Алматы қаласының 29 бағдар автобусын спутниктік бақылау жүйесімен жабдықтау жобасы
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 78 бет
Таңдаулыға:
Тақырыбы: Алматы қаласының № 29 бағдар автобусын спутниктік бақылау жүйесімен жабдықтау жобасы
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Автомобильдің дамуы ел экономикасына жақсы әсерімен және адамдарға ыңғайлылығымен қатар, кері әсері де бар. Мысалы, жол-көлік оқиғаларының нәтижесінде үлкен материалды шығындар мен адам шығыны, шуыл, қала ауа бассейнінің газдануы, тоқтап тұрған автомобильдермен көшенің жабылуы,көлік кептелістері, көліктік тұрып қалулар және қозғалыс жылдамдықтарының күрт төмендеуі. Осы уақытта жол-көлік оқиғасы нәтижесінде жыл сайын дүние жүзінде 1,2 млн жуық адам өледі және орташа есеппен одан 30 есе көп адам жарақаттанады [1].
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі: Тасымалдау және қауіпсіздік сапасында жүргізуші жұмысы үздіксіз дене жұмысымен байланысты. Жолдың үнемі өзгеріп отыратын жағдайы жүргізушіден үлкен назар және жедел шешім қабылдауды талап етеді, сондықтан жүргізуші еңбегін ұйымдастыру, ұйымдастырылған еңбек режимі нормасын ұстануы қажет және жүргізушінің шаршауына жол бермеу керек.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - Алматы қаласының автокөлік кәсіпорындарында қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің жұмысын жетілдіру арқылы бағыттағы жол апаттылығын азайту.
Көлiк - кез-келген мемлекеттiң материалды-техникалық базасы, экономикалық дамуының негiзгi механизмi болып саналады. Қазiргi күнде әлемдiк өндiрiс жылына 50 млн. тасымал құралын шығарып келедi. Олардың айырмашылығы мен ерекшелiктерi мотордың, тежеуiш жүйесiн, трансмиссия жұмыстарын реттеу, басқаруды электрлендiру мен автоматтандыру болып табылады.
Жұмыстың тәжірибелік бөлігі: жүргізушінің жалпы міндеттері, жұмыс орны бойынша сипаттамалары, оның есту ерекшеліктері, дағдысы, назар аударуы, психологиялық жағдайы, жолдағы жүріс-тұрысы, мінез-құлқы және көлік құралдарын жүргізушілерді даярлау ережелері, оқу-материалдық базасы жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етуде зор маңызы бар.
Дипломдық жұмыстың теориялық базасы: жол қозғалысын ұйымдастыру құрылымы, жол полиция бөлімінің басқармасы және жол қозғалысының қауіпсіздік қызметі, жол қозғалысының сипаттамалары және оны зерттеу әдістері, жол қозғалысын ұйымдастырудың тәжірибелік шаралары, спецификалық жағдайда жол қозғалысын ұйымдастыру, автомобильдердің қозғалыс қауіпсіздігіне əсер ететін жағдайлары, олардың техника-пайдалану қасиеттері, жол апаты кезінде жарақаттанғанда және жазым болғанда көрсетілетін алғашқы медициналық көмек туралы мәліметтер келтірілген.
Автомобиль парктерінің өсуіне байланысты мемлекеттің әлеуметтік жағдайы мен экономикасына әсерін тигізіп, сонымен бірге оның келесідей келеңсіз жақтары да болып тұрады: ЖКО байланысты ауыр жарақат алғандар мен қайтыс болғандар, қала экологиясына негативті әсерлері, жолдарың автомобильдермен жабылып қалуы, жолдарда апаттардан көп мөлшерде материалдық шығындар келтіруі және т.б. Автомобильден бөлінген газ құрамында болатын азот, көміртегі, қорғасын, хлор, бром, фосфор және т.б. адам өміріне, жан-жануарға, өсімдіктерге кері әсерін тигізеді. Автомобиль шуы адам организміне кері әсер ететіндіктен, қала тұрғындарының 70% жүйке ауруына шалдығады.
Қаланың кейбір көшелерінде әсіресе қысылтаяң уақыттарда автомобильдердің тұрып қалуынан қозғылыс жылдамдығын саябырлатып, көп уақытың шығындалады. Қазіргі зерттеулер мен тәжірибе көрсетілген негативті жағдайлардың себептерін шешуге және автомобильдендірудің келеңсіз жағдайларын жою және қысқарту бойынша ұсыныстар бере алады.
Жұмыстың теориялық базасы: Автомобиль басқа көлік құралдарымен салыстырғанда, жолаушылар мен жүк тасымалдауда жылдам жеткізушілігімен, ыңғайлы тасымалдаумен ерекшеленеді.
Сонымен бірге тасымалдау барысында қауіпсіздіктің жеткіліксіз деңгей жағы да көрініс алып отырады. Қазіргі автомобиль тасымалдауына тән қауіпсіздікті анықтайтын деңгейін қатар көрсетуге болады:
жол параметрлері бойынша сәйкес автокөліктің
жеткіліксіз қамтамасыз етілуі;
жол қозғалысының басқа қатысушыларынан көлік ағындарының жеткіліксіз оқшалануы;
көлік жүргізуші кәсібі бойынша орташадан жоғары емес деңгей біліктілігінің болуы.
Жол қозғалысын ұйымдастырудың жеткіліксіз нәтижесінде қозғалыстың кідіруінен материалдық шығындар келесі негізгі құраушыларымен анықталады: көлік құралдарымен уақытын зая кетіруі, бұны өз пайдасы үшін пайдалануға болатын еді; амалсыз тоқтатылғанан кейінгі екіпінінде, сондай-ақ кептеліс кезінде аралық берілісінінің баялауған қозғалысында бос жүріс режимінде қозғалтқыштың жұмысы барысында жанармай көп шығынға ұшырамас еді; автомобиль жеке иелері мен қоғамдық көлік жолаушылары уақыттарының зая кетуі; реттеу қиылыстарының алдында тежеу участкілерінің жол жабындарының жоғарғы тозғандығы.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс негізгі төрт бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде: жұмыстың техникалық-экономикалық негіздемесі, Алматы қаласының қалалық жолаушы көлігі жүйесінің негізгі сипаттамалары қарастырылған. Екінші бөлімде: жобаның теориялық және әдістемелік мәселелері қарастырылған яғни маршрутты жолаушы қозғалысында басымдықты қамтамасыз ету, аялдамалық пунктерді жабдықтау жұмыстары жүргізілді. Үшінші бөлімде: жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру негіздері, маршрутты жолаушы көлігінің (МЖК) қозғалыстағы басымдығын қамтамасыз ету жұмыстарына талдау жасалды. Төртінші бөлімде: ұсынылған іс-шаралардың экономикалық тиімділігі яғни Жол-көлік оқиғаларынан болған шығындарды азайту коэффициентін пайдалану арқылы экономикалық есеп жүргізілді.
Еліміздің экономикалық потенциалының өсуіне байланысты автомобильдендіру деңгейі де өсіп отыратындықтан, автомобильдендіруге қатысты (экология, апаттылық, көлік кідірістер) барлық проблемалар қиындай түседі. Осыдан көбіне қалаларда көлік ағындарының тығыздығы арттады. Сол себепті қалаларда жол қозғалысын ұйымдастыруда шешудің тиімді жолдары ойластырулары қажет [2]:
жаяу жүргіншілер (жолы) үшін қозғалыстың қолайлы және қауіпсіз жағдайларын (жая жүргінші және тұрғын зоналарды жабдықтау, барлық жаяу жүргінші фазаларын реттеуші қиылыстарына бөлу, қауіпсіз аялдама салу және т.б. ) жасау;
жолаушы қоғамдық көлік қозғалысында (реттеуші қиылыстардан қиындықсыз өтуін қамтамасыз ету үшін арнайы жүйе енгізу, өтетін бөлігіне жолақтар бөлу (выделение) )бір жолын табуды қамтамасыз ету;
өтетін бөліктің жеке жолақтары бойынша реттейтін қозғалыстың , бағдаршамдар және басқаратын жол белгілерін пайдаланумен және УДС жеке қатысушыларының жүктемесімен байланысты көлік ағындарын шұғыл қайта бөлу;
- аяқасты туындаған жағдайда (кептеліс, ЖКО және т.б.) қозғалыс үрдісіне шұғыл араласу мақсатымен оның жағдайын бақылау және қозғалыс ұйымдастырудың әр түрлі әдісін қолдану үшін АСУД кеңінен ендіру.
1 ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
1.1 Алматы қаласының № 29 қалалық жолаушы көлігі жүйесінің негізгі сипаттамалары
Алматы қаласы, республика астанасы мәртебесінен айырылғанына қарамастан, Қазақстан Республикасының ірі әкімшілік, өнеркәсіптік және мәдени орталығы болып қала береді [3].
Қалалық жолаушы көлігі жүйесі мен оның инфрақұрылымының негізгі сипаттамалары.
Қалалық жолаушы көлігінің түрлері:
автобустық, сегіз автобус паркінде және алты жеке көлік компанияларында орналасқан әртүрлі модификациядағы автобустар қолданылады;
oo маршрутты таксилер және такси, төрт таксомотор парктері мен жеке көлік компанияларында орналасқан.
Алматы қаласының жолаушылар паркіндегі теріс фактор, бұл көлік құралдарының сандық құрылымы жасы бойынша едәуір ескірумен сипатталады, автобус парктері АҚ-ның маршруттық автобустарының шамамен 70% маршруттарда 8 жылдан аса, электр көлігі жылжымалы құрамының 80% 15 жылдан аса, жеке көлік компанияларының автобустарының 90% жуығы да 15 жылдан аса пайдаланылып келеді. Бұл тасымал сапасынан, қызмет көрсету мәдениетінің, жүру қолайлылығынан, ең бастысы жолаушы тасымалдау қауіпсіздігінен көрініс табады. Жолаушылар паркінің едәуір жасы пайдаланудың үлкен шығындарының себебі болып табылады, соның нәтижесінде автобус парктері қала бюджеті алдында үлкен қарызда болуда, ал моторлардың техникалық тозуының арта түсуі онсыз да қиын экологиялық жағдайдың үшығуына соқтыруда. Қазіргі кездегі тасымалды ұйымдастыру ешқандай бір қарапайым қисынға келмейді, маршрут қаланың қай бөлігінде бастамасын, ол міндетті түрде Орталық көк базары маңында немесе басқа бір жолаушы түзу пунктінде аяқталуы тиіс. Егер ертеректе маршрут базарға жақын көшелермен транзитті түрде өтетін болса, қазір ол міндетті түрде орталық магистральді көшелердің кем дегенде біреуімен өтуі тиіс.
1998 жылдың соңынан бастап, жеке және акционерлік компаниялардың инвестицияларының арқасында қалада жолаушыларға тасымал қызметін маршруттық таксилермен көрсету дами түсті. Маршрутты таксилер қызмет көрсететін маршруттардың жалпы саны 48 маршрутты, ал жұмыс атқаратын микроавтобустар саны 492 бірлікті құарады. Маршрутты таксилермен жолаушы тасымалдаудың болжамдық жылдық көлемі, жаңа маршруттарды пайдалануды қоса алғанда, шамамен 45 млн жолаушы немесе қаладағы тасымалдың жалпы көлемінің 7% болмақ. Тасымал тене-теңдігі үшін маршрутты таксимен тасымалдау көлемін қала көлігінің барлық түрімен тасымалдаудың жалпы көлемінің 10%-на дейін жеткізу қажет.
Қалалық жолаушылар көлігінің барлық түрімен, маршруттық таксиді қосы алғанда, жолаушылар тасымалдауды ұстымдастыруға кешенді келісті жүзеге асыру ғана жүру қолайлылығын, халыққа қызмет көрсету мәдениетін, ең маңыздысы жолаушылар тасымалдау қауіпсіздігін едәуір арттыруға мүмкіндік береді.
