БӨЛШЕК САУДАДА ТАУАРЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
1. БӨЛШЕК САУДАДА ТАУАРЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ 5
1.1 Тауарлы - материалдық қорлар, олардың жіктелуі 5
1.2 Саудадағы есепке алудың негізгі принциптері мен міндеттері 7
1.3 Тауарларды бағалау әдістері, кірістерді анықтау және олардың есепке алу кезінде танылуы 9
2. GS-MARKET БОЙЫНША БӨЛШЕК САУДА ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЕСЕПКЕ АЛУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ11
2.1 Бөлшек сауда нүктелерінде тауарлардың қозғалысын құжаттау 11
2.2 Жеткізуші қоймаларда, әмбебап дүкендерде тауарлардың қалдығы мен қозғалысын аналитикалық есепке алу 13
2.3 Бөлшек саудада тауарларды алу және сату бойынша синтетикалық шот 18
3.КӘСІПОРЫННЫҢ МАТЕРИАЛДЫ РЕСУРСТАРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУІ23
3.1 Тауарлы - материалдық қорлар есебін жетілдіру жолдары 23
ҚОРЫТЫНДЫ 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДІБИЕТТЕР ТІЗІМІ 31

КІРІСПЕ

Менің курстық жұмысымның тақырыбы Сауда кәсіпорындағы тауарлы-материалдық қорлардың есебі.
Курстық жұмыстың мақсаты - саудадағы тауарларды есепке алу тәртібін, тауардың түгендеуін және сатылуын тіркеуді, түгендеуді зерделеу болып табылады.
Табысты болуға және күш пен құралдарды дұрыс игеруде кез келген сауда компаниясы есепке алуды: басқарушылық, салықтық, бухгалтерлік есепті қолға алуы керек. Бұл тақырыптың өзектілігі күмәнсіз, себебі қазіргі уақытта тауарларды есепке алуға және жабдықтаушылар төлемдерінің есебіне көп көңіл бөлінеді.
Бөлшек сауда - бұл экономикалық қызметтің маңызды саласы. Бөлшек сауда саласында тауар айналымы аяқталады да, олар жеке тұтыну саласына ауысады. Бөлшек сауда - жеке тұтынуы үшін тауарларды тікелей халыққа сату.
Алғашқы бухгалтерлік деректердің көмегімен синтетикалық және аналитикалық есепке алу регистрлері, сондай-ақ бөлшек тауар айналымы, сондай-ақ, осы фирманың дистрибуциялық шығындарын есепке алудың ерекшелігі және жалпы табысы көрсетіледі. Бұл көрсеткіштер сатушының барлық сандық және сапалық көрсеткіштеріне үлкен әсер етеді.
Қаржылық жүйенің өзгеруі, экономиканың жоғарлауы, әлеуметтік-экономикалық жағдайлардың өзгеруі кәсіпорында жаңадан мәселелердің туындауына алып келді.
Кез-келген ұйымның өндірістік-шаруашылық қызметінде тауарлы-материалдық қорлар маңызды рөль атқарады. Тауарлы-материалдық қорлар жаңа өнімдерді бағалап және ұйымның шығындарын болжауға мүмкіндік береді. Өндірісте өнім өндіруге тауарлы-материалдық қорларға деген сұраныс жоғарылайды. Бұл өндірістің көлемінің ұлғайғандығын көрсетеді.
Экономиканың қай саласында болмасын ұйымдар мен еңбекұйымының
шикізат пен материалдарды ұтымды жұмсауға, өндіріс қалдықтарын азайтуға, өндірістік өнімнің өзіндік құнын азайтуға, шығаратын өнімнің халықаралық нарықта бәсекелестікке жарамды етіп шығаруға тауарлы-материалдық қорлар есебі аудитінің атқаратын рөлі өте зор.
Қазіргі уақытта нарықтық экономика шарттарына сәйкес дайындықтың бастапқы кезеңінде материалды-өндірістік қорларды дайындаудың және сатып алудың маңызы зор. Тауарлы-материалдық қорларды ары қарай оңтайлы қолдану үшін, дайындау және тұтыну мақсатына қол жеткізу үшін, бухгалтерлік есеп қызметі тауарлы-материалдық қорларды сатып алу мен дайындау бойынша ай сайын талдау жүргізуге мүмкіндік беретін толық және айқын ақпарат ұстауы қажет.
Материалдық қорлардың шаруашылық субъектінің өндірістік бағдарлама жоспарларын іске асыруға үлкен әсері бар. Сондықтан да алынған дипломдық жұмыс тақырыбым өзекті болып саналады. Берілген тақырып тек теориялық зерттеу үшін ғана емес, сонымен қатар тәжірибелік жұмыс үшін де қызықты.

