МҰНАЙДЫ ӨҢДЕУДЕН АЛЫНҒАН ӨНІМДЕРДІ ПАЙДАЛАНУ

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
1. МҰНАЙ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК 5
1.1 Әлемдік мұнай нарығының жалпы сипаттамасы 5
1.2 Мұнайдың шығу тарихы 8
2. МҰНАЙДЫ ӨҢДЕУДЕН АЛЫНҒАН ӨНІМДЕРДІ ПАЙДАЛАНУ 11
2.1 Мұнай туралы түсінік және құрылымы 11
2.2 Мұнай өңдеуден өндірілетін өнімдер 15
2.3 Карбюраторлы отын 16
2.4 Жарық беретін мұнай өнімдері 17
2.5 Еріткіштер 19
3. МҰНАЙ ӨНІМДЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 20
3.1 Мұнай өнімдерінің қасиеттері 20
ҚОРЫТЫНДЫ 26
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 28

КІРІСПЕ

Менің курстық жұмысымның тақырыбы Мұнайды өңдеуден алынған өнімдерді пайдалану.
Курстық жұмысымның мақсаты - мұнай мен мұнай өнімдері туралы жалпы деректер, сонымен қатар мұнай өнімдерін пайдалану.
Мұнай әртүрлі химиялық қоспаларды алуға таптырмайтын бағалы шикізат, мысалы, синтеикалық шайырлар, каучуктер, бояуыштар, жуатын құралдар, медициналық препараттар алуға болады. Сондықтан қазіргі уақытта мұнайды тек қана отын ретінде ғана қолдану тиімді емес екендігі айқындалып отыр. Әйткенмен де мұнай өнімдерінің қолдануға, тасымалдауға және сақтауға ыңғайлы жоғары калориялы сұйық отын ретінде де мәні зор (9300 -- 11000 ккалкг).
Мұнай өнімдерін мұнайды термикалық және термохимиялық өңдеуден өткізу арқылы алады. Олардың халық шаруашылығындағы мәні қол жетерлікпен және көптеген тауарлардың өндірісінде қолдану облыстарының әр алуандығымен анықталады.
Мұнай сұйық, қатты және газ тәрізді көмірсутектердің қоспасынан түзеледі (парафинділердің-қанықтырылған; нафтендердің-циклдік қанықтырыған және ароматты). Оның құрамында сонымен қатар нафтен қышқылдардың қоспасы, оттек, азот, күкірті бар күкіртті және басқа қоспалар бар. Бірақ әр жерден алынған мұнайлардың айырмашылығы бар, десек те олардағы негізгі компонент болып парафинді көмірсутектер табылады.
Шикі мұнайды қайта өңдеуде оны ластайтын қоспалардан тазартып (әсіресе су мен тұздардан) сусыздандыру мен тұзссыздандыру әдісі арқылы өңдейді.
Бұдан соң мұнайдан отынның әр түрін, еріткіштерді, майлау майларын алады.
Қоспалардан тазартылған мұнайды толассыз жұмыс істейтін түтікше тәрізді жылытқышта ауа жібермей 250 тан 400°С-ға дейін қыздырып, ректификационды колоннаға енгізеді. Осылайша мұнайдан бензин, керосин, реактивті және дизельді отынды бөліп алады .
Мұнайдың көмірсутектер фракциялары қайнау температурасының 50 -- 205°С -дағысы бензинге жатады (C5 -- С10), ал 200 -- 320°С -- керосинге (С10 -- C17) жатады. Ал мұнайдан қалған қалдық мазут деп аталады, ол қазандық отын ретінде пайдаланылады. Кейде ары қарай акүрделі майлау майларын алу үшін вакуумды құрылғыларда өңдейді.
Мазутты өңдеудің соңғы сатысы ол жабысқақ, қара түсті гудрон (битум, пек).
Мұнайдың ең бағалы бөлігі ол мұнайдың 20 -- 25% құрайтын бензин екенін айтып өтейік.