1.2 Автокөлік кәсіпорындары қызметіндегі қозғалыс қауіпсіздігі
қызметінің рөлі
Қозғалыс қауіпсіздігі қызметтері жекеленген министрліктерде көптеген жыл бұрын құрылған. КСРО ішкі істер министрлігі жанындағы қозғалыс қауіпсіздігі бойынша Бүкілодықтық комиссия 1918 жылы Қозғалыс қауіпсіздігі қызметі жайлы үлгі ережені бекітті. Қозғалыс қауіпсіздігі (ҚҚ) қызметін құрудың негізгі мақсаты авариялылықпен күрес, жол-көлік оқиғаларының (ЖКО) алдын алу болып табылады. Бұл үшін қозғалыс қауіпсіздігі жөніндегі инженер төмендегідей қызмет атқаруға міндетті.
oo пайдалану қызметі және техникалық қызметпен бірлесе отырып, қажетті жол жағдайларын, желіге шығатын көлік құралдарының тиісті күйін, тәртіптің болуын , жүргізушілердің біліктілігі мен шеберлігін арттыруды қамтамасыз етуді қарастыратын ЖКО-ның алдын алу жөніндегі шаралар жоспарын жасау;
oo кәсіпорынның барлық қызметтерінің және қызметкерлерінің Қазақстан Республикасы үкіметінің, көлік және коммуникация министрлігінің, атобустарының қозғалыс қауіпсіздігі қамтамасыз ету, автокөліктің жылжымалы құрамын техникалық пайдалану ережелері, жол қозғалысы ережелері мәселелері бойынша қаулыларын, бұйырықтарын, жарлықтары мен нұсқауларын орындауына жүйелі түрде бақылау жүргізу [4];
oo кәсіпорынның барлық қызметтері мен бөлімшелерінің қозғалыс қауіпсіздігіне қатысты жұмыстарын тексеру жүргізу;
oo кәсіпорынның қызметтері мен бөлімшелерінің жетекшілері арқылы қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етуде анықталған ережелерді, нұсқауларды, бұйрықтар мен сілтемелерді бұзу және басқа да кемшіліктерді жою жөніндегі шараларды қабылдау;
oo ЖКО туралы және жүргізушілердің жол қозғалысы ережелерін бұзуы туралы есеп жүргізу және есеп беру;
oo есеп мәліметтеріне талдау жүргізу және ЖКО туындауына ақпал ететін негізгі себептерді айқындау;
oo ЖКО-на қызметтік зерттеу мен талдау жүргізугі, ол жайлы ЖКО-н зерттеу мен талдау туралы нұсқауда қарастырылған мерзімді ақпарат беруге қатысу;
oo авариялылық жағдайды тексеру мен талдау материалдары негізінде кәсіпорын жетекшісінің қарауына ЖКО-ның және автомобильді мас күйде басқару оқиғаларының алдын алу жөніндегі ұсыныстар жасау және енгізу;
oo ұжымда кәсіпорын жүргізушілері жіберген ЖКО, жол қозғалысы ережелерін және автомобильдерді техникалық пайдалану ережелерін бұзу қателіктерін талдауды ұйымдастыру;
oo үздік бригадалардың, колонналардың жүргізушілерінің авариясыз жұмысының оң нәтижелері мен тәжірибесін жинақтау және тарату.
Келтірілген қызметтерді орындау кезінде қозғалыс қауіпсіздігі инженері келесі қағидаларды қолданады:
oo кәсіпорынның барлық қызметтері мен бөлімшелерінің ҚҚ мәселелері және ЖКО-ның алдын алу жөніндегі жұмысын бақылау;
oo маршрутта мас күйінде басқару кезінде ұсталғанда немесе жол-көлік оқиғасын жасағанда жүргізушілердің автомобильді басқаруға құқық беретін куәліктерінен айырып, жол полициясына хабарлау;
oo кәсіпорынды қозғалыс қауіпсіздігі қамтамасыз ету мәселелері бойынша жергілікті мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарда ұсыну;
oo берілген маршруттан ауытқыған автомобильдерді ұстау және қажет болған жағдайда оларды кәсіпорын гаражына қайттару;
oo ҚҚ қауіп туғызатын техникалық ақауларды байқаған кезде автомобильдің желіге шығуына тиым салу;
oo өндірістік бөлімшелерде тәрбие жұмысының жүргізілуін бақылау.
1.3 Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің қызметі және оның жұмысын ұйымдастыру
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті автокөліктегі авариялылық деңгейін төмендетуге бағытталған бүкіл оқу - тәрбиелік және профилактикалық жұмысты жүргізу үшін жабдықталады [5].
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмысын, автокөлік кәсіпорындары (АКК) ұжымын апаттылықты төмендетуге жұмылдыру орталығы (штабы) ретінде ұйымдастыруға үлкен назар аударылады.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті ең алдымен келесі жұмыстарды жүргізуге арналған:
oo автомобилді қауіпсіз жүргізу негіздері бойынша, жүргізушілер үшін де осы АКК қызметкерлерінің кейбір категориялары үшін де жол қозғалысы ережелері және басқа да нормативтік құжаттар бойынша сабақтар;
oo жүргізушілердің жол қозғалысы ережелері (ЖҚЕ) жайлы білімін тексеру;
oo жүргізушілерді жұмыстың маусымдық жағдайлары, тасымалдың ерекше түрлері бойынша, сондай-ақ олар іс-сапарға жіберілуі кезінде нұсқаудан өткізу;
oo жұмысқа қабылдау кезіндегі кіріспе нұсқау өткізу;
oo жүргізушілер мен АКК басқа да қызметкерлері үшін ҚҚ камтамасыз ету мәселелері бойынша консультациялар.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмысын ұйымдастыру жеке де, топтық да сабақтар, жол қозғалысы қауіпсіздігі жөніндегі көпшілік шараларын өткізулі қамтамасыз етуі тиіс. Бұл жерде онда жиі өткізілетін шаралар ретінде кеңесу, семинар, дәріс, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етудің әртүрлі салалары бойынша әңгімелерді атап көрсетуге болады.
Жеке тәртіпте: жүргізушерді жұмысқа қабылдау кезінде жол қозғалысы ережелерін білуін тексеру, арнайы нұсқаунамалар, тәртіп бұзушылармен жұмыс жүргізіледі.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің басты міндеттерінің бірі ретінде кәсіпорын жұмысының практикасына ғылым мен техниканың жаңа жетістіктерін, озат АКК-ның авариялылық деңгейін төмендетуге жөніндегі тәжірибесін белсенді насихаттау мен енгізуді айтуға болады.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмыс жоспарларын, әдетте, ҚҚ бөлімінің бастығы (аға инженері, инженері) тоқсанға жасайды. Бұл жоспарлар АКК бекітіледі. Олар, жүргізушілермен жұмыстың барлық негізгі салаларын, жолдың автомобильдің техникалық күйіне, ҚҚ деңгейіне қолайсыз әсерлерін болдырмау жөніндегі шараларын қамтуы тиіс екенін ескеру қажет.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмысын тікелей ұйымдастырушы және жабдықтар мен экспозициялардың күйіне жауапты болатын қозғалыс қауіпсіздігі бөлімінің бастығы, ал көрсетілген қызмет қарастырылмаған шағын АКК-да ҚҚ-нің аға инженері немесе инженері.
Апаттық деңгейін төмендетуге ЖКО-н және жол қозғалысы Ережелерінің бұзылуын болдырмауға бағытталған, АКК іс-әрекетінің қортындысын жасау мақсатындағы жүргізушілердің әр айда өткізілетін жиналысы да көмектеседі. Бұл жерде жетістіктерді де, жүргізілген жұмыстардың кемшілігін де талқылаған жөн. Бұл жиналыстарға жол полициясы, медициналық, ғылыми-зерттеу мекемелерінің өкілдерін шақырып, олардың жүргізушілер, жөндеу жұмысшылары, АКК-ның инженерлік-техникалық қызметкерлері алдында ҚҚ қамтамасыз ету мәселелері бойынша сөйлеуін ұйымдастырған тиімді болады. Кинофрагменттер, сипатты фотосуреттер, диапозитивтер, бейнежазулар қызығушылық туғызады.
Қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің инженерлері өздерінің күнделікті жұмысында кинофильмдер көрсету, қозғалыс қауіпсіздігі қамтамасыз етудің көкейсті материалдары жөнінен АКК радиоторабы бойынша хабарлар ұйымдастыру сияқты, жұмыстың тиімді үлгілерін кеңінен қолдануы тиіс.
Автокөлік кәсіпорындарының қозғалыс қауіпсіздігі кабинетіне бірқатар міндеттер жүктеледі және олар Республиканың Көлік және коммуникациялар министрлігінің нормативтік және басшылық құжаттарында, әдебиетте келтірілген.
Көрсетілген міндеттердің негізгілері мен оларды жүзеге асырудың құралдары төменіректе ҚҚ кабинетінің жабдықтарын сипаттай кезінде қарастырылатын болады.
Енді ҚҚ кабинетінде толтырылатын құжаттамаларды белгілейміз. Кабинетте келесі журналдар жүргізілуі тиіс:
oo өткізілетін шараларды есепке алу (өткізілген күні, шараның атауы, өткізуге жауаптының аты жөні, дәріскердің (баяндамашының) аты-жөні және қатысушылардың саны көрсетіледі);
oo жүргізушілерге және ҚҚ бойынша басқа тұлғаларға нұсқау беру (нұсқаулама тақырыбы, нұсқау алушыны, жеке тіркеу және нұсқау алушының жеке қолы қоюы тіркеледі);
oo жол қозғалысы ережелері жайлы білімін тексеру (тексерудің күшімен нәтижесі, тексерілетіннің жеке тіркелуі, тексерілетіннің қойған қолы және тексеруді жүргізушінің қолы тіркеледі).
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінде АКК жүргізушілерінің жөндеуші жұмысшыларының білім деңгейін көтеруге назар аударылады. Осыған байланысты сабақ өткізудің оңтайлы жиілігі туралы мәселе туындайды. Жүргізушілермен өткізілетін сабақ айына бір рет деген есеппен жоспарланады. Жүргізушілерді оқыту кезінде мазмұндау мен көрнекілік жеткілікті болуы тиіс. Мәселелердің практикалық жасағын да ұмытпау керек. Материалды ұғынуды жүйелі түрде тексеріп, оқушылармен кері бағыттағы тығыз байланыс орнату керек. Қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің қызметкерлері жүргізушілердің өз бетінше автомобиль техникасы, тасымал қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша білім деңгейін көтеруіне назар аударған жөн.
Кабинеттегі сабақты негізінен қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің инженерлері жүргізеді. Бірқатар жағдайларда, олардың басшылығымен, сабақты жүргізуші - нұсқаушылар өткізе алады. Бұл жерде қозғалыс қауіпсіздігі инженері сабақ өткізудің сапасына көңіл бөлуі керек, ол үшін қозғалыс қауіпсіздігі инженері жүргізуші - нұсқаушылармен қысқаша нұсқау - әдістемелік сабақтар өткізеді.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің ыңғайлы жасалған жұмыс тәртібінің үлкен мәні бар. Ең алдымен жүргізушілердің көп бөлігі бос және АКК-да болған кезде: автомобильдердің шығуы мен қайта оралуы кезіндегі ауысымдарда кабинет ашық тұруы керек. Көрсетілген кезеңдерде қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің бар қызметкерлері жүргізушілермен жұмысқа баса назар аударғаны жөн.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті авариялылықтың алдын алу орталығы ретінде осы жұмыстың барлық саласымен айналысады. Бұл, бірінші кезекте, пайдалану, өндірістік-техникалық, желі - техникалық, бақылау - диспетчерлік қызметтерге, кәсіпорынның кадрлар бөлімі қызметкерлеріне қатысты. Бұл кездегі шаралар қызметкерлерді жаңа нормативтік, жетекшілік құжаттармен, ғылыми зерттеулердің тасымал қауіпсіздігіне қол жеткізу әдістері және құралдарына қатысты нәтижелерімен және басқа да мәселелермен таныстыра болады. Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті, әдетте, қозғалыс қауіпсіздігіне қоғамдық бақылау жасау комиссиясының мәжіліс орна болып табылады және автомобильдік тасымалдаудың қауіпсіздігі мен тиімділігін қамтамасыз ету жөнінде қоғамның күш-жігерін үйлестіреді.