1. БӨЛШЕК САУДАДА ТАУАРЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЕСЕПКЕ АЛУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Тауарлы - материалдық қорлар, олардың жіктелуі

Тауарларды өндіру мен жеткізуде бір қалыптылық жоқ жағдайында үзіліссіз сауданы қамтамасыз ету үшін сауда мекемелері мен кәсіпорында қажетті тауар қорлары болуы қажет.
Материалдарды есептеудің негізгі міндеттері:
1. Дайындалған, келіп түскен және өндіріске немесе сыртқа босатылған материалдарды уақытында есептеп, кіріске алу немесе есептен шығару
2. Материалдардың қоймадағы және тасымалдау кезінде түгел сақталуын бақылау
3. Материалдық қор қалдығының белгіленген мөлшерден артып немесе төмендеп кетпеуін бақылау
4. Материалдың өндірісте ұтымды пайдаланылуын бақылау
5. Дайындалған материалдардың өзіндік құнын анықтап және олардың жоспарлы есептеу бағасынан айырмашылығын тауып, пайдаланылғанн материалдар құнын әр объектінің шығынына қосу.
Материалдың түгел және дұрыс сақталуы, ұтымды пайдаланылуы, жұмсалуы үшін мыналар жасалуы тиіс:
Материалдық қорларды сақтайтын қойма болуы қажет, материалдардың белгілі түрін сақтауға арналған болуы керек
Материалдар қойманың әр бөлігінде өздерінің түрлері, сорттары, өлшемдері бойынша керекті кезінде тез алуға және босатқан соң қалдығын тексеруді қамтамасыз ететіндей орналастырылуы қажет.
Ұйым басшысы материалдарды қабылдайтын және босататын адамдарды белгілеп, олармен шарт жасайды.
13.11.96 жылғы № 3 бухгалтерлік есеп жөніндегі Ұлттық комиссияның қаулысымен бекітілген 7 Тауарлы - материалдық қорлар есебі бухгалтерлік есеп стандартына, 28.01.2003 жылы 27 ҚР Қаржы Министрлігінің бұйрығымен
бекітілген өзгерістер мен толықтыруларға сәйкес, тауарлы - материалдық қор:
1. Шикізат қатары, материалдар, сатып алатын жартылай фабрикаттар және құрамдық заттар, конструкциялар мен тетіктер, отын, ыдыс ыдыстық заттар, қосалқы бөлшектер, өндірісті пайдалануға немесе тұрмыстар мен қызметтер үшін пайдалануға арнарған өзге материалдар;
2. Аяқталмаған өндіріс, жұмыстар, қызметтер орындау;
3. Ұйымдардың қызметі барысында сатуға арналған дайын өнімдер мен тауарлдар түріндегі активтер.
Соған сәйкес тауарлы - материалдық қорлардың келесідей топтарды бөліп көрсететін, олардың экономикалық жіктеуі материалдардың есебін дұрыс ұйымдастырудың маңызды жағдайларының бірі болып болып табылады:
II. Шикізаттар мен материалдар - өнімнің материалдық негізін құрайды. Осыған орай, негізінен, ауылшаруашылығы мен өндіруші өнеркәсіп өнімін - шикізат деп, ал өндеуші өнеркәсіп өнімін - материалдар деп атайды. Өнеркәсіптің кейбір салаларында шикізат және материалдар негізгі және көмекші болып бөлінеді, дегенмен, бұлай бөлу, шартты болып саналмайды, өйткені ол өнімдердің әр түріне материалдардың сол бір түрін қолдану санына, технологиялық процесстің сипатына қатысты болады. Мысалға, наубайхана өндірісінде негізгі шикізат және материалдарға ұн, тұз, ашытқы және су жатқызылады. Көмекші шикізат және материалдар өнімдердің сапасын жақсартуға әсерін тигізеді, олар белгілі тұтыну қасиеттерін береді.( қант, сүт).
III. Сатып алынатын жартылай фабрикаттар - өндеудің белгілі бір сатысынан өткен, бірақ әлі де дайын өнім блып саналмайтын шикізат және материалдар. Яғни, материалдық негізін құрайды.
IV. Отын - өндірістегі өзінің тағайындалу және пайдалану жағдайлары бойынша энергетикалық, технологиялық, двигательдік (жанар, тағар май) және шаруашылық мұқтаждықтары үшін (ғимараттар мен үй жылытулары үшін) отын болып бөлінеді.
V. Ыдыс және ыдыстық заттар - бұл әртүрлі материалдар мен дайын
өнімдерді орау, буып-түю, тасымалдау және сақтау үшін пайдаланатын заттар.
VI. Қосалқы бөлшектер машиналар мен құрал жабдықтардың тозған бөлшектерін жөндеу және ауыстыру үшін қызмет етеді.
VII. Өзге де материалдар өзіне аталмыш ұйымда материалдар, отын немесе қосалқы бөлшектер ретінде, пайдалана алатын, негізгі құралдардың шығарылып тасталуынан алынған материалдарды, өндіріс қалдықтарын, түзетуге келмейтін ақшаларды енгізеді.
VIII. Басқа жаққа қайта өңдеуге берілген материалдар - бұл сырт ұйымдардың өңдеуіне тартылған және одан кейін одан алынған өнімдердің өзіндік құнына қосылатын материалдар.
IX. Құрылыс материалдары - құрылыс салушы ұйымдар есепке алынатын, құрылыс бөлшектерін жасау, ғимараттар мен құрылыстардың бөліктерін және конструкцияларын бөлу және көтеру үшін тікелей құрылыс және монтаж жэұмыстары процесінде пайдаланатын материалдарды, сондай-ақ құрылыс мұқтаждықтары үшін қажетті өзге де тауарлы-материалдық қорларды білдіреді.Өндірістік қорлар есебін дұрыс ұйымдастыру үшін оларды негізді бағалай білудің үлкен маңызы бар.