1. МҰНАЙ ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ ТҮСІНІК
1.1 Әлемдік мұнай нарығының жалпы сипаттамасы

Қазіргі таңда халықаралық экономикалық қатынастардағы әлемдік энергетика негізі мұнай тауары болып табылады. Мұнай аясында көптеген дау-дамайлар, талас-тартыстар стратегиялық альянстар мен саяси бірлестіктер шеңберінде қалыптаса келе, мемлекеттің саяси-экономикалық бағытына елеулі әсер етеді. Соңғы тарихи оңжылдық көрсеткендей, халықаралық экономикалық қатынастардың маңызды субъектілері, ірі державалар глобалды мұнай ағымын бақылау мен қадағалауға бағыталған саяси және экономикалық күрестерін жүргізіп келе жатқаны ақиқат. Қазіргі жағдайда мемлекеттің экономикалық дамуын, әлемдік экономиканың дамуын энергетикалық шикізаттарсыз, мұнайсыз, табиғи газдыз және көмірсіз елестету мүмкін емес. Әлемдік энергияның қайнар көзі мұнайға энергияның экономикалық тұтынысының 40 % жатады. Көп жағдайларда табиғи газ мұнайдың экологиялық тұрғыдан ең жақсы альтернативасы болып табылады, бірақ оның физикалық қасиеттеріне байланысты іштен жанатын двигательдерде пайдалану мүмкіншілігі болмағандықтан көптеген халықшаруашылық аймағында және адамның тіршілік әрекет ету аймақтарында энергетикалық шикізаттың бұндай түрі мұнаймен бәсекелесе алмайды. Осыған сәйкес энергияны толығымен тұтынудағы табиғи газдың үлесі мұныйды тұтыну үлесінен төмен және ол 23 %-ды құрайды. Энергияның тағы бір негізгі көзі - көмір. Энергетикалық шикізаттың бұл түрі өнеркәсіп өндірісінде және жеке қолдануда маңызды орын алып отыр. Энергия тұтынуда оның үлесі 22 %-ды құрап отыр. Табиғи газ және көмір мөлшері жеткілікті және олардың қорлары эксперттердің бағалауы бойынша XXI ғасырдың аяғыны дейін, мүмкіндігінше, одан да ұзақ мерзімге жетуі тиіс. 2003 жылы тұтыну көлемі бойынша табиғи газдың көлемі көмірдің көлемінен жоғарырақ және 2020 жылға қарай айырмышылық көтеріледі - табиғи газ көмірге қарағанда 44 % -ға көбірек тұтынылады.
Қазып алынытын отынды тұтынуға бағыттылған осы заманғы энергетика билік пен байлық концентрациясынан басқа энергия тұтыну мен әлеуметтік тұрмыс жағдайдағы ірі диспропорцияларды анықтады. К. Флейвин және С. Данн сияқты зерттеушілердің есептеулеріне сәйкес осы заманғы энергетиканың ерекшеліктері мысалмен алғанда 2 миллиард кедей адамдарға таратылмайды, бұл әлелдік халықтың үш бөлігі, олар әлі күнге дейін жылу көзі ретінде билмассаны қолданып отыр және электр көзіне қолдары жетпеген. Тағы да 2 миллиард адам отынның осы заманғы түрлерін және электр көзін жеткіліксіз мөлшерде қолданып отыр. Мыңжылдық аралықта адамзаттың едәуір бай бесінші бөлігі әлемдік энергияның 58 %-ын қолданады, бұл уақытты адамзаттың ең кедей бесінші бөлігіне тек қана энергияның 4 %-ынан кемі келеді.
АҚШ-тың энергетика министрлігінің болжауы бойынша 2004 жыл мен 2020 жыл аралығында әлемдегі энергияны тұтыну едәуір жоғары қарқындылықпен өседі.
Мұнай құнының өсуі және 1990 жылдар аяғында 2000 жылдар басында болған экономиканың кейбір қалыптасулары Ресейдегі өнеркәсіп өндірісінің өсуіне әсер етті. Осыған ұқсас тенденциялар бұрыңғы ССРО мемлекеттері ішіндегі басқа да ірі экономикалық мемлекеттерінде де байқалды. Экономикалық өсудің осындай қарқынды темптерін сақтау кезінде Ресей мен бұрыңғы ССРО мемлекеттеріндегі энергия тасушыларға деген сұраныс 2004 - 2020 жылдар аралығындағы мерзімде жылына 1,7 % дәрежесінде өсуі мүмкін. Бұл жоғарыда келтірілген мерзімнің соңында 56 квадрильонға жетеді.