1.4 Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетін көркемдеу
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің сипатты ерекшелігі, оның жайын көптеген экспозицияларымен жарақтандыруда болып табылады. Экспозициялар қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің бүкіл жұмысының мазмұнын көрсетуі тиіс. Экспозицияның қызметі - сондағы бар ақпаратты қарапайым, көрнекі және түсінікті түрде көрсету [6].
Экспозиция үш тараумен беріледі:
oo оқу-әдістемелік;
oo анықтама-ақпараттық;
oo үгіт-насихаттық;
Экспозицияның оқу-әдістемелік тарауы келесі тақырыптамаға қатысты материалдан тұруы керек:
oo жүргізушілер мен жөндеуші жұмысшыларды оқыту және білімдерін бақылау;
oo жүргізушілердің еңбегі мен демалысын ұйымдастыру;
oo автомобильдердің механикалық күйі және қозғалыс қауіпсіздігі;
oo еңбек және көлік тәртібі желідегі жүргізушілер жұмысын бақылау.
Анықтама-ақпараттық тарау құрамында мыналар болуы тиіс:
oo қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмыс жоспары;
oo жолдардың карта-сұлбасы;
oo АКК автомобильдері жұмысының ауданындағы барлық теміржол өтпелерінің оларға кему және жолдың көріну аймақтары көрсетілген сұлбалары;
oo ЖКО мен ЖҚЕ бұзылуын талдау нәтижелері;
oo Типтік ЖКО және олардың туындау себептерін талдау;
oo Жүргізушілердің медициналық куәландырудан өту, І жіне ІІ класты жүргізуші біліктілігін беру туралы мәліметтер;
oo ҚҚ мәселелрі бойынша нормативтік құжаттардан, нұсқаунамалардан, бұйрықтардан үзінділер;
oo Жүргізушілердің міндеттері мен құқықтары, ЖҚЕ бұзғаны үшін қылмыстық және әкімшілік жауапкершілік шаралары;
oo Жүргізушілерге арналған анықтама материалы (АП диспетчерлік қызметінің, желе жәрдемнің, өрт бөлімдерінің, жол полициясы басқармасының телефондары).
Үгіт-насихатты тарау құрамына кіретіндер:
oo озат жүргізушілердің бригадалардың колонналардың тәжірибесі;
oo қозғалыс қауіпсіздігі қамтамасыз ету жөніндегі конкурстар, айлықтар, викториналар өткізудің шарттары;
oo Үздік жүргізушілердің фотосуреттері;
oo қозғалыс қауіпсіздігі жөніндегі конкурстардың, викториналардың жеңімпаздары туралы мәліметтер.
1.5 Автопарктің қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті
Ашылғаң күнiнен бүгiнгi уақытқа дейiн ЖШС №3 Автобус паркі Алматы қаласында маршруттарында жолаушылар тасымалдауын орындайды. 350 сан мөлшерiнденi автобустарды пайдаланады және жөндеу техникалық күтiм ұйымдастыру үшiн үлгi жоба бойымен салынған автопарк.
Автобус паркінде орналасқан:
-автобустардың агрегаттарын, жүелерін жөндеу үшiн өндiрiстiк гимаратар орналасқан;
-әкiмшiлiк және пайдалану қызметiнiң ғимарттары (қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті, касса, дәрiгерлiк пункт, диспетчерлiк пункт, бақылау-өткiзу және тағы басқа ғимараттар);
-диагностика орталығы, автожуу, ЖҚС, техникалық қызмет көрсету стансасы, (ТО- 1, ТО- 2, кузов жөндейтін цех ж.б. );
-қысқы кезеңде жылжымалы құрамдарды пайдаланатын 105 автобустар үшiн жылытылатын тұрақ боксы бар.
Автопарктiң жалпы ауданы 5,4 ганы құрайды . ЖШС Автобус паркі №3 ғимараттар мен құрылымдарды жалға алмайды.
Қызмет көрсетiлетiн маршруттар саны 274 кестенi құрайды.
Жоғарыда көрсетiлген маршруттардың қызмет көрсетуi үшiн және жоспарлы кестелер автобустардың 236 санын талап етедi.
2013ж-лы 1 қаңтардағы жүргiзушiлерiн сан 316 адам , жөндеу жұмыстарында 73 адамды жасайды.
Қозғалыс қауіпсіздігі класы әкімшілік корпустың бірінші қабатында орналасқан.
Жұмыс істеп тұрған қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінде мыналар орналасқан:
oo қозғалыс қауіпсіздігі инженерінің столы;
oo жол белгілері стенді;
oo кітап шкафы;
oo жолаушы көлігі маршрутарының картасы;
oo сейф;
oo тақта;
oo оқу орны.
Ұйымдар мен автопарктер қозғалыс қауіпсіздігі кабинеттері арналған жайлар мен қызметтік жайлар бөледі. Олардың ауданы топтық сабақтар өткізу және қажетті жабдықтарды орналастыру үшін жеткілікті болуы тиіс.
Практикалық тұрғыдан қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің ауданын дұрыс негіздеу белгілі бір қызығушылық туғызады.
Жалпы алғанда қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің ауданы мына формуламен анықталуы мүмкін [7].
Fk = Sоб*Kn+n0+Sуд, м2 (1.1)
мұндағыSоб - еденге орналасқан жабдықтардың горизонталь проекциясының қосынды ауданы, м2;
Kn - жабдықтарды орналастыру тығыздығының коэффициенті;
n0 - бірмезгілде оқытылатын жүргізушілер саны;
Sуд - бір орынға келетін үлестік аудан.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінде бірмезгілде оқытылатын жүргізушілер санына қатысты мынаны айтуға болады:
oo n0 мәнін есептеу қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінде сабақ өткізу жиілігі айына кем дегенде бір рет болуына байланысты, бұл жерде n0 АП жүргізушілерінің жалпы санын орташа айлық жұмыс күніне болу арқылы есептелінеді.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің өлшемдерін сондай-ақ АКК категориясына және АКК жүргізушілер санына байланысты анықтайды.
1.1-кесте -Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің ұсынылатын ауданы
АКК категориясы
Жүргізушілер саны
Кабинеттегі орындар саны
Жайдың ауданы
І
501-600
25-30
65-75
ІІ
301-500
20-25
50-65
ІІІ
151-200
15-20
30-50
ІҮ
50-150
10-15
25-30
Жоғарыдағы формулаға байланысты ҚҚ кабинетінің ауданын есептейміз. АП-гі жүргізушілердің 2013 жылғы саны туралы мәліметтерді қолданып, ҚҚ кабинетінің ауданын 1.1- кесте бойынша анықтаймыз. Жүргізушілер саны 320 адам, аудан - 58 м2.
АП-гі қозғалыс қауіпсіздігі класының ауданы S=90м2 осыдан, формула бойынша да, кесте бойынша да есептелген аудан нақты бар қозғалыс қауіпсіздігі класының ауданымен сай келмейді, айырмашылығы 32 м2.
1.6 Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті үшін ұсынылатын жабдықтар таңдау
Кабинет автокөліктегі авариялылықтың деңгейін төмендетуге бағытталған бүкіл оқу-тәрбие және профилактика жұмыстарын өткізу үшін жабдықталады. Негізінен олар мынадай [8]:
oo АП қызметкерлері жіберген жол-көлік тәртібінің бұзылуларын ЖКО сұлбаларын жалпы пайдалану, ЖҚЕ бұзылуы мен ЖКО шолу және талдау үшін класты ілу арқылы күнделікті есептеу;
oo жүргізушіге ЖҚЕ талаптарын, жекеленген трассалар, жол учаскелері, көшелер, қиылыстар, теміржол өтпелері, т.с.с арқылы жүру ерекшеліктерін үнемі түсіндіру;
oo қоғамның ҚҚ қамтамасыз ету жөніндегі жұмысын кеңінен насихаттау.
№3 автопаркінің қозғалыс қауіпсіздігі класы төмендегідей жабдықтармен және ұйымдық техникалық құралдармен жабдықталған:
oo қозғалыс қауіпсіздігі инженерінің жұмыс үстелі;
oo дербес компьютер;
oo Жол белгілер стенды (электрлендірілген);
oo кітап шкафы;
oo сейф;
oo тақта;
oo автобусты басқару механизмі бар стенд;
oo макеттер мен плакаттарды ілу қармақшасы бар таяқ;
oo қала макеті;
oo автобус маршруттарының сұлбасы;
oo қозғалыс қауіпсіздігіне ықпал ететін ақаулы агрегаттар макеті;
oo жол белгілері мен бағдаршамдар макетінің жиынтығы бар суырмалы жәшік;
oo 3 адамға арналған планшетті үстел;
oo ақауы бар тетіктер сөресі.
Қозғалыс қауіпсіздігі инженерінің кабинетінде:
oo жұмыс үстелі, орындықтар;
oo қозғалыс қауіпсіздігі жөнінен қажетті әдебиет жиналған шкаф;
oo тумба;
oo құжаттарға, газеттерге мен журналдарға арналған сөрелер;
oo ЖҚЕ мен ҚҚ жөніндегі плакаттарға арналған сөрелер;
oo айна жіне киім ілгіш.ЖШС Автобус парк №3 жылжымалы құрамдар қызмет көрсетiлетiн маршрутар.
Үздік бригадалардың, колонналардың жүргізушілерінің авариясыз жұмысының оң нәтижелері мен тәжірибесін жинақтау және тарату.
Келтірілген қызметтерді орындау кезінде ҚҚ инженері келесі қағидаларды қолданады:
кәсіпорынның барлық қызметтері мен бөлімшелерінің ҚҚ мәселелері және ЖКО-ның алдын алу жөніндегі жұмысын бақылау;
-маршрутта мас күйінде басқару кезінде ұсталғанда немесе жол-көлік оқиғасын -жасағанда жүргізушілердің автомобильді басқаруға құқық беретін куәліктерін тартып алып, АКК жол полициясына хабарлау;
-кәсіпорынды ҚҚ қамтамасыз ету мәселелері бойынша жергілікті мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарда ұсыну;
-берілген маршруттан ауытқыған автомобильдерді ұстау және қажет болған жағдайда оларды кәсіпорын гаражына қайттару;
-өндірістік бөлімшелерде тәрбие жұмысының жүргізілуін бақылау.
Сонымен бірге тасымалдау барысында қауіпсіздіктің жеткіліксіз деңгей жағы да көрініс алып отырады. Қазіргі автомобиль тасымалдауына тән қауіпсіздікті анықтайтын деңгейін қатар көрсетуге болады:
-жол параметрлері бойынша сәйкес автокөліктің
-жеткіліксіз қамтамасыз етілуі;
-жол қозғалысының басқа қатысушыларынан көлік ағындарының -жеткіліксіз оқшалануы;
-көлік жүргізуші кәсібі бойынша орташадан жоғары емес деңгей біліктілігінің болуы.
Кесте 1.2 - Маршруттар туралы мәліметтер
№ марш.
Автобус түрі
Ұзындығы
Бағыттағы автобус саны
Маршрут
4
Daewoo
52,4
22
қала.
5
Кавз-3976
23,8
2
қала.
5а
Кавз-3976
23,8
2
қала.
5б
Кавз-3976
23,8
2
қала.
21
Кавз-3976
8,2
2
қала.
28
Паз-32054
20,4
4
қала аймағы.
29
Daewoo
43,0
21
қала.
49
Daewoo
43,0
18
қала аймағы
92
Daewoo
40,8
16
қала
106
Daewoo
52,4
24
қала.
107
Кавз-3976
8,2
1
қала.