1.2 Саудадағы есепке алудың негізгі принциптері мен міндеттері

Саудадағы негізгі шаруашылық процестер - бұл тауарларды сатып алу және оларды бөлшек сауда арқылы сату.
Бөлшек сауда - тауармен сауда жасау және тұтынушыларға төлем карталарын пайдалану арқылы немесе қолма-қол ақшаға қызмет көрсету,
Есепке алудың негізгі міндеттері төменде келтірілгенбелгілерді бақылау болып табылады:
1. Материалдық жауапты тұлғалардың тауарлы-материалдық қорлардың дұрыс және уақтылы түсуін түгендеуі;
2. Тауардың жай-күйі мен қауіпсіздігі;
3. Тауарлардыңшығарылуымен сату;
4. Тауарларды сатудан түскен қаржы қорын анықтау;
5. Сауда кәсіпорнының шаруашылық қызметінің теріс нәтижелерін болдырмау;
6. Ішкі шаруашылықресурстарды анықтау.
Сауда ұйымын басқарудың қағидаттары тиімді есепке алу жүйесісіз, тауарлық-материалдық операцияларға жататын және заңнамалық және нормативтік актілермен белгіленген есепке алу қағидаларын сақтау мүмкін емес.Ол мыналарды қамтиды:
1. Капиталдандыру немесесату кезіндеде тауар бағасының бір болуы (сату немесе сатып алу бағасы);
2. Тауарды өндіру кезінен бастап қорларды бағалау әдісін таңдау (әр бірліктің өзіндік құны, орташа шығын әдісі, FIFO әдісі, LIFO әдісі);
3. Тауарларды сатып алуды есепке алу процесінде көрсетудің тәртібін анықтау;
4. Салық салу мақсаттары үшін тауарлар мен материалдық активтерді сатудан кірістер мен пайдаларды белгілеу,
5. Есептік деректердің және бухгалтерлік есептің шынайылығын инвентаризациялауды мiндеттi түрде жүргiзу арқылы қамтамасыз ету (оның барысында ТМҚ-ныңбар болуы, құжатталған жағдайы және бағасы тексеріледі);
6. Түгендеудің сақталуы үшін жауапкершілікті саралау және жауапкершілік туралы шарттарды уақтылы жасау.
Сауда ұйымында есепке алуға байланысты міндеттер жүйелі ұйымдастырылған бухгалтерлік есептің арқасында ғана жүзеге асырылады.Есепке алудағы кемшіліктер бухгалтерлік есептің уақытылы болмауына, тауарлық-материалдық құндылықтардың ұрлануына, сату шығындарының артуына, есеп берудің кешіктірілуіне, пайданың азаюына әкеледі.

1.3 Тауарларды бағалау әдістері, кірістерді анықтау және олардың есепке алу кезінде танылуы

Сауда ұйымдарында бағалық және табиғи өлшемдерді пайдалану арқылы тауарларды есепке алу схемасын қолдануға болады:
1) Табиғи құндылықты, оған сәйкес тауарлардың бөлек заттық құнына қозғалысы бақыланады;
2) Индивидуалды (жеке), әрбiр тауар бiрлiгiнiң қозғалысы бақыланады. Бұл бағалау әдісі комиссиялық саудада және тауарлардың тар номенклатуралы ұйымдарында пайдаланылуы мүмкін;
3) Құндық, яғни тауардың қозғалысын бақылау барлық тауарлардың құнын негізге алумен жүзеге асырылады.
Материалдардың бір ғана түрінің алу бағасы есептік кезең барысында әртүрлі болуы мүмкін, сондықтан оларды дұрыс анықтау үшін төмендегі әдістердің бірі қолданады:
* қор бірліктерінің өзіндік құны бойынша;
* орташа өлшемді әдіс;
* қорларды бастапқы сатып алу бағалары бойынша бағалау әдісі (ФИФО);
* кейінгі сатып алу құны бойынша (ЛИФО).
Тауарларды қор бірліктерінің өзіндік құнымен бағалау әдісі - тауарлардың сатып алыну бағалары бойынша есепке алынады.
Орташа өлшенген құндық әдісі. Бұл әдіс кезінде материалдық қорлардың құны - ай басындағы қалдық құнына ай бойында келіп түскен құндылықтарын қосып есептелінген орташа бағасы түсіндіріледі.
ФИФО әдісі - қорларды алғашқы сатып алу құны бойынша бағалау әдісі. Қорларды бағалау материалдық ресурстардың сатып алынған кезекпен қолданылатындығына негізделген.Яғни, бірінші сатылымға шығатын ресурстар айдың басында белгіленген бағалықкөрсетуіштерді есепке ала отырып, бастапқы сатып алу құны бойынша бағалануы керек.Сатылған тауарлардың өзіндік бағасы инфляция жағдайында төмен болады, себебі ол
кезде мерзімі өтіп кеткен сатып алу құны ескеріледі.
ЛИФО әдісі шынайы жағдайды көрсетеді, себебі сатуға шығатын өнімнің бағалық құны белгіленген кезде,бағаныңсоңғы құны ескеріледі.
Сатып алынатын тауарлардың нақты құны, оларды сатып алуда Қосылған құн сомасы және басқа өтелетін салықтар қоспағанда, ұйымның нақты шығындарының сомасы болып табылады.
Тауарларды сатып алудың нақты шығындары:
- тауардың жеткізушіге (сатушыға) келісімшарт бойынша төленген сомалар;
- тауарларды сатып алуға байланысты ақпараттар мен консультациялық қызметтер үшін төленген сомалар;
- кедендік баждар;
- тауарларды сатып алуға байланысты төленген қайтарылмайтын салықтар;
- тауарлар сатып алатын делдалдық ұйымдарға төленетін сыйақы;
- тауарларды сатып алуға тікелей байланысты өзге де шығындар.
Ұйымның сату үшін сатып алған тауарлары олардың сатып алу құны
бойынша бағаланады.Бөлшек сауда ұйымдарына сатып алынатын тауарларды олардың сату бағасымен бағалауға рұқсат етіледі.

2. GS-MARKET БОЙЫНША БӨЛШЕК САУДА ОПЕРАЦИЯЛАРЫН ЕСЕПКЕ АЛУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Бөлшек сауда нүктелерінде тауарлардың қозғалысын құжаттау

GS-MARKET АҚ-дағы бухгалтерлік есепті негізгі бухгалтерлік құжаттардың белгіленген үлгі нысандары бойынша бухгалтерлер штаты (4 адам), бөлшек сауда бойынша мәмілелерді есепке алады (жалақы есептемесін есептемегенде, есеп беру үшін қажетті құжаттарды толтырудан басқа).
Бөлшек саудада азық-түлік және азық-түлік емес тауарлсатылатын 4 дүкен бар.
2015 жылы сауда желісінің бөлшек тауар айналымы 3438 мың тг болды. Саудаға жұмсалған шығындар, оның ішінде салық 3421 мың тг болды, саудадағы пайда 17 мың тг болды.
Ұйымдағы есепке алу автоматтандырылмаған. 1С-бухгалтерлік есепті пайдалануды ұсынуға болады.Бұл бухгалтерлік есепті автоматты тұрде жүргізу үшін әмбебап жүйе болып табылады. Бұл программа түрлі есеп жүйелерін, әр түрлі әдістемелік есепті жұргізе алады. Сонымен бірге түрлі кәсіпорындарда қолданылады.
Тауарларды қабылдау және оларды құжаттауды тіркеудің ережелері мен мерзімі техникалық шарттармен, жеткізілім шарттарымен немесе сатып алу-сатуда анықталады.
Бөлшек саудада сатуға арналған тауарлар өндірістік кәсіпорындардан, көтерме ұйымдардан, фирмалардан, қоймалардан келеді.Бөлшек саудагерлерге келетін тауарларға ілеспе құжаттар болуы керек:
1. Материалдарды шығару туралы жолдама, жол жүру құжаты;
2. Тауарларды және көліктік жүкқұжатты;
3. Темір жол жүкқұжаты.
Жолдамалардың көшірмелер саны тауарларды сатып алушыдан, тауарды беру орнынан алу шарттарына байланысты болады.
Жолдамалар төрт көшірмеде беріледі: екеуі жүк жөнелтушіде (бір
данасы - бухгалтерия бөлімінде, екіншісі - қоймадағы материалды босатуды жүзеге асыратын материалдық жауапты адамда), ал екеуі тауарларды сатып алушыға жеткізіледі (біреуі бухгалтерияда, ал екіншісі - тауарларды қабылдау мен сақтауға жауапты материалдық жауапты адамда қалады).
Тауарларды жеткізу әдісіне байланысты тасымалданған жүктердің жүкқұжаттарының әртүрлі нысандарын пайдаланады.Тауарды жеткізу әртүрлі көлік түрлері бойынша жүзеге асырылады: теміржол, теңіз, өзен, жол, әуе арқылы.
Жүк тасымалдау тасымалдау шартының негізінде жүзеге асырылады.Тауарларды тасымалдау шартына сәйкес жөнелтушіге өзіне тапсырылған жүкті жеткізуге міндеттенеді және оны тауарды алуға құқығы бар адамға (алушыға) береді және жүк жөнелтуші тауарларды тасымалдау үшін белгіленген төлемді төлеуге міндеттенеді.
Жеткізу туралы келісімдер тауарларды жеткізу және төлеу үшін әртүрлі жағдайларды қарастыруы мүмкін:
- Тауарларды сатып алушыға жеткізу және олардың кейіннен төленуі;
- Тауарларды алуда толық көлемдегі алдын-ала төлеу;
- Тауарларды аванспен алғаннан кейін ақы төленеді.
Тауарларды сатып алушы алғаннан кейін тауарларды төлеуді көздейтін жеткізілім шарты бойынша олар жеткізушілердің тасымалдау құжаттарының негізінде есепке алынады.Егер жеткізілім шарты тауарларды жеткізілген жүк партиясын толығымен алдын ала қарастырса, осындай төлемнің сомасы аванс ретінде келісімшарт бойынша жеткізушілермен есеп айырысу шотында шығарылады және аналитикалық есепте бөлек есепке алынады.
Тауардың әр партиясын сатып алушыға жеткізілгенін растайтын құжат - сатып алу актісі. Сатып алу актісі ұйымның (сатушының) тауарларын сатып алған кезде екі данада жасалады. Екі данаға да тауарларды сатып алған ұйымның өкілі және сатушы қол қояды, содан кейін ұйым басшысына мақұлдайды. Сатып алу туралы куәліктің бір данасы сатушыға беріледі, ал екіншісі сатып алушыда қалады.
2.2 Жеткізуші қоймаларда, әмбебап дүкендерде тауарлардың қалдығы мен қозғалысын аналитикалық есепке алу

ТМҚ-ны түгендеу олардың орын-орындарында және барлық қозғалыс кезеңдерінде сақталуын тексеруге, оларды өндіріске қолдануды бақылауға, өткізу үшін қажетсіз және артық материалдарды уақытылы анықтауға саяды.
Түгендеу материалдарға жауапты адамдардың қатысуымен, міндетті түрде қайта есептеу, қайта өлшеу, өлшеу жолымен жіргізіледі. Іс жүзінде тексермей, материалды жауапты айтуымен түгендеу тізімдемесіне жазуға болмайды.
Жеке бөлімшелерде жүйелі өткізілген түгендеуден кейін оларға кіруге болмайтындай жабылып, мөрленеді. Егер түгендеуді өткізу комиссиясының қатысуымен қабылдайды және түгендеуден кейін тізілім немесе материалдық есеп бойынша кіріске алады. Мұндай құндылықтарға түскен ай күніне сілтеме жасалып, түгендеу комиссиясының төрағасы қолы қойылып, Түгендеу кезінде тускен ТМҚ атты арнайы тізімдемесі (опись) жасалады.
Басқа субъектілерде сақталып тұрған тауарлы-материалдық қорлар оларды жауапты сақтауға тапсыруды растайтын құжаттар негізінде түгендеу тізімдемелеріне жазылады. Басқа субъектілерде қайта өңделу үшін тұрған тауарлы-материалдық қорлар бойынша негізіне сүйеніп, қайта өңдеуге берілген құжаттарға сілтеме жасалып, жеке тізімдеме жасалады. Жолдағы, бірақ сатып алушылар мерзімінде төлемеген тауарлы-материалдық қорлар да жеке түгендеу тізімдемесіне енгізіледі. Комиссия белгілі бір шоттарда есептелетін соманың негізділігін тексеруге тиіс. Шоттарда тиісті ресімделген құжаттармен жолдағысы - жабдақтаушылардың есеп құжаттарымен; тиелгендері - сатып алушылар ұсынған құжат көшірмелермен; төлем мерзімі өткен құжаттар бойынша - банк мекемесінің міндетті түрде растауымен; басқа субъектілердің қоймаларында тұрғандары бойынша түгендеу, өткізілген күнге таяу ай-күнмен қайта ресімделген, сақталған қолхатпен расталған сомалар ғана қалады.
Пайдаланып журген тауарлы-материалдық қорлар - тұрған орны мен материалды жауапты адамдар бойынша; субъект қызметкерлерінің жеке қолданылуына берілгендері тізімдемеде қолхаттары бар, ашылған жеке карточкалары жазылған жауапты адамдар бойынша түгенделеді.
Қоймадағы тауарлы-материалдық қорларға жоспарлы түгендеу жылына 1 рет қаңтарда жургізіледі. Түгендеуді жүргізу үшін басшының бұйрығымен комиссия тағайындалады. Сонымен қатар әрбір цех, бөлімше бойынша жергілікті түгендеу комиссиясы құрылады. Оның жұмысын орталық комиссия ұйымдастырып және басқарып отырады.
Түгендеу комиссиясы материалдың қалдығын өлшеу арқылы олардың сақталып тұрған жерлері бойынша түгендеу тізіміне комиссияның барлық мүшелері қол қоюға тиіс.
Ұйым бойынша түгендеу нәтижесін анықтау үшін салыстыру тізімдемесі жасалады.
Салыстыру тізімдемесі түгендеу кезінде анықталған нақты қалдығы оның бухгалтерлік есеп қалдығына сәйкес келмейтінін ТМҚ-ры бойынша жасалады. Салыстыру тізімдемесіне артық немесе кем шыққан материалдық құндылықтар бухгалтерлік есепте көрсетілген бағасымен есептеледі. Түгендеу комиссиясы барлық артық немесе кем шыққан материалдар жөнінде оларға жауапты тиісті адамдардан жазбаша тусінік алуға тиіс. Ол жазбаша тусінік кезінде түгендеу комиссиясы кем шыққан, жоғалған, бұзылған материалдың қандай себептен болғанын анықтайды және келешекте осындай жағдай қайталанбас үшін тиісті шара қолданады. Ал артық шыққан материалдар кәсіпорынның кірісіне алынады:
Дт 1300-1350 Кт 6280
Материалдық қорлар кем шыққан жағдайда кінәлі тұлғалар табылмас, материалға жауапты тұлғаның шығынына жатқызылады:
Дт 1600 Кт 1300-1350
Дт 7210 Кт 1600
Нақты кінәлілар табылған жағдайда:
Дт 1254 Кт 1300-1350
Кем шыққан материалдық құндылықтарды саудалық құнмен өтейді, бірақ өзіндік құннан кем емес болуы шарт.
Жоспарсыз тугендеу материалға жауапты тұлға ауысқанда немесе салық және басқа да тексеруге құқығы бар органдар тексергенде жүргізіледі.
Әкімшілік және ортақ шығындарға кеткен материалдардың өзіндік құны есептен шығарылады:
Дт 7210 Кт 1300-1350
Тегін берілген немесе ұйымды жарнамалауға кеткен материалдардың шығындары өзіндік құннан кем болмауы тиіс. Түгендеу нәтижелері түгендеу жүзеге асырылған айдың есебінде, ал жылдық түгендеу - бір жылдағы қаржылық есеп беруде көрініс табуы керек.
Қоғамда тмқ-ны 3 түрлі жолмен қабылдайды:
1. жеткізушінің қоймасында;
2. теміржол станциясында;
3. өзінің қоймасында, онда тмқ-ны материалды жауапты
4. тұлға қабылдап алады.
Қорлардың синтетикалық есебін, сатып алу бағасы мен көліктік- дайындау шығындарынан және сатып алумен байланысты басқа да шығындарынан тұратын іс жүзіндегі шығындар бойынша жүргізеді.
Ұйымға материалдар негізінен жабдықтаушылардан және есеп беруге тиісті тұлғалар арқылы және басқа жолдармен келіп түседі.
Материалдар қозғалысының есебі үшін 1300 Қорлар бөлімшесінің шоттары арналған. Бұл бөлімшеге келесідей шоттар топтары жатады:
* 1310 Шикізат пен материалдар,
* 1320 Дайын өнім,
* 1330 Тауарлар,
* 1340 Аяқталмаған өндіріс,
* 1350 Басқа да қорлар,
* 1360 Қорларды қажетсіздендіру бойынша резерв.
1310 Шикізат пен материалдар, тобы келесідей шоттарды қамтиды:
1311 Сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырушы бұйымдар, конструкциялар мен бөлшектер;
* 1312 Отын;
* 1313 Ыдыс және ыдыстық материалдарға;
* 1314 Қосалқы бөлшектер;
* 1315 Басқа материалдар;
* 1316 Қайта өңдеуге берілген материалдар;
* 1317 Құрылыс материалдары.
Бұл шоттарының дебеті бойынша айдың басы мен соңындағы қалдықты,
материалдардың түсуін көрсетеді; кредиті бойынша - олардың жұмсалуын көрсетеді.

Материалдық қорлар есебі бойынша шаруашылық
операцияларының шоттар корреспонденциясы
1 кесте

№
Шаруашылық операция мазмұны
Дебет
Кредит
1
Жабдықтаушылардан шикізат пен материалдар түсті
1310,1350
3310
2
Қосылған құнға салық сомасы
1420
3310
3
Материалдық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.