Көпшілік мақұлдаған қазіргі кездегі болжауларға сәйкес мұнай келесі жиырмажылдық мерзім соңына дейін де әлемдік энергия тұтынудың 40 % үлесін сақтап отырады. Осы мерзім аралығында әлемдегі мұнай тұтынудың өсуі жылына 2,1 % дәрежесіне жетеді - 2004 жылы 85 млн. баррельден 2020 жылы күніне 120 млн. баррельге дейін өседі.
Соңғы екі жүзжылдықта энергия мен саясат тығыз байланысты. XX ғасырды көптеген мамандар "мұнай" ғасыры деп атайды. Бұл ғасыр қазіргі таңдағы өнеркәсіптің негізгі саласын, көптеген экономикалық, әскери-саяси, мәдени және басқа да салдарды тудырды. Мұнай қорларын иелену деген тура және жанама күрестер соңғы жүзжылдықтағы көптеген ірі және ұсақ халықаралық келіспеушіліктер негізі болған. Соның қатарына 1941 жылғы Жапонияның Перл-Харборға шабуылы, 1991 жылы болған Парсы Шығанағы соғысы мен Ирақтағы қақтығыстарды айта кетуге болады. Мұнай факторы - мемлекеттер арасындағы қарым-қатынастарға әсер ететін негізгі элементтердің бірі. Өкімет энергетикаға деген стратегиялық мүддені әртүрлі себеп-салдар арқылы білдіреді. Біріншіден, мұнай импортынан тәуелділікті төмендету арқылы ұлттық саяси-экономикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету. Екіншіден, экономикалық дамудың тұрақты деңгейін мұнай тұтынысының жоғары көлемі арқылы ұстану және де ҒТП-ті ынталандыратын экономикалық өсудің құралы ретінде қарастыру болып табылады.
Әлемдік саясаттағы энергоресурстардың орасан зор мәні жетекші державалар арасындағы жасырынды және ашық қарсылашулықтарды тудырады. Мұнай мен газдың әлемдік қорлары шер шарында біркелкі таралмағандықтан, ал соның ішінде мұнай қайтадан қалыптаспайтын ресурс болғандықтан жағдай нашарлайды. К. Флейвин және С. Данн сияқты зерттеушілер жазғандай, "XVI ғасырда Ұлыбритания арзан ағашсыз қалған сияқты біз де арзан мұнайсыз қалуымыз мүмкін." Мұнай қорының біркелкі таралмауы және осы ресурстың шектеулігі осы концентрленген қорларға қолы жететін елдерге пропорционалды емес билік пен халықаралық әсер етуін болдырады. Оның ішінде, бірінші орында, АҚШ, Ресей және жақыншығыс елдері бірінші кезекте тұрады.
Сонымен қоса, әр жыл сайын мемлекеттің ішкі саяси тұрақтылық пен олардың энергетикалық қауіпсіздігі арасындағы өзара қарым-қатынас өседі. Энергия тасушылардың әлемдік бағасының тұрақсыздығынан мемлекет дамуының тәуелділігі артады. Бұл көрініс, әсіресе адамдардың өмір сүру жағдайы жоғары деңгейге дағдылынған дамыған мемлекеттерде байқалады. Ал өмір сүру жағдайы деңгейінің аз да болса төмендеуі болжамбаған негативті салдарға әкеліп соғуы мүмкін.
Жоғарыда айтылғандай, қазіргі уақыттағы энергетикалық режим көп шоғырланған саяси тәуелділіктерге ие. Мұнай нарығындағы кәсіпшілік қатысушылар (мұнай өндіретін және мұнай сататын компаниялар) бүкіл әлемдегі тек қана экономикалық қана емес сонымен қатар саяси лоббирлеу құралдарын, жоғары эффективті және кең мүмкіншіліктерді иеленіп отыр. Солардың көмегімен транснационалды компаниялар және олардың тактикалық одақтары өздерінің корпоративті қалауларын ілгерілету мақсатымен қоғамдық тіршіліктің кез-келген аймағында кез-келген шараларды қаржыландыруға қабілетті.

1.2 Мұнайдың шығу тарихы

Лос-Анджелестегі мұнай вышкалары(1896 жыл)
Ертеректе тас майы деп аталған мұнайдың болашағы зор екенін болжаған орыс ғалымы М.В. Ломоносов, Пенсильванияда ең алғаш рет мұнай ұңғымасы бұрғыланғанға дейін жүз жыл бұрын, мұнайдың шығуы жайлы өзінің бірегей теориясын ұсынған еді. Жер қойнауында тереңнен орналасқан шымтезекті шөгінділерден жерасты ыстығымен қою, майлы материя шығарылып, саңылаулар арқылы ағады... Бұл дегеніміз - сирек, әртүрлі сұрыпты, жанатын және құрғақ, қатты материялардың пайда болуы, бұл тас майы - мұнайдың негізі..., - деп жазады 1763 жылы М.В. Ломоносов.
Мұнайды қыздыру кезінде мұнайға біраз ұқсайтын қарамайларды беретін көмір мен тақтатастардан шығу теориясы да орыс ғалымдары - академиктер Паллас пен Абихтікі болған еді. Алайда ол кезде олардың қорытындыларының мұнайды іздестіруде практикалық мағынасы аз еді.
Ең жемісті болғаны өткен ғасырдың соңында Д. И. Менделеев ұсынған мұнайдың бейорганикалық шығу теориясы еді. Ұлы орыс химигінің айтуы бойынша, жер шарының орталық ядросы темір және құрамдарында көміртегі бар басқа металдардың қоспаларынан құралады. Жер қыртысындағы жарықтардан өткен сулардың әсерінен бұл ядро жеңіл көмірсуларды - ацетилен, этилен және т.б. түзеді. Жер жарықтары арқылы жоғары жер қыртысының суық бөліктеріне көтеріле бере олар мұнайдың негізгі құраушы бөліктері болып табылатын ауыр көмірсулар қоспасына айналады.
Харичков және басқа да орыс ғалымдары мұндай әдіспен табиғи мұнайға ұқсас сұйық - жасанды мұнайды алды. Д.И. Менделеев теориясы бойынша мұнай қарқынды тау түзілу орындарында кездеседі. Мұны жиі бақылауға болады, сондықтан Д.И. Менделеев қорытындыларын барлаушылар мұнайды іздеуде көп уақыт қолданды. Мұнай өнеркәсібінің дамуы барысында, әдетте, мұнай кездесуі тау түзілу процестері қосымша фактор болып табылатын жағдайларда кездесетініне көз жетті.
Мұнай көбінесе теңіздің түбінде, соның ішінде жағажайлық шөгінділерде жиі табылады. Сірә, теңіз өсімдіктері мен жануарлары қалдықтары судың түбіне жинақтала беруінен болар. Өйткені онда су ағысы болмайды, ол тыныштықта тұратындықтан, оған ауаның келуі қиындай түседі. Ауаның әсерінен бұл қалдықтар тотығар еді, ал ауа болмағандықтан, бактериялардың әсерінен бұл қалдықтар құрамы бойынша мұнайға ұқсас, бірақ оларда толығымен мұнайға айналмайтын процестер өтеді. Мұндағы түсініксіз жайт: осы қалдықтардан мұнай қалайша түзіледі? Әңгіме мынада: онда хлорофилдің, яғни өсімдіктердің жасыл түсі негізінің және басқа да екі жүз градустан жоғары температурада тұрақсыз болатын заттардың қалдықтары табылған. Ал барлық мұнайға жақын өнімдерді алатын белгілі химиялық реакциялар тек жоғары температураларда өтеді.
Ақыры 1930 жылы ірі кеңес ғалымы - академик Н.Д. Зелинский бұл жерде катализ, яғни өздері аз өзгеріске ұшырайтын заттардың әсерінен химиялық өзгерістерді тездететін құбылыс орын алатынын дәлелдеді. Катализаторлармен өсімдіктерге, бактериялық әсердің өнімдеріне жақын орналасқан заттарға әсер етіп, ол жасанды мұнайды екі жүз градустан төмен температурада алды. Осылайша сұрақтың жауабы шешілді, бірақ түпкілікті емес: ол тәжірибесінде қолданған катализаторлар табиғатта болуы мүмкін емес, олар өте тұрақсыз еді.
Табиғатта мұнай түзілуді іске асыратын заттарды ұзақ іздегеннен кейін химия ғылымдарының докторы, профессор Андрей Владимирович Фрост бұл, әдетте, мұнай қыртыстарын жауып тұратын кейбір сазбалшықтардың қатысымен болатынын анықтады. Өсімдіктер және жануарлар қалдықтарымен бірге тұнып, сазбалшықтар, жануарлар сүйектері мен микроағзалар кейін мұнай түзетін фактор болып табылатын материалдың негізін түзеді. Лай - бұл сазбалшық, өсімдік және басқа да қалдықтардың түр өзгерген қоспасы - бактериялардың әсерінен құмды және басқа да кеуекті тау жыныстарымен қапталады. Олар, өз кезегінде, мұнай мен су өтпейтін сазбалшық және басқа да тау жыныстарының қабаттарымен қапталып, температурасы шамамен жүз градустай қабаттарға дейін түседі. Мұнда мұнай түзілу процесі аяқталады; құрамында лай болатын мұнай біртіндеп қабаттасады да, біз мұнай кенорындарынан табатын кеуекті тау жынысына енеді.
Мұнайдың шығуының жаңа теориясының зор тәжірибелік маңызы бар. Ол мұнайшы-геологтарды мұнайдың түзілу жағдайларын анықтау әдісімен таныстырады. Мұнай қалай пайда болатынын білетін кен барлаушылары оны іздеу орындарын тез анықтайды. Геологиялық жағдайларға байланысты мұнайдың болатын жерлерін және оның мүмкін орын ауыстыру жолдарын анықтауға болады.

2. МҰНАЙДЫ ӨҢДЕУДЕН АЛЫНҒАН ӨНІМДЕРДІ ПАЙДАЛАНУ
2.1 Мұнай туралы түсінік және құрылымы

Мұнай- парафин( алкан, нафтен, циклан) және ароматты көмірсутегінен құралған күрделі қоспа. Мұнай 1. көмірсутекті бөлік, 2.көмірсутекті емес бөлігі және 3.минералды қоспа болып бөлінеді. Мұнай құрамындағы парафин көмірсутектері - газ, сұйық және қатты( ертінді) күйінде болады. 2.Нафтен көмірсутектері - циклогексан және циклопентан қатарлары түрінде, 3.ароматты көмірсутектер - бензол және оның туындылары түрінде кездеседі. Ароматты көмірсутектер аз мөлшерде болады. Мұнай құрамында көмірсутектерден басқа яғни көмірсутекті емес бөлігін 1) оттек,2) күкірт,3) азот қосылыстары құрайды. Оттек қосылыстары нафтен қышқылы, фенол түрінде болады.Күкірт қосындылары - 1) меркаптандар, 2) сульфидтер,3) дисульфидтер,4) тиофендер. Азот қоспалары- 1) пиридин,2) хинолин,3) аминдер және басқа қосылыстар.
Мұнай негізінен 84-87% көмірсутектен және 10-14% сутектен құралған 0,1-1,0% оттек,0,1-5,0% күкірт, ванадий, никель, титан, калий, фосфор, германий және т.б. элементтерде мұнай құрамында болатындығы анықталды. Соңғы кезде мұнай құрамынан ванадий алу жөнінде ғылыми зерттеу жұмыстары үлкен жолға қойылған.
Мұнай тығыздығы - 820-900кгм3, 1 моль массаның орташа салмағы - 250-300. Жылу бергіш қабілеттілігі - 40000-44000 кДжкг. Қату температурасы -200С - тан + 200С дейін.
Мұнай 1) төменгі температурада қайнайтын ( 3600С дейін) және 2) жоғары температурада қайнайтын( 3600с - тан жоғары) болып екіге бөлінеді.Бірінші группаға жататындар:1) парафинді ( Баку, Ембі мұнайы),2) нафтен- парафинді( Грозный мұнайы),3) нафтен- ароматикалық (Майкөп мұнайы) 4) парафин-нафтен-ароматикалық ( Майкоптың кейбір мұнайы) мұнайлары жатады.
Жоғары температурада қайнайтын мұнайға жататындар:1) жоғары молекулалық парафинді көмірсутектер,2) бір - екі және үш циклді циклопарафинді көмірсутектер,3) екі және үш циклді ароматикалық көмірсутектер және т.б.
Мұнай аз күкіртті (0,5% -ке дейін), күкіртті (0.5-2,0%) және көп күкіртті (2,0%- тен жоғары) болады.
Мұнай құрамындағы парафиндерге тәуелді бөлінеді: Аз парафинді(1,5- ке дейін), парафинді(1,5-6,0%) және жоғары парафинді(6,0%- тен жоғары).
Мұнай құрамында тағы механикалық қоспалар болады. Олар: 1)су,2) құм,3)топырақ,4) минералды тұздар,5) күл және т.б. Мұнай құрамындағы су екі түрде болады.1) тұндыру арқылы оңай бөлінетін,2) тұрақты эмульсия түрінде. Мұны арнаулы әдістермен бөледі.Минерал тұздар мұнай құрамындағы суда еріген қалпында (MgCІ2, CaCІ2) болады. Мұнай тазалағаннан кейін оның құрамында 0,1-0,3% су және 10-40мгл хлорлы тұздар болуы керек.
Мұнайдың фракциялық құрамы, оның қайнау температурасымен анықталады. 360оС жоғары қайнайтын фракциялар вакуумда айдалады.
Мұнайды өндеу арқылы өндірілетін өнімдер: 1) сұйық және газ күйіндегі отындар, 2) майлайтын майлар,3) еріткіштер,4) парафин,5) вазилин жеке көмірсутектер және т.б
Сұйық отындар тұтану қажеттілігіне тәуелді:
1) матор отыны (бензиндер),
2)трокторлық ,
3) дизелдік,
4) реактивтік немесе турба реактивтік болып бөлінеді. Бензиннің сапасы детонация беріктігімен анықталады, яғни октандық санмен анықталады. Бензиннің ең маңызды қксиеті, ол детонацияға тұрақтылығы. Іштен жанатын двигательдің цилиндріне бензиннің буы ауамен қосылып келеді. Ол поршенмен қысылып свечканың ұшқынымен (искралымен) жанады. Жанудан пайда болған газ поршенді қозғайды. Дұрыс жанған уақытта жалынның таралу жылдамдығы 10-20 мс болады. Кейде кейбір қысу дәрежесінде детонация болады. Бұл уақытта жалын 2500 мс жылдамдықпен тарайды.
Детонацияның болуы цилиндрде стук туғызады.Октандық сан-мотор отынының детонацияға қарсы қасиетін сипаттайтын сан. Октандық санды өлшейтін бірлік есебінде әртүрлі мөлшерде араласқан изооктан(СН3)3 С-СН2-СН(СН3)2мен гептанның(С7Н16) қоспасы алынады. Шартты түрде изооктанның октандық саны 100-ге , гептандікі 0-ге тең деп есептелінеді. Изооктан детонацияға аз ұшырайды, ал гептан детонацияға ынғайлы, яғни тез ұшырайды.
Егер сыналған отынның октан саны 80-ге тең болса, оның ауамен қоспасы 80% изооктаны 20% гептаны бар қоспа детонацияланады деген болады.Октан саны үлкен болған сайын бензиннің сапасы жақсарады.
Детонацияның пайда болуы, цилиндірде стук туғызады, двигатель қызып кетеді, қара түтін шығады( выхлоптан) сөйтіп бензиннің шығыны көбейеді. Двигательдің қуаты кемиді, сөйтіп уақытынан бұрын істен шығады. Қолдануына байланысты бензиннің октандық саны әртүрлі болады. Мысалға жигули автомобиліне октандық саны 93 бензин құяды, волга абтомашинаға- 76. Сомолеттер үшін авиация бензиннің октандық саны 98-100 болады. Октандық сан бензиннің құрамына байланысты болады: отынның құрамында изопарафин мен ароматтық қосылыстардың болуы октандық санды көтереді. Төменгі октандық санды бензин құрамында нормаль құрылыстағы алканадар болады. Бензиннің октандық санын жоғарлату мақсатымен бензин құрамындағы көмірсутетерін өзгертеді немесе изооктан, кумол ( изопропилбензол) және т.б. арластырады, осы сияқты антидетонаторлар қосылады. Мысалы: тетраэтил қорғасын Pb(C2H5)4. Тетраэтилқорғасынды бромэтил және монохлор нафталинмен қоспа түрінде қосады. Мұны этил сұйығы ЭС деп атайды. 1 л бензинге 3 мл ЭС немесе 1 кг бензинге 4 мл ЭС қосқанда бензиннің октандық саны 70-тен 90 - ға дейін өседі. Этил сұйығын бояап қояады, өйткені ол "у", сондықтан "ЭС" пен этилендірілген бензинмен жұмыс істегенде техника қауіпсіздікті сақтау керек.
Реактивті двигателдерге қолданатын отын қайнау температурасы 150-1800С керосин фракциясы, ал өте жоғары ұшатын ұшақтар үшін керосиннің 195-3150С аралығындағы фракциясын қолданады. Бұлардың құрамында қанықпаған көмірсутегі болмау керек. Өйткені олар смола түзуге, кристалданып тұнбаға түсуге ынғайлы, сөйтіп сұйық отын жүретін системаларды бітеп тастайды. Бұл отындардың құрамында ароматикалық көмірсутегіде аз болу керек, өйткені олар күйе түзуге( нагаообразованию) ыңғайлы (гигроскопиялық) және мұздың кристаликтерін түзуі мүмкін.
Дизель отыны1) керосин,2) газоиль,3) соляр майы - цетан санымен анықталады. Цетандық сан- цетан(С16Н34 ) мен - метилнафталиннің (С10Н4-СН3) көлемдік процетпен өлшенетін қоспасы. Кетонның цетандық санны 100 деп, ал - метилнафталиндікін 0- деп қабылдаған. Дизельдік отындардың цетан саны 40 пен 50- дің арасында болады.
Қазан отыны ( котельное топлива)- мазут және басқа крекинг қалдықтары. Бұлар теловоз, параход, жылу электростанцияларында және өндірістік пештерді жағуға қолданылады. Трактор отыны- керосин, мұның цетандық саны 40- тан төмен болмауы керек.
Майлайтын майлар-үлкен молекулалы көмірсутектен ( парафиндер, нафтендер, ароматиктер) және аз мөлшерде смола мен асфальт құрылыс материалы. Табиғи асфальт мұнайдағы ұшқыш бөлімдері кеткеннен қалғаны, жасанды битум мен қатты материалдардың қоспасы тәріздес заттардан құралған қоспа.
Мұнайдың құрамында әртүрлі механикалық қоспалар болатындықтан өңдеу алдында мұнайды сол қоспалардан тазартады. Скважинадан шыққан мұнай құрамында жолай газ (50-100м3т) пластовый су(200-300кгт),суда еріген минералды тұздар ( 10-15кгт) болады.
Тереңнен жер бетіне шыққан мұнай құрамынан "жолай ( попутный) газын (50-100м3г) бөліп алып, газ құрамындағы бензин газын (жеңіл көмірсутектер қоспасы) соляр майымен адсорбциялау немесе активтелген көмірге адсорбциялау әдістерімен бөліп алады.
Минералды тұздарды(10-15кгт ) жылы сумен шайқап бөледі. Суды(200-300кгт) және механикалық қоспаларды тұндыру әдісімен бөледі.Эмуьсия күйіндегі суды деэмульгаторды (нафтен қышқылдарының тұздары) қосып немесе электросусыздандыру әдістерімен мұнайдан бөледі. Бұл әдіс былай іске асады: 30-40 мың В кернеулі айнымалы ток көзіне жалғасқан электродтың арасынан эмульсия күйіндегі жылы су өткенде эмульсия бұзылады, су тамшылары бір-біріне қосылып іріктелініп тұндырғанда мұнайдан жеке бөлінеді.
Мұнайды минералды тұздардан және судан тазартқан соң оны тұрақтандырады (стабилизация). Тұрақтандыру процесі пропан- бутан қоспасын, кейде пентан фракциясын айдаумен шектеледі.Сондықтан тасмалдағанда және сақтағанда будың қысымы тұрақтанып, жеңіл көмірсутектердің ұшып кетуінен сақтайды. Пропан- бутан фракциялары химиялық өндірістің бағалы шикізаты болып табылады.
Мұнайды механикалық қоспалардан тазартып келесі физикалық әдіспен құрамындағы көмірсутектерінің физикалық қасиеттеріне байланысты ( қайнау температурасы, кристалдану қабілетілігі, ерігіштілігі және т.б.) жеке фракцияларға жіктейді. Көп қолданатын әдіс - мұнайды және мұнай өнімдерін тіке айдау.
Химиялық әдістер - температура, қысым және катализатор әсерінен мұнай және мұнай өнімдерінің құрамындағы көмірсутектерінің терең өзгеріске (деструкция) ұшырауына негізделген. Химиялық әдістердің көп қолданылатыны - әртүрлі крекинг әдістері.

2.2 Мұнай өңдеуден өндірілетін өнімдер

Мұнай өнімдері бірнеше топқа бөлінеді, мысалы сұйық мұнай отыны, жарық беретін мұнай өнімдері (керосин), ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.