111
Кавз-3976
8,3
2
қала
111а
Кавз-3976
8,3
1
қала
112
Daewoo
49,9
23
қала
118
Daewoo
39,0
20
қала
121
Daewoo
51,3
20
қала
134
Daewoo
23,5
1
қала
6а
Daewoo
30,5
10
қала
6
Daewoo
30,5
2
қала
Барлығы:
193
1.3 Кестеде жылжымалы құрамдар туралы қысқаша мәліметтер берілген
Кесте 1.3 - Жылжымалы құрамдар туралы мәліметтер
Маркасы
Автобус саны
Сатып алынған жылы
Daewoo BS-90
85
2007
Daewoo BS-90
50
2005
DaewooBS-90
57
2006
DaewooBS-90
50
2007
Daewoo BS-90
12
1999
Паз-32054
40
2004
Кавз-3976
10
2003
Кавз-3976
12
2006
Барлығы:
316
Жол жағдайы туралы ақпараттың қалыптасуы барысында бірінші кезекте көлік ағынын сипаттайтын мәліметтер қажет.
Бұрыннан жүргізіліп келе жатқан ғылыми зерттеулер мен бақылау тәжірибелері көлік ағыны үшін сәйкес объективті көрсеткіштер жасауға мүмкіндік берді.
1.4 DAEWOO BS-090 автобустың техникалық сипаттамасы
1.7-сурет. Жылжымалы құрам ЖШС №3 Автобус паркі
Ескерту: Жылжымалы құрам ЖШС №3 Автобус паркі мәлімдемесі дирекциясы бойынша алынған.
1.4-кесте - Жөндеуде орналасқан жылжымалы құрамдар мәліметі
Маркасы
Автобус саны
Сатып алынған жылы
Daewoo BS-90
2
1999
Паз-32054
26
2004
Daewoo BS-90
15
2003
Барлығы :
43
Көлік ағынының қарқындылығы (қозғалыс қарқындылығы) Na- бұл уақыт бірлігіне жол қимасы арқылы өтетін көлік құралдарының саны. Есептелген уақытында қозғалыс қарқындылығын анықтау үшін өлшеу құралдары мен бақылаудың қойылған міндетіне байланысты сағат(минут, секунд), тәулік, ай, жыл, қысқа уақыт аралығын қабылдйды.
Көлік ағынының уақытша бір қалыпсыздығы КН бір қалыпсыздық коэффициентіне сәйкес сипатталған болатын. Бұл коэффициент қозғалыстың жылдық, тәуліктік және сағаттық бір қалыпсыздығына есептелуі де мүмкін. Бір қалыпсыздығы қозғалыс қарқындылығы ретінде көрініс алуы мүмкін.
Көлік ағынының бір қалыпсыздығы тек уақытта ғана емес, бағыт бойынша және жол ұзындығы бойынша көрініс табады [9].
Қозғалыс ұйымдастыру тәжірибесінде көбіне жая жүргінші және көлік құралдары қозғалысының қарқындылығы сағаттық мәндерімен сипатталады.
Автомобильдің нақты динамикалық габариті автомобиль маневрлігі, жеңіл басқару, шолуына байланысты, осы жүргізушімен таңдалатын дистанцияға әсер етеді.
Маршрут түрі: қала аралық
Маршрут ұзақтығы: 32,9 км
Жүріс уақыты: 1 сағ 20 мин
Жүрістің басталуы: 5 сағ 26 мин
Жүрістің соңы: 23 сағ 26 мин
Жүріс аралығы (интервалы): 8 мин
Пайдалану (эксплуатациялық) жылдамдық - 28,6 км-сағ.
Қозғалыс интервалы - 3 мин.
1.7 Жүргізушілер еңбегі мен демалысын ұйымдастыру
Ұзақ қозғалыс кезіндегі зиянды зардаптарды төмендету мақсатында еңбек заңдылығы жүргізушілердің еңбегі мен демалыс режимін реттейді. Осы жұмыста № 92 бағыт бойынша жүргізушілер еңбегі мен демалысын ұйымдастыру қарастырылған.
Бұл жерде, еңбек және әлеуметтік мәселелер бойынша Мемлекеттік комитет бекіткен жүргізушілердің жұмыс уақыты мен демалыс уақыты туралы Ережелер негіз қалаушы құжат болып табылады.
Осы құжатқа сәйкес, жүргізушінің жұмыс ауысымының ұзақтығы 10 сағаттан аспайтындай, ал кәсіподақ комитетімен келісілген кезде министрліктің рұқсатымен 12 сағаттан аспайтындай және жұмыс кезеңінде жұмыс сағатының қалыпты санын сақтай отырып белгіленуі мүмкін.
Қозғалыс кезінде жүргізушілердің торығуын азайту үшін жұмыс ауысымы бойында үзілістер қарастырылады. Олар жұмыс басталғаннан кейін 4 сағаттан кешіктірілмей берілуі тиіс. Жұмыс ауысымының ұзақтығы 8 сағаттан артық болғанда дем алу және тамақтану үшін, жалпы ұзақтығы 2 сағаттан аспайтын 2 үзіліс берген жөн.
Жүргізушілердің еңбек режиміне қатысты жұмыс өтілі аз жүргізушілерге, сондай-ақ медициналық шектеулері бар жүргізушілерге узақтығы 12 сағаттан аса, 2 үзілісті жұмыс күні ұсынылмайды.
Мұның сыртында, жасы 55-тен асқан жүргізушілер автомобильді тәулігіне 8 сағаттан артық басқармауы тиіс. Екі ауысымды жұмыс кезінде егде жүргізушіердің түнгі жұмысы мүмкін емес деп есептеледі.
Қала, ішіндегі және қала маңы маршруттарында маршруттың тәуліктегі жұмыс уақытын Тм, сағ ескереді. Бұл уақыт қозғалыстың аяқтау уақыты tок (соңғы рейстің аяқталуы) және қозғалыстың ашылу уақыты tн (бірінші рейстің басталуы) арасындағы айырмашылық ретінде анықтайды. Қолданымдағы тәртіп бойынша қала ішіндегі және қала маңындағы байланыстың әрбір маршрутында тасымалдаушы үшін міндетті болатын қозғалыс кестесіндегі қозғалыстың ашылу және жабылу уақыттары белгіленген.
Қала ішіндегі байланыстағы маршрут ұзындығы Lм, қозғалыстың әр бағыты бойынша жолдың бірінші жолағы өсі бойымен, ал автобустар үшін ерекше жолағы бар жолдарда - осы жолақ өсімен бақылаулық өлшемдер жүргізу арқылы анықталады. Маршруттің жалпы ұзындығы қозғалыстың жекеленген бағыттары ұзындықтары қосындысының жартысына тең. Сондай-ақ маршрут трассасының ұзақтығы деп аталатын сипаттама қолданылады, ол маршрут қозғалысының әр бағытандағы ұзындықтар қосындысына тең. Байланыстың қалған түрлерінде маршрут ұзындығы масштабты карталар бойынша анықталып, соңынан бақылаулық өлшемдермен тексеріледі. Маршруттың анықталған ұзақтығы қозғалыс жылдамдығын нормалау, автобустар жүрісін және жанармай шығындарын жоспарлау үшін негіз болып табылады.
Сәйкес аялдамалық пункттер арасындағы қашықтық айдам деп аталады. Маятникті маршрут үшін айдамның орташа ұзындығы мына формуламен анықталады [10].
lпер=, км (1.2)
Маятникті маршрут бойынша қозғалыстың тиісті бағыттары үшін :
lпер= (1.3)
және lперБА=, (1.4)
Сакиналық маршруттар үшін тұтас алғанда және оның бағыттарының әрқайсысы үшін тиісті формулалармен анықталады:
lпер=, (1.5)
lперАБ=, (1.6)
lперАБ=, (1.7)
мұндағы lмАБ және lмБА - АБ және БА бағыттарындағы маршрут ұзындықтары.
Маршруттың әр бағыты бойынша жүріс рейс деп, ал оған жұмсалатын уақыт - рейс уақыты деп аталады. Рейс уақытына маршруттың соңғы пунктінде рейс аяқталғаннан кейін бос тұру уақыты да қосылады. Маятникті маршруттың екі бағытында тізбектеме орындалған екі рейс айналымдық рейс деп аталады. Сакиналық маршрутта оның әр бағыты үшін рейс және айналымдық рейс ұғымдары ұқсас. Айналымдық рейс уақыты Тоб маршруттағы автобус қозғалысының толық циклінің ұзақтығы сипаттайды және маятникті маршрутта тура және кері рейстерді орындауға кететін уақыт пен екі бастағы да соңғы пункттердегі рейсаралық бос тұру уақыттарының қосындысына тең.
tp=tдв+ tпо+ tко=, сағ (1.8)
мұндағы tдв - автомобильдің қозғалыстағы уақыты, сағ;
tпо - автомобильдің аралық пункттердегі бос тұру уақыты, сағ;
tко - автомобильдің соңғы пункттерде бос тұру уақыты, сағ;
lм - маршрут ұзындығы, км;
Vt - техникалық жылдамдық, кмсағ
Бұл уақыт тәуліктің әртүрлі кезеңдерінде автобустар қозғалысына көлік ағындарының жиілігі мен аялдама пунктеріндегі жолаушы алмасу ұзақтығының ықпал етуіне байланысты едәуір айырмашылықта болуы мүмкін. Тура және кері рейстер уақыты маршрут трассасындағы бойлық еңістіктердің болуына қарай айырмашылықта болуы мүмкін. Рейс уақытын маршруттағы қозғалыс жылдамдықтарын нормалау кезінде белгілейді.
Маршруттарда қозғалыс жылдамдығының бірнеше түрлері болады. Қозғалыстың техникалық жылдамдығы Vt, маршрут ұзындығы айдамддарды жүріп өту, жол қозғалысын реттеуге байланысты (қиылыстарда, бағдаршам түбінде, теміржол өтпелерінде, т.с.с.) кездергілерді қосы алғандағы уақытқа бөлу арқылы анықталады. Сондықтан байланыс жылдамдығы, жолаушыларға қызмет көрсету сапасы тұрғысынан қарағанда маңызды болып көрінеді.
Маршруттағы қозғалыстың пайдалану жылдамдығы Vt, байланыс жылдамдығына қосымша ретінде маршруттың соңғы пункттеріндегі рейс аралық бос тұру уақытының (бірақ жүргізушінің түскі астық үзіліс уақытын қоспағанда) шығындарын ескереді. Сонымен, пайдалану жылдамдығы, жылжымалы құрамды нақты маршрутта коммерциялық қолданудың негізгі жылдамдықтың сипаттамасы болып табылады.
Енді қозғалыс жылдамдықтарын есептеулерге арналған формулаларды келтіреміз :
Vt=, кмсағ (1.9)
V2=, кмсағ (1.10)
мұндағы 3,6 - шамалар өлшемділігі ескеретін аудару коэффициенті;
lм - жылдамдықты анықтау жүргізілетін жүріс;
tдв - маршрут бойынша қозғалу уақыты, мин;
Vt==20,13 кмсағ
Vt==20,67 кмсағ
Пайдалану жылдамдығының көрсетілген формуласы қозғалысты жеке маршрутта талдау кезінде қолдануға арналған.
Маршруттардағы қозғалыс жылдамдығын арттырудың нақты шегі ретінде жылжымалы құрамның конструктивті жылдамдығы - яғни, автобус немесе жеңіл автомобиль көрсететін және дайындаушы - зауыттың көлік құралына берген техникалық сипаттамасында көрсететін максималды қозғалыс жылдамдығы алынады. Жол қозғалысы ережелері мен жағдайлары қозғалыс жылдамдығын шектейді, осыған байланысты, маршруттың жекеленген учаскелері бойынша қозғалыстың шекті жылдамдығы туралы айталады.
Қозғалыстың шекті жылдамдығы маршруттағы қозғалыс жылдамдығын нормалау кезінде ескеріледі.
Қозғалыстың көрсетілген жылдамдықтары барынша ұзақ уақыт аралығында анықталған орташасы болып табылады. Уақыттың әрбір сәтінде көлік құралы қозғалыстың сәттік жылдамдығымен қозғалады. Бұл жылдамдықты спидометр көрсетеді және тахометр (бар болғанда) тіркейді.
Ауысымдағы (күн немесе басқа кезеңдегі) рейстер санын Z деп белгілейді. Рейстердің жоспарлық санын Zn (қозғалыс кестесі бойынша) және рейстердің нақты санын Zф ескереді.
Қозғалыс кестесіне немесе одан рұқсат берілетін ауытқуларға сай орындалған рейстер тұрақты деп есептелінеді. Мұндай рейстер санын Zр деп белгілейді. Шекті ауытқуларды тасымалды ұйымдастыру ережелерімен белгілейді, әдетте олар қала ішіндегі байланыста +- 2 құрайды. Үлкен айытқулармен орындалған, әртүрлі себептермен аяқталмай қалған және тіпті басталмаған рейстер реттелмейтіндерге жатқызылады.
Қозғалыс реттілігінің (тұрақтылығының) көрсеткіші маршруттағы тұқрақты және тұрақсыз рейстердің арақатынасын ескереді. Бұл көрсеткіштің, маршруттағы қозғалыс тұрақтылығының коэффициенті деп аталатын формасы кең таралды:
Кm= , (1.11)
Сонымен, бұл коэффициент тұрақты рейстердің қозғалыс кестесі бойынша жалпы санындағы үлесіне тең. Қозғалыс тұрақтылығының коэффициенті қозғалыстың бұзылу дәрежесін ескермейді - шағын кешігу сияқты, рейсті орындауды бұзу да бірдей айыпталады. Сондықтан, қозғалысты диспетчерлік басқарудың автоматтандырылған жүйесі бар кезде ескерілетін, қозғалыс кестесінен орташа квадраттық ауытқу, тұрақтсыздықтың әлдеқайда дәл сипаттамасы болып табылады.
Маршруттағы (желідегі) жұмыс уақыты [10, 23 бет]:
Тм=Тдв + Тпо (1.12)
Нарядтағы уақыт [5]:
Тн=tдв+tпо+tко+t3-tв-tотд=Tм+tн, (1.13)
мұндағы t3 - АКК қайта оралу (кіру) сәті, сағ;
tв - шығу сәті, сағ;
tотд - түскі ас және демалыс уақыты, сағ
Тм= Тн - tо, (1.14)
мұндағы Тм - автомобильдің маршрутта болу уақыты, сағ;
Тн - автомобильдің нарядта болу уақыты, сағ;
tо - нөлдік жүрістер уақыты, сағ.
Автомобильдің нақты маршрут бойынша айналым жасауына технологиялық қажет уақыт :
tоб= tдв+ tпо (1.15)
мұндағы tоб - айналым уақыты, сағ;
tдв - автомобиль қозғалысының уақыты, сағ;
tпо - аялдама пуцнктерінде бос тұру уақыты, сағ.
Жолаушы жүрісінің орта қашықтығы [10, 29 бет]:
lпе=, км (1.16)
№42 маршрутындағы автомобильдің жолаушыларды тәуліктік - ауысымдық тасымалы:
Wпасс=qh*γст*Ze, жол км (1.17)
Көліктік жүйенің маңызды жұмыс көрсеткіші болып жылдамдық табылады, ол 3 түрлі болады. Пайдаланушылық, орта, (жолаушы тасымалдауында қатынас жылдамдығы деп аталады), техникалық. Қалаларда жылдамдық нормаланады. Статистика бойынша қазақстандағы орта жылдамдық 30 шақсағ тең.
Қарқындылық - бұл халықтық жылжу деп аталатын сандық көрсеткішпен айқындалатын алмасу. Потенциалды, абсолютті, жалпы деп аталатын түсініктерге бөлінеді. Жалпы алғанда жылжымалылық - бұл берілген уақыт аралығындағы адамдар тобының бір адамға шаққандағы орын алмастыруының саны. Егер бірнеше адам қаралатын болса, бұндай жағдайда жылжымалылық күтілетін орын алмастыру мағынасына ие болады. (nқор)
Потенциалды жылжымалылық - бұл биологиялық немесе қоғамдық, әлеуметтік жағдай, байланыс және ақпарат құралдары қажеттілігінен туындаған халықтық жылжымалылық. Көпфакторлылық және өзара байланыс қиындығынан қажеттілігінің сандық жағы анықталмайды.
Таратылатын қажеттілік - бұл қатынас қиындығына халық бюджетіне, қала жоспарламасына, ауырлық күші орталығының орналасуы мен орнына, оларға қызмет көрсететін олардың көліктік желілеріне байланысты аталған жағдайларда таратылатын фактілік қажеттілілік (КЖ).
Абсолютті жылжымалылық - бұл аталған орын алмастыру теліміндегі бір адамның уақыт бірлігіндегі келетін бір адамның орын алмастыру саны.
Жалпы жылжымалылық - аталған әкімшілік кешеніндегі барлық халықтың, барлық халық топтарының уақыт бірлігіне қатынасы бойынша қалалық жолаушы көлігінің телімдегі орын алмастыру саны (тіркелген).
Жылжымалылықтың өсу факторы:
-территориялық орталықтардың кеңеюі;
-ҚЖҚ құралдарының дамуы;
-қатынас құралдарының кеңеюі;
-көліктік тарифтердің азаюы;
Жылжымалылықтың құлдырау факторы:
-қатынас қиындығының өсуі;
-байланыс және ақпарат құралдарының дамуы.
Қала халқы мынадай топтарға бөлінеді:
-еңбек ететін - осының негізінде құралған қалақұраушы кәсіпорындар, мекемелер (халқы 40 пайыз);
-кәсіпорындарда, сауда орталықтарында, түрлі үйлерде қызмет көрсететін еңбеккерлер және т.б. (2 пайыз);
-жоғары оқу орындары, техникумдар, мектептер оқушылары (5 пайыз);
-қызметке жарамайтын - зейнеткерлер, үй шаруасындағылар, коммерсанттар (35 пайыз).
Жылжымалықтың мақсатты белгісі бойынша мынадай топтарға бөлінеді:
-еңбек жылжымалылығы - бұл тұрғылықты жерінен еңбекті қолдану орнына орын алмастыру.
-оқушылардың оқу орнына және қайта орын алмастыруы.
-мәдени - тұрмыстық жылжымалылық - бұл барлық халық топтарының мәдени - тұрмыстық орталықтарына және қайта орын алмастыруы.
-еңбектік емес - бұл жұмыс күні бойына кәсіпорын қажеттілігімен байланысты емес орын алмастыру.
Жылжымалы құрам жұмысын талдау мен есептеу жоспарында техникалық - пайдалану көрсеткіштерініңжүйесі, яғни автомобиль пайдалану тиімділігін және олардың жұмыс нәтижелерін бағалауға арналған.
Зерттеу қала халқының коғамдык көліктің кызмет көрсетулерін пайдалануға түрткі болатын себептердің жағдайлардың тең жарымынан астамында азаматтардың жұмыска баруларымен және 20 % жуығының оқушылардың жүрістерімен байланысты екендігін көрсетті. Яғни, калалық жолаушы көлігіне кажеттіліктің мәжбүрлі және тарифтің мөлшеріне әлсіз ғана тәуелді болып табылды. Екінші жағынан, мәселен, жобаны іске асыру ұйғарылған қалалардағы көлік шығыстары отбасылық орташа бюджеттің 10 %-ынан кем мөлшерін құрайтыны анықталды. Қоғамдық пікірді сұрау негізінде көрсетілетін қызметтердің сапасы жақсарған жағдайларда тарифтерді көтеру мүмкіндігі анықталды. Бұл ретте басты критерийлер есебінде қолайлы жұмыс кестелері мен көлік құралдарының нормативтік шамадан артық толтырылмауы жылжымалы кұрамның жақсы техникалық жай-күйі және т.б. аталды. Тарифтерді көтеру халықтың нақты төлем қабілетімен тығыз ұштастырылды.
Көлік кәсіпорындарының қаржы қызметінің талдауы көрсеткендей, бухгалтерлік есеп пен қаржы талдауының қолданылатын әдістері қызмет түрлері бойынша шығындар мен шығыс жөнелтпе құжаттарын (жүк құжаттарын) бөліп үлестірген емес. Пайдалану шығыстарын азайту басым міндет болып саналған жоқ, сол себепті жолаушы тасымалдарына машықтанатын автокөлік кәсіпорындарында төмен бағалардың және толык жұмысбастылықтың ескі саясаты өз әрекетін одан әрі жалғастыра берді.
ҚЖК жеке кәсіпкерлік пен бәсекелер ортасында жүмыс істеуі, өзін-өзі өтеуі мен рынок субъектілерінің дамуы үшін бүкіл тариф саясатын түбегейлі өзгерту талап етілді. Ол үшін тасымал қызметінің пайдалылығын қамтамасыз ететін не еркін тарифтерді енгізуді немесе олардың шекті деңгейін белгілеуді тандау керек болды. Екі жағдайдың екеуінде де қалалық жолаушы тасымалдарынын. елеулі шамада коғам өмірінің әлеуметтік және экономикалық кырларына ықпал ететін, яғни қызмет көрсетулердің окшауланған түріне жатпайтынын есте сактау қажет. Сондықтан шешімді қабылдау бүкіл жүргізуші құрылымдар тарапынан мұқият көңіл бөлу мен қолдау көрсетуді талап етті.
Еркін тарифтерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Автомобильдің дамуы ел экономикасына жақсы әсерімен және адамдарға ыңғайлылығымен қатар, кері әсері де бар. Мысалы, жол-көлік оқиғаларының нәтижесінде үлкен материалды шығындар мен адам шығыны, шуыл, қала ауа бассейнінің газдануы, тоқтап тұрған автомобильдермен көшенің жабылуы,көлік кептелістері, көліктік тұрып қалулар және қозғалыс жылдамдықтарының күрт төмендеуі. Осы уақытта жол-көлік оқиғасы нәтижесінде жыл сайын дүние жүзінде 1,2 млн жуық адам өледі және орташа есеппен одан 30 есе көп адам жарақаттанады [1].
Дипломдық жұмыстың әдістемелік негізі: Тасымалдау және қауіпсіздік сапасында жүргізуші жұмысы үздіксіз дене жұмысымен байланысты. Жолдың үнемі өзгеріп отыратын жағдайы жүргізушіден үлкен назар және жедел шешім қабылдауды талап етеді, сондықтан жүргізуші еңбегін ұйымдастыру, ұйымдастырылған еңбек режимі нормасын ұстануы қажет және жүргізушінің шаршауына жол бермеу керек.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - Алматы қаласының автокөлік кәсіпорындарында қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің жұмысын жетілдіру арқылы бағыттағы жол апаттылығын азайту.
Көлiк - кез-келген мемлекеттiң материалды-техникалық базасы, экономикалық дамуының негiзгi механизмi болып саналады. Қазiргi күнде әлемдiк өндiрiс жылына 50 млн. тасымал құралын шығарып келедi. Олардың айырмашылығы мен ерекшелiктерi мотордың, тежеуiш жүйесiн, трансмиссия жұмыстарын реттеу, басқаруды электрлендiру мен автоматтандыру болып табылады.
Жұмыстың тәжірибелік бөлігі: жүргізушінің жалпы міндеттері, жұмыс орны бойынша сипаттамалары, оның есту ерекшеліктері, дағдысы, назар аударуы, психологиялық жағдайы, жолдағы жүріс-тұрысы, мінез-құлқы және көлік құралдарын жүргізушілерді даярлау ережелері, оқу-материалдық базасы жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етуде зор маңызы бар.
Дипломдық жұмыстың теориялық базасы: жол қозғалысын ұйымдастыру құрылымы, жол полиция бөлімінің басқармасы және жол қозғалысының қауіпсіздік қызметі, жол қозғалысының сипаттамалары және оны зерттеу әдістері, жол қозғалысын ұйымдастырудың тәжірибелік шаралары, спецификалық жағдайда жол қозғалысын ұйымдастыру, автомобильдердің қозғалыс қауіпсіздігіне əсер ететін жағдайлары, олардың техника-пайдалану қасиеттері, жол апаты кезінде жарақаттанғанда және жазым болғанда көрсетілетін алғашқы медициналық көмек туралы мәліметтер келтірілген.
Автомобиль парктерінің өсуіне байланысты мемлекеттің әлеуметтік жағдайы мен экономикасына әсерін тигізіп, сонымен бірге оның келесідей келеңсіз жақтары да болып тұрады: ЖКО байланысты ауыр жарақат алғандар мен қайтыс болғандар, қала экологиясына негативті әсерлері, жолдарың автомобильдермен жабылып қалуы, жолдарда апаттардан көп мөлшерде материалдық шығындар келтіруі және т.б. Автомобильден бөлінген газ құрамында болатын азот, көміртегі, қорғасын, хлор, бром, фосфор және т.б. адам өміріне, жан-жануарға, өсімдіктерге кері әсерін тигізеді. Автомобиль шуы адам организміне кері әсер ететіндіктен, қала тұрғындарының 70% жүйке ауруына шалдығады.
Қаланың кейбір көшелерінде әсіресе қысылтаяң уақыттарда автомобильдердің тұрып қалуынан қозғылыс жылдамдығын саябырлатып, көп уақытың шығындалады. Қазіргі зерттеулер мен тәжірибе көрсетілген негативті жағдайлардың себептерін шешуге және автомобильдендірудің келеңсіз жағдайларын жою және қысқарту бойынша ұсыныстар бере алады.
Жұмыстың теориялық базасы: Автомобиль басқа көлік құралдарымен салыстырғанда, жолаушылар мен жүк тасымалдауда жылдам жеткізушілігімен, ыңғайлы тасымалдаумен ерекшеленеді.
Сонымен бірге тасымалдау барысында қауіпсіздіктің жеткіліксіз деңгей жағы да көрініс алып отырады. Қазіргі автомобиль тасымалдауына тән қауіпсіздікті анықтайтын деңгейін қатар көрсетуге болады:
жол параметрлері бойынша сәйкес автокөліктің
жеткіліксіз қамтамасыз етілуі;
жол қозғалысының басқа қатысушыларынан көлік ағындарының жеткіліксіз оқшалануы;
көлік жүргізуші кәсібі бойынша орташадан жоғары емес деңгей біліктілігінің болуы.
Жол қозғалысын ұйымдастырудың жеткіліксіз нәтижесінде қозғалыстың кідіруінен материалдық шығындар келесі негізгі құраушыларымен анықталады: көлік құралдарымен уақытын зая кетіруі, бұны өз пайдасы үшін пайдалануға болатын еді; амалсыз тоқтатылғанан кейінгі екіпінінде, сондай-ақ кептеліс кезінде аралық берілісінінің баялауған қозғалысында бос жүріс режимінде қозғалтқыштың жұмысы барысында жанармай көп шығынға ұшырамас еді; автомобиль жеке иелері мен қоғамдық көлік жолаушылары уақыттарының зая кетуі; реттеу қиылыстарының алдында тежеу участкілерінің жол жабындарының жоғарғы тозғандығы.
Дипломдық жұмыстың құрылымы: Дипломдық жұмыс негізгі төрт бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімде: жұмыстың техникалық-экономикалық негіздемесі, Алматы қаласының қалалық жолаушы көлігі жүйесінің негізгі сипаттамалары қарастырылған. Екінші бөлімде: жобаның теориялық және әдістемелік мәселелері қарастырылған яғни маршрутты жолаушы қозғалысында басымдықты қамтамасыз ету, аялдамалық пунктерді жабдықтау жұмыстары жүргізілді. Үшінші бөлімде: жолаушыларды тасымалдауды ұйымдастыру негіздері, маршрутты жолаушы көлігінің (МЖК) қозғалыстағы басымдығын қамтамасыз ету жұмыстарына талдау жасалды. Төртінші бөлімде: ұсынылған іс-шаралардың экономикалық тиімділігі яғни Жол-көлік оқиғаларынан болған шығындарды азайту коэффициентін пайдалану арқылы экономикалық есеп жүргізілді.
Еліміздің экономикалық потенциалының өсуіне байланысты автомобильдендіру деңгейі де өсіп отыратындықтан, автомобильдендіруге қатысты (экология, апаттылық, көлік кідірістер) барлық проблемалар қиындай түседі. Осыдан көбіне қалаларда көлік ағындарының тығыздығы арттады. Сол себепті қалаларда жол қозғалысын ұйымдастыруда шешудің тиімді жолдары ойластырулары қажет [2]:
жаяу жүргіншілер (жолы) үшін қозғалыстың қолайлы және қауіпсіз жағдайларын (жая жүргінші және тұрғын зоналарды жабдықтау, барлық жаяу жүргінші фазаларын реттеуші қиылыстарына бөлу, қауіпсіз аялдама салу және т.б. ) жасау;
жолаушы қоғамдық көлік қозғалысында (реттеуші қиылыстардан қиындықсыз өтуін қамтамасыз ету үшін арнайы жүйе енгізу, өтетін бөлігіне жолақтар бөлу (выделение) )бір жолын табуды қамтамасыз ету;
өтетін бөліктің жеке жолақтары бойынша реттейтін қозғалыстың , бағдаршамдар және басқаратын жол белгілерін пайдаланумен және УДС жеке қатысушыларының жүктемесімен байланысты көлік ағындарын шұғыл қайта бөлу;
- аяқасты туындаған жағдайда (кептеліс, ЖКО және т.б.) қозғалыс үрдісіне шұғыл араласу мақсатымен оның жағдайын бақылау және қозғалыс ұйымдастырудың әр түрлі әдісін қолдану үшін АСУД кеңінен ендіру.
1 ТЕХНИКАЛЫҚ-ЭКОНОМИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕУ
1.1 Алматы қаласының № 29 қалалық жолаушы көлігі жүйесінің негізгі сипаттамалары
Алматы қаласы, республика астанасы мәртебесінен айырылғанына қарамастан, Қазақстан Республикасының ірі әкімшілік, өнеркәсіптік және мәдени орталығы болып қала береді [3].
Қалалық жолаушы көлігі жүйесі мен оның инфрақұрылымының негізгі сипаттамалары.
Қалалық жолаушы көлігінің түрлері:
автобустық, сегіз автобус паркінде және алты жеке көлік компанияларында орналасқан әртүрлі модификациядағы автобустар қолданылады;
oo маршрутты таксилер және такси, төрт таксомотор парктері мен жеке көлік компанияларында орналасқан.
Алматы қаласының жолаушылар паркіндегі теріс фактор, бұл көлік құралдарының сандық құрылымы жасы бойынша едәуір ескірумен сипатталады, автобус парктері АҚ-ның маршруттық автобустарының шамамен 70% маршруттарда 8 жылдан аса, электр көлігі жылжымалы құрамының 80% 15 жылдан аса, жеке көлік компанияларының автобустарының 90% жуығы да 15 жылдан аса пайдаланылып келеді. Бұл тасымал сапасынан, қызмет көрсету мәдениетінің, жүру қолайлылығынан, ең бастысы жолаушы тасымалдау қауіпсіздігінен көрініс табады. Жолаушылар паркінің едәуір жасы пайдаланудың үлкен шығындарының себебі болып табылады, соның нәтижесінде автобус парктері қала бюджеті алдында үлкен қарызда болуда, ал моторлардың техникалық тозуының арта түсуі онсыз да қиын экологиялық жағдайдың үшығуына соқтыруда. Қазіргі кездегі тасымалды ұйымдастыру ешқандай бір қарапайым қисынға келмейді, маршрут қаланың қай бөлігінде бастамасын, ол міндетті түрде Орталық көк базары маңында немесе басқа бір жолаушы түзу пунктінде аяқталуы тиіс. Егер ертеректе маршрут базарға жақын көшелермен транзитті түрде өтетін болса, қазір ол міндетті түрде орталық магистральді көшелердің кем дегенде біреуімен өтуі тиіс.
1998 жылдың соңынан бастап, жеке және акционерлік компаниялардың инвестицияларының арқасында қалада жолаушыларға тасымал қызметін маршруттық таксилермен көрсету дами түсті. Маршрутты таксилер қызмет көрсететін маршруттардың жалпы саны 48 маршрутты, ал жұмыс атқаратын микроавтобустар саны 492 бірлікті құарады. Маршрутты таксилермен жолаушы тасымалдаудың болжамдық жылдық көлемі, жаңа маршруттарды пайдалануды қоса алғанда, шамамен 45 млн жолаушы немесе қаладағы тасымалдың жалпы көлемінің 7% болмақ. Тасымал тене-теңдігі үшін маршрутты таксимен тасымалдау көлемін қала көлігінің барлық түрімен тасымалдаудың жалпы көлемінің 10%-на дейін жеткізу қажет.
Қалалық жолаушылар көлігінің барлық түрімен, маршруттық таксиді қосы алғанда, жолаушылар тасымалдауды ұстымдастыруға кешенді келісті жүзеге асыру ғана жүру қолайлылығын, халыққа қызмет көрсету мәдениетін, ең маңыздысы жолаушылар тасымалдау қауіпсіздігін едәуір арттыруға мүмкіндік береді.
1.2 Автокөлік кәсіпорындары қызметіндегі қозғалыс қауіпсіздігі
қызметінің рөлі
Қозғалыс қауіпсіздігі қызметтері жекеленген министрліктерде көптеген жыл бұрын құрылған. КСРО ішкі істер министрлігі жанындағы қозғалыс қауіпсіздігі бойынша Бүкілодықтық комиссия 1918 жылы Қозғалыс қауіпсіздігі қызметі жайлы үлгі ережені бекітті. Қозғалыс қауіпсіздігі (ҚҚ) қызметін құрудың негізгі мақсаты авариялылықпен күрес, жол-көлік оқиғаларының (ЖКО) алдын алу болып табылады. Бұл үшін қозғалыс қауіпсіздігі жөніндегі инженер төмендегідей қызмет атқаруға міндетті.
oo пайдалану қызметі және техникалық қызметпен бірлесе отырып, қажетті жол жағдайларын, желіге шығатын көлік құралдарының тиісті күйін, тәртіптің болуын , жүргізушілердің біліктілігі мен шеберлігін арттыруды қамтамасыз етуді қарастыратын ЖКО-ның алдын алу жөніндегі шаралар жоспарын жасау;
oo кәсіпорынның барлық қызметтерінің және қызметкерлерінің Қазақстан Республикасы үкіметінің, көлік және коммуникация министрлігінің, атобустарының қозғалыс қауіпсіздігі қамтамасыз ету, автокөліктің жылжымалы құрамын техникалық пайдалану ережелері, жол қозғалысы ережелері мәселелері бойынша қаулыларын, бұйырықтарын, жарлықтары мен нұсқауларын орындауына жүйелі түрде бақылау жүргізу [4];
oo кәсіпорынның барлық қызметтері мен бөлімшелерінің қозғалыс қауіпсіздігіне қатысты жұмыстарын тексеру жүргізу;
oo кәсіпорынның қызметтері мен бөлімшелерінің жетекшілері арқылы қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етуде анықталған ережелерді, нұсқауларды, бұйрықтар мен сілтемелерді бұзу және басқа да кемшіліктерді жою жөніндегі шараларды қабылдау;
oo ЖКО туралы және жүргізушілердің жол қозғалысы ережелерін бұзуы туралы есеп жүргізу және есеп беру;
oo есеп мәліметтеріне талдау жүргізу және ЖКО туындауына ақпал ететін негізгі себептерді айқындау;
oo ЖКО-на қызметтік зерттеу мен талдау жүргізугі, ол жайлы ЖКО-н зерттеу мен талдау туралы нұсқауда қарастырылған мерзімді ақпарат беруге қатысу;
oo авариялылық жағдайды тексеру мен талдау материалдары негізінде кәсіпорын жетекшісінің қарауына ЖКО-ның және автомобильді мас күйде басқару оқиғаларының алдын алу жөніндегі ұсыныстар жасау және енгізу;
oo ұжымда кәсіпорын жүргізушілері жіберген ЖКО, жол қозғалысы ережелерін және автомобильдерді техникалық пайдалану ережелерін бұзу қателіктерін талдауды ұйымдастыру;
oo үздік бригадалардың, колонналардың жүргізушілерінің авариясыз жұмысының оң нәтижелері мен тәжірибесін жинақтау және тарату.
Келтірілген қызметтерді орындау кезінде қозғалыс қауіпсіздігі инженері келесі қағидаларды қолданады:
oo кәсіпорынның барлық қызметтері мен бөлімшелерінің ҚҚ мәселелері және ЖКО-ның алдын алу жөніндегі жұмысын бақылау;
oo маршрутта мас күйінде басқару кезінде ұсталғанда немесе жол-көлік оқиғасын жасағанда жүргізушілердің автомобильді басқаруға құқық беретін куәліктерінен айырып, жол полициясына хабарлау;
oo кәсіпорынды қозғалыс қауіпсіздігі қамтамасыз ету мәселелері бойынша жергілікті мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарда ұсыну;
oo берілген маршруттан ауытқыған автомобильдерді ұстау және қажет болған жағдайда оларды кәсіпорын гаражына қайттару;
oo ҚҚ қауіп туғызатын техникалық ақауларды байқаған кезде автомобильдің желіге шығуына тиым салу;
oo өндірістік бөлімшелерде тәрбие жұмысының жүргізілуін бақылау.
1.3 Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің қызметі және оның жұмысын ұйымдастыру
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті автокөліктегі авариялылық деңгейін төмендетуге бағытталған бүкіл оқу - тәрбиелік және профилактикалық жұмысты жүргізу үшін жабдықталады [5].
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмысын, автокөлік кәсіпорындары (АКК) ұжымын апаттылықты төмендетуге жұмылдыру орталығы (штабы) ретінде ұйымдастыруға үлкен назар аударылады.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті ең алдымен келесі жұмыстарды жүргізуге арналған:
oo автомобилді қауіпсіз жүргізу негіздері бойынша, жүргізушілер үшін де осы АКК қызметкерлерінің кейбір категориялары үшін де жол қозғалысы ережелері және басқа да нормативтік құжаттар бойынша сабақтар;
oo жүргізушілердің жол қозғалысы ережелері (ЖҚЕ) жайлы білімін тексеру;
oo жүргізушілерді жұмыстың маусымдық жағдайлары, тасымалдың ерекше түрлері бойынша, сондай-ақ олар іс-сапарға жіберілуі кезінде нұсқаудан өткізу;
oo жұмысқа қабылдау кезіндегі кіріспе нұсқау өткізу;
oo жүргізушілер мен АКК басқа да қызметкерлері үшін ҚҚ камтамасыз ету мәселелері бойынша консультациялар.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмысын ұйымдастыру жеке де, топтық да сабақтар, жол қозғалысы қауіпсіздігі жөніндегі көпшілік шараларын өткізулі қамтамасыз етуі тиіс. Бұл жерде онда жиі өткізілетін шаралар ретінде кеңесу, семинар, дәріс, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз етудің әртүрлі салалары бойынша әңгімелерді атап көрсетуге болады.
Жеке тәртіпте: жүргізушерді жұмысқа қабылдау кезінде жол қозғалысы ережелерін білуін тексеру, арнайы нұсқаунамалар, тәртіп бұзушылармен жұмыс жүргізіледі.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің басты міндеттерінің бірі ретінде кәсіпорын жұмысының практикасына ғылым мен техниканың жаңа жетістіктерін, озат АКК-ның авариялылық деңгейін төмендетуге жөніндегі тәжірибесін белсенді насихаттау мен енгізуді айтуға болады.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмыс жоспарларын, әдетте, ҚҚ бөлімінің бастығы (аға инженері, инженері) тоқсанға жасайды. Бұл жоспарлар АКК бекітіледі. Олар, жүргізушілермен жұмыстың барлық негізгі салаларын, жолдың автомобильдің техникалық күйіне, ҚҚ деңгейіне қолайсыз әсерлерін болдырмау жөніндегі шараларын қамтуы тиіс екенін ескеру қажет.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмысын тікелей ұйымдастырушы және жабдықтар мен экспозициялардың күйіне жауапты болатын қозғалыс қауіпсіздігі бөлімінің бастығы, ал көрсетілген қызмет қарастырылмаған шағын АКК-да ҚҚ-нің аға инженері немесе инженері.
Апаттық деңгейін төмендетуге ЖКО-н және жол қозғалысы Ережелерінің бұзылуын болдырмауға бағытталған, АКК іс-әрекетінің қортындысын жасау мақсатындағы жүргізушілердің әр айда өткізілетін жиналысы да көмектеседі. Бұл жерде жетістіктерді де, жүргізілген жұмыстардың кемшілігін де талқылаған жөн. Бұл жиналыстарға жол полициясы, медициналық, ғылыми-зерттеу мекемелерінің өкілдерін шақырып, олардың жүргізушілер, жөндеу жұмысшылары, АКК-ның инженерлік-техникалық қызметкерлері алдында ҚҚ қамтамасыз ету мәселелері бойынша сөйлеуін ұйымдастырған тиімді болады. Кинофрагменттер, сипатты фотосуреттер, диапозитивтер, бейнежазулар қызығушылық туғызады.
Қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің инженерлері өздерінің күнделікті жұмысында кинофильмдер көрсету, қозғалыс қауіпсіздігі қамтамасыз етудің көкейсті материалдары жөнінен АКК радиоторабы бойынша хабарлар ұйымдастыру сияқты, жұмыстың тиімді үлгілерін кеңінен қолдануы тиіс.
Автокөлік кәсіпорындарының қозғалыс қауіпсіздігі кабинетіне бірқатар міндеттер жүктеледі және олар Республиканың Көлік және коммуникациялар министрлігінің нормативтік және басшылық құжаттарында, әдебиетте келтірілген.
Көрсетілген міндеттердің негізгілері мен оларды жүзеге асырудың құралдары төменіректе ҚҚ кабинетінің жабдықтарын сипаттай кезінде қарастырылатын болады.
Енді ҚҚ кабинетінде толтырылатын құжаттамаларды белгілейміз. Кабинетте келесі журналдар жүргізілуі тиіс:
oo өткізілетін шараларды есепке алу (өткізілген күні, шараның атауы, өткізуге жауаптының аты жөні, дәріскердің (баяндамашының) аты-жөні және қатысушылардың саны көрсетіледі);
oo жүргізушілерге және ҚҚ бойынша басқа тұлғаларға нұсқау беру (нұсқаулама тақырыбы, нұсқау алушыны, жеке тіркеу және нұсқау алушының жеке қолы қоюы тіркеледі);
oo жол қозғалысы ережелері жайлы білімін тексеру (тексерудің күшімен нәтижесі, тексерілетіннің жеке тіркелуі, тексерілетіннің қойған қолы және тексеруді жүргізушінің қолы тіркеледі).
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінде АКК жүргізушілерінің жөндеуші жұмысшыларының білім деңгейін көтеруге назар аударылады. Осыған байланысты сабақ өткізудің оңтайлы жиілігі туралы мәселе туындайды. Жүргізушілермен өткізілетін сабақ айына бір рет деген есеппен жоспарланады. Жүргізушілерді оқыту кезінде мазмұндау мен көрнекілік жеткілікті болуы тиіс. Мәселелердің практикалық жасағын да ұмытпау керек. Материалды ұғынуды жүйелі түрде тексеріп, оқушылармен кері бағыттағы тығыз байланыс орнату керек. Қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің қызметкерлері жүргізушілердің өз бетінше автомобиль техникасы, тасымал қауіпсіздігін қамтамасыз ету мәселелері бойынша білім деңгейін көтеруіне назар аударған жөн.
Кабинеттегі сабақты негізінен қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің инженерлері жүргізеді. Бірқатар жағдайларда, олардың басшылығымен, сабақты жүргізуші - нұсқаушылар өткізе алады. Бұл жерде қозғалыс қауіпсіздігі инженері сабақ өткізудің сапасына көңіл бөлуі керек, ол үшін қозғалыс қауіпсіздігі инженері жүргізуші - нұсқаушылармен қысқаша нұсқау - әдістемелік сабақтар өткізеді.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің ыңғайлы жасалған жұмыс тәртібінің үлкен мәні бар. Ең алдымен жүргізушілердің көп бөлігі бос және АКК-да болған кезде: автомобильдердің шығуы мен қайта оралуы кезіндегі ауысымдарда кабинет ашық тұруы керек. Көрсетілген кезеңдерде қозғалыс қауіпсіздігі қызметінің бар қызметкерлері жүргізушілермен жұмысқа баса назар аударғаны жөн.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті авариялылықтың алдын алу орталығы ретінде осы жұмыстың барлық саласымен айналысады. Бұл, бірінші кезекте, пайдалану, өндірістік-техникалық, желі - техникалық, бақылау - диспетчерлік қызметтерге, кәсіпорынның кадрлар бөлімі қызметкерлеріне қатысты. Бұл кездегі шаралар қызметкерлерді жаңа нормативтік, жетекшілік құжаттармен, ғылыми зерттеулердің тасымал қауіпсіздігіне қол жеткізу әдістері және құралдарына қатысты нәтижелерімен және басқа да мәселелермен таныстыра болады. Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті, әдетте, қозғалыс қауіпсіздігіне қоғамдық бақылау жасау комиссиясының мәжіліс орна болып табылады және автомобильдік тасымалдаудың қауіпсіздігі мен тиімділігін қамтамасыз ету жөнінде қоғамның күш-жігерін үйлестіреді.
1.4 Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетін көркемдеу
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің сипатты ерекшелігі, оның жайын көптеген экспозицияларымен жарақтандыруда болып табылады. Экспозициялар қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің бүкіл жұмысының мазмұнын көрсетуі тиіс. Экспозицияның қызметі - сондағы бар ақпаратты қарапайым, көрнекі және түсінікті түрде көрсету [6].
Экспозиция үш тараумен беріледі:
oo оқу-әдістемелік;
oo анықтама-ақпараттық;
oo үгіт-насихаттық;
Экспозицияның оқу-әдістемелік тарауы келесі тақырыптамаға қатысты материалдан тұруы керек:
oo жүргізушілер мен жөндеуші жұмысшыларды оқыту және білімдерін бақылау;
oo жүргізушілердің еңбегі мен демалысын ұйымдастыру;
oo автомобильдердің механикалық күйі және қозғалыс қауіпсіздігі;
oo еңбек және көлік тәртібі желідегі жүргізушілер жұмысын бақылау.
Анықтама-ақпараттық тарау құрамында мыналар болуы тиіс:
oo қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің жұмыс жоспары;
oo жолдардың карта-сұлбасы;
oo АКК автомобильдері жұмысының ауданындағы барлық теміржол өтпелерінің оларға кему және жолдың көріну аймақтары көрсетілген сұлбалары;
oo ЖКО мен ЖҚЕ бұзылуын талдау нәтижелері;
oo Типтік ЖКО және олардың туындау себептерін талдау;
oo Жүргізушілердің медициналық куәландырудан өту, І жіне ІІ класты жүргізуші біліктілігін беру туралы мәліметтер;
oo ҚҚ мәселелрі бойынша нормативтік құжаттардан, нұсқаунамалардан, бұйрықтардан үзінділер;
oo Жүргізушілердің міндеттері мен құқықтары, ЖҚЕ бұзғаны үшін қылмыстық және әкімшілік жауапкершілік шаралары;
oo Жүргізушілерге арналған анықтама материалы (АП диспетчерлік қызметінің, желе жәрдемнің, өрт бөлімдерінің, жол полициясы басқармасының телефондары).
Үгіт-насихатты тарау құрамына кіретіндер:
oo озат жүргізушілердің бригадалардың колонналардың тәжірибесі;
oo қозғалыс қауіпсіздігі қамтамасыз ету жөніндегі конкурстар, айлықтар, викториналар өткізудің шарттары;
oo Үздік жүргізушілердің фотосуреттері;
oo қозғалыс қауіпсіздігі жөніндегі конкурстардың, викториналардың жеңімпаздары туралы мәліметтер.
1.5 Автопарктің қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті
Ашылғаң күнiнен бүгiнгi уақытқа дейiн ЖШС №3 Автобус паркі Алматы қаласында маршруттарында жолаушылар тасымалдауын орындайды. 350 сан мөлшерiнденi автобустарды пайдаланады және жөндеу техникалық күтiм ұйымдастыру үшiн үлгi жоба бойымен салынған автопарк.
Автобус паркінде орналасқан:
-автобустардың агрегаттарын, жүелерін жөндеу үшiн өндiрiстiк гимаратар орналасқан;
-әкiмшiлiк және пайдалану қызметiнiң ғимарттары (қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті, касса, дәрiгерлiк пункт, диспетчерлiк пункт, бақылау-өткiзу және тағы басқа ғимараттар);
-диагностика орталығы, автожуу, ЖҚС, техникалық қызмет көрсету стансасы, (ТО- 1, ТО- 2, кузов жөндейтін цех ж.б. );
-қысқы кезеңде жылжымалы құрамдарды пайдаланатын 105 автобустар үшiн жылытылатын тұрақ боксы бар.
Автопарктiң жалпы ауданы 5,4 ганы құрайды . ЖШС Автобус паркі №3 ғимараттар мен құрылымдарды жалға алмайды.
Қызмет көрсетiлетiн маршруттар саны 274 кестенi құрайды.
Жоғарыда көрсетiлген маршруттардың қызмет көрсетуi үшiн және жоспарлы кестелер автобустардың 236 санын талап етедi.
2013ж-лы 1 қаңтардағы жүргiзушiлерiн сан 316 адам , жөндеу жұмыстарында 73 адамды жасайды.
Қозғалыс қауіпсіздігі класы әкімшілік корпустың бірінші қабатында орналасқан.
Жұмыс істеп тұрған қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінде мыналар орналасқан:
oo қозғалыс қауіпсіздігі инженерінің столы;
oo жол белгілері стенді;
oo кітап шкафы;
oo жолаушы көлігі маршрутарының картасы;
oo сейф;
oo тақта;
oo оқу орны.
Ұйымдар мен автопарктер қозғалыс қауіпсіздігі кабинеттері арналған жайлар мен қызметтік жайлар бөледі. Олардың ауданы топтық сабақтар өткізу және қажетті жабдықтарды орналастыру үшін жеткілікті болуы тиіс.
Практикалық тұрғыдан қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің ауданын дұрыс негіздеу белгілі бір қызығушылық туғызады.
Жалпы алғанда қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің ауданы мына формуламен анықталуы мүмкін [7].
Fk = Sоб*Kn+n0+Sуд, м2 (1.1)
мұндағыSоб - еденге орналасқан жабдықтардың горизонталь проекциясының қосынды ауданы, м2;
Kn - жабдықтарды орналастыру тығыздығының коэффициенті;
n0 - бірмезгілде оқытылатын жүргізушілер саны;
Sуд - бір орынға келетін үлестік аудан.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінде бірмезгілде оқытылатын жүргізушілер санына қатысты мынаны айтуға болады:
oo n0 мәнін есептеу қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінде сабақ өткізу жиілігі айына кем дегенде бір рет болуына байланысты, бұл жерде n0 АП жүргізушілерінің жалпы санын орташа айлық жұмыс күніне болу арқылы есептелінеді.
Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің өлшемдерін сондай-ақ АКК категориясына және АКК жүргізушілер санына байланысты анықтайды.
1.1-кесте -Қозғалыс қауіпсіздігі кабинетінің ұсынылатын ауданы
АКК категориясы
Жүргізушілер саны
Кабинеттегі орындар саны
Жайдың ауданы
І
501-600
25-30
65-75
ІІ
301-500
20-25
50-65
ІІІ
151-200
15-20
30-50
ІҮ
50-150
10-15
25-30
Жоғарыдағы формулаға байланысты ҚҚ кабинетінің ауданын есептейміз. АП-гі жүргізушілердің 2013 жылғы саны туралы мәліметтерді қолданып, ҚҚ кабинетінің ауданын 1.1- кесте бойынша анықтаймыз. Жүргізушілер саны 320 адам, аудан - 58 м2.
АП-гі қозғалыс қауіпсіздігі класының ауданы S=90м2 осыдан, формула бойынша да, кесте бойынша да есептелген аудан нақты бар қозғалыс қауіпсіздігі класының ауданымен сай келмейді, айырмашылығы 32 м2.
1.6 Қозғалыс қауіпсіздігі кабинеті үшін ұсынылатын жабдықтар таңдау
Кабинет автокөліктегі авариялылықтың деңгейін төмендетуге бағытталған бүкіл оқу-тәрбие және профилактика жұмыстарын өткізу үшін жабдықталады. Негізінен олар мынадай [8]:
oo АП қызметкерлері жіберген жол-көлік тәртібінің бұзылуларын ЖКО сұлбаларын жалпы пайдалану, ЖҚЕ бұзылуы мен ЖКО шолу және талдау үшін класты ілу арқылы күнделікті есептеу;
oo жүргізушіге ЖҚЕ талаптарын, жекеленген трассалар, жол учаскелері, көшелер, қиылыстар, теміржол өтпелері, т.с.с арқылы жүру ерекшеліктерін үнемі түсіндіру;
oo қоғамның ҚҚ қамтамасыз ету жөніндегі жұмысын кеңінен насихаттау.
№3 автопаркінің қозғалыс қауіпсіздігі класы төмендегідей жабдықтармен және ұйымдық техникалық құралдармен жабдықталған:
oo қозғалыс қауіпсіздігі инженерінің жұмыс үстелі;
oo дербес компьютер;
oo Жол белгілер стенды (электрлендірілген);
oo кітап шкафы;
oo сейф;
oo тақта;
oo автобусты басқару механизмі бар стенд;
oo макеттер мен плакаттарды ілу қармақшасы бар таяқ;
oo қала макеті;
oo автобус маршруттарының сұлбасы;
oo қозғалыс қауіпсіздігіне ықпал ететін ақаулы агрегаттар макеті;
oo жол белгілері мен бағдаршамдар макетінің жиынтығы бар суырмалы жәшік;
oo 3 адамға арналған планшетті үстел;
oo ақауы бар тетіктер сөресі.
Қозғалыс қауіпсіздігі инженерінің кабинетінде:
oo жұмыс үстелі, орындықтар;
oo қозғалыс қауіпсіздігі жөнінен қажетті әдебиет жиналған шкаф;
oo тумба;
oo құжаттарға, газеттерге мен журналдарға арналған сөрелер;
oo ЖҚЕ мен ҚҚ жөніндегі плакаттарға арналған сөрелер;
oo айна жіне киім ілгіш.ЖШС Автобус парк №3 жылжымалы құрамдар қызмет көрсетiлетiн маршрутар.
Үздік бригадалардың, колонналардың жүргізушілерінің авариясыз жұмысының оң нәтижелері мен тәжірибесін жинақтау және тарату.
Келтірілген қызметтерді орындау кезінде ҚҚ инженері келесі қағидаларды қолданады:
кәсіпорынның барлық қызметтері мен бөлімшелерінің ҚҚ мәселелері және ЖКО-ның алдын алу жөніндегі жұмысын бақылау;
-маршрутта мас күйінде басқару кезінде ұсталғанда немесе жол-көлік оқиғасын -жасағанда жүргізушілердің автомобильді басқаруға құқық беретін куәліктерін тартып алып, АКК жол полициясына хабарлау;
-кәсіпорынды ҚҚ қамтамасыз ету мәселелері бойынша жергілікті мемлекеттік және қоғамдық ұйымдарда ұсыну;
-берілген маршруттан ауытқыған автомобильдерді ұстау және қажет болған жағдайда оларды кәсіпорын гаражына қайттару;
-өндірістік бөлімшелерде тәрбие жұмысының жүргізілуін бақылау.
Сонымен бірге тасымалдау барысында қауіпсіздіктің жеткіліксіз деңгей жағы да көрініс алып отырады. Қазіргі автомобиль тасымалдауына тән қауіпсіздікті анықтайтын деңгейін қатар көрсетуге болады:
-жол параметрлері бойынша сәйкес автокөліктің
-жеткіліксіз қамтамасыз етілуі;
-жол қозғалысының басқа қатысушыларынан көлік ағындарының -жеткіліксіз оқшалануы;
-көлік жүргізуші кәсібі бойынша орташадан жоғары емес деңгей біліктілігінің болуы.
Кесте 1.2 - Маршруттар туралы мәліметтер
№ марш.
Автобус түрі
Ұзындығы
Бағыттағы автобус саны
Маршрут
4
Daewoo
52,4
22
қала.
5
Кавз-3976
23,8
2
қала.
5а
Кавз-3976
23,8
2
қала.
5б
Кавз-3976
23,8
2
қала.
21
Кавз-3976
8,2
2
қала.
28
Паз-32054
20,4
4
қала аймағы.
29
Daewoo
43,0
21
қала.
49
Daewoo
43,0
18
қала аймағы
92
Daewoo
40,8
16
қала
106
Daewoo
52,4
24
қала.
107
Кавз-3976
8,2
1
қала.
111
Кавз-3976
8,3
2
қала
111а
Кавз-3976
8,3
1
қала
112
Daewoo
49,9
23
қала
118
Daewoo
39,0
20
қала
121
Daewoo
51,3
20
қала
134
Daewoo
23,5
1
қала
6а
Daewoo
30,5
10
қала
6
Daewoo
30,5
2
қала
Барлығы:
193
1.3 Кестеде жылжымалы құрамдар туралы қысқаша мәліметтер берілген
Кесте 1.3 - Жылжымалы құрамдар туралы мәліметтер
Маркасы
Автобус саны
Сатып алынған жылы
Daewoo BS-90
85
2007
Daewoo BS-90
50
2005
DaewooBS-90
57
2006
DaewooBS-90
50
2007
Daewoo BS-90
12
1999
Паз-32054
40
2004
Кавз-3976
10
2003
Кавз-3976
12
2006
Барлығы:
316
Жол жағдайы туралы ақпараттың қалыптасуы барысында бірінші кезекте көлік ағынын сипаттайтын мәліметтер қажет.
Бұрыннан жүргізіліп келе жатқан ғылыми зерттеулер мен бақылау тәжірибелері көлік ағыны үшін сәйкес объективті көрсеткіштер жасауға мүмкіндік берді.
1.4 DAEWOO BS-090 автобустың техникалық сипаттамасы
1.7-сурет. Жылжымалы құрам ЖШС №3 Автобус паркі
Ескерту: Жылжымалы құрам ЖШС №3 Автобус паркі мәлімдемесі дирекциясы бойынша алынған.
1.4-кесте - Жөндеуде орналасқан жылжымалы құрамдар мәліметі
Маркасы
Автобус саны
Сатып алынған жылы
Daewoo BS-90
2
1999
Паз-32054
26
2004
Daewoo BS-90
15
2003
Барлығы :
43
Көлік ағынының қарқындылығы (қозғалыс қарқындылығы) Na- бұл уақыт бірлігіне жол қимасы арқылы өтетін көлік құралдарының саны. Есептелген уақытында қозғалыс қарқындылығын анықтау үшін өлшеу құралдары мен бақылаудың қойылған міндетіне байланысты сағат(минут, секунд), тәулік, ай, жыл, қысқа уақыт аралығын қабылдйды.
Көлік ағынының уақытша бір қалыпсыздығы КН бір қалыпсыздық коэффициентіне сәйкес сипатталған болатын. Бұл коэффициент қозғалыстың жылдық, тәуліктік және сағаттық бір қалыпсыздығына есептелуі де мүмкін. Бір қалыпсыздығы қозғалыс қарқындылығы ретінде көрініс алуы мүмкін.
Көлік ағынының бір қалыпсыздығы тек уақытта ғана емес, бағыт бойынша және жол ұзындығы бойынша көрініс табады [9].
Қозғалыс ұйымдастыру тәжірибесінде көбіне жая жүргінші және көлік құралдары қозғалысының қарқындылығы сағаттық мәндерімен сипатталады.
Автомобильдