Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясы
ХІХ ғасырдың соңында клетка құрылысының зерттелуіне байланысты ядро мен
оның құрамындағы хромосомалардың тұқым қуалаушылыққа қатысы бар екені
анықталды. 1883 жылы бельгиялық зоолог Э.Бенеден мейоз процесіндегі
редукциялық бөліну аталық және аналық хромосомалардың ажырауына байланысты
деп жорамалдады.
Мендель заңдарын кейін 1902—1903 жылдары В.Сэттон редукциялық бөліну және
ұрықтану кезіндегі хромосомалардың тәртібі мен будан ұрпақтардағы
белгілердің тәуелсіз ажырауының арасында байланыс бар екенін анықтады.
Өзінің “Хромосомалар және тұқым қуалаушылық” деген еңбегінде хромосомаларды
цитологиялық тұрғыдан алғанда Мендель анықтаған тұқым қуалау факторларының
таралуына сәйкес келетіндігін көрсетті. 1905 жылы Э.Вильсон жынысты
анықтаудың хромосомалық негізін сипаттады.
Т.Морган заңдылықтары. Американдық генетик Т.Морган тұқым қуалаушылықтың
хромосомалық теориясының негізін қалады. Мендельдің үшінші заңы
—“Белгілердің тәуелсіз ажырауың гендердің әр түрлі жұп хромосомаларда
орналасуына байланысты болады. Алайда, кез келген организмдерге тән гендер
саны хромосома санынан әлдеқайда артық болады. Мұндай жағдайда ол гендердің
тұқым қуалауы немесе белгілердің ұрпақтан-ұрпаққа берілуі қалай жүреді
деген сұрақ туады. Бұл сұрақтың жауабын Т.Морган 1910—1915 жылдары өзінің
шәкірттерімен бірге жеміс шыбыны — дрозофилаға жүргізген тәжірибелерінің
нәтижесінде анықтады. Дрозофила шыбыны — генетикалық зерттеулер жүргізуге
өте қолайлы объект. Себебі, оның хромосомаларының диплоидты жиынтығы 8, ал
гаплоидты жиынтығы төртеу. Зертханалық жағдайда +25Ә жылылықта дарақтардың
әр жұбынан пробиркада өсіріп, 14—15 күн сайын 100-ге жуық ұрпақ алуға
болады. Морган бір хромосомада орналасқан гендердің бір-бірінен ажырап
кетпей, көбіне бірге тұқым қуалайтынын анықтады. Оны мына тәжірибеден көз
жеткізуге болады. Р. ВВVV жетік қанатты сұр шыбын мен bbvv шала қанатты
қара шыбынды алып будандастырды. Сонда бірінші F1 ұрпақтағы будандық
дарақтардың барлығы біркелкілік заңына сәйкес генотипі ВbVv
дигетерозиготалы, фенотипі бойынша жетік қанатты сұр денелі шыбындар болып
шықты. Морган осы бірінші ұрпақтағы дигетерозиготалы аналық шыбынды
қайтадан шала қанатты қара денелі аталық шыбынмен кері будандастырғанда,
екінші ұрпақта төрт түрлі фенотиптері бар дарақтар алған (113-сурет).
Олардың пайыздық мөлшерлері әр түрлі: 41,5% жетік қанатты сұр денелі, 41,5%
шала қанатты қара денелі шыбындар, ал 8,5% шала қанатты сұр денелі және
8,5% жетік қанатты қара денелі шыбындар болған.
Демек, дрозофиланың 17%-ы ата-аналарына мүлде ұқсамай жаңа белгілерге ие
болған. Ендеше, ата-аналарына ұқсас жетік қанатты сұр шыбын мен шала
қанатты қара шыбынның бірдей қатынаста болуы, яғни 83%-ы осы аталған
белгілерді анықтайтын гендердің бірлесіп, тіркес тұқым қуалайтынын
көрсетеді. Бұл құбылысты — Морган гендердің тіркесуі немесе тіркесіп тұқым
қуалау заңы деп атады. Бір хромосоманың бойында орналасқан және тіркесіп
тұқым қуалайтын гендер тобы тіркесу топтарын құрайды. Тіркесу топтарының
саны хромосомалардың гаплоидты жиынтығына сәйкес келеді. Мысалы, дрозофила
шыбынында — 4 тіркесу тобы, асбұршақта — 7, жүгеріде — 10, ал адамда 23
тіркесу тобы болады.
Мендель тәжірибелерінде көрсетілгендей, аллельді ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.