дәстүрлі дүкендердің көбісі өз бизнестерін желіде қайталауға асықты. Дегенмен оның қалай болу керектігін, оның тиімділігін қалай қамтамасыз ету керектігін және оны құру мен қызмет көрсету кезінде кеткен шығындарды қалай есепке алу қажет екендігін көбісі дұрыс білмейді.
Жақсы Интернет-дүкен - бұл жақсы құрылымды және қызықты сипатталынған сұрыптамасы бар дүкен ғана емес, оның клиенттеріне қызмет көрсетудің жоғары сапасы ғана емес, сонымен қатар, бұл сыртқы жағынан тартымды безендірілуі бар дүкен. Ыңғайлы навигациясы мен іздестіру жүйесінен бастап, тапсырыстардың интуитивті-түсінікті жүйесіне дейінгі клиентте сауда жасауға көмектесетін ерекшеліктер мен майда-шүйделердің жиынтығы, бұл клиенттің осы ғаламтор-дүкенге қайта-қайтадан міндетті түрде келетіндігіне кепіл болады.
Электронды дүкендер қарапайым дүкенді ұстауға кететін шығындарды үнемдеп, өндірушінің ұсталым шығындарын айтарлықтай азайтады, өткізу нарығын кеңейтеді, сонымен қатар сатып алушының мүмкіндіктерін де - кез келген тауарды кез келген елде, кез келген қалада, кез келген жылы, кез келген уақыт мезгілінде, кез келген уақытта сатып алу мүмкіндігін кеңейтеді. Бұл электронды дүкендерге қарапайым дүкендермен салыстырғанда сөзсіз артықшылығын береді. Бұл сәт өндірушілердің қарапайым саудадан электронды саудаға көшу кезінде маңызды болып табылады. Сол себепті ғаламтор желісінде мұндай Интернет-дүкендерлді құру қазіргі уақытта өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Дипломдық жұмыс мақсаты - қазіргі заманғы веб-құралдарды қолдана отырып, ауыл шаруашылығы өнімдерін тіркеуге өтінімдерді тіркейтін үшін веб-қызметін әзірлеу.
Дипломдық жұмыс мақсатына сәйкес келесідей есептер қарастырады:
пәндік облысқа талдау жасау;
әрекет етуші отандық веб-сайттарға шолу жасау;
техникалық тапсырма құру және бағдарламаның функционалды тағайындалуын сипаттау;
ауыл шаруашылығы өнімдерін тіркеуге өтінімдерді тіркейтін үшін веб-қызметін әзірлеу;
жобаның экономикалық тиімділігін негіздеу.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізін өткізу жүйесіндегі заманауи ақпараттық технологияларды қолдану және Интернет-дүкендерді құру мәселелері бойынша отандық және шетелдік авторлардың тәжірибелік әзірлемелері мен заманауи теориялық тұжырымдамаларын құрайды.
Алға қойылған міндеттерді шешу кезінде жұмыс үрдісінде статистикалық әдістер, логикалық, жүйелік, қаржылық-экономикалық талдау әдістері, сонымен қатар, мәліметтерді жинақтау және өңдеу әдістері қолданылды. Зерттеу негізі мәселелерді шешудің жүйелік, кешендік тәсілін қарастыратын жалпы ғылыми әдіснамасы болды.
Зерттеу нәтижелерінің тәжірибелік маңызы дипломдық жұмыстың жаңашылдығын құрайтын негізгі қағидалар Интернет-дүкендерді құрудағы сауда кәсіпорынының стратегиясын қалыптастыру бойынша нақты ұсыныстарға келтірілді.
1 Талдау бөлімі
1.1 Пәндік облысты сипаттау
Өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдары Бернерс Ли өз зерттеулерінде ішкі іздегіш пен құжаттарға, сондай-ақ Интернеттің жаңалықтар ресурстарына гипертекстік қол жете алатынын көрсеткен-ді. Осының нәтижесінде 1991 жылдың мамырында CERN тарапынан WWW стандарты бекітілген болатын. 20 ғасырдың аяғында ақпараттық революцияның 2-ші фазасы - ғаламдық ақпараттық жүйелер жасау кезеңі бастау алды. Бұл кезеңнің міндеті ақпараттың көрінген түрін кез келген тұтынушыға ағымдағы уақыт режимінде жеткізу болып табылады.
Әлемдік тор (ағылш. World Wide Web) - Интернетке қосылған түрлі компьютерлерде орналасқан өзара байланысы бар құжаттардың таралымды жүйесі. Ғаламдық тор миллионнан аса web-серверден құралған.
Бастапқыда веб-сайттар статикалы құжаттар жиынтығынан тұратын. Қазіргі шақта құжаттардың басым бөлігі динамикалық және интерактивті сипатқа ие.
Ақпараттық жүйелер бойынша интерактивтілік деп ақпараттық-коммуникативті жүйенің арнайы адамның араласуынсыз тұтынушының әрекеттеріне белсенді және сан-салалы жауап қайтара алу қасиеті танылады. Жалпы, мамандардың айтуынша ғаламдық жүйе күн санап дара зерделік қасиеттерін арттырып, өзіндік интеллектке ие бола бастағанын ескертеді.
Көбіне интернеттегі әрбір жеке сайт жеке бір домендік атауға ие. Ғаламдық торда олар осы домендік атаулар арқылы дараланады. Алайда басқа да варианттар болуы мүмкін: кейде бір сайт бірнеше доменде немесе бірнеше сайт бір домен астында болуы мүмкін.
Веб-сайттарды сақтауға арналған аппараттық серверлер - веб-серверлер деп аталады. Ал оны сақтау қызметі - веб-хостинг деп аталады. Бұрын әрбір сайт өзінің жеке серверінде сақталатын болса, Интернеттің дамуына және серверлердің технологиялық жетілдірілуіне байланысты бір компьютердің өзінде сансыз сайтты сақтауға болады (виртуалды хостинг). Қазіргі таңда бір ғана сайтты сақтауға арналған серверлер - бөлінген серверлер деп аталады. Сондай-ақ бір сайт бірнеше серверде түрлі адрестер бойынша қол жетімді бола алады. Бұл жағдайда түпнұсқалы сайттың көшірмелері айна (зеркало) деп аталады. Мұнымен қатар сайттың офлайндық нұсқасы бар. Сайттың мұндай көшірмесін кез келген компьютерде компьютерлік желіге қосылмастан және серверлік бағдарламаны пайдаланбастан ашып, қарай беруге болады.
Сайттардың классификациясы
Сервистің қол жетімділігі бойынша:
- ашық - барлық сервистер кез келген тұтынушыға толықтай ашық;
- жартылай ашық - ашу үшін тіркелу керек (негізі - тегін);
- жабық - ұйымдардың қызмет сайттары (оның ішінде - корпоративтік сайттар), жеке тұлғалардың сайттары. Мұндай сайттарға рұқсат шектеулі адамдарға беріледі.
Мазмұнына байланысты:
- статикалы - мазмұны алдын-ала даярланады. Тұтынушыға ақпарат серверде қалай сақталса, сол күйінде ұсынылады;
- динамикалы - мазмұны арнайы скриптер (бағдарламалар) арқылы түрлі көздерден белгілі бір мәліметтер негізінде жинақталып отырады.
Тұлғалық орналасуына байланысты:
- локалды (шектеулі) - локалды желілер шеңберінде ғана қолжетімді. Ол сайттар корпоративті ұйымдарға тиесілі болуы да немесе провайдердің шектеулі желісіндегі жеке тұлғалардың сайттары да болуы ықтимал;
Ақпарат беру схемасы, оның мөлшері мен шешетін міндеттер санатына байланысты веб-ресурстардың келесі түрлерін атауға болады:
- бизнес иелерінің Интернет-өкілдіктері (интернетке әрдайым тікелей тәуелді емес сауда жүргізу мен қызмет көрсету);
- деректеме (визитка) сайты - сайт иесі (ұйым немесе жеке кәсіпкер) туралы жалпылама ақпарат береді (қызмет түрі, тарихы, прайс-парақ, байланыс мәліметтері, жету схемасы). Мамандар өз түйіндемесін (резюмесін) орналастырады. Яғни, сайт деректеме ретінде қызмет атқарады.
Өнім каталогы - каталогта ұсынылатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің деректі суреттемесі, сертификаттар, техникалық және тұтынушылық мәліметтер, сарапшылардың сын-пікірлері және т.б. орналастырылады. Мұндай сайттарға тауарқызмет туралы әдетте прайс-парақтарға сыймайтын ақпараттар басылады.
- интернет-дүкен (магазин) - каталог бойынша кез келген тұтынушы өзіне қажетті өнімге тапсырыс бере алатын веб-сайт. Мұнда есеп айырысудың үстелме төлем немесе есеп-шотты факс арқылы жіберуден бастап карточка арқылы есептесуге дейін кең түрлері пайдаланылады;
- промо-сайт - нақты бір сауда маркасы немесе өнімге арналған. Онда бренд туралы, жарнамалық акциялар (конкурстар, викториналар, ойындар және т.б.) жайлы толыққанды ақпарат орналастырылады;
- квест-сайт - өзара байланысты логикалық жұмбақтарды сатылай кезекпен біртіндеп шешу бойынша жарыс ұйымдастырылған сайт.
Ақпараттық ресурстар:
- тақырыптық (тематикалық) сайт - белгілі бір тақырып жөнінде толыққанды ақпарат орналасқан веб-сайт;
- тақырыптық портал - белгілі бір тақырып жөнінде толыққанды ақпарат беретін өте ауқымды веб-ресурс. Порталдар тақырыптық сайттарға ұқсас болғанымен қосымша тұрғыда тұтынушылармен өзара байланыс орнатуға мүмкіндік береді (форумдар, чаттар арқылы тұтынушылардың тіршілік ортасын қалыптастырады);
- веб-сервис - әдетте тұтынушының тікелей Интернет желісіне байланысты нақты міндеттерін шешеді;
- іздестіру сервистері - мысалы, Яндекс, Google және т.б.;
- пошталық сервис;
- веб-форумдар;
- блогтық сервис;
- суреттік хостингтер - мысалы, Flickr, ImageShack, Panoramio, Photobucket;
- видео сақтау - мысалы, YouTube, RuTube;
- жарнама тақтасы;
- сайттар каталогы - мысалы, Open Directory Project;
- тұтынушыға қатысты;
- қызығушылық тудырушы сайт;
- тұтынушыға енжар.
Интернет-орта қазіргі заманғы қоғам үшін, оның ішінде мемлекеттік салада, ақпарат көзінің аса маңызды құралына айналып келеді. Интернет-ресурстарын әзірлеушілер осы мәселені өз практикасында назардан тыс қалдыра алмайды. Интернет-технологияларды меңгеру жақын уақытта мемлекеттік қызметкерге қойылатын негізгі талаптың біріне айналмақ. Интернет-ресурстар, біріншіден, жаңа ақпараттың маңызды көзіне айналып, ол кімге арналса, яғни тұтынушыларға эксклюзивті материал беріп отыруы тиіс. Екіншіден, тұтынушының да, ресурс иесінің де өзін өзі қосымша ағарту көзіне айналуы тиіс. Үшіншіден, меншікті және бөтен тәжірибенің кәсіптік деңгейде тартылысына ықпалдастық жасауы керек. Енді сайттың барлық мүдделі тұтынушыларға беруге тиіс ақпаратына мінездеме берелік.
Ақпараттық құрамы:
1) сайттың ресми атауы мен реквизиттері (мекен-жай, анықтама қызметінің телефондары, электронды пошта адресі);
2) сайттың ұйымдық құрылымы (басшылар, сайт коллегиялары, сайт бөлімшелері, байланыс телефондары, электронды пошта адресі);
3) сайттың іс-қағаздарын жүргізуге байланысты мәліметтер, істің қаралатын күні, сайт отырысына қатысушылар (шағымданушы, жауапқа тартылушы);
4) кері байланысқа қажетті ақпарат (форумдар, электронды пошта).
Технологиялық компоненттер:
- деректер қорын басқару;
- контент (мазмұн) басқару;
- тұтынушыларды түпнұсқаландыру.
Домендер. Домен - интернеттегі домендік аттар жүйесіндегі (DNS) белгілі бір елге, ұйымға немесе басқа да мақсаттарға бөлінген қандай да бір зона (KZ, RU, com).
DNS жүйесі Интернеттің жұмыс істеуі үшін қажетті, өйткені екі компьютерді бір-біріне қосу үшін олардың IP-адрестері туралы ақпарат қажет, ал адамдарға оларды белгілі мәтін ретінде есте сақтау оңайырақ (мысалы, адамдар үшін URL-ды 10.158.241.94-тен гөрі example.com немесе e-mail name@example.org деп есінде сақтау ыңғайлырақ).
Домендік атау нүктемен бөлінген, кем дегенде екі бөліктен тұрады (әдетте олар таңба деп аталады). Оң жақтағы ең шеткі таңба үстінгі деңгейлі домен болып табылады. Оңнан солға қарайғы әрбір келесі таңба поддомен болып табылады.Теориялық тұрғыдан алғанда мұндай бөлшектеу 12 710 деңгейлі тереңдікке жете алады, ал әрбір таңба нүктелермен қосқанда жалпы ұзындығы 254 символға жете алатын 63 символдан тұра алады. Десек тағы, практика жүзінде домен аттарын тіркеушілер мұндай еркіндікке шектеу қояды.
Жүйенің тұрақтылығын нығайту үшін бір-біріне ұқсас ақпаратпен толтырылған көптеген серверлер пайдаланылады. Қазір әлемнің түрлі аймақтарында орналастырылып, өз өңірлеріне байланыстырылған 13 тамырлық сервер бар. Олардың адрестері ешқашан өзгермейді және олар туралы ақпарат кез-келген операциялық жүйеде орнатылған.
Хостинг - сайт файлдарын тұрақты түрде желіде (әдетте Интернетте ) тұрақты орналасқан серверде орналастыру үшін серверден диск кеңістігін беру қызметі. Әдетте хостинг қызметін көрсету деп, кем дегенде, сайт файлдарын осы файлдарға жіберілетін сұраныстарды өңдеуге қажет бағдарламалық қамсыздандыру орналастырылған серверлерге (веб-сервер) орналастыруды түсіндіреді. Ереже бойынша хостинг қызметін көрсету ауқымына пошталық корресподенцияға, деректер қоры, DNS, файл қоймаларына қажетті орындар, тиісті сервистер қызметін қолдау көзделген.
Кейбір ақылы хостинг компаниялары тұтынушылар тест өткізу үшін оларға белгілі бір мерзімге тегін қызмет көрсетеді. Ол мерзім ішінде тұтынушы хостингтік компанияның қызметі оны қанағаттандыратын- қанағаттандырмайтынын анықтап, келісім шартты ұзақ мерзімге жасау қажеттілігі бойынша нақты шешімге келуі тиіс. Әдетте, мұндай тесттер, тесттік аккаунтармен алыпсатарлыққа жол бермеу үшін тек екінші деңгейлі домендер иелеріне ғана беріледі.
Ақылы хостерлермен қатар жоғарыда аталған веб-технологиялардың басым бөлігін көтере алатын тегін хостинг компаниялары да бар. Олардың табыс көзі болып өзінде орналасқан сайттарда көрсетілетін жарнама болып табылады. Әдетте, тегін хостинг ақылы хостингтен баяу жұмыс істеп, негізгі базалық қызметтер ғана көрсетеді және оның аяқ-асты жабылу қауіп аз емес. Жеке тұлғалар өздерінің жеке веб-парақтарының бастапқы кезеңінде негізінен тегін хостингтерді пайдаланады. Қоғамдық ұйымдар тегін не болмаса ақылы хостингтерді пайдалана береді. Ал кәсіпкерлік ұйымдар басымдығында ақылы хостингтер қызметін ғана пайдаланады.
Хостинг қызметін олардың ұсынатын ресурстарына сәйкес бөлуге болады.
Виртуалды хостинг - веб-сайттарға дискіден орын бөледі, бірақ веб-сервистер орындау ортасы көпшілікке бірдей. Барлық ресурстар тұтынушылар арасында бір сервисте таратылған, ал онда 50-ден 1000 тұтынушыға дейін сыяды. Шағын да арзан хостингтер көбіне қауіпсіздік шараларын назардан тыс қалдырып, тұтынушылардың басымдық сатыларын белгілемейді. Осының салдарынан сервер тұтынушысының осында орналасқан басқа да жүздеген сайттарға кіре алуына мүмкіндік туады. Ал ірі және қымбат провайделерде мұндайға жол берілмейді;
Виртуалды бөлініп берілген сервер - дискіде орын, ортақ зерденің (общая память) бір бөлігі, сервердің процессорлық уақыты бөлініп беріледі. Оның сырт келбеті тұтынушы үшін бөлініп берілген серверден айырмашылығы жоқ болып көрінгенмен, физикалық тұрғыда нақты бір серверде бірнеше виртуалды сервер орналасқан. Мұндай қызмет түрі аса ауқымды емес жобалар үшін жаслаған. Сервердің барлық ресурстарын нақты бөліп қарау мүмкін болмағандықтан (атап айтқанда ІО операциялары, желілік карта ерсурстары және т.б.), оның үстіне көптеген VPS провайдерлері өз тұтынушыларына оларға бөлінген әлеует толық пайдаланылмайды деген үмітпен серверде бар ресурстардан әлдеқайда көп ресурс сатады. Осыдан келіп VPS сервердің жарияланған қуаттылығы көп жағдайда оның шынайы қуатынан артық болады.
Бөлініп берілген сервер - бұл жағдайда нақты бір дискілік кеңістігі, зердесі, процессорлары мен сыртқы трафигі бар бүтін бір сервер бөлініп беріледі. Ол салмағы ауыр, басқа жобалармен бір кеңістікте жұмыс істей алмай, сервердің бар қуатын талап ететін веб-жобалар үшін пайдаланылады.
Мемлекеттік органдардың веб-сайтары.
Мемлекеттік мекемелердің веб-сайттары бірінші кезекте ақпарат алмасу, қызметін жариялау үшін әзірленеді. Мінсізінде мемлекеттік мекеменің веб-сайтының сырт сипаты тартымды және оны пайдалануға ыңғайлы, пайдалы ақпаратпен қамтамасыз етілген боуы тиіс. Қолда бар жұмыстар мен қалыптасқан көзқарастар бойынша мемлекеттік мекемелердің веб-сайттарын жобалау мен әзірлеу процесі келесі сатылардан тұруы қажет:
1) мемлекеттік мекеме жайлы, оның тарихы мен дәстүрлері, төрешілер (судьялар) мен олардың еңбек тәжірибесі, жетістіктері мен табыстары туралы ақпаратты жинақтау және жүйелеу. Аталмыш ақпарат жинақталғаннан кейін олар сайтта тиімді ұсыну үшін реттелуі тиіс;
2) сайтты жоспарлау. Бұл кезеңді жүзеге асыру барысында оны тұтынушыға ыңғайлығы тұрғысынан қарастырып, мазмұнын лайықтай білу қажет. Ақпарат ұсыну формасы аса маңызды. Тиімді жоспарланған сайт құрылымы, ақпаратты әр парақ арасында талапқа сәйкес орналастыра білу аса маңызды талап болып табылады. Ең маңызды ақпарат ең жеңіл қолжетімді жерде орналасуы тиіс. Екінші сұрыпты материалдар әдетте өзара байланысты ақпараттар төңірегінде топтастырылады. Сайтты аралау мүмкіндігі барынша оңтайлы болуы тиіс;
3) сайт дизайнын әзірлеу. Дизайн - жұмыстың шешуші кезеңдерінің бірі. Мемлекеттік мекеменің сайты, жарияланымдарының ерекшелігіне байланысты көз тартымды болуы тиіс. Осы сайттарға ортақ негізгі кемшіліктер: түсінің көркемсіздігі, мәтіндер, тақырыптар алуандығының жетіспеушілігі, парақтардың жөнсіз форматталуы, парақтардың ақпаратпен асыра толтырылуы және т.б. Осыған орай мәтіндік көрнекті ақпарат ара салмағының тепе-теңдігі ескеріліп отыруы тиіс - монитордағы мәтін көптігі оны қабылдауды қиындатады. Бұл кемшіліктерден құтылудың жолы бос кеңістікті лайықты пайдалану - парақтың жолдарын кеңейту, мәтінді кесте (таблица) түрінде орналастыру болып табылады. Парақта орналастырылған графика негізгі мақсатқа қызмет етуі тиіс болса да, кейбір жағдайда әдемі графика өзі де мақсат бола алады. Кез келген сурет адам ойында ассоциация елестететіні белгілі. Сондықтан тұрақты ассоциация, көңіл-күй немесе бейне қалыптастыру үшін парақ композициясын есте қаларлық элементтермен толықтырып, тақырыптық бағытты бекітіп отырған абзал. Ондай элементтер ретінде суретті бейне, сөз немесе сөйлем, сызықтар мен кескіндемелер, коллаж қызмет ете алады. Навигациялық элементтердің біркелкілігі мен ықшамдылығы сайтты аралауды едәуір жеңілдетеді. Егер де веб-парақтың графикалық түймелері мәтіндік қосымша версиямен қамтамасыз етілсе - нұр үстіне нұр. Сырт көзге тартымды, негізгі идеясын нақты ұсынатын, қалаған ақпаратын алу кезінде тұтынушыларды көп күттірмейтін сайттар ең алдыңғы қатарлы веб-сайттар болып табылады. Сайттың дизайны ешкімге ұқсамас ерекше тартымды болып, қажетті ақпаратпен толық қамтамасыз етілген болса тұтынушы мұндай ресурстарға жиі қатынайтын болады;
4) домендік атау таңдау. Көзделген жобаның мақсатын айқындайтын еркін домендік ата табу қажет. Домен атауын таңдаудан көп нәрсе тәуелді болады, өйткені ол дегеніміз сайттың өзіндік дерекнама (визит) карточкасының ролін атқарады;
5) кез келген сайт тұрақты жаңартуды қажет етеді. Сол себепті МАЭС-тың күнделікті іс-қимылының апта сайын сайтта жариялап отыруға лайық аспектілерін анықтап отыру қажет.
1.2 Техникалық тапсырма
1 Жалпы мәліметтер
Жүйені құрастыру бойынша жоспарлық құмыс мерзімінің басы мен соңы:
- Ауыл шаруашылығы өнімдерінің рәсімдеу үшін тапсырыстарды есепке алу веб-сайтын құру бойынша жұмыс мерзімінің басы -11.12.2017 ж.;
- Ауыл шаруашылығы өнімдерінің рәсімдеу үшін тапсырыстарды есепке алу веб-сайтын құру бойынша құмыс мерзімінің соңы -10.06.2018 ж..
Сайтты құрастыру бойынша жұмысты рәсімдеу мен оның нәтижелерін тапсырыс берушіге ұсыну реті: жұмыс аяқталғаннан кейін комиссия динамикалық қолданушылық интерфейс технологиясының тапсырыс берушінің талаптарына сәйкестілігін айқындайды және жүйені эксплуатациялау туралы актіге қол қойылады.
2 Жүйенің тағайындалуы және оны құру мақсаттары
2.1 динамикалық қолданушылық интерфейс тағайындалуы.
Бағдарламалаушылар бойынша маманның автоматтандырылған жұмыс орны университет қызметкерлерін басқару мен ондағы құжат айналымының автоматтандырылған жүйесі болып табылады. Оны қызметкерлерді басқару функцияларын (талдау, жоспарлау және есепке алу) автоматтандыру үшін қолдануды болжамдайды;
2.2 Динамикалық қолданушылық интерфейс құру мақсаттары:
- сенімді және оперативті ақпаратты жинақтау, сақтау, өңдеу және беру;
- ақпаратты өңдеуге кететін уақытты қысқарту;
- ақпаратты өңдеуге (ақпаратты енгізу, өңдеу және т.б.) кететін уақыт шығындарын азайту;
- өңделетін ақпаратты қадағалау және есепке алу сапасын жоғарылату;
- динамикалық қолданушылық интерфейс жұмысының тиімділігін арттыру.
Динамикалық қолданушылық интерфейс атқаратын функциялары:
- жаңа техника мен технологияны, механизацияны, өндіріс процестерінің автоматизациясын, жаңа өндіріс объектілерінің іске қосылуын және т.б. енгізуіне байланысты жұмыскерлер құрамының өзгеру есебімен перспективалық және ағымдағы жоспарларды әзірлеу;
- университет қызметкерлерінің құрамын, іскерлігін және басқа да қасиеттерін талдау;
- университеттегі жұмысшылар, қызметкерлер, жұмысшы басшылары мен мамандар веб-бағдарламалаушыларын орналастырылуы мен қолданылуын бақылау;
- әңгімелесу, аттестация, сонымен қатар кафедра қызметкерді жұмысқа қабылдау немесе жұмыстан босату туралы шешімдеріне сәйкес бірлесе отырып, оны жүзеге асырған кезіндегі қызметкерлерге материалдарды дайындау және олардың мамандандырылуын жүргізу;
- еңбек заңнамасына, ережелеріне, нұсқауларына және де кәсіпорын басшысының бүйрықтарына сәйкес қызметкерлерді жұмысқа қабылдау, басқа жұмысқа ауыстыру, жұмыстан босату сияқты құжаттарды рэсімдеу;
- жеке құрамды есептеу, бағдарламалаушылар бойынша тағайындалған құжаттамаларды енгізу;
- қызметкерлерді көтермелеулер мен мадақтауларға ұсыну туралы материалдарды дайындау;
- бағдарламалаушылармен жұмыс сұрақтары бойынша қаулылардың, бүйрықтардың және жарлықтардың орындалуын бақылау;
- бағдарламалаушылар тіркеу бойынша қызметкерлердің нұсқамалары мен жүйелік бақылауын жүзеге асыру;
- бағдарламалаушылар жұмысы мен олардың тұрақтамаушылық себебін зерттеу, оларды түзету бойынша шаралар әзірлеу;
- бөлімшелердегі еңбек тәртібінің жағдайын және жұмысшылардың ішкі еңбек тәртіп ережелерінің сақталуын бақылау.
Мысал ретінде, динамикалық қолданушылық интерфейс технологиясы басшысының жалпы ережелері, функционалдық мүмкіндіктері, құқықтары мен жауапкершіліктері қосымшада көрсетілген.
3.2 Автоматтандыру объектісінің эксплуатациялау шарттары туралы мәліметтер.
Аталған жүйе бағдарламалаушылар бойынша мамандарымен функционалданады. Ақпараттық жүйе қалыпты жағдайларда, яғни конструктивті температурада, қысымда, шаңданудың шекті деңгейі кезінде функционалдау керек.
2 Жобалау бөлімі
2.1 Жобаның функционалды тағайындалуы
Веб-қосымшаларды жобалаудың өмірлік циклының негізгі кезеңдерінің бірі- есептің қойылуы кезеңі. Мұнда Веб-қосымшаның орындайтын қызметі және бағдарламалық жабдыққа қойылатын талаптар анықталады. Бұл талаптар екіге бөлінеді:
функционалдық талаптар, яғни бұл болашақта жасалатын бағдарламаның қандай жұмыстарды, функцияларды орындайтынын анықтайды;
эксплуатациялық талаптар, бұл болашақ бағдарламалық жабдық қандай жағдайларда жұмыс жасайтынын анықтайды.
Веб-қосымшаларға қойылатын негізгі эксплуатациялық талаптарға төмендегілер жатады :
дұрыстығы, техникалық тапсырмаға сәйкес жұмыс жасауы ;
универсалдығы - кез-келген мүмкін жағдайларда дұрыс жұмыс жасауы;
сенімділігі - түрлі қателерден кейін дұрыс жауаптарды қайтара алуы;
тексерілуі - нәтижелерді тексеру мүмкіндігі;
нәтиженің дәлдігі - нәтижелер ауытқуының берілген шамадан аспауы;
қорғалған болуы - ақпараттың құпиялылығын сақтай алуы;
программалармен үйлесімділігі - басқа бағдарламалармен үйлесімді жұмыс жасау мүмкіндігі;
аппаратпен үйлесімділігі - кейбір құрылғылармен үйлесімді жұмыс жасау мүмкіндігі ;
тиімділігі - техникалық ресурстарды аз және жылдам пайдалану мүмкіндігі ;
бейімділігі - түрлі жағдайларға байланысты жасалатын модификацияларға бейімділігі;
қайта пайдаланылуы - қайта жүктемей-ақ іске қосыла беруі;
рентабелділігі - бірнеше процестерде параллель қолданыла беруі.
Техникалық тапсырма - бағдарламалық жабдықты құру мақсаттары, оған қойылатын талаптар, жасау уақыты мен кезеңдері, тапсырыс берушіге өткізу мерзімі және т.б. көптеген мәліметтер қамтылған бағдарламалық жабдық туралы толық мәлімет беретін құжат. Техникалық тапсырманы жасауға тапсырыс беруші де және оны орындаушы да қатысуы керек. Ол келесі бөлімдерді қамтиды:
кіріспе;
бағдарламалық жабдықтар жасаудың қажеттілігін негіздеу;
бағдарламалық жабдықтардың қызметі;
Веб-қосымшаларға қойылатын талаптар;
бағдарламалық жабдықтардың құжаттарына қойылатын талаптар;
техникалық-экономикалық көрсеткіштер ;
құру кезеңдерімен стадиялары;
бағдарламалық жабдықты қабылдау және бақылау тәртібі.
Веб-қосымшаның өмірлік циклындағы маңызды кезеңнің бірі - бұл Веб-қосымшаларға қойылатын талаптарға анализ жасау негізінде бағдарламалық жабдықтардың ерекшелігін немесе спецификациясын анықтау болып табылады. Спецификация - бұл жасалатын бағдарламалық жабдықтардың және оған қойылатын шектеулердің формалды түрдегі дәл сипаттамалары. Сонымен, бағдарламалық жабдықтардың спецификациясы, бұл бағдарламалық жабдық туралы дәл және толық сипаттама. Спецификация негізгі екі бөлімнен тұрады:
функционалдық бөлім, бағдарламалық жабдықтардың орындайтын функцияларын сипаттайды;
эксплуатациялық бөлім, техникалық құрал-жабдықтарға, ақпараттық қауіпсіздікті сақтауға қойылатын талаптарды анықтайды.
Бағдарламалау (бағдарлама жасау) тілдеріне қойылатын талаптар.
Бағдарламалау тілі веб-сайт жасаудың басты құралы болып табылады. Пайдаланылған бағдарламалау тілі - PHP - бағдарламалаудың скриптік тілі, веб-сервердегі HTML-парақтарды жасақтауға және деректер қорымен жұмыс істеуге арналып шығарылған. Бұл ортақ қолдануға арналған ашық қодты, кең пайдаланыста жүрген бағдарламалау тілі. PHP веб-талдамалар жүргізу үшін арнайы жасалынған және НTML-кодқа ендіріле алады. PHP Linux - ті қосқанда, көптеген операциялық жүйелерге, оның ішінде Unix, Microsoft Windows, Mac OS X, RISC OS-еің түрлі модификацияларына жетімді.
Жобалау тілдеріне қойылатын талаптар:
кіріс деректеріне серверге жіберілген сұранымдар мен сайт тұтынушысы енгізген ақпарат кіреді;
шығыс тілі гипермәтін өлшемін жасау тілі - PHP болып табылады. Ол ғаламтордағы құжаттарды өлшемдеудің стандартты тілі. PHP тілі браузер арқылы оқылып, адамның оқуына ыңғайлы құжат түрінде экранда көрсетіледі.
Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар:
Артық түзетусіз кеңейту мүмкіндігі; Әмбебаптылық - сайтпен түрлі жеке электронды есептеу машиналары арқылы жұмыс істеу мүмкіндігі; Браузерлермен үйлесімділік - сайт ең кең тараған браузерлер - Internet Explorer, Opera, Firefox арқылы көрініп, қызмет атқара алуы тиіс; Ыңғайлы графикалық интерфейс; Жұмыс істеу сенімділігі; Жылдамдық (тұтынушының сұранымына барынша тез жауап қайтару).
Техникалық қамтамасыз ету келесі талаптарға жауап беруі тиіс:
тұтынушының жұмыс істеуі үшін видеоадаптер мен дисплейдің
тиісті түрі;
орталық процессордың жеткілікті өнімділігі;
әрі қарай жетілдіру үшін конфигурациясының ашықтығы;
жедел зерде ауқымының таңдап алынған жалпыжүйелік, сонымен бірге тұғырлық және қолданбалы бағдарламалық қамтамсыз етуді пайдалана алатындай қуаттылығы;
Техникалық құралдар кешені қондырғыларының баға қолайлылығы
Әзірленіп жатқан ресурсқа қойылатын талаптар
Сайт төмендгі тұжырнамалық шарттарға сәйкес болуы тиіс:
- ақпаратқа қолжетімдік жылдамдылығы барынша жылдам және парақтардың қосылуына ең аз уақыт талап етуі;
- сайт дизайны мемлекеттік мекемелерге тән дәстүрлі ұстанымдылыққа негізделіп, қызмет бағытын біркелкі сарында баяндалуы;
- ақпарат ұсынылымы барынша қарапайым және нақты;
- ең негізгі және қызығарлық бөлімдерге тез қолжетімділік;
- сайт навигациясының тәжірибелі келермендер ғана емес, сондай-ақ Интернет-технологияларға жаңадан қадам бастаған келермендер үшін де барынша ыңғайлы және түсінікті болуы;
- келерменмен байланыс барынша ыңғайлы және түйсікті болуы.
Бүкіл сайт осы Интернет-жобаның мазмұнын Интернет-қосымшалар жасауда кәсіптік шеберлігі жоқ мамандарының күшімен жедел жаңартып отыратындай мүмкіндік беретін жүйе негізінде әзірленуде.
Ақпараттық қамтамасыз ету өз құрамында төмендегіні иеленуге міндетті:
- ақпаратты бейнелейтін, қосатын, редакциялайтын және жоятын модульдерді;
- жолдарды толтыру дұрыстығын тексеру әдістерін;
- кіріс деректерін;
- шығыс деректерін.
Кіріс деректеріне логиндер, парольдер, электронды пошта, комментарийлер мен сайт тұтынушылары қалдырып отыратын басқа деректер жатады.
Шығыс деректеріне:
- сайттың тұтынушы әрекетіне жауапты әрекеті;
- тұтынушы әрекетінен жинақталатын веб-парақтар.
Технологияларға қойылатын негізгі талаптар:
- әкімгер, тіркелген келермен және меймандардан тұратын үш түрлі тұтынушыларды қолдау;
- қолжетімділік құқықтарын шекаралауды қамтамасыз ету. Осыған байланысты қарапайым тұтынушыларға қолжетімсіз әрекеттерге мүмкіндік беретін және тіркелген тұтынушылардың түпнұсқалығын тексеру құқығына ие болуы үшін әкімгердің түпнұсқалығын тану процедурасын жүзеге асыру;
- жаңа тұтынушыларды тіркеу, олардың ағымдағы жеке мәліметтерін өзгерте алуына мүмкіндік беретін механизмі болу;
- тапсырушыда жобаның одан әрі өсуі мен дамуына қатысты мәселелері болмауы;
- толық функционалды және ыждаһатты әкімгерлік веб-интерфейс жобамен жұмыс істеуді ыңғайлы және оңай етіп, контент-менеждердің сайтта орналастырылған ақпаратты қажетті жылдамдықпен өзгертіп отыруына мүмкіндік береді;
- бағдарламалық құрам мен сайт парақтарының мейлінше көшірмелігін қамтамасыз ету (сайт әзірленгеннен кейін сайт серверге көшіріліуі мүмкін).
- деректер деректер қорында сақталады. Қор серверде орналасуы тиіс.
- рұқсатсыз енуден қорғанылуы тиіс.
- деректер қорын рұқсатсыз енуден қорғауды қамтамасыз ету.
Лингвистикалық қамтамасыз ету ауқымында программалау тілдері мен жобалау тілдері суреттелуі тиіс.
Программалау (бағдарлама жасау) тілдеріне қойылатын талаптар.
Программалау тілі веб-сайт жасаудың басты құралы болып табылады. Пайдаланылған программалау тілі - PHP - программалаудың скриптік тілі, веб-сервердегі HTML-парақтарды жасақтауға және деректер қорымен жұмыс істеуге арналып шығарылған. Бұл ортақ қолдануға арналған ашық қодты, кең пайдаланыста жүрген бағдарламалау тілі. PHP веб-талдамалар жүргізу үшін арнайы жасалынған және НTML-кодқа ендіріле алады. PHP Linux - ті қосқанда, көптеген операциялық жүйелерге, оның ішінде Unix, Microsoft Windows, Mac OS X, RISC OS-еің түрлі модификацияларына жетімді.
Жобалау тілдеріне қойылатын талаптар:
- кіріс деректеріне серверге жіберілген сұранымдар мен сайт тұтынушысы енгізген ақпарат кіреді;
- шығыс тілі гипермәтін өлшемін жасау тілі - НTML болып табылады. Ол ғаламтордағы құжаттарды өлшемдеудің стандартты тілі. НTML тілі браузер арқылы оқылып, адамның оқуына ыңғайлы құжат түрінде экранда көрсетіледі.
Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар:
- артық түзетусіз кеңейту мүмкіндігі;
- әмбебаптылық - сайтпен түрлі жеке электронды есептеу машиналары арқылы жұмыс істеу мүмкіндігі;
- браузерлермен үйлесімділік - сайт ең кең тараған браузерлер - Internet Explorer, Opera, Firefox арқылы көрініп, қызмет атқара алуы тиіс;
- ыңғайлы графикалық интерфейс;
- жұмыс істеу сенімділігі;
- жылдамдық (тұтынушының сұранымына барынша тез жауап қайтару).
Техникалық қамтамасыз ету келесі талаптарға жауап беруі тиіс:
- тұтынушының жұмыс істеуі үшін видеоадаптер мен дисплейдің тиісті түрі;
- орталық процессордың жеткілікті өнімділігі;
- әрі қарай жетілдіру үшін конфигурациясының ашықтығы;
- жедел зерде ауқымының таңдап алынған жалпыжүйелік, сонымен бірге тұғырлық және қолданбалы бағдарламалық қамтамсыз етуді пайдалана алатындай қуаттылығы;
- техникалық құралдар кешені қондырғыларының баға қолайлылығы.
2.2 Деректер базасын құру
Тұжырымдамалық модель веб-сайттың негізгі қосымша жүйелерінің құрылымы мен мазмұнын және элементтерін көрсетеді.
Логикалық модель.
Сайтпен жұмыс кезінде тұтынушы навигациялық мәзірдің көмегімен қажетті ақпаратты тауып алады. Тіркеуден өткен тұтынушыларға қосымша, атап айтқанда жаңалықтарға пікір қосу (комментарий), фотогалереяға суреттер қосу, сондай-ақ басқа тұтынушыларға хабарлама жіберу-қабылдау секілді, мүмкіндіктер беріледі. Сайт әкімгері ерекше мүмкіндіктерге ие. (1-суретте көрсетілген)
Физикалық модель.
Физикалық тұрғыда сайт php-файлдар, кескіндер мен деректер қорының жиынтығынан тұрады.
Кескіндер png. форматындағы файлдар. Барлық кескінсуреттер олардың мөлшерін кішірейту мақсатында арнайы өңдеуден өткізіледі.
Барлық файлдар сайттың қандай да бір жеке бөлігіне жауап беретін файлдар каталогтарына біріктіріліген. Сол сияқты деректер қорымен байланыс қосуға жауапты php-файлдар да жеке кталогта орналасқан. Сол секілді сайттың бүкіл ғұмырында өзгермейтін бөліктерін көрсетіп тұруға жауапты файлдар да жеке каталогқа іріктелген.
Веб-сайттың жұмыс істеуі үшін қатты дискіде 30 Мб бос кеңістік қажет.
Деректер қорымен өзара байланыс ұйымдастыру үшін SQL тілі пайдаланылады. SQL - реляциялық деректер қорында мәліметтер әзірлеу, басқару, жетілдіру үшін пайдаланатын әмбебап ақпартты-логикалық компьютер тілі 1 суретте көрсетілген.
1- сурет - PHPMyAdmin құрастыру ортасында сайттың ақпараттық базасын қалыптастыру терезесі
Веб-қосымшалардағы программалау тілдерінің ішінен, салыстыра келіп РНР бағдарламалық тіліне таңдау жасалды. Оның негізгі бәсекелестері - Perl, ASP.NET, и Java Perl, ASP.NET және Java тілдері болды. Әзірлеудің лайықты ортасын таңдауда мен дерек көздеріне сүйендім [3], [4], [5].
РНР тілінің басты артықшылығы оның ісмерлігінде. РНР бағдарлама жасаушыға алдына қойылған міндеттерін жылдам және тиімді орындауға қажетті мүмкіндіктер береді. РНР - дың ісмерлік сипаты төмендегі бес қасиетпен рекешеленді:
- дәстүрлілік;
- қарапайымдылық;
- қауіпсіздік;
- икемділік.
РНР-дың тартымдылығын арттыратын тағы бір ерекше қасиеті - оның ашық шығыс кодтарымен (Open Source) тегін таратылатындығында, 2 суретте көрсетілген.
Басы
Басталу бетін енгізу
жоқ
иә
Тіркеу мүмкіндігі
Тауарларды қарау
Тауар каталогын қарау
Жалпы ақпаратты қарау
Көріністі редактырлау
Тауарларға түсінік беру
Администратор болуға қарсылық білдіру
Тауарларға сурет пен хабарды жеткізу мүмкіндігі
Администратор болудың қосымша мүмкіндігі
пайдаланушы администратор бола ма?
қолданушы тіркелген бе?
Аяғы
жоқ
иә
Басы
Басталу бетін енгізу
жоқ
иә
Тіркеу мүмкіндігі
Тауарларды қарау
Тауар каталогын қарау
Жалпы ақпаратты қарау
Көріністі редактырлау
Тауарларға түсінік беру
Администратор болуға қарсылық білдіру
Тауарларға сурет пен хабарды жеткізу мүмкіндігі
Администратор болудың қосымша мүмкіндігі
пайдаланушы администратор бола ма?
қолданушы тіркелген бе?
Аяғы
жоқ
иә
2-сурет - Сайттың логикалық моделі
Дәстүрлілік. РНР тілі әр салада істейтін бағдарлама жасаушыларға бір көргеннен таныс болып көрінеді. Өйткені, ол тілдің көптеген құрылғылары Си, Perl-ден алынған.
РНР-ның коды С және Pascal бағдарламаларындағы типтік бағдарламаларда кездесетін кодтар өте ұқсас. Бұл РНР-ны меңгеруге жұмсалатын алғашқы күшсалымды азайтады. РНР Perl мен Си-дің артықшылықтарын сіңіре білген, ашық та анық синтаксисті тіл, 3 суретте көрсетілген.
3- сурет - Ақпараттық базаға SQL-сұраныстарды қалыптастыру терезесі
РНР тілінің шыққанына көп уақыт өте қоймаса да, ол веб-программашылар арасында кең танымалдылыққа ие болғаны соншалық, қазіргі таңда веб-қосымшаларын әзірлеудегі басым сұранысқа ие тіл болып отыр.
Қарапайымдылық. РНР-дің сценариі қойылған міндеттерді шешудің ерекешелігіне байланысты 10 000 немесе 1 жолдан ғана тұра алады. РНР - ның механизмі алғышқы экрандалушы тізбектілітен (?php) кейін-ақ кодты орындай бастайды және оны қосарланған экрандалушы тізбектілік (?) кездестіргенше атқара береді. Егер кодтың синтаксисі дұрыс болса, онда барлық тапсырманы бағдарлама жасаушы адам көрсеткендей бұлжытпай орындай береді.
РНР тілі веб - парақтардың html-кодына тікелей үйлестіріле алады. Олар өз кезегінде РНР-интерпретатор тарапынан лайықты өңделе береді. Біз, РНР-ды CGI-сценарилер жазуға пайдалану арқасында мәтін бейнелеудің (шығарудың) көптеген ыңғайсыз операторларынан бас тарта аламыз. Біз, сондай-ақ, HTML-құжаттарын қалыптастыру үшін РНР-ны пайдалану арқылы көптеген сыртқы сценарилерді қолдану қажеттілігінен құтыламыз.
РНР функцияларының алуан-түрлілігі C бағдарламаларындағы көпжолды тұтынушылық функциялардан босатады.
Тиімділік. Тиімділік олардың санатына Web-те жататын тұтынушылары көп орталарға арналған бағдарламалар жасауда өте үлкен маңызға ие. (5-суретте көрсетілген)
РНР басқалардан басты артықшылықтарының тағы біреуі оның қозғағышына қатысты. Оның қозғағышы компилятор да, интерпретатор да емес. Нәтижесінде РНР қозғағышының мұндай құрылымы сценарилерді қол жетерлік жылдамдықпен өңдеуге мүмкіндік береді, 4 суретте көрсетілген [4].
4- сурет - PHPMyAdmin құрастыру ортасында кесте құрамын жобалау терезесі
Кейбір пайымдаулар бойынша РНР-сценарилердің басым бөлігі (әсіресе мөлшері онша үлкен емес) өзі тектес, бірақ Perl тілінде жазылған сценарилерден әлдеқайда жылдам өңделеді. Сөйте тұра РНР авторлары не істесе де, компиляцияланған атқарушы файлдар бәрібір он немесе жүз есе жылдам жұмыс істейтін болады. Алайда, бұған қарамастан, РНР-нің өнімділігі салмақты веб-қосымшаларын әзірлеуге толықтай жеткілікті.
Қауіпсіздік. РНР бағдарлама жасаушылар мен әкімгерліктерге жүйелік деңгей құралдары және қосымшалық деңгей құралдары деп шартты түрде екіге бөлінетін икемді де тиімді қауіпсіздік құралдарын ұсына алады.
Қауіпсіздіктің жүйелік деңгей құралдары.
РНР-да әкімгердің басқаруына берілген, дұрыс реттелген жағдайда мейлінше қимыл еркіндігі мен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін қауіпсіздік механизмдері жүзеге асырылған. РНР сырттай қауіпсіздік режимі (safe mode) деп аталатын, тұтынушылар тарапынан РНР-ні пайдаланудың маңызды көрсеткіштерін шектейтін режимде жұмыс істе алады. Мысалы, зердені пайдаланудың ұзақтығына шектеу қоюға болады (зердені бақылаусыз пайдалану сервердің жылдамдығына кері әсерін тигізеді).
Қауіпсіздіктің қосымшалық деңгей құралдары.
РНР функцияларының стандартты жинағына бірқатар шифрлеу механизмдері кіреді. Келесі басымдылық - РНР-сценарилерінің бастапқы мәтіндерін браузер арқылы көруге болмайды, өйткені тұтынушының сұрауы бойынша сценарий жөнелтілер алдында ол компиляцияланады. РНР-ні сервер жақтан қолдану кем дегенде View Source командасын меңгерген тұтынушылар тарапынан қарапайым емес сценарилерді ұрлауына тосқауыл қояды.
Икемділік.
РНР қондырғыланатын (embedded) тіл болғандықтан, ол бағдарлама жасаушының қажеттіліктеріне өте ерекше икемді болып табылады. Әдетте, РНР-ны HTML-мен бірлестіріп пайдалану ұсынылғанымен, ол сондай-ақ JavaScript, WML, XML жән басқа да тілдермен байланыста жұмыс істей береді. Сонымен қатар құрылымы жақсы атқарылған РНР-қосымшалар қажеттілік бойынша еркін кеңейтіле алады.
Браузерлерге тәуелділік мәселелесі бойынша да қиындықтар тумайды, себебі тұтынушыға аттандырылар алдында РНР-сценарилер сервер тарапынан компиляцияланады. Шынуайтқа келгенде, РНР сценарилері браузері бар кез-келген құрылғыларға (жеке компьютерлерді айтпағанда, қалтафондарға, электронды жазу кітапшаларына , пейджерлер мен шағын компьютерлерге) жіберіле алады.
РНР белгілі бір нақты серверге арналған кодсыз шығарылатындықтан тұтынушылардың кез-келген (тіпті оларға таныс емес) сервермен жұмыс істеуіне жағдай бар. Apache, Microsoft IIS, Netscape Enterprise Server, Stronghold и Zeus - осы тізілген серверлердің барлығымен РНР жұмыс істей алады. Ал осы серверлердің түрлі платформаларға негізделгенін ескерсек, РНР платформаға тәуелсіз, UNIX, Solaris, FreeBSD и Windows 9598NT2000XP2003 платформаларында қызмет атқара алатын тіл деуге толық негіз бар.
РНР мен Perl-ді салыстыру.
Perl тілін бағдарлама жасаушы Ларри Уолл (Larry Wall) жасап шығарған және ол Practical Extraction and Report Language деп оқылады. Оны деректерді практикалық аршу және есептер әзірлеуге арналған тіл деп аударуға болады.
Perl интерпретатор болып табылады және Web-тен әлдеқайда бұрын жарық көрген. Perl динамикалық веб-парақтар жасауға ыңғайлы құрал болып шықты. Perl-дың кең таралуының себебі ол кез-келген серверден табылатын, өйткені олар түгелдей дерлік UNIX-пен жұмыс істетйтін. UNIX-ке бәсекелес ретінде тек одан күрделірек С тілі болатын [5].
Perl тілі РНР-ға қарағанда тұрпайылау. Оның үстіне РНР-ның Perl-мен бірдей өнімділікке қолжетімділігі әлдеқайда азырақ шығынды талап етеді және синтаксистік тұрғыда жеңілірек. Perl тілінің обадайсызыдығы оның әуел баста сан түрлі қосымшаларға арналып жазылғандығында. Ал РНР болса тек Интернет үшін әзірленген. Бұрындары РНР-ны да, Perl-ды да білмеген тұтынушылардың пікірінше, РНР-ны меңгеру әлдеқайда жеңілірек.
РНР мен Javaны салыстыру.
Жалпылай айтқанда, Java ұғымы Java тілі мен Java технологиясы деп екіге бөлінеді. Java тілі жақсартылған С+++ ретіндегі С-тұғырлас тіл болып табылады. Java технологиясын, өз құрамында клиенттік және серверлік бөліктерді, сондай-ақ деректер қорына қолжетімділікті енгізетіндіктен, ApachePHPMySQL технологиясымен салыстырған лайықтырақ болады. Java технологиясы әуелде корпоративті ауқымдағы Веб-қосымшаларын жасауға мүмкіндік беретін платформааралық технология ретінде жасақтала бастаған [3].
Бұл технологияның негізгі артықшылығы күрделі де ауқымды қосымшалар жасауға мүмкіндік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
1 Талдау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
Пәндік облысты сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
Техникалық тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2 Жобалау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..21
2.1 Жобаның функционалды тағайындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .21
2.2 Деректер базасын құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26
2.3 Бағдарламаның құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
2.4 Қолданылатын техникалық құралдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42
3 Эксперименталды бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .53
3.1 Бағдарламаның тағайындалуы мен орындалу шарттары ... ... ... ... ... ..53
3.2 Бағдарламаның орындалуы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .54
4 Жобаны экономикалық негіздеу бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..59
4.1 Экономикалық тиімділікті есептеу әдістемесін таңдау және негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 59
4.2 Жобаның экономикалық тиімділігінің көрсеткіштерін есептеу ... ... ...61
5 Еңбек қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...74
5.1 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...74
5.2 Қызметкерлердің қызметін және еңбек қорғауды қамтамасыз ету ... 76
6 Қоршаған ортаны қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...89
6.1 Табиғатты қорғау мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..89
6.2 ҚР экологияны қорғау заңнамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..90
6.3 Қоршаған ортаны қорғау қағидалары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .93
6.4 Қоршаған ортаға әсер ететін ықпалдарды төмендету бойынша
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .95
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...96
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 97
А қосымшасы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 99
Кіріспе
Сауда қызметін автоматтандыру жүйелері соңғы жылдары адамдардың берілген қызмет саласында өз орынын ақырындап, бірақ дәл алуда. Бар және жіберілген тауарларды, есеп берулерді есепке алуды және құруды автоматтандыру жұмыс тиімділігін және сапасын бірнеше есе арттырады және жұмыскерлердің еңбегін айтарлықтай жеңілдетеді.
Ғаламтор желісінің таралуымен байланысты әртүрлі тауарлармен сауда жасайтын электронды дүкендер пайда болды. Қарапайым дүкендермен салыстырғанда олардың сауданың берілген саласындағы кірістердің өсуіне септігін тигізетін артықшылықтары көп.
Интернет-дүкендер - бизнесті сәтті жүргізуге арналған аз шығынды және жоғары тиімді құрал. Қарапайым дүкендерге қарағанда, ғаламтор-дүкендер тәулігіне 24 сағат, аптасына 7 күн ашық, кез келген қолданушыға әлемнің кез келген нүктесінде қол жетімді және ғимараттарды жалға алуға қажетті қаржы шығындарын қажет етпейді, қызметтерге кететін шығындарды әжептеуір азайтады.
Интернет-дүкендерде арзан баға мен және жоғары тиімділік үйлеседі: Интернет-дүкенді құру компанияларға тауарлар мен қызметтер нарығындағы өзінің ұстанымдарын нығайтуға және жаулап алуға, сауда белгісінің әйгілілігін арттыруға және клиенттік қорын көбейтуге көмектеседі. Басқа сөздермен айтқанда, Интернет-дүкендерді құру оның иелеріне жақсы пайда алып келеді.
Қазіргі таңда Қазақстанда сауда фирмаларының арасында Интернет-дүкендер көпшілікке танымал болуда. Статистика соңғы бірнеше жылдары Қазақстандағы электронды коммерция жаңа сапалы деңгейге көшкендігін дәлелдейді. Ғаламтор қолданушыларының саны өсті, жаңа Интернет-дүкендер ашылды, ал дәстүрлі дүкендердің көбісі өз бизнестерін желіде қайталауға асықты. Дегенмен оның қалай болу керектігін, оның тиімділігін қалай қамтамасыз ету керектігін және оны құру мен қызмет көрсету кезінде кеткен шығындарды қалай есепке алу қажет екендігін көбісі дұрыс білмейді.
Жақсы Интернет-дүкен - бұл жақсы құрылымды және қызықты сипатталынған сұрыптамасы бар дүкен ғана емес, оның клиенттеріне қызмет көрсетудің жоғары сапасы ғана емес, сонымен қатар, бұл сыртқы жағынан тартымды безендірілуі бар дүкен. Ыңғайлы навигациясы мен іздестіру жүйесінен бастап, тапсырыстардың интуитивті-түсінікті жүйесіне дейінгі клиентте сауда жасауға көмектесетін ерекшеліктер мен майда-шүйделердің жиынтығы, бұл клиенттің осы ғаламтор-дүкенге қайта-қайтадан міндетті түрде келетіндігіне кепіл болады.
Электронды дүкендер қарапайым дүкенді ұстауға кететін шығындарды үнемдеп, өндірушінің ұсталым шығындарын айтарлықтай азайтады, өткізу нарығын кеңейтеді, сонымен қатар сатып алушының мүмкіндіктерін де - кез келген тауарды кез келген елде, кез келген қалада, кез келген жылы, кез келген уақыт мезгілінде, кез келген уақытта сатып алу мүмкіндігін кеңейтеді. Бұл электронды дүкендерге қарапайым дүкендермен салыстырғанда сөзсіз артықшылығын береді. Бұл сәт өндірушілердің қарапайым саудадан электронды саудаға көшу кезінде маңызды болып табылады. Сол себепті ғаламтор желісінде мұндай Интернет-дүкендерлді құру қазіргі уақытта өзекті мәселелердің бірі болып табылады.
Дипломдық жұмыс мақсаты - қазіргі заманғы веб-құралдарды қолдана отырып, ауыл шаруашылығы өнімдерін тіркеуге өтінімдерді тіркейтін үшін веб-қызметін әзірлеу.
Дипломдық жұмыс мақсатына сәйкес келесідей есептер қарастырады:
пәндік облысқа талдау жасау;
әрекет етуші отандық веб-сайттарға шолу жасау;
техникалық тапсырма құру және бағдарламаның функционалды тағайындалуын сипаттау;
ауыл шаруашылығы өнімдерін тіркеуге өтінімдерді тіркейтін үшін веб-қызметін әзірлеу;
жобаның экономикалық тиімділігін негіздеу.
Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негізін өткізу жүйесіндегі заманауи ақпараттық технологияларды қолдану және Интернет-дүкендерді құру мәселелері бойынша отандық және шетелдік авторлардың тәжірибелік әзірлемелері мен заманауи теориялық тұжырымдамаларын құрайды.
Алға қойылған міндеттерді шешу кезінде жұмыс үрдісінде статистикалық әдістер, логикалық, жүйелік, қаржылық-экономикалық талдау әдістері, сонымен қатар, мәліметтерді жинақтау және өңдеу әдістері қолданылды. Зерттеу негізі мәселелерді шешудің жүйелік, кешендік тәсілін қарастыратын жалпы ғылыми әдіснамасы болды.
Зерттеу нәтижелерінің тәжірибелік маңызы дипломдық жұмыстың жаңашылдығын құрайтын негізгі қағидалар Интернет-дүкендерді құрудағы сауда кәсіпорынының стратегиясын қалыптастыру бойынша нақты ұсыныстарға келтірілді.
1 Талдау бөлімі
1.1 Пәндік облысты сипаттау
Өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдары Бернерс Ли өз зерттеулерінде ішкі іздегіш пен құжаттарға, сондай-ақ Интернеттің жаңалықтар ресурстарына гипертекстік қол жете алатынын көрсеткен-ді. Осының нәтижесінде 1991 жылдың мамырында CERN тарапынан WWW стандарты бекітілген болатын. 20 ғасырдың аяғында ақпараттық революцияның 2-ші фазасы - ғаламдық ақпараттық жүйелер жасау кезеңі бастау алды. Бұл кезеңнің міндеті ақпараттың көрінген түрін кез келген тұтынушыға ағымдағы уақыт режимінде жеткізу болып табылады.
Әлемдік тор (ағылш. World Wide Web) - Интернетке қосылған түрлі компьютерлерде орналасқан өзара байланысы бар құжаттардың таралымды жүйесі. Ғаламдық тор миллионнан аса web-серверден құралған.
Бастапқыда веб-сайттар статикалы құжаттар жиынтығынан тұратын. Қазіргі шақта құжаттардың басым бөлігі динамикалық және интерактивті сипатқа ие.
Ақпараттық жүйелер бойынша интерактивтілік деп ақпараттық-коммуникативті жүйенің арнайы адамның араласуынсыз тұтынушының әрекеттеріне белсенді және сан-салалы жауап қайтара алу қасиеті танылады. Жалпы, мамандардың айтуынша ғаламдық жүйе күн санап дара зерделік қасиеттерін арттырып, өзіндік интеллектке ие бола бастағанын ескертеді.
Көбіне интернеттегі әрбір жеке сайт жеке бір домендік атауға ие. Ғаламдық торда олар осы домендік атаулар арқылы дараланады. Алайда басқа да варианттар болуы мүмкін: кейде бір сайт бірнеше доменде немесе бірнеше сайт бір домен астында болуы мүмкін.
Веб-сайттарды сақтауға арналған аппараттық серверлер - веб-серверлер деп аталады. Ал оны сақтау қызметі - веб-хостинг деп аталады. Бұрын әрбір сайт өзінің жеке серверінде сақталатын болса, Интернеттің дамуына және серверлердің технологиялық жетілдірілуіне байланысты бір компьютердің өзінде сансыз сайтты сақтауға болады (виртуалды хостинг). Қазіргі таңда бір ғана сайтты сақтауға арналған серверлер - бөлінген серверлер деп аталады. Сондай-ақ бір сайт бірнеше серверде түрлі адрестер бойынша қол жетімді бола алады. Бұл жағдайда түпнұсқалы сайттың көшірмелері айна (зеркало) деп аталады. Мұнымен қатар сайттың офлайндық нұсқасы бар. Сайттың мұндай көшірмесін кез келген компьютерде компьютерлік желіге қосылмастан және серверлік бағдарламаны пайдаланбастан ашып, қарай беруге болады.
Сайттардың классификациясы
Сервистің қол жетімділігі бойынша:
- ашық - барлық сервистер кез келген тұтынушыға толықтай ашық;
- жартылай ашық - ашу үшін тіркелу керек (негізі - тегін);
- жабық - ұйымдардың қызмет сайттары (оның ішінде - корпоративтік сайттар), жеке тұлғалардың сайттары. Мұндай сайттарға рұқсат шектеулі адамдарға беріледі.
Мазмұнына байланысты:
- статикалы - мазмұны алдын-ала даярланады. Тұтынушыға ақпарат серверде қалай сақталса, сол күйінде ұсынылады;
- динамикалы - мазмұны арнайы скриптер (бағдарламалар) арқылы түрлі көздерден белгілі бір мәліметтер негізінде жинақталып отырады.
Тұлғалық орналасуына байланысты:
- локалды (шектеулі) - локалды желілер шеңберінде ғана қолжетімді. Ол сайттар корпоративті ұйымдарға тиесілі болуы да немесе провайдердің шектеулі желісіндегі жеке тұлғалардың сайттары да болуы ықтимал;
Ақпарат беру схемасы, оның мөлшері мен шешетін міндеттер санатына байланысты веб-ресурстардың келесі түрлерін атауға болады:
- бизнес иелерінің Интернет-өкілдіктері (интернетке әрдайым тікелей тәуелді емес сауда жүргізу мен қызмет көрсету);
- деректеме (визитка) сайты - сайт иесі (ұйым немесе жеке кәсіпкер) туралы жалпылама ақпарат береді (қызмет түрі, тарихы, прайс-парақ, байланыс мәліметтері, жету схемасы). Мамандар өз түйіндемесін (резюмесін) орналастырады. Яғни, сайт деректеме ретінде қызмет атқарады.
Өнім каталогы - каталогта ұсынылатын тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің деректі суреттемесі, сертификаттар, техникалық және тұтынушылық мәліметтер, сарапшылардың сын-пікірлері және т.б. орналастырылады. Мұндай сайттарға тауарқызмет туралы әдетте прайс-парақтарға сыймайтын ақпараттар басылады.
- интернет-дүкен (магазин) - каталог бойынша кез келген тұтынушы өзіне қажетті өнімге тапсырыс бере алатын веб-сайт. Мұнда есеп айырысудың үстелме төлем немесе есеп-шотты факс арқылы жіберуден бастап карточка арқылы есептесуге дейін кең түрлері пайдаланылады;
- промо-сайт - нақты бір сауда маркасы немесе өнімге арналған. Онда бренд туралы, жарнамалық акциялар (конкурстар, викториналар, ойындар және т.б.) жайлы толыққанды ақпарат орналастырылады;
- квест-сайт - өзара байланысты логикалық жұмбақтарды сатылай кезекпен біртіндеп шешу бойынша жарыс ұйымдастырылған сайт.
Ақпараттық ресурстар:
- тақырыптық (тематикалық) сайт - белгілі бір тақырып жөнінде толыққанды ақпарат орналасқан веб-сайт;
- тақырыптық портал - белгілі бір тақырып жөнінде толыққанды ақпарат беретін өте ауқымды веб-ресурс. Порталдар тақырыптық сайттарға ұқсас болғанымен қосымша тұрғыда тұтынушылармен өзара байланыс орнатуға мүмкіндік береді (форумдар, чаттар арқылы тұтынушылардың тіршілік ортасын қалыптастырады);
- веб-сервис - әдетте тұтынушының тікелей Интернет желісіне байланысты нақты міндеттерін шешеді;
- іздестіру сервистері - мысалы, Яндекс, Google және т.б.;
- пошталық сервис;
- веб-форумдар;
- блогтық сервис;
- суреттік хостингтер - мысалы, Flickr, ImageShack, Panoramio, Photobucket;
- видео сақтау - мысалы, YouTube, RuTube;
- жарнама тақтасы;
- сайттар каталогы - мысалы, Open Directory Project;
- тұтынушыға қатысты;
- қызығушылық тудырушы сайт;
- тұтынушыға енжар.
Интернет-орта қазіргі заманғы қоғам үшін, оның ішінде мемлекеттік салада, ақпарат көзінің аса маңызды құралына айналып келеді. Интернет-ресурстарын әзірлеушілер осы мәселені өз практикасында назардан тыс қалдыра алмайды. Интернет-технологияларды меңгеру жақын уақытта мемлекеттік қызметкерге қойылатын негізгі талаптың біріне айналмақ. Интернет-ресурстар, біріншіден, жаңа ақпараттың маңызды көзіне айналып, ол кімге арналса, яғни тұтынушыларға эксклюзивті материал беріп отыруы тиіс. Екіншіден, тұтынушының да, ресурс иесінің де өзін өзі қосымша ағарту көзіне айналуы тиіс. Үшіншіден, меншікті және бөтен тәжірибенің кәсіптік деңгейде тартылысына ықпалдастық жасауы керек. Енді сайттың барлық мүдделі тұтынушыларға беруге тиіс ақпаратына мінездеме берелік.
Ақпараттық құрамы:
1) сайттың ресми атауы мен реквизиттері (мекен-жай, анықтама қызметінің телефондары, электронды пошта адресі);
2) сайттың ұйымдық құрылымы (басшылар, сайт коллегиялары, сайт бөлімшелері, байланыс телефондары, электронды пошта адресі);
3) сайттың іс-қағаздарын жүргізуге байланысты мәліметтер, істің қаралатын күні, сайт отырысына қатысушылар (шағымданушы, жауапқа тартылушы);
4) кері байланысқа қажетті ақпарат (форумдар, электронды пошта).
Технологиялық компоненттер:
- деректер қорын басқару;
- контент (мазмұн) басқару;
- тұтынушыларды түпнұсқаландыру.
Домендер. Домен - интернеттегі домендік аттар жүйесіндегі (DNS) белгілі бір елге, ұйымға немесе басқа да мақсаттарға бөлінген қандай да бір зона (KZ, RU, com).
DNS жүйесі Интернеттің жұмыс істеуі үшін қажетті, өйткені екі компьютерді бір-біріне қосу үшін олардың IP-адрестері туралы ақпарат қажет, ал адамдарға оларды белгілі мәтін ретінде есте сақтау оңайырақ (мысалы, адамдар үшін URL-ды 10.158.241.94-тен гөрі example.com немесе e-mail name@example.org деп есінде сақтау ыңғайлырақ).
Домендік атау нүктемен бөлінген, кем дегенде екі бөліктен тұрады (әдетте олар таңба деп аталады). Оң жақтағы ең шеткі таңба үстінгі деңгейлі домен болып табылады. Оңнан солға қарайғы әрбір келесі таңба поддомен болып табылады.Теориялық тұрғыдан алғанда мұндай бөлшектеу 12 710 деңгейлі тереңдікке жете алады, ал әрбір таңба нүктелермен қосқанда жалпы ұзындығы 254 символға жете алатын 63 символдан тұра алады. Десек тағы, практика жүзінде домен аттарын тіркеушілер мұндай еркіндікке шектеу қояды.
Жүйенің тұрақтылығын нығайту үшін бір-біріне ұқсас ақпаратпен толтырылған көптеген серверлер пайдаланылады. Қазір әлемнің түрлі аймақтарында орналастырылып, өз өңірлеріне байланыстырылған 13 тамырлық сервер бар. Олардың адрестері ешқашан өзгермейді және олар туралы ақпарат кез-келген операциялық жүйеде орнатылған.
Хостинг - сайт файлдарын тұрақты түрде желіде (әдетте Интернетте ) тұрақты орналасқан серверде орналастыру үшін серверден диск кеңістігін беру қызметі. Әдетте хостинг қызметін көрсету деп, кем дегенде, сайт файлдарын осы файлдарға жіберілетін сұраныстарды өңдеуге қажет бағдарламалық қамсыздандыру орналастырылған серверлерге (веб-сервер) орналастыруды түсіндіреді. Ереже бойынша хостинг қызметін көрсету ауқымына пошталық корресподенцияға, деректер қоры, DNS, файл қоймаларына қажетті орындар, тиісті сервистер қызметін қолдау көзделген.
Кейбір ақылы хостинг компаниялары тұтынушылар тест өткізу үшін оларға белгілі бір мерзімге тегін қызмет көрсетеді. Ол мерзім ішінде тұтынушы хостингтік компанияның қызметі оны қанағаттандыратын- қанағаттандырмайтынын анықтап, келісім шартты ұзақ мерзімге жасау қажеттілігі бойынша нақты шешімге келуі тиіс. Әдетте, мұндай тесттер, тесттік аккаунтармен алыпсатарлыққа жол бермеу үшін тек екінші деңгейлі домендер иелеріне ғана беріледі.
Ақылы хостерлермен қатар жоғарыда аталған веб-технологиялардың басым бөлігін көтере алатын тегін хостинг компаниялары да бар. Олардың табыс көзі болып өзінде орналасқан сайттарда көрсетілетін жарнама болып табылады. Әдетте, тегін хостинг ақылы хостингтен баяу жұмыс істеп, негізгі базалық қызметтер ғана көрсетеді және оның аяқ-асты жабылу қауіп аз емес. Жеке тұлғалар өздерінің жеке веб-парақтарының бастапқы кезеңінде негізінен тегін хостингтерді пайдаланады. Қоғамдық ұйымдар тегін не болмаса ақылы хостингтерді пайдалана береді. Ал кәсіпкерлік ұйымдар басымдығында ақылы хостингтер қызметін ғана пайдаланады.
Хостинг қызметін олардың ұсынатын ресурстарына сәйкес бөлуге болады.
Виртуалды хостинг - веб-сайттарға дискіден орын бөледі, бірақ веб-сервистер орындау ортасы көпшілікке бірдей. Барлық ресурстар тұтынушылар арасында бір сервисте таратылған, ал онда 50-ден 1000 тұтынушыға дейін сыяды. Шағын да арзан хостингтер көбіне қауіпсіздік шараларын назардан тыс қалдырып, тұтынушылардың басымдық сатыларын белгілемейді. Осының салдарынан сервер тұтынушысының осында орналасқан басқа да жүздеген сайттарға кіре алуына мүмкіндік туады. Ал ірі және қымбат провайделерде мұндайға жол берілмейді;
Виртуалды бөлініп берілген сервер - дискіде орын, ортақ зерденің (общая память) бір бөлігі, сервердің процессорлық уақыты бөлініп беріледі. Оның сырт келбеті тұтынушы үшін бөлініп берілген серверден айырмашылығы жоқ болып көрінгенмен, физикалық тұрғыда нақты бір серверде бірнеше виртуалды сервер орналасқан. Мұндай қызмет түрі аса ауқымды емес жобалар үшін жаслаған. Сервердің барлық ресурстарын нақты бөліп қарау мүмкін болмағандықтан (атап айтқанда ІО операциялары, желілік карта ерсурстары және т.б.), оның үстіне көптеген VPS провайдерлері өз тұтынушыларына оларға бөлінген әлеует толық пайдаланылмайды деген үмітпен серверде бар ресурстардан әлдеқайда көп ресурс сатады. Осыдан келіп VPS сервердің жарияланған қуаттылығы көп жағдайда оның шынайы қуатынан артық болады.
Бөлініп берілген сервер - бұл жағдайда нақты бір дискілік кеңістігі, зердесі, процессорлары мен сыртқы трафигі бар бүтін бір сервер бөлініп беріледі. Ол салмағы ауыр, басқа жобалармен бір кеңістікте жұмыс істей алмай, сервердің бар қуатын талап ететін веб-жобалар үшін пайдаланылады.
Мемлекеттік органдардың веб-сайтары.
Мемлекеттік мекемелердің веб-сайттары бірінші кезекте ақпарат алмасу, қызметін жариялау үшін әзірленеді. Мінсізінде мемлекеттік мекеменің веб-сайтының сырт сипаты тартымды және оны пайдалануға ыңғайлы, пайдалы ақпаратпен қамтамасыз етілген боуы тиіс. Қолда бар жұмыстар мен қалыптасқан көзқарастар бойынша мемлекеттік мекемелердің веб-сайттарын жобалау мен әзірлеу процесі келесі сатылардан тұруы қажет:
1) мемлекеттік мекеме жайлы, оның тарихы мен дәстүрлері, төрешілер (судьялар) мен олардың еңбек тәжірибесі, жетістіктері мен табыстары туралы ақпаратты жинақтау және жүйелеу. Аталмыш ақпарат жинақталғаннан кейін олар сайтта тиімді ұсыну үшін реттелуі тиіс;
2) сайтты жоспарлау. Бұл кезеңді жүзеге асыру барысында оны тұтынушыға ыңғайлығы тұрғысынан қарастырып, мазмұнын лайықтай білу қажет. Ақпарат ұсыну формасы аса маңызды. Тиімді жоспарланған сайт құрылымы, ақпаратты әр парақ арасында талапқа сәйкес орналастыра білу аса маңызды талап болып табылады. Ең маңызды ақпарат ең жеңіл қолжетімді жерде орналасуы тиіс. Екінші сұрыпты материалдар әдетте өзара байланысты ақпараттар төңірегінде топтастырылады. Сайтты аралау мүмкіндігі барынша оңтайлы болуы тиіс;
3) сайт дизайнын әзірлеу. Дизайн - жұмыстың шешуші кезеңдерінің бірі. Мемлекеттік мекеменің сайты, жарияланымдарының ерекшелігіне байланысты көз тартымды болуы тиіс. Осы сайттарға ортақ негізгі кемшіліктер: түсінің көркемсіздігі, мәтіндер, тақырыптар алуандығының жетіспеушілігі, парақтардың жөнсіз форматталуы, парақтардың ақпаратпен асыра толтырылуы және т.б. Осыған орай мәтіндік көрнекті ақпарат ара салмағының тепе-теңдігі ескеріліп отыруы тиіс - монитордағы мәтін көптігі оны қабылдауды қиындатады. Бұл кемшіліктерден құтылудың жолы бос кеңістікті лайықты пайдалану - парақтың жолдарын кеңейту, мәтінді кесте (таблица) түрінде орналастыру болып табылады. Парақта орналастырылған графика негізгі мақсатқа қызмет етуі тиіс болса да, кейбір жағдайда әдемі графика өзі де мақсат бола алады. Кез келген сурет адам ойында ассоциация елестететіні белгілі. Сондықтан тұрақты ассоциация, көңіл-күй немесе бейне қалыптастыру үшін парақ композициясын есте қаларлық элементтермен толықтырып, тақырыптық бағытты бекітіп отырған абзал. Ондай элементтер ретінде суретті бейне, сөз немесе сөйлем, сызықтар мен кескіндемелер, коллаж қызмет ете алады. Навигациялық элементтердің біркелкілігі мен ықшамдылығы сайтты аралауды едәуір жеңілдетеді. Егер де веб-парақтың графикалық түймелері мәтіндік қосымша версиямен қамтамасыз етілсе - нұр үстіне нұр. Сырт көзге тартымды, негізгі идеясын нақты ұсынатын, қалаған ақпаратын алу кезінде тұтынушыларды көп күттірмейтін сайттар ең алдыңғы қатарлы веб-сайттар болып табылады. Сайттың дизайны ешкімге ұқсамас ерекше тартымды болып, қажетті ақпаратпен толық қамтамасыз етілген болса тұтынушы мұндай ресурстарға жиі қатынайтын болады;
4) домендік атау таңдау. Көзделген жобаның мақсатын айқындайтын еркін домендік ата табу қажет. Домен атауын таңдаудан көп нәрсе тәуелді болады, өйткені ол дегеніміз сайттың өзіндік дерекнама (визит) карточкасының ролін атқарады;
5) кез келген сайт тұрақты жаңартуды қажет етеді. Сол себепті МАЭС-тың күнделікті іс-қимылының апта сайын сайтта жариялап отыруға лайық аспектілерін анықтап отыру қажет.
1.2 Техникалық тапсырма
1 Жалпы мәліметтер
Жүйені құрастыру бойынша жоспарлық құмыс мерзімінің басы мен соңы:
- Ауыл шаруашылығы өнімдерінің рәсімдеу үшін тапсырыстарды есепке алу веб-сайтын құру бойынша жұмыс мерзімінің басы -11.12.2017 ж.;
- Ауыл шаруашылығы өнімдерінің рәсімдеу үшін тапсырыстарды есепке алу веб-сайтын құру бойынша құмыс мерзімінің соңы -10.06.2018 ж..
Сайтты құрастыру бойынша жұмысты рәсімдеу мен оның нәтижелерін тапсырыс берушіге ұсыну реті: жұмыс аяқталғаннан кейін комиссия динамикалық қолданушылық интерфейс технологиясының тапсырыс берушінің талаптарына сәйкестілігін айқындайды және жүйені эксплуатациялау туралы актіге қол қойылады.
2 Жүйенің тағайындалуы және оны құру мақсаттары
2.1 динамикалық қолданушылық интерфейс тағайындалуы.
Бағдарламалаушылар бойынша маманның автоматтандырылған жұмыс орны университет қызметкерлерін басқару мен ондағы құжат айналымының автоматтандырылған жүйесі болып табылады. Оны қызметкерлерді басқару функцияларын (талдау, жоспарлау және есепке алу) автоматтандыру үшін қолдануды болжамдайды;
2.2 Динамикалық қолданушылық интерфейс құру мақсаттары:
- сенімді және оперативті ақпаратты жинақтау, сақтау, өңдеу және беру;
- ақпаратты өңдеуге кететін уақытты қысқарту;
- ақпаратты өңдеуге (ақпаратты енгізу, өңдеу және т.б.) кететін уақыт шығындарын азайту;
- өңделетін ақпаратты қадағалау және есепке алу сапасын жоғарылату;
- динамикалық қолданушылық интерфейс жұмысының тиімділігін арттыру.
Динамикалық қолданушылық интерфейс атқаратын функциялары:
- жаңа техника мен технологияны, механизацияны, өндіріс процестерінің автоматизациясын, жаңа өндіріс объектілерінің іске қосылуын және т.б. енгізуіне байланысты жұмыскерлер құрамының өзгеру есебімен перспективалық және ағымдағы жоспарларды әзірлеу;
- университет қызметкерлерінің құрамын, іскерлігін және басқа да қасиеттерін талдау;
- университеттегі жұмысшылар, қызметкерлер, жұмысшы басшылары мен мамандар веб-бағдарламалаушыларын орналастырылуы мен қолданылуын бақылау;
- әңгімелесу, аттестация, сонымен қатар кафедра қызметкерді жұмысқа қабылдау немесе жұмыстан босату туралы шешімдеріне сәйкес бірлесе отырып, оны жүзеге асырған кезіндегі қызметкерлерге материалдарды дайындау және олардың мамандандырылуын жүргізу;
- еңбек заңнамасына, ережелеріне, нұсқауларына және де кәсіпорын басшысының бүйрықтарына сәйкес қызметкерлерді жұмысқа қабылдау, басқа жұмысқа ауыстыру, жұмыстан босату сияқты құжаттарды рэсімдеу;
- жеке құрамды есептеу, бағдарламалаушылар бойынша тағайындалған құжаттамаларды енгізу;
- қызметкерлерді көтермелеулер мен мадақтауларға ұсыну туралы материалдарды дайындау;
- бағдарламалаушылармен жұмыс сұрақтары бойынша қаулылардың, бүйрықтардың және жарлықтардың орындалуын бақылау;
- бағдарламалаушылар тіркеу бойынша қызметкерлердің нұсқамалары мен жүйелік бақылауын жүзеге асыру;
- бағдарламалаушылар жұмысы мен олардың тұрақтамаушылық себебін зерттеу, оларды түзету бойынша шаралар әзірлеу;
- бөлімшелердегі еңбек тәртібінің жағдайын және жұмысшылардың ішкі еңбек тәртіп ережелерінің сақталуын бақылау.
Мысал ретінде, динамикалық қолданушылық интерфейс технологиясы басшысының жалпы ережелері, функционалдық мүмкіндіктері, құқықтары мен жауапкершіліктері қосымшада көрсетілген.
3.2 Автоматтандыру объектісінің эксплуатациялау шарттары туралы мәліметтер.
Аталған жүйе бағдарламалаушылар бойынша мамандарымен функционалданады. Ақпараттық жүйе қалыпты жағдайларда, яғни конструктивті температурада, қысымда, шаңданудың шекті деңгейі кезінде функционалдау керек.
2 Жобалау бөлімі
2.1 Жобаның функционалды тағайындалуы
Веб-қосымшаларды жобалаудың өмірлік циклының негізгі кезеңдерінің бірі- есептің қойылуы кезеңі. Мұнда Веб-қосымшаның орындайтын қызметі және бағдарламалық жабдыққа қойылатын талаптар анықталады. Бұл талаптар екіге бөлінеді:
функционалдық талаптар, яғни бұл болашақта жасалатын бағдарламаның қандай жұмыстарды, функцияларды орындайтынын анықтайды;
эксплуатациялық талаптар, бұл болашақ бағдарламалық жабдық қандай жағдайларда жұмыс жасайтынын анықтайды.
Веб-қосымшаларға қойылатын негізгі эксплуатациялық талаптарға төмендегілер жатады :
дұрыстығы, техникалық тапсырмаға сәйкес жұмыс жасауы ;
универсалдығы - кез-келген мүмкін жағдайларда дұрыс жұмыс жасауы;
сенімділігі - түрлі қателерден кейін дұрыс жауаптарды қайтара алуы;
тексерілуі - нәтижелерді тексеру мүмкіндігі;
нәтиженің дәлдігі - нәтижелер ауытқуының берілген шамадан аспауы;
қорғалған болуы - ақпараттың құпиялылығын сақтай алуы;
программалармен үйлесімділігі - басқа бағдарламалармен үйлесімді жұмыс жасау мүмкіндігі;
аппаратпен үйлесімділігі - кейбір құрылғылармен үйлесімді жұмыс жасау мүмкіндігі ;
тиімділігі - техникалық ресурстарды аз және жылдам пайдалану мүмкіндігі ;
бейімділігі - түрлі жағдайларға байланысты жасалатын модификацияларға бейімділігі;
қайта пайдаланылуы - қайта жүктемей-ақ іске қосыла беруі;
рентабелділігі - бірнеше процестерде параллель қолданыла беруі.
Техникалық тапсырма - бағдарламалық жабдықты құру мақсаттары, оған қойылатын талаптар, жасау уақыты мен кезеңдері, тапсырыс берушіге өткізу мерзімі және т.б. көптеген мәліметтер қамтылған бағдарламалық жабдық туралы толық мәлімет беретін құжат. Техникалық тапсырманы жасауға тапсырыс беруші де және оны орындаушы да қатысуы керек. Ол келесі бөлімдерді қамтиды:
кіріспе;
бағдарламалық жабдықтар жасаудың қажеттілігін негіздеу;
бағдарламалық жабдықтардың қызметі;
Веб-қосымшаларға қойылатын талаптар;
бағдарламалық жабдықтардың құжаттарына қойылатын талаптар;
техникалық-экономикалық көрсеткіштер ;
құру кезеңдерімен стадиялары;
бағдарламалық жабдықты қабылдау және бақылау тәртібі.
Веб-қосымшаның өмірлік циклындағы маңызды кезеңнің бірі - бұл Веб-қосымшаларға қойылатын талаптарға анализ жасау негізінде бағдарламалық жабдықтардың ерекшелігін немесе спецификациясын анықтау болып табылады. Спецификация - бұл жасалатын бағдарламалық жабдықтардың және оған қойылатын шектеулердің формалды түрдегі дәл сипаттамалары. Сонымен, бағдарламалық жабдықтардың спецификациясы, бұл бағдарламалық жабдық туралы дәл және толық сипаттама. Спецификация негізгі екі бөлімнен тұрады:
функционалдық бөлім, бағдарламалық жабдықтардың орындайтын функцияларын сипаттайды;
эксплуатациялық бөлім, техникалық құрал-жабдықтарға, ақпараттық қауіпсіздікті сақтауға қойылатын талаптарды анықтайды.
Бағдарламалау (бағдарлама жасау) тілдеріне қойылатын талаптар.
Бағдарламалау тілі веб-сайт жасаудың басты құралы болып табылады. Пайдаланылған бағдарламалау тілі - PHP - бағдарламалаудың скриптік тілі, веб-сервердегі HTML-парақтарды жасақтауға және деректер қорымен жұмыс істеуге арналып шығарылған. Бұл ортақ қолдануға арналған ашық қодты, кең пайдаланыста жүрген бағдарламалау тілі. PHP веб-талдамалар жүргізу үшін арнайы жасалынған және НTML-кодқа ендіріле алады. PHP Linux - ті қосқанда, көптеген операциялық жүйелерге, оның ішінде Unix, Microsoft Windows, Mac OS X, RISC OS-еің түрлі модификацияларына жетімді.
Жобалау тілдеріне қойылатын талаптар:
кіріс деректеріне серверге жіберілген сұранымдар мен сайт тұтынушысы енгізген ақпарат кіреді;
шығыс тілі гипермәтін өлшемін жасау тілі - PHP болып табылады. Ол ғаламтордағы құжаттарды өлшемдеудің стандартты тілі. PHP тілі браузер арқылы оқылып, адамның оқуына ыңғайлы құжат түрінде экранда көрсетіледі.
Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар:
Артық түзетусіз кеңейту мүмкіндігі; Әмбебаптылық - сайтпен түрлі жеке электронды есептеу машиналары арқылы жұмыс істеу мүмкіндігі; Браузерлермен үйлесімділік - сайт ең кең тараған браузерлер - Internet Explorer, Opera, Firefox арқылы көрініп, қызмет атқара алуы тиіс; Ыңғайлы графикалық интерфейс; Жұмыс істеу сенімділігі; Жылдамдық (тұтынушының сұранымына барынша тез жауап қайтару).
Техникалық қамтамасыз ету келесі талаптарға жауап беруі тиіс:
тұтынушының жұмыс істеуі үшін видеоадаптер мен дисплейдің
тиісті түрі;
орталық процессордың жеткілікті өнімділігі;
әрі қарай жетілдіру үшін конфигурациясының ашықтығы;
жедел зерде ауқымының таңдап алынған жалпыжүйелік, сонымен бірге тұғырлық және қолданбалы бағдарламалық қамтамсыз етуді пайдалана алатындай қуаттылығы;
Техникалық құралдар кешені қондырғыларының баға қолайлылығы
Әзірленіп жатқан ресурсқа қойылатын талаптар
Сайт төмендгі тұжырнамалық шарттарға сәйкес болуы тиіс:
- ақпаратқа қолжетімдік жылдамдылығы барынша жылдам және парақтардың қосылуына ең аз уақыт талап етуі;
- сайт дизайны мемлекеттік мекемелерге тән дәстүрлі ұстанымдылыққа негізделіп, қызмет бағытын біркелкі сарында баяндалуы;
- ақпарат ұсынылымы барынша қарапайым және нақты;
- ең негізгі және қызығарлық бөлімдерге тез қолжетімділік;
- сайт навигациясының тәжірибелі келермендер ғана емес, сондай-ақ Интернет-технологияларға жаңадан қадам бастаған келермендер үшін де барынша ыңғайлы және түсінікті болуы;
- келерменмен байланыс барынша ыңғайлы және түйсікті болуы.
Бүкіл сайт осы Интернет-жобаның мазмұнын Интернет-қосымшалар жасауда кәсіптік шеберлігі жоқ мамандарының күшімен жедел жаңартып отыратындай мүмкіндік беретін жүйе негізінде әзірленуде.
Ақпараттық қамтамасыз ету өз құрамында төмендегіні иеленуге міндетті:
- ақпаратты бейнелейтін, қосатын, редакциялайтын және жоятын модульдерді;
- жолдарды толтыру дұрыстығын тексеру әдістерін;
- кіріс деректерін;
- шығыс деректерін.
Кіріс деректеріне логиндер, парольдер, электронды пошта, комментарийлер мен сайт тұтынушылары қалдырып отыратын басқа деректер жатады.
Шығыс деректеріне:
- сайттың тұтынушы әрекетіне жауапты әрекеті;
- тұтынушы әрекетінен жинақталатын веб-парақтар.
Технологияларға қойылатын негізгі талаптар:
- әкімгер, тіркелген келермен және меймандардан тұратын үш түрлі тұтынушыларды қолдау;
- қолжетімділік құқықтарын шекаралауды қамтамасыз ету. Осыған байланысты қарапайым тұтынушыларға қолжетімсіз әрекеттерге мүмкіндік беретін және тіркелген тұтынушылардың түпнұсқалығын тексеру құқығына ие болуы үшін әкімгердің түпнұсқалығын тану процедурасын жүзеге асыру;
- жаңа тұтынушыларды тіркеу, олардың ағымдағы жеке мәліметтерін өзгерте алуына мүмкіндік беретін механизмі болу;
- тапсырушыда жобаның одан әрі өсуі мен дамуына қатысты мәселелері болмауы;
- толық функционалды және ыждаһатты әкімгерлік веб-интерфейс жобамен жұмыс істеуді ыңғайлы және оңай етіп, контент-менеждердің сайтта орналастырылған ақпаратты қажетті жылдамдықпен өзгертіп отыруына мүмкіндік береді;
- бағдарламалық құрам мен сайт парақтарының мейлінше көшірмелігін қамтамасыз ету (сайт әзірленгеннен кейін сайт серверге көшіріліуі мүмкін).
- деректер деректер қорында сақталады. Қор серверде орналасуы тиіс.
- рұқсатсыз енуден қорғанылуы тиіс.
- деректер қорын рұқсатсыз енуден қорғауды қамтамасыз ету.
Лингвистикалық қамтамасыз ету ауқымында программалау тілдері мен жобалау тілдері суреттелуі тиіс.
Программалау (бағдарлама жасау) тілдеріне қойылатын талаптар.
Программалау тілі веб-сайт жасаудың басты құралы болып табылады. Пайдаланылған программалау тілі - PHP - программалаудың скриптік тілі, веб-сервердегі HTML-парақтарды жасақтауға және деректер қорымен жұмыс істеуге арналып шығарылған. Бұл ортақ қолдануға арналған ашық қодты, кең пайдаланыста жүрген бағдарламалау тілі. PHP веб-талдамалар жүргізу үшін арнайы жасалынған және НTML-кодқа ендіріле алады. PHP Linux - ті қосқанда, көптеген операциялық жүйелерге, оның ішінде Unix, Microsoft Windows, Mac OS X, RISC OS-еің түрлі модификацияларына жетімді.
Жобалау тілдеріне қойылатын талаптар:
- кіріс деректеріне серверге жіберілген сұранымдар мен сайт тұтынушысы енгізген ақпарат кіреді;
- шығыс тілі гипермәтін өлшемін жасау тілі - НTML болып табылады. Ол ғаламтордағы құжаттарды өлшемдеудің стандартты тілі. НTML тілі браузер арқылы оқылып, адамның оқуына ыңғайлы құжат түрінде экранда көрсетіледі.
Қолданбалы бағдарламалық қамтамасыз етуге қойылатын талаптар:
- артық түзетусіз кеңейту мүмкіндігі;
- әмбебаптылық - сайтпен түрлі жеке электронды есептеу машиналары арқылы жұмыс істеу мүмкіндігі;
- браузерлермен үйлесімділік - сайт ең кең тараған браузерлер - Internet Explorer, Opera, Firefox арқылы көрініп, қызмет атқара алуы тиіс;
- ыңғайлы графикалық интерфейс;
- жұмыс істеу сенімділігі;
- жылдамдық (тұтынушының сұранымына барынша тез жауап қайтару).
Техникалық қамтамасыз ету келесі талаптарға жауап беруі тиіс:
- тұтынушының жұмыс істеуі үшін видеоадаптер мен дисплейдің тиісті түрі;
- орталық процессордың жеткілікті өнімділігі;
- әрі қарай жетілдіру үшін конфигурациясының ашықтығы;
- жедел зерде ауқымының таңдап алынған жалпыжүйелік, сонымен бірге тұғырлық және қолданбалы бағдарламалық қамтамсыз етуді пайдалана алатындай қуаттылығы;
- техникалық құралдар кешені қондырғыларының баға қолайлылығы.
2.2 Деректер базасын құру
Тұжырымдамалық модель веб-сайттың негізгі қосымша жүйелерінің құрылымы мен мазмұнын және элементтерін көрсетеді.
Логикалық модель.
Сайтпен жұмыс кезінде тұтынушы навигациялық мәзірдің көмегімен қажетті ақпаратты тауып алады. Тіркеуден өткен тұтынушыларға қосымша, атап айтқанда жаңалықтарға пікір қосу (комментарий), фотогалереяға суреттер қосу, сондай-ақ басқа тұтынушыларға хабарлама жіберу-қабылдау секілді, мүмкіндіктер беріледі. Сайт әкімгері ерекше мүмкіндіктерге ие. (1-суретте көрсетілген)
Физикалық модель.
Физикалық тұрғыда сайт php-файлдар, кескіндер мен деректер қорының жиынтығынан тұрады.
Кескіндер png. форматындағы файлдар. Барлық кескінсуреттер олардың мөлшерін кішірейту мақсатында арнайы өңдеуден өткізіледі.
Барлық файлдар сайттың қандай да бір жеке бөлігіне жауап беретін файлдар каталогтарына біріктіріліген. Сол сияқты деректер қорымен байланыс қосуға жауапты php-файлдар да жеке кталогта орналасқан. Сол секілді сайттың бүкіл ғұмырында өзгермейтін бөліктерін көрсетіп тұруға жауапты файлдар да жеке каталогқа іріктелген.
Веб-сайттың жұмыс істеуі үшін қатты дискіде 30 Мб бос кеңістік қажет.
Деректер қорымен өзара байланыс ұйымдастыру үшін SQL тілі пайдаланылады. SQL - реляциялық деректер қорында мәліметтер әзірлеу, басқару, жетілдіру үшін пайдаланатын әмбебап ақпартты-логикалық компьютер тілі 1 суретте көрсетілген.
1- сурет - PHPMyAdmin құрастыру ортасында сайттың ақпараттық базасын қалыптастыру терезесі
Веб-қосымшалардағы программалау тілдерінің ішінен, салыстыра келіп РНР бағдарламалық тіліне таңдау жасалды. Оның негізгі бәсекелестері - Perl, ASP.NET, и Java Perl, ASP.NET және Java тілдері болды. Әзірлеудің лайықты ортасын таңдауда мен дерек көздеріне сүйендім [3], [4], [5].
РНР тілінің басты артықшылығы оның ісмерлігінде. РНР бағдарлама жасаушыға алдына қойылған міндеттерін жылдам және тиімді орындауға қажетті мүмкіндіктер береді. РНР - дың ісмерлік сипаты төмендегі бес қасиетпен рекешеленді:
- дәстүрлілік;
- қарапайымдылық;
- қауіпсіздік;
- икемділік.
РНР-дың тартымдылығын арттыратын тағы бір ерекше қасиеті - оның ашық шығыс кодтарымен (Open Source) тегін таратылатындығында, 2 суретте көрсетілген.
Басы
Басталу бетін енгізу
жоқ
иә
Тіркеу мүмкіндігі
Тауарларды қарау
Тауар каталогын қарау
Жалпы ақпаратты қарау
Көріністі редактырлау
Тауарларға түсінік беру
Администратор болуға қарсылық білдіру
Тауарларға сурет пен хабарды жеткізу мүмкіндігі
Администратор болудың қосымша мүмкіндігі
пайдаланушы администратор бола ма?
қолданушы тіркелген бе?
Аяғы
жоқ
иә
Басы
Басталу бетін енгізу
жоқ
иә
Тіркеу мүмкіндігі
Тауарларды қарау
Тауар каталогын қарау
Жалпы ақпаратты қарау
Көріністі редактырлау
Тауарларға түсінік беру
Администратор болуға қарсылық білдіру
Тауарларға сурет пен хабарды жеткізу мүмкіндігі
Администратор болудың қосымша мүмкіндігі
пайдаланушы администратор бола ма?
қолданушы тіркелген бе?
Аяғы
жоқ
иә
2-сурет - Сайттың логикалық моделі
Дәстүрлілік. РНР тілі әр салада істейтін бағдарлама жасаушыларға бір көргеннен таныс болып көрінеді. Өйткені, ол тілдің көптеген құрылғылары Си, Perl-ден алынған.
РНР-ның коды С және Pascal бағдарламаларындағы типтік бағдарламаларда кездесетін кодтар өте ұқсас. Бұл РНР-ны меңгеруге жұмсалатын алғашқы күшсалымды азайтады. РНР Perl мен Си-дің артықшылықтарын сіңіре білген, ашық та анық синтаксисті тіл, 3 суретте көрсетілген.
3- сурет - Ақпараттық базаға SQL-сұраныстарды қалыптастыру терезесі
РНР тілінің шыққанына көп уақыт өте қоймаса да, ол веб-программашылар арасында кең танымалдылыққа ие болғаны соншалық, қазіргі таңда веб-қосымшаларын әзірлеудегі басым сұранысқа ие тіл болып отыр.
Қарапайымдылық. РНР-дің сценариі қойылған міндеттерді шешудің ерекешелігіне байланысты 10 000 немесе 1 жолдан ғана тұра алады. РНР - ның механизмі алғышқы экрандалушы тізбектілітен (?php) кейін-ақ кодты орындай бастайды және оны қосарланған экрандалушы тізбектілік (?) кездестіргенше атқара береді. Егер кодтың синтаксисі дұрыс болса, онда барлық тапсырманы бағдарлама жасаушы адам көрсеткендей бұлжытпай орындай береді.
РНР тілі веб - парақтардың html-кодына тікелей үйлестіріле алады. Олар өз кезегінде РНР-интерпретатор тарапынан лайықты өңделе береді. Біз, РНР-ды CGI-сценарилер жазуға пайдалану арқасында мәтін бейнелеудің (шығарудың) көптеген ыңғайсыз операторларынан бас тарта аламыз. Біз, сондай-ақ, HTML-құжаттарын қалыптастыру үшін РНР-ны пайдалану арқылы көптеген сыртқы сценарилерді қолдану қажеттілігінен құтыламыз.
РНР функцияларының алуан-түрлілігі C бағдарламаларындағы көпжолды тұтынушылық функциялардан босатады.
Тиімділік. Тиімділік олардың санатына Web-те жататын тұтынушылары көп орталарға арналған бағдарламалар жасауда өте үлкен маңызға ие. (5-суретте көрсетілген)
РНР басқалардан басты артықшылықтарының тағы біреуі оның қозғағышына қатысты. Оның қозғағышы компилятор да, интерпретатор да емес. Нәтижесінде РНР қозғағышының мұндай құрылымы сценарилерді қол жетерлік жылдамдықпен өңдеуге мүмкіндік береді, 4 суретте көрсетілген [4].
4- сурет - PHPMyAdmin құрастыру ортасында кесте құрамын жобалау терезесі
Кейбір пайымдаулар бойынша РНР-сценарилердің басым бөлігі (әсіресе мөлшері онша үлкен емес) өзі тектес, бірақ Perl тілінде жазылған сценарилерден әлдеқайда жылдам өңделеді. Сөйте тұра РНР авторлары не істесе де, компиляцияланған атқарушы файлдар бәрібір он немесе жүз есе жылдам жұмыс істейтін болады. Алайда, бұған қарамастан, РНР-нің өнімділігі салмақты веб-қосымшаларын әзірлеуге толықтай жеткілікті.
Қауіпсіздік. РНР бағдарлама жасаушылар мен әкімгерліктерге жүйелік деңгей құралдары және қосымшалық деңгей құралдары деп шартты түрде екіге бөлінетін икемді де тиімді қауіпсіздік құралдарын ұсына алады.
Қауіпсіздіктің жүйелік деңгей құралдары.
РНР-да әкімгердің басқаруына берілген, дұрыс реттелген жағдайда мейлінше қимыл еркіндігі мен қауіпсіздікті қамтамасыз ететін қауіпсіздік механизмдері жүзеге асырылған. РНР сырттай қауіпсіздік режимі (safe mode) деп аталатын, тұтынушылар тарапынан РНР-ні пайдаланудың маңызды көрсеткіштерін шектейтін режимде жұмыс істе алады. Мысалы, зердені пайдаланудың ұзақтығына шектеу қоюға болады (зердені бақылаусыз пайдалану сервердің жылдамдығына кері әсерін тигізеді).
Қауіпсіздіктің қосымшалық деңгей құралдары.
РНР функцияларының стандартты жинағына бірқатар шифрлеу механизмдері кіреді. Келесі басымдылық - РНР-сценарилерінің бастапқы мәтіндерін браузер арқылы көруге болмайды, өйткені тұтынушының сұрауы бойынша сценарий жөнелтілер алдында ол компиляцияланады. РНР-ні сервер жақтан қолдану кем дегенде View Source командасын меңгерген тұтынушылар тарапынан қарапайым емес сценарилерді ұрлауына тосқауыл қояды.
Икемділік.
РНР қондырғыланатын (embedded) тіл болғандықтан, ол бағдарлама жасаушының қажеттіліктеріне өте ерекше икемді болып табылады. Әдетте, РНР-ны HTML-мен бірлестіріп пайдалану ұсынылғанымен, ол сондай-ақ JavaScript, WML, XML жән басқа да тілдермен байланыста жұмыс істей береді. Сонымен қатар құрылымы жақсы атқарылған РНР-қосымшалар қажеттілік бойынша еркін кеңейтіле алады.
Браузерлерге тәуелділік мәселелесі бойынша да қиындықтар тумайды, себебі тұтынушыға аттандырылар алдында РНР-сценарилер сервер тарапынан компиляцияланады. Шынуайтқа келгенде, РНР сценарилері браузері бар кез-келген құрылғыларға (жеке компьютерлерді айтпағанда, қалтафондарға, электронды жазу кітапшаларына , пейджерлер мен шағын компьютерлерге) жіберіле алады.
РНР белгілі бір нақты серверге арналған кодсыз шығарылатындықтан тұтынушылардың кез-келген (тіпті оларға таныс емес) сервермен жұмыс істеуіне жағдай бар. Apache, Microsoft IIS, Netscape Enterprise Server, Stronghold и Zeus - осы тізілген серверлердің барлығымен РНР жұмыс істей алады. Ал осы серверлердің түрлі платформаларға негізделгенін ескерсек, РНР платформаға тәуелсіз, UNIX, Solaris, FreeBSD и Windows 9598NT2000XP2003 платформаларында қызмет атқара алатын тіл деуге толық негіз бар.
РНР мен Perl-ді салыстыру.
Perl тілін бағдарлама жасаушы Ларри Уолл (Larry Wall) жасап шығарған және ол Practical Extraction and Report Language деп оқылады. Оны деректерді практикалық аршу және есептер әзірлеуге арналған тіл деп аударуға болады.
Perl интерпретатор болып табылады және Web-тен әлдеқайда бұрын жарық көрген. Perl динамикалық веб-парақтар жасауға ыңғайлы құрал болып шықты. Perl-дың кең таралуының себебі ол кез-келген серверден табылатын, өйткені олар түгелдей дерлік UNIX-пен жұмыс істетйтін. UNIX-ке бәсекелес ретінде тек одан күрделірек С тілі болатын [5].
Perl тілі РНР-ға қарағанда тұрпайылау. Оның үстіне РНР-ның Perl-мен бірдей өнімділікке қолжетімділігі әлдеқайда азырақ шығынды талап етеді және синтаксистік тұрғыда жеңілірек. Perl тілінің обадайсызыдығы оның әуел баста сан түрлі қосымшаларға арналып жазылғандығында. Ал РНР болса тек Интернет үшін әзірленген. Бұрындары РНР-ны да, Perl-ды да білмеген тұтынушылардың пікірінше, РНР-ны меңгеру әлдеқайда жеңілірек.
РНР мен Javaны салыстыру.
Жалпылай айтқанда, Java ұғымы Java тілі мен Java технологиясы деп екіге бөлінеді. Java тілі жақсартылған С+++ ретіндегі С-тұғырлас тіл болып табылады. Java технологиясын, өз құрамында клиенттік және серверлік бөліктерді, сондай-ақ деректер қорына қолжетімділікті енгізетіндіктен, ApachePHPMySQL технологиясымен салыстырған лайықтырақ болады. Java технологиясы әуелде корпоративті ауқымдағы Веб-қосымшаларын жасауға мүмкіндік беретін платформааралық технология ретінде жасақтала бастаған [3].
Бұл технологияның негізгі артықшылығы күрделі де ауқымды қосымшалар жасауға мүмкіндік ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz