Перенатальды диагностика. Тұқым қуалайтын патологияның алдын алу. Генетикалық негіздері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Фармацевтика Академиясы

Биохимия, биология және микробиология кафедрасы

Реферат

Тақырыбы: Перенатальды диагностика. Тұқым қуалайтын патологияның алдын алу. Генетикалық негіздері.

Орындаған:Илес Ә.М.
Тобы:102 б жм
Қабылдаған:Жазықбаева Г.Т.

Шымкент 2018
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
Перенатальды диагностика. Тұқымқуалайтын полигенді аурулардың таралуы.
Полигенді аурулардың ерекшелігі.
Полигенді аурулардың генетикалық болжамы.
Хромосомалық аурулар.
Медициналық генетика және кейбір тұқым қуалайтын аурулардың алдын алу мен емдеу.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Перенатальды дигностика бұл бала дүниеге келмей жатып яғни іште жатқанын кезінде алдын ала тексеру. Диагностикадан өткен ата-ананын өзінеде жақсы. Перенатальды диагностика 98% дәлдікпен анықтап береді. Қәзіргі кезде көптеген бала Даун синдромымен немесе тагы басқа синдромдармен дүниеге келіп жатыр, перенатальды диагностика осының бәрінің алдын алады. Тұқым қуалайтын аурулуар өз кезегінде үлкен үш тоапқа бөлінеді. Полигенді, моногенді, және хромосомалық болып.Полигенді аурулар(яғни,аурудың тұқым қуалаушылыққа бейімділігі) тұқым қуалайтын фактор ретінде түсіндіріледі. Сонымен қатар, олар әр түрлі гендер әрекетімен байланысты болғандықтан мультифакторлы деп те атайды. Көп кездесетін мультифакторлы ауруларға : ревмотоидты артрит,жүректің ишемиялық ауруы,жаралық және гипертоняиялық аурулар, бауыр циррозы,қант диабеті,астма,псориаз,шизофрения т.б жатады.
Полигенді аурулар туа пайда болатын метоболиттік ақаумен байланысқа түсіп,соныңкесірінен метоболиттік аурулар пайда болуы мүмкін.

Тұқымқуалайтын полигенді аурулардың таралуы.
Қазіргі кезде бұл ауру тобы адам патологиясының тұқым қуалайтын полигенді аурудың жалпы санының 92 %-ын құрайды.Ауру жиілігі жас ұлғая келе арта түседі.Балалық шақта аурулар саны 10 %-ды құраса,, қартая келе -- 25-30 %-ды құрайды.
Мультифакторлы аурулардың таралуы, адамның түрлі популяциясында генетикалық және сыртқы орта факторына байланысты өзгеріске ұшырай алады. Адам популяциясындағы генетикалық процесстердің арқасында мутация,миграция,гендер дрейфы,тұқым қуалау қуаламайтынын зерттейтін гендер жиілігі Өсіп кете алады немесе тым кішірейіп кете алады.
Полигенді аурулардың ерекшелігі.
Адамның мультифакторлы ауруының клиникалық кескіні мен ауырлық деңгейі жынысқа және жасқа байланысты әр түрлі болып келеді.Осындай әр түрлілікпен қатар,келесідей ерекшеліктері де бар
Популяцияда ауру жиілігінің жоғары болуы.Мысалы, шизофрения ауруымен халықтың 1 %-ы, қант диабеті -- 5 %, аллергиялық аурулар -- 10 %, гипертония -- 30 %.
Аурулардың клиникалық полимарфизмі жасырын субклиникалық формадан жарқын айқындалған формаға өзгертеді.
Аурудың тұқымқуалайтын ерекшелігі Мендель заңдылығымен сәйкес келмейді.
Аурудың пайда болу сатысы науқастың жынысы мен жасына байланысты, оның эндокриндік жүйесінің жұмыс жасау қарқындылығына,зиянды факторлар (дұрыс тамақтанбауға) байланысты болады.
Полигенді аурулардың генетикалық болжамы.
Мультифакторлы аурулардың генетикалық болжамы келесі тфакторларға байланысты:
Популяциядағы ауру жиілігі төмен болған сайын,пробанда туыстарына деген қауіп жоғарырақ;
Пробанда ауру деңгейі жоғары болған сайын,олардың туыстарында аурудың даму деңгейі жоғарылайды;
Пробанда туыстарына деген қауіп-туысқандық,жақындық деңгейіне байланысты болады;
Пробанда аз зақымдалған жағдай болса да, пробанда туысына қауіп жоғары болады.
Тұқым қуалаушы полигенді ауру генеалогиялық, егіздік және популяциялық-статистикалық әдіспен дәлелденеді. Соның ішінде егіздік әдіс ауқымды әрі сезімтал болып келеді. Егіздік әдіс көмегімен кейбір инфекциялық ауруларға тұқым қуалаушы бейімдеушілік көрсетіледі. Мысалы, туберкулез, полиомиелит және басқа кең тараған (жүрек ишемиясы, ревмотоидты артрит, қант диабеті, жаралық аурулар, шизофрения т.б).
Кейбір отбасыларда тұқым қуалау хромосомдық және моногендік айырмашылық жасайтын аурулар кездеседі. Бұл ауруларды полигенді немесе мультифакторлы деп атайды. Біржұмыртқалы егіздердің бағыттастығы полигенді аурулар пайда болғаннан кейінгі және отбасында қайталану жағдайында кәдімгі бөлінуге қарағанда ауру тарау рискі (тіпті толық емес жабысу және төменгі экспрессивті генетикалық деффект кезінде). Осы көп тараған аурулар: (гиппертониялық ауру,қант диабетң,жаралық ауру,шизофрения және туа пайдаболған ерін қисаюынемес жырық болуы,омыртқа жотасының қисаюы) сияқты аурулар тұқымқуалаушылық сипатқа ие және тұқымқуалаушылық факторына тәуелді. Бұл - полигенді аурулар. Олардың этиологиясы әр түрлі. Ерін жырылу сияқты аурулар кейде бір ген дефектісін ұшыратуы мүмкін, кейде хромосомалық аномалииге ұшырауы мүмкі,бірақ көбінесе сыртқыфакторға байланысты болады.
ЖИА сирек негізделген бір генінің ақаулары (мысалы, отбасылық гиперхолестеринемия), бірақ көбінесе көптеген факторларға байланысты болады. Септооптикалық дисплазия, голопрозэнцефалии, каудальдық дисплазия және қалқанша безі дисплазиясы этиологиясы. Бұл ақаулар негізі кездейсоқ құбылыстар (отбасылық нұсқаулары жоқ қандай да бір тұқым қуалайтын аурулар); олардың қайталану қаупі полигендң ақауларға қарағанда аз болып келеді.
Полигендік аурулардың тұжырамдамасын пайымдайтын болсақ, кез келген полигендік ауру нақты жағдайда, өзара әрекеттесу арқылы және сыртқы орта факторы арқылы бейімделеді, алайда Менделеев тұжырымына сәйкес келмейді.

Полигенді аурулар көптеген тәуелсіз гендермен қатынасқа шартталған. Гендердің нақты комбинациясын өзіне нақты мұра етіп алған гендер, ауруға негізделген. Және ол сыртқы қолайсыз факторлар әсерінен дамиды. Егер екінші бір отбасы мүшесінің гендер комбинациясы бірдей болса,ол да осындай ауруға душар блолады. Ағалы-қарындастардың 50% аллельі бірдей болса, екеуінің біреуінде сол гендер комбинациясы кездеседі. Ген комбинациясын (12) n-деңгейінде, n - ген саны ,белгіні көрсету үшін қолданылады (гендердің тіркесуі болмауы мүмкін).
Қазіргі кездегі ғылыми деректерге қарғанда дүниеге келген нәрестелердің 5 пайызы әр түрлі генетикалық өзгерістермен туылады, ал олардың ішінен 0,5 пайызы шамасындағы балаларда хромосомалық аурулар байқалады.
Бүгінгі таңда 700-ге жуық хромосомалық аберрациялар (бұзылыстар) сипатталып жазылған, олардың ішінен 100-ге жуығы адамдардың ақыл-есінің кеміс болуына, денелерінің дамуының бұзылуына, әр түрлі зілді хромосомалық аурулардың дамуына алып келеді.
Адамдардың хромосомалық ауруларының негізгі клиникалық сипаты ретінде туа біткен ақаулықтарды, ақыл-естерінің кем болуын, ұрпақ қалдыра алмауын, өздігінен түсік тастауын т.с.с атауға болады.
Хромосомалық аурулар деп - клиникалық сипаттары жағынан түрліше болып келетін адамдар патологиасының үлкен бір тобын айтамыз. Олардың бәрінің себептері бір - ол әртүрлі хромосомалық мутациялар. Хромосомалық аурулардың басқа тұқым қуалайтын аурулардан ерекшелігі Г.Мендель заңдарынан өзгеше жолмен тұқым қуалауы. Хромосомалық аурулар ата-аналарының гаметаларында пайда болған мутациалар, не ұрықтың дамуының алғашқы кезеңдерінде пайда болған мутациялар салдарынан қалыптасуы мүмкін. Гаметаларда пайда болған мутациялар бұл аурудың толық нұсқасының, ал ұрық жасушаларында пайда болған мутациялар аралас, (мозайкалық) формасының дамуына алып келеді. Аралас формалы ағзалардың кейбір жасушаларында қалыпты кариотип кездесуі мүмкін. Адамдар гаметаларында кездесетін хромосомалық аномалиялардың жалпы саны 750-ге жуық, ал оның 700-і хромосомалар құрылымының бұзылуларының (аберрация) үлесіне тиеді. Қазіргі кездегіғылыми деректерге қараганда дүниеге келгеннәрестелерДІҢ 5 пайызы әртүрлі генетикалық өзгерістермен туылады, ал олардың Ішінен 0,5 пайызы шамасындағы балаларда хромосомалық аурулар байқалады. Бүгінгі таңда 700-ге жуықхромосомалық аберрациялар (бүзылыстар) сипатталып жазылған, олардың ішінен 100 -ге жуығы адамдардың ақыл-есінің кеміс болуына, денелерінің Дамуының бұзылуына, әртүрлі қатал хромосомалық аурулардың дамуына алып келеді.Адамдардың хромосомалық ауруларының негізгі клиникалық сипаты ретінде туа біткен ақаулықтарды, ақыл-естердің кем болуын, жыныстықдамуының бұзылуы нәтижесінде бедеу болуын, яғни ұрпақ қалдыра алмауын, өздігінен түсік тастауын т.с.с атауга болады.
Мутациялар бұл аурудың толық формасының, ал ұрықжасушаларында пайда болған мутациялар аралас (мозикалық) формасының дамуына алып келеді.Аралас формалы ағзалардың кейбір жасушаларында қалыпты кариотип болатын болса, кейбіреулерінде бұзылған кариотип кездеседі. Адамдардың гаметаларында болатын хромосомалық аномалиялардың жалпы саны 750-ге жуық, ал оның 700-і хромосомалардың структурасының бүзылуларының (аберрация) үлесіне тиеді. Көптеген хромосомалық аурулардың пайда болуының басты себебі-тарихи, эволюциялық қалыптасқанжүйе-кариотиптің, өзгеруі, яғни хромосома сандарының не хромосомалардың структурасының бұзылуы болып табылады. Ағзалардың хромосома сандарының ауытқуы жасушаның дұрыс бөлінбеуінің не әртүрлі мутагендік факторлардың әсерінен жасуша бөлінуінде хромосомалардың бір-бірінен ажыраспауының салдарынан болады. Бұл хромосома санының еселеп өсуіне (полисомия -- Зп, 4п,5п Т.С.С.), не қалыпты кариотиптіц бір немесе бірнеше хромосомаға көбейіп не кемуіне алып келеді (анеуплоидия)-моносомия 2п-1; трисомия 2п +1.
Толықтриплоидия (Зп) және тетроплидия (4п) формалары адамдарда тек кенеттен, өздігінен өліп, түсіп қалған түсіктерде ғана байқалған, яғни полиплоидты ұрықтар тірі туылмай, дамудың алғашқы кезендерінде-ақ өліп калады. Ал өсімдіктерде полиплоидия (Зп,4п,5п) құнды қасиеттерді қалыптастырады-өміршең болуып, өнімді болуын т.с.с.
1 -- 12 жұп ірі хромосомалардың ауытқулары бар ұрықтар әдетте өте ерте кезде-ақ өліп қалады, яғни летальды болады. 13 -- 18 жұп хромосомалардың трисомиялары (13+; 18+) жартылай летальды (сублетальды) болады да нәрестелер не өлі туылады, не балалық шағында-ақ өліп қалады. Жыныс хромосомаларының ауытқуларының (ХО, XXV, XXXV, т.с.с) және кейбір аутосомды трисомиялардың (13+, 18+, 21+) тіршілік қабілеті айтарлықтай дәрежеде болуы мүмкін. Қазіргі кездегі сипатталған 100-ге жуық хромосомалық аурулардың 95-і негізінен 5 хромосомалық ауытқу нысандарына тән болады: 13, 18, 21 хромосома трисомиялары, Шерешевский -- Тернер синдромы (45, ХО), Клайнфельтер синдромы (47, XXV).

Даун синдромы (21+).
Синдром деп -- белгілі бір ауруға жатпайтын бірнеше ауру белгілерінің бір адамда қатар келуін айтамыз. Бұл ауруды алғаш рет 1855 жылы Л.Даун ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.