Меншiк құқығы ұғымы және оның мазмұны

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Курстық жұмыстың жоспары

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар
1.1.Меншiк құқығы ұғымы және оның
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 2
1.2.Жеке меншiк ұғымы және оның түрлері.Мемлекеттiк меншiк құқығы 3
1.3.Меншiк иесi болып табылмайтын адамдардың заттық құқықтары ... ... 4
Шаруашылық жүргізу құқығы
2.1.Мемлекеттiк кәсiпорынның шаруашылық жүргiзу құқығы ... ... ... ... .. 5
Оралымды басқару құқығы
3.1.Оралымды басқару құқығы ұғымы мен оның мазмұны ... ... ... ... ... ... .
6
Ортақ. Үлестiк меншік
4.1.Ортақ меншiк ұғымы мен оның пайда болу
негiздерi ... ... ... ... ... ... .. ... 7
4.2.Үлестiк меншiк құқығындағы үлестi анықтау, иелену және пайдалану 8
4.3.Сатып алудың басым
құқығы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
8
4.4.Үлестi меншiктегi мүлiктiң бөлiнуi және одан үлестi бөлiп шығару ... 9
4.5.Ортақ бiрлескен
меншiк ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .. 10
4.6.Ерлi-зайыптылардың ортақ
меншiгi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 11
4.7.Шаруа немесе фермер қожалығының
меншігi ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
4.8.Жекешелендiрiлген тұрғын үйге ортақ
меншiк ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .. 12
Бірлескен қызмет туралы шарт (жай серiктестiк)
5.1.Жай
серiктестiк ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 12
5.2.Шартқа
қатысушылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... . 13
5.3.Бiрлескен қызметке қатысу құқығын беру және қатысудан бас тарту... 13
5.4.Консорциум ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... . 13
Меншік құқығына жғне өзге де заттық құқықтарға ие болу
6.1.Меншiк құқығына ие болу
негiздерi ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .. 14
6.2.Өңдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
6.3.Иесiз
заттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... 16
6.4.Өз бетiмен салынған
құрылыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
. 17
6.5.Олжа ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 17
6.6.Қараусыз
жануарлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... 18
6.7.Көмбе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 19
Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтардың тоқтатылуы
7.1.Меншiк құқығының тоқтатылу
негiздерi ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...20
7.2.Меншiк құқығынан бас
тарту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.20
7.3.Реквизициялау.
Тәркiлеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... 21
7.4.Күтiмсiз ұсталған мәдени және тарихи қазыналарды сатып
алу ... ... ... ... 22
Меншік құқығы мен өзге де заттық құқықтарды қорғау
8.1.Меншiк құқығын
тану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... 22
8.2.Заттарды заңсыз иеленуден қайтарып алу кезiнде есеп
айырысу ... ... ... 22

Қорытынды
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 23
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...24
Меншік құқығы және өзге де заттық құқықтар
1.1.Меншiк құқығы ұғымы және оның мазмұны
Меншiк құқығы дегенiмiз субъектiнiң заң құжаттары арқылы танылатын және
қорғалатын өзiне тиесiлi мүлiктi өз қалауынша иелену, пайдалану және оған
билiк ету құқығы. Меншiк құқығы мәмiле жасалған кезде болған барлық
жүктемелерiмен басқа адамға берiледi. Меншiк иесiнiң өз мүлкiн иелену,
пайдалану және оған билiк ету құқығы болады.
Иелену құқығы дегенiмiз мүлiктi iс жүзiнде иеленудi жүзеге асыруды заң
жүзiнде қамтамасыз ету.
Пайдалану құқығы дегенiмiз мүлiктен оның пайдалы табиғи қасиеттерiн
алудың, сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзiнде қамтамасыз етiлуi. Пайда
кiрiс, өсiм, жемiс, төл алу және өзге нысандарында болуы мүмкiн.
Билiк ету құқығы дегенiмiз мүлiктiң заң жүзiндегi тағдырын белгiлеудiң
заңмен қамтамасыз етiлуi.
Меншiк иесi өзiне тиесiлi мүлiкке қатысты өз қалауы бойынша кез келген
әрекеттер жасауға, соның iшiнде бұл мүлiктi басқа адамдардың меншiгiне
берiп, иелiгiнен шығаруға, өзi меншiк иесi болып қала отырып, оларға
мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету жөнiндегi өз өкiлеттiгiн
тапсыруға, мүлiктi кепiлге беруге және оған басқа да әдiстермен ауыртпалық
түсiруге, оларға өзгеше түрде билiк етуге құқылы. Меншiк иесiнiң өз
өкiлеттiгiн жүзеге асыруы басқа тұлғалар мен мемлекеттiң құқықтарын және
заңмен қорғалатын мүдделерiн бұзбауға тиiс. Құқықтар мен заңды мүдделердi
бұзушылық басқа нысандарымен қатар, меншiк иесiнiң өзiнiң монополиялық және
өзге де басымдық жағдайын пайдаланып қиянат жасауынан көрiнуi мүмкiн.
Меншiк иесi өз құқықтарын жүзеге асырған кезде азаматтардың денсаулығы мен
айналадағы ортаға келтiрiлуi мүмкiн зардаптарға жол бермеу шараларын
қолдануға мiндеттi. Меншiк құқығының мерзiмi шексiз. Мүлiкке меншiк құқығы
Азаматтық Кодексте көзделген негiздер бойынша ғана ықтиярсыз тоқтатылуы
мүмкiн. Заң құжаттарында көзделген реттерде, жағдайлар мен шектерде меншiк
иесi өз мүлкiн басқа адамдардың шектеулi түрде пайдалануына жол беруге
мiндеттi.
Мүлiктi күтiп ұстау ауыртпалығы
Меншiк иесi, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше көзделмесе,
өзiне тиесiлi мүлiктi күтiп ұстау ауыртпалығын көтередi және бiржақты
тәртiппен мұндай ауыртпалықты үшiншi жаққа ауыстыра алмайды. Егер мүлiк
заңды түрде үшiншi жақтарда болса, олардың бөтен адамның мүлкiн күтiп
ұстауға жұмсаған шығындарын, егер шартта өзгеше көзделмесе, меншiк иесi
өтеуге тиiс. Затты күтiмсiз және заңсыз ұстаған адамға мүлiктi күтiп
ұстауға жұмсаған шығындары өтелмейдi.1
Мүлiктiң кездейсоқ жойылу немесе кездейсоқ бүлiну қаупi
Иелiктен айырылған заттардың кездейсоқ жойылу немесе кездейсоқ бүлiну
қаупi, егер заң құжаттарында немесе шартта өзгеше белгiленбесе, сатып
алушыда меншiк құқығы пайда болумен бiр мезгiлде соған көшедi.
Егер иелiктен айырушы адам заттарды беру мерзiмiнiң өткiзiлiп
жiберiлуiне кiнәлi болса немесе сатып алушы оларды қабылдау мерзiмiнiң
өткiзiлiп жiберiлуiне кiнәлi болса, кездейсоқ жойылу немесе кездейсоқ
бүлiну қаупi мерзiмiн өткiзiп жiберген тарап көтередi.

1.2.Жеке меншiк ұғымы және оның түрлерi Мемлекеттiк меншiк құқығы
Жеке меншiк азаматтардың және мемлекеттiк емес заңды тұлғалар мен
олардың бiрлестiктерiнiң меншiгi ретiнде көрiнедi. Заң құжаттарына сәйкес
азаматтарға немесе заңды тұлғаларға тиесiлi бола алмайтын жекелеген мүлiк
түрлерiнен басқа кез келген мүлiк жеке меншiкте болуы мүмкiн. Жеке меншiкте
болатын мүлiктiң саны мен құны шектелмейдi.
Мемлекеттiк меншiк республикалық және коммуналдық меншiк түрiнде
көрiнедi. Республикалық меншiк мемлекеттік қазынадан және заң құжаттарына
сәйкес мемлекеттiк республикалық заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлген
мүлiктен тұрады. Республикалық бюджеттiң қаражаты, алтын валюта қоры және
алмас қоры, мемлекеттiк меншiктiң Азаматтық Кодекстiң 193-бабында аталған
объектiлерi және мемлекеттiк заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлмеген өзге де
мемлекеттiк мүлiк Қазақстан Республикасының мемлекеттiк қазынасын құрайды.
Коммуналдық меншiк жергiлiктi қазынадан және заң құжаттарына сәйкес
коммуналдық заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлген мүлiктен тұрады. Жергiлiктi
бюджет қаражаты және мемлекеттiк заңды тұлғаларға бекiтiлiп берiлмеген өзге
де коммуналдық мүлiк жергiлiктi қазынаны құрайды. Коммуналдық меншік
жергілікті мемлекеттік басқару деңгейлері бойынша облыстық (республикалық
маңызы бар қаланың, астананың) және аудандық (облыстық маңызы бар
қалалардың) меншік болып бөлінеді. Мемлекеттiк меншiктегi мүлiк мемлекеттiк
заңды тұлғаларға шаруашылық жүргiзу немесе оралымды басқару құқығымен
бекiтiлiп берiлуi мүмкiн. Жекелеген мемлекеттік мекемелердің иелігіндегі
мемлекеттік мүліктің құқықтық режимінің ерекшеліктері заң актілерімен
белгіленеді. Мемлекеттiк мүлiктi мемлекеттiк меншiктiң бір түрiнен
екiншiсiне беру Қазақстан Республикасының Yкiметi белгілейтін тәртiппен
жүзеге асырылады. Мүлікті жеке меншіктен мемлекеттік меншікке ерікті және
өтеусіз беру Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен жүзеге
асырылады. Коммуналдық меншіктегі мүлікті жергілікті мемлекеттік басқарудың
бір деңгейінен екінші деңгейіне беру Қазақстан Республикасындағы жергілікті
мемлекеттік басқару туралы заңнамалық актілерде айқындалған тәртіппен
жүзеге асырылады.
Жерге және басқа да табиғи ресурстарға меншiк
Жер, оның қойнауы, су, өсiмдiк және жануарлар дүниесi, басқа да табиғи
ресурстар мемлекеттiк меншiкте болады. Жер заң актiлерiнде белгiленген
негiздерде, шарттар мен шектерде жеке меншiкте болуы да мүмкiн.
Стратегиялық объектілер
Қазақстан қоғамының орнықты дамуы үшін әлеуметтік-экономикалық маңызы
бар, оны иелену және (немесе), пайдалану және (немесе) оған билік ету
Қазақстан Республикасының ұлттық қауіпсіздігінің жай-күйіне әсер ететін
мүлік стратегиялық объект болып табылады. Стратегиялық объектілерге:
магистральдық темір жол желілері; магистральдық мұнай құбырлары;
магистральдық газ құбырлары; ұлттық электр тораптары; магистральдық
байланыс желілері; ұлттық почта тораптары; халықаралық әуежайлар;
халықаралық маңызды мәртебесі бар теңіз порттары; әуе қозғалысын басқару
жүйесінің аэронавигациялық құрылғылары; кемелердің қауіпсіз жүзуін
реттейтін және оған кепілдік беретін құрылғылар мен навигациялық белгілер;
атом энергиясын пайдаланатын объектілер; ғарыш саласының объектілері; су
шаруашылығы құрылыстары; ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдары; сондай-ақ
меншігінде стратегиялық объектілер бар заңды тұлғалар акцияларының
пакеттері (қатысу үлестері, пайлары), меншігінде стратегиялық объектілер
бар жеке және заңды тұлғалардың шешімдерін тікелей немесе жанама айқындауға
немесе қабылдайтын шешімдеріне ықпал етуге мүмкіндігі бар заңды тұлғалар
акцияларының пакеттері (қатысу үлестері, пайлары) жатқызылуы мүмкін.
Стратегиялық объектілер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне
сәйкес мемлекеттік және жеке меншікте болуы мүмкін. Стратегиялық
объектілерге үшінші тұлғалардың құқықтарымен ауыртпалық салу не оларды
иеліктен шығару Қазақстан Республикасы Үкіметінің рұқсат беру туралы шешімі
негізінде және Қазақстан Республикасы Үкіметі белгілейтін тәртіппен мүмкін
болады. Стратегиялық объектілер жеке меншікте болған жағдайда және оның
меншік иесінің объектіні сату ниеті болса, Қазақстан Республикасының
Үкіметі, сондай-ақ оның шешімі бойынша ұлттық басқарушы холдинг
стратегиялық объектілерді нарықтық құны бойынша сатып алудың басым
құқықтарына ие болады. Стратегиялық объектінің нарықтық құны бағалау
қызметі туралы заңнамаға сәйкес айқындалады. Стратегиялық объектілерді
сатып алудың басым құқықтарын пайдалану тәртібін Қазақстан Республикасының
Үкіметі айқындайды. Егер стратегиялық объектінің меншік иесі заң талаптарын
бұзса, мұндай мәмілелер оларды жасаған сәтінен бастап жарамсыз деп
танылады.2

1.3.Меншiк иесi болып табылмайтын адамдардың заттық құқықтары
Меншiк құқығымен қатар заттық құқықтарға:
1) жердi пайдалану құқығы;
2) шаруашылық жүргiзу құқығы;
3) оралымды басқару құқығы;
4) Азаматтық Кодексте немесе өзге заң актiлерiнде көзделген басқа да
заттық құқықтар.
Заттық құқықтарға, егер заңдарда өзгеше көзделмесе немесе осы заттық
құқықтың табиғатына қайшы келмесе, меншiк құқығы туралы нормалар
қолданылады. Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше
көзделмесе, мүлікке меншік құқығының басқа тұлғаға ауысуы осы мүлікке басқа
да заттық құқықты тоқтату үшін негіз болып табылмайды.

Шаруашылық жүргізу құқығы
2.1.Мемлекеттiк кәсiпорынның шаруашылық жүргiзу құқығы
Шаруашылық жүргiзу құқығы мүлiктi мемлекеттен меншiк иесi ретiнде алған
және бұл мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету құқықтарын осы
Кодекспен және өзге де заң құжаттарымен белгiленген шекте жүзеге асыратын
мемлекеттiк кәсiпорынның заттық құқығы болып табылады.
Шаруашылық жүргiзу құқығының объектiсi, егер заңдарда өзгеше көзделмесе,
кез келген мүлiк бола алады.
Мүлiктi құрылып үлгiрген мемлекеттiк кәсiпорынға бекiту туралы меншiк
иесi шешiм қабылдаған мүлiкке қатысты шаруашылық жүргiзу құқығы, егер
заңдарда немесе меншiк иесiнiң шешiмiнде өзгеше белгiленбесе, бұл
кәсiпорында мүлiктi кәсiпорынның дербес балансына бекiткен кезде пайда
болады. Шаруашылық жүргiзудегi мүлiктi пайдаланудың жемiстерi, өнiмi мен
кiрiсi, сондай-ақ кәсiпорын шарттар немесе өзге де негiздер бойынша алған
мүлiк меншiк құқығын алуға арналған заңдарда белгiленетiн тәртiп бойынша
кәсiпорынның шаруашылық жүргiзуiне келiп түседi. Мүлiкке шаруашылық жүргiзу
құқығы меншiк құқығын тоқтатуға арналған заңдарда көзделген негiздер мен
тәртiп бойынша, сондай-ақ меншiк иесiнiң шешiмiмен кәсiпорыннан мүлiк заңды
жолмен қайтарып алынған реттерде тоқтатылады.
Меншiк иесiнiң шаруашылық жүргiзудегi мүлiкке қатысты құқығы
Шаруашылық жүргiзудегi мүлiктiң меншiк иесi заң құжаттарына сәйкес
кәсiпорын құру, оның қызметiнiң мәнi мен мақсаттарын белгiлеу, оны қайта
құру мен тарату мәселелерiн шешедi, кәсiпорынға тиесiлi мүлiктiң өз
мақсатында пайдаланылуы мен сақталуына бақылау жасауды жүзеге асырады.
Меншiк иесi өзi құрған кәсiпорынның шаруашылық жүргiзуiндегi мүлiктi
пайдаланудан келтiрiлген таза табыстың бiр бөлiгiн алуға құқылы.
Мемлекеттiк кәсiпорынның мүлiктiк құқықтарын жүзеге асыру ережелерi
Қызметiн шаруашылық жүргiзу құқығында жүзеге асыратын мемлекеттiк
кәсiпорынның, егер заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе меншiк иесiнiң немесе
ол уәкiлдiк берген мемлекеттiк органның жазбаша келiсiмiнсiз:
1) өзiне тиесiлi үйлердi, құрылыстарды, жабдықты және кәсiпорынның басқа
да негiзгi құралдарын иеліктен айыруға немесе өзгеше әдiспен билiк етуге,
ұзақ мерзiмдi (үш жылдан астам) жалға беруге, уақытша тегiн пайдалануға
беруге;
2) филиалдар, өкілдіктер және еншiлес кәсiпорындар құруға, жеке
кәсiпкерлермен бiрге кәсiпорындар мен бiрлескен өндiрiстер құруға, олардың
өзiнiң өндiрiстiк және ақша капиталын сатуға;
2-1) оған тиесiлi акцияларға, сондай-ақ дебиторлық берешекке билiк
етуге;
3) заемдар беруге;
4) үшiншi тұлғалардың мiндеттемелерi бойынша кепiлдеме немесе кепiлдiк
беру.
Мемлекеттiк кәсiпорын, егер заңдарда өзгеше көзделмесе, негiзгi
құралдарға жатпайтын, өзiне шаруашылық жүргiзу құқығымен бекiтiлiп берiлген
мүлiкке дербес билiк етедi. Шаруашылық жүргiзу құқығындағы мемлекеттiк
кәсіпорынның мемлекеттiк кәсіпорынның негізгі құралдарына жататын мүлiкке
қатысты, сондай-ақ оған тиесілi акцияларды сатуға және сыйға беру
мәмiлелерiн жасасуға құқығы жоқ.
Мемлекеттiк кәсiпорындар қатысатын мүлiктiк қатынастарға егер Азаматтық
Кодекстен және өзге заң құжаттарынан өзгеше туындамаса, Азаматтық Кодекстiң
меншiк құқығы туралы ережелерi қолданылады.

Оралымды басқару құқығы
3.1.Оралымды басқару құқығы ұғымы мен оның мазмұны
Оралымды басқару құқығы меншiк иесiнiң қаражаты есебiнен
қаржыландырылатын мемлекеттiк мекеменiң, меншiк иесiнен мүлiк алушы және өз
қызметiнiң мақсатына, меншiк иесiнiң тапсырмаларына және мүлiктiң мақсатына
сәйкес заң құжаттарымен белгiленген шекте сол мүлiктi иелену, пайдалану
және оған билiк ету құқығын жүзеге асырушы қазыналық кәсiпорындардың заттық
құқығы болып табылады.
Оралымды басқару құқығына ие болу және тоқтату
Оралымды басқару құқығына ие болу мен тоқтату, егер заңдарда өзгеше
белгiленбесе, ережелер мен тәртiп бойынша жүзеге асырылады.
Оралымды басқаруға берiлген мүлiктi меншiктенушiнiң құқығы
Оралымды басқарудағы мүлiктi меншiктенушi заң құжаттарына сәйкес
мемлекеттiк мекеме немесе қазыналық кәсiпорын құру, оның қызметiнiң мәнi
мен мақсаттарын белгiлеу мәселелерiн шешедi, мемлекеттiк мекеменiң немесе
қазыналық кәсiпорынның заң жүзiндегi тағдырын, оның қызметiнiң мазмұнын
белгiлеуге құқығы бар. Меншiк иесi мемлекеттiк мекеменiң немесе қазыналық
кәсiпорынның меншiк иесi берген мүлiктi тиiмдi пайдалануы мен сақтауына
бақылау жасауды жүзеге асырады. Мемлекеттiк мекеменi бiрнеше меншiк иесi
құрған жағдайда, олардың арасындағы қатынастар мен меншiк иелерiнiң өз
мүлкiне билiк жүргiзу құқықтары құрылтай шартымен немесе сол сияқты
келiсiммен белгiленедi.
Мемлекеттiк мекемеге немесе қазыналық кәсiпорынға бекiтiлiп берiлген
мүлiктi меншiктенушi, егер заң құжаттарында өзгеше белгiленбесе, ол мүлiктi
қайтарып алуға, не өзi құрған басқа заңды тұлғалар арасында өз қалауы
бойынша қайта бөлуге құқылы.
Мемлекеттiк мекеменiң, егер заң актісінде өзгеше белгіленбесе, өзiне
бекiтiлiп берiлген мүлiктi және оған смета бойынша бөлiнген қаражат
есебiнен сатып алынған мүлiктi өз бетiмен иелiктен айыруға немесе өзгеше
әдiспен оған билiк етуге құқығы жоқ.
Қазыналық кәсiпорын өзiне бекiтiлiп берiлген мүлiктi, сол мүліктің
меншік иесінің жазбаша келісімімен ғана иеліктен айыруға немесе оған өзгеше
әдіспен билік етуге, сондай-ақ дебиторлық берешекті беруге және есептен
шығаруға құқылы. Қазыналық кәсiпорын, егер заңдарда өзгеше көзделмесе, өзi
өндiрген өнiмдi дербес сатады.
Қазыналық кәсiпорынның табыстарын бөлу тәртiбiн оның мүлкiн меншiктенушi
белгiлейдi. Қазыналық кәсіпорынның өзінің негізгі құралдарына жататын
мүлікті сатуға және оған қатысты сыйға беру мәмілелерін жасасуға құқығы
жоқ.3
Қазыналық кәсiпорын өзiнiң мiндеттемелерi бойынша өз билiгiндегi ақшамен
жауап бередi. Қазыналық кәсiпорынның ақшалай қаражаты жеткiлiксiз болған
жағдайда, оның мiндеттемелерi бойынша Қазақстан Республикасының Үкiметi
немесе тиiстi жергiлiктi атқарушы орган субсидиарлық жауаптылықта болады.
Шарттық мiндеттемелер бойынша жауапкершiлiк мемлекеттiк кәсiпорын туралы
заң актiлерiнде белгiленген тәртiппен туындайды.
Мекеменi меншiктену құқығы басқа адамға ауысқан кезде бұл мекеме өзiне
тиесiлi мүлiкке оралымды билiк жүргiзу құқығын сақтап қалады.

Ортақ. Үлестiк меншік
4.1.Ортақ меншiк ұғымы мен оның пайда болу негiздерi
Екi немесе бiрнеше адамның меншiгiндегi мүлiк оларға ортақ меншiк
құқығымен тиесiлi болады. Мүлiк меншiк иелерiнiң әрқайсысының меншiк
құқығындағы үлестерi белгiлене отырып (үлестiк меншiк) немесе ондай үлестер
белгiленбей (бiрлескен меншiк) ортақ меншiкте болуы мүмкiн. Мүлiкке ортақ
меншiк үлестiк меншiк болып табылады, бұған мүлiкке ортақ меншiк құру заңда
көзделген реттер қосылмайды. Ортақ меншiк екi немесе бiрнеше адамның
меншiгiне мүлiк түскен кезде пайда болады, оны өзiнiң мақсаты
өзгертiлмейiнше бөлуге болмайды (бөлiнбейтiн заттар), өйткенi ол заңға
сәйкес бөлiнуге жатпайды. Бөлiнетiн мүлiкке ортақ меншiк заң құжаттарында
немесе шартта көзделген реттерде пайда болады. Бiрлескен меншiкке
қатысушылардың келiсiмi бойынша, ал келiсiмге қол жетпеген жағдайда - сот
шешiмi бойынша ортақ меншiкке осы адамдардың үлестi меншiгi белгiленуi
мүмкiн. Жылжымайтын мүлiкке меншiк кондоминиум нысанында пайда болуы
мүмкiн, бұл жағдайда жылжымайтын мүлiктiң жекелеген бөлiктерi азаматтардың
және (немесе) заңды тұлғалардың дара (бөлек) меншiгiнде болады, ал
жылжымайтын мүлiктiң бөлек меншiкте емес бөлiктерi ортақ үлестiк меншiк
құқығымен жылжымайтын мүлiк бөлiктерiнiң иелерiне тиесiлi болады. Әрбiр
меншiк иесiнiң ортақ мүлiктегi үлесi оның жылжымайтын мүлiктiң өзiне
тиесiлi бөлiгiне бөлек меншiгiнен ажырағысыз.
Әрбiр меншiк иесiнiң ортақ мүлiктегi үлесiнiң мөлшерi мен оны ұстауға
арналған шығындарға қатысу дәрежесi, егер заң актiлерiнде немесе шартта
өзгеше көзделмесе, жылжымайтын мүлiктiң дара (бөлек) меншiктегi
бөлiктерiнiң мөлшерiне байланысты болады. Кондоминиумның әр алуан
түрлерiнiң құқықтық режимiнiң ерекшелiктерi заң актiлерiмен айқындалуы
мүмкiн. Инвестициялық пай қорының активтерiне ортақ үлестiк меншiктiң
құқықтық режимiнiң ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының инвестициялық
қорлар туралы заң актiсiмен айқындалады.

4.2.Үлестiк меншiк құқығындағы үлестi анықтау, иелену және пайдалану
Егер үлестi меншiкке қатысушылар үлестерiнiң мөлшерi заң құжаттары
негiзiнде анықталуы және оған барлық қатысушылардың келiсiмiмен белгiленуi
мүмкiн болмаса, үлестер тең деп саналады. Үлестi меншiкке барлық
қатысушылардың келiсiмiмен олардың әрқайсысының ортақ мүлiктi құру мен
көбейтуге қосқан салымдарына қарай қатысушылардың үлестерiн анықтау мен
өзгерту тәртiбi белгiленуi мүмкiн.
Ортақ мүлiктi пайдаланудың белгiленген тәртiбiн сақтай отырып, оны
бөлмей жақсартуды өз есебiнен жүзеге асырған үлестi меншiк қатысушысының
ортақ мүлiкке құқықтағы өз үлесiн тиiсiнше ұлғайтуға құқығы бар. Ортақ
мүлiктi бөлiп алып жақсарту, егер үлестi меншiкке қатысушылардың
келiсiмiнде өзгеше көзделмесе, оны жасаған қатысушының меншiгiне түседi.
Үлестi меншiктегi мүлiкке билiк ету
Үлестi меншiктегi мүлiкке билiк ету оның барлық қатысушыларының
келiсуiмен жүзеге асырылады. Үлестi меншiкке әрбiр қатысушы өзiнiң үлесiн
өз қалауы бойынша сатуға, сыйға тартуға, өсиет етуге, кепiлге беруге,
шарттарды сақтай отырып, оған өзгеше түрде билiк етуге құқылы.
Үлестік меншікті иелену және пайдалану
Үлестi меншiктегi мүлiктi иелену және пайдалану оның барлық
қатысушыларының келiсуiмен, ал келiсiмге келмеген жағдайда - сот
белгiлейтiн тәртiппен жүзеге асырылады. Үлестi меншiктiң әрбiр қатысушысы
ортақ мүлiктiң өз үлесi мөлшерiне тең бөлiгi өзiнiң иеленуiне және
пайдалануына берiлуiне құқылы, ал бұл мүмкiн болмаған жағдайда - өз үлесiне
тиесiлi мүлiктi иеленетiн және пайдаланатын басқа қатысушылардан тиiстi
ақша сомасын немесе өзге де өтем төлеудi талап етуге құқылы.
Үлестi меншiктегi мүлiктi пайдаланудан алынатын жемiстер, өнiмдер мен
табыстар ортақ мүлiктiң құрамына келiп түседi. Жемiстiң, өнiм мен табыстың
одан кейiнгi бөлiнуi, үлестi меншiктiң қатысушылары арасында, егер олардың
арасындағы келiсiмде өзгеше көзделмесе, олардың үлестерiне сәйкес
жүргiзiледi.
Үлестi меншiктiң әрбiр қатысушысы ортақ мүлiк бойынша өз үлесiне сәйкес
салықтар, алымдар және өзге де төлемдер төлеуге, сондай-ақ оны күтiп ұстау
мен сақтауға байланысты шығындарға қатысуға мiндеттi.

4.3.Сатып алудың басым құқығы
Үлестi меншiк құқығындағы үлестi бөгде адамдарға сату кезiнде сатылатын
үлестi оның сатылатын бағасы бойынша және жария саудаға салып сату
реттерiнен басқа тең жағдайларда үлестi меншiктiң қалған қатысушыларының
сатып алуға басым құқығы болады.
Үлестi меншiкке барлық қатысушылардың келiсiмi болмаған жағдайда үлестi
меншiк құқығындағы үлестi сату үшiн жария саудаға салу Азаматтық Кодекстiң
222-бабының 2-тармағында көзделген реттерде және заң құжаттарында көзделген
өзге де реттерде жүргiзiлуi мүмкiн.
Үлесiн сатушы оның сату бағасын және оны сатудың басқа да шарттарын
көрсете отырып, үлестi меншiктiң басқа қатысушыларына өз үлесiн бөтен
адамға сату ниетi туралы жазбаша түрде хабарлауға мiндеттi. Егер үлестi
меншiктiң басқа қатысушылары сатып алудан бас тартса немесе қозғалмайтын
мүлiкке меншiк құқығындағы сатылатын үлестi бiр ай iшiнде, ал басқа мүлiк
жөнiнен - хабар алған күннен бастап он күн iшiнде сатып алмаса, сатушы өз
үлесiн кез келген адамға сатуға құқылы. Үлес сатып алудың басым құқығы
бұзыла отырып сатылған жағдайда үлестi меншiктiң кез келген басқа
қатысушысы үш айдың iшiнде сотта өзiне сатып алушының құқықтары мен
мiндеттерiн аударуды талап етуге құқылы. Үлестi сатып алудың басым құқығын
басқа бiреуге беруге рұқсат етiлмейдi. Осы баптың ережелерi айырбас шарты
бойынша үлестi иелiктен айыру кезiнде де қолданылады.4
Үлестi меншiк құқығындағы үлес, егер тараптардың келiсiмiнде өзгеше
көзделмесе, шарт жасасқан кезден бастап шарт бойынша сатып алушыға ауысады.
Мемлекеттiк тiркеуге немесе нотариат куәландыруға тиiстi шарт бойынша
үлестi меншiк құқығындағы үлестiң ауысатын кезi Азаматтық Кодекстiң 238-
бабының 2-тармағына сәйкес белгiленедi.

4.4.Үлестi меншiктегi мүлiктiң бөлiнуi және одан үлестi бөлiп шығару
Үлестi меншiктегi мүлiк оған қатысушылар арасындағы келiсiм бойынша
өздерiнiң арасында бөлiнуi мүмкiн. Үлестi меншiкке қатысушы ортақ мүлiктен
өз үлесiн бөлiп шығаруды талап етуге құқылы. Үлестi меншiкке қатысушылар
ортақ мүлiктi бөлу немесе бiреуiнiң үлесiн бөлiп шығарудың әдiстерi мен
шарттары жөнiнде келiсiмге келе алмаған жағдайда үлестi меншiкке қатысушы
ортақ мүлiктен өз үлесiн заттай бөлiп берудi талап етуге құқылы. Егер
үлестi заттай бөлiп беруге заң құжаттарында жол берiлмесе немесе ол ортақ
меншiктегi мүлiкке шамадан тыс залал келтiрмейiнше мүмкiн болмаса, бөлiнiп
шығушы меншiк иесi үлестi меншiктiң басқа қатысушыларынан өз үлесiнiң құнын
төлетуге құқылы. Осы бап негiзiнде үлестi меншiктiң қатысушысына заттай
бөлiп берiлетiн мүлiктiң меншiк құқығындағы оның үлесiне сәйкессiздiгi
тиiстi ақша сомасын немесе өзге өтем төлеу арқылы жөнге келтiрiледi. Басқа
меншiк иелерiнiң үлестi меншiкке қатысушыға оның үлесiн заттай бөлiп
берудiң орнына өтем төлеуiне қатысушының келiсуiмен жол берiледi. Тиiстi
меншiк иесiнiң үлесi шамалы болып, нақты бөлiп шығару мүмкiн болмай және ол
ортақ мүлiктi пайдалануға онша мүдделi болмаса, сот бұл меншiк иесiнiң
келiсiмi болмаған күнде де үлестi меншiкке қатысушыларды оған өтем төлеуге
мiндеттей алады.

4.5.Ортақ бiрлескен меншiк:
1) ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi;
2) шаруа қожалығы мүшелерінің ортақ меншігі;
3) жекешелендiрiлген тұрғын үйге ортақ меншiк түрiнде болады.
Заң құжаттарында ортақ бiрлескен меншiктiң басқа да түрлерi көзделуi
мүмкiн. Ортақ бiрлескен меншiк, егер оған қатысушылар арасындағы шартта
өзгеше көзделмесе, тағайындалады және қолдануда болады.
Бiрлескен меншiктегi мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету
Бiрлескен меншiкке қатысушылар, егер олардың арасындағы келiсiмде өзгеше
көзделмесе, ортақ мүлiктi бiрлесiп иеленедi және пайдаланады. Мүлiкке билiк
ету жөнiндегi мәмiленi қатысушылардың қайсысы жасағанына қарамастан
бiрлескен меншiктегi мүлiкке билiк ету барлық қатысушылардың келiсiмi
бойынша жүзеге асырылады. Егер барлық қатысушылардың келiсiмiнен өзгеше
туындамайтын болса, бiрлескен меншiкке қатысушылардың әрқайсысы ортақ
мүлiкке билiк ету жөнiнде мәмiлелер жасасуға құқылы. Бiрлескен меншiкке
қатысушылардың бiреуi ортақ мүлiкке билiк етуге байланысты жасаған мәмiле
басқа қатысушылардың талап етуiмен мәмiле жасаған қатысушының қажеттi
өкiлеттiгi болмады деген себеппен мәмiледегi екiншi тарап бұл жөнiнде
бiлгенi немесе көпе-көрiнеу бiлуге тиiс болғандығы дәлелденген ретте ғана
жарамсыз деп танылуы мүмкiн. Нотариаттың куәландыруын немесе мемлекеттiк
тiркеудi керек ететiн мәмiлелер жасасу кезiнде бiрлескен мүлiкке басқа
қатысушылардың мәмiле жасауға келiсiмi нотариалдық тәртiппен расталуға
тиiс.
Бiрлескен меншiктегi мүлiктi бөлу және одан үлестi бөлiп шығару
Ортақ меншiктi бiрлескен меншiкке қатысушылар арасында бөлу, сондай-ақ
олардың бiреуiнiң үлесiн бөлiп шығару қатысушылардың әрқайсысының ортақ
мүлiкке құқығындағы үлесi алдын ала анықталған жағдайда ғана жүзеге
асырылуы мүмкiн. Ортақ мүлiктi бөлу және одан үлестi бөлiп шығару кезiнде,
егер заң актiлерiмен немесе қатысушылардың келiсiмiнде өзгеше көзделмесе,
олардың үлестерi тең деп танылады. Ортақ мүлiктi бөлу және одан үлестi
бөлiп шығару негiздерi мен тәртiбi осы ережелерiмен белгiленедi, өйткенi ол
заң құжаттарымен бiрлескен меншiктiң жекелеген түрлерi үшiн өзгеше
белгiленбеген және бiрлескен меншiкке қатысушылар қатынастарының мәнiнен
туындамайды.
Ортақ мүлiктегi үлестен ақы өндiрiп алу
Үлестi немесе бiрлескен меншiкке қатысушыға несие берушi қатысушыда
басқа мүлiк жеткiлiксiз болған жағдайда борышқордың ортақ мүлiктегi үлесiн
одан ақы өндiрiп алу үшiн бөлiп беру туралы талап қоюға құқылы. Ортақ
меншiктiң өзге қатысушылары борышқордың үлесiн сатып алудан бас тартқан
реттерде несие берушi борышқордың ортақ меншiк құқығындағы үлесiн жария
саудаға салу жолымен осы үлестен сот арқылы ақы өндiрiп алуға талап етуге
құқылы. Егер мұндай жағдайда үлестi заттай бөлiп шығару мүмкiн болмаса, не
үлестi немесе бiрлескен меншiктiң қалған қатысушылары бұған қарсылық
бiлдiрсе, несие берушi борышқордан өз үлесiн ортақ меншiктiң өзге
қатысушыларына осы үлестi нарықтық құнына сәйкес бағамен сатып, сатудан
түскен қаражатты борышты өтеуге салуды талап етуге құқылы.

4.6.Ерлi-зайыптылардың ортақ меншiгi
Ерлi-зайыптылардың некеде тұрған кезде жинаған мүлкi, егер бұл мүлiк
ерлi-зайыптылардың үлестi меншiгi болатыны, не олардың әрқайсысына тиесiлi
немесе меншiк құқығында тиiстi бөлiктерде ерлi-зайыптылардың әрқайсысына
тиесiлi екенi олардың арасындағы шартта көзделмесе, олардың бiрлескен
меншiгi болып табылады. Ерлi-зайыптылардың некеге тұрғанға дейiн тиесiлi
болған, сондай-ақ олардың некеде тұрған кезiнде сыйға тартылған немесе
мұрагерлiк тәртiппен алған мүлкi олардың әрқайсысының меншiгi болып
табылады. Қымбат бағалы және басқа әсемдiк заттарын қоспағанда, жеке
пайдаланудағы заттар (киiм-кешек, аяқ киiм және т.б.), некеде тұрған кезде
ерлi-зайыптылардың ортақ қаражатына сатып алынғанымен, оларды пайдаланған
жұбайдың меншiгi деп танылады. Егер некеде тұрған кезде ерлi-зайыптылардың
ортақ мүлкiнiң есебiнен сол мүлiктiң құнын едәуiр арттырған қаражат
жұмсалғаны (күрделi жөндеу, қайта жаңғырту, қайта жабдықтау және т.б.)
анықталса, ерлi-зайыптылардың әрқайсысының мүлкi олардың бiрлескен меншiгi
деп танылуы мүмкiн. Ерлi-зайыптылардың бiрiнiң мiндеттемелерi бойынша жаза
өз меншiгiндегi мүлiкке ғана, сондай-ақ бұл мүлiктi бөлiсу кезiнде ерлi-
зайыптылардың бiрiне тиесiлi болатын ортақ мүлкiндегi өз үлесiне ғана
қолданылуы мүмкiн. Ерлi-зайыптылардың ортақ бiрлескен меншiк құқықтарының
ерекшелiктерi Қазақстан Республикасының неке және отбасы туралы заңдарымен
белгiленедi.

4.7.Шаруа немесе фермер қожалығының меншігi
Шаруа қожалығының мүлкі, егер оның мүшелерінің арасындағы шартта өзгеше
белгіленбесе, оларға бірлескен меншік құқығында тиесілі болады. Бірлескен
қызмет туралы шарт негізінде жай серіктестік нысанында ұйымдастырылған
фермер қожалығының мүлкі оның мүшелеріне ортақ үлестік меншік құқығында
тиесілі болады. Өзіндік кәсіпкерлікке негізделген фермер қожалығының мүлкі
оған жеке меншік құқығында тиесілі болады.
Шаруа немесе фермер қожалығы мүшелерінің меншігінде жер учаскелері, жер
учаскесіндегі екпелер, оның ішінде жеке орман қорындағы екпелер, еріксіз
және (немесе) жартылай ерікті жағдайларда өсіріліп, ұсталатын жабайы
жануарлар, шаруашылыққа арналған және өзге де қора-қопсылар, мелиорациялық
және басқа да құрылыстар, өнім беретін және жегін мал, құс, ауыл
шаруашылығына арналған және өзге де техника мен жабдықтар, көлік құралдары,
құрал-саймандар және қожалық мүшелері берген және (немесе) қожалық үшін
оның мүшелерінің ортақ қаражатына сатып алынған басқа да мүлік болуы
мүмкін. Шаруа немесе фермер қожалығының қызметі нәтижесінде алынған
жемістер, өнім мен кірістер шаруа немесе фермер қожалығы мүшелерінің ортақ
мүлкі болып табылады және олардың арасында келісім бойынша пайдаланылады.
Шаруа немесе фермер қожалығының мүлкiн бөлу
Барлық мүшелерiнiң шығып кетуiне байланысты немесе өзге де негiздер
бойынша шаруа немесе фермер қожалығы тоқтатылған жағдайда ортақ мүлiк
көзделген ережелер бойынша бөлiнуге тиiс.
Шаруа немесе фермер қожалығы мүшелерiнiң бiрi одан шыққан кезде,
шаруашылықтың өндiрiс құрал-жабдықтары бөлiнуге жатпайды. Қожалықтан шыққан
адамның бұл мүлiкке ортақ меншiктегi өз үлесiне сәйкес ақшалай өтем алуға
құқығы бар.
Шаруа немесе фермер қожалығын шаруашылық серiктестiгi немесе
кооператив етiп қайта құрған кездегi мүлiктiң құқықтық режимi
Қожалық мүлкi негiзiнде шаруа немесе фермер қожалығының мүшелерi
шаруашылық серiктестiгiн немесе өндiрiстiк кооператив құруы мүмкiн. Қайта
құрылған мұндай шаруа немесе фермер қожалығының заңды тұлға ретінде шаруа
немесе фермер қожалығының мүшелерi өзiне салымдар және басқа жарналар
түрiнде берген мүлiктiң, сондай-ақ оның қызметi нәтижесiнде алынған және
заңдарға қайшы келмейтiн өзге де негiздер бойынша сатып алынған мүлiктiң
меншiк құқығына ие болады. Шаруа немесе фермер қожалығының серiктестiкке
қатысушылары немесе кооператив мүшелерi болып табылатын мүшелерi
салымдарының мөлшерi көзделген тәртiп бойынша белгiленетiн шаруа немесе
фермер қожалығының мүлкiне ортақ меншiк құқығындағы өз үлестерiн негiзге
ала отырып белгiленедi.

4.8.Жекешелендiрiлген тұрғын үйге ортақ меншiк
Жекешелендiру туралы заңдарға сәйкес жалдаушы сатып алған немесе тегiн
алған мемлекеттiк тұрғын үй қорының үйiндегi тұрғын жай, егер олардың
арасындағы шартта өзгеше көзделмесе, жалдаушының және онымен бiрге тұрақты
тұратын отбасы мүшелерiнiң, соның iшiнде кәмелетке толмаған және уақытша
тұрмайтын мүшелерiнiң бiрлескен меншiгiне көшедi.
Жекешелендiрiлген тұрғын үйге бiрлескен меншiк құқығының ерекшелiктерi
тұрғын үй қатынастары туралы заң актiлерiнде белгiленедi.5

Бірлескен қызмет туралы шарт (жай серiктестiк)
5.1.Жай серiктестiк
Жай серiктестiк бiрлескен қызмет туралы шарт негiзiнде құрылады.
Бiрлескен қызмет туралы шарт (жай серiктестiк шарты) бойынша тараптар табыс
табу немесе заңға қайшы келмейтiн өзге де мақсатқа қол жеткiзу үшiн
бiрлесiп әрекет жасауға мiндеттенедi. Жай серiктестiк заңды тұлға болмайды.
Бiрлескен қызмет туралы шарт (жай серiктестiк шарты) азаматтардың,
азаматтар мен заңды тұлғалардың арасында, заңды тұлғалар арасында жасалады
(консорциум). Жай серiктестiк қатысушыларының бiрлескен қызметi туралы
шартқа байланысты мiндеттемелерi, егер бiрлескен қызмет туралы шартта
өзгеше ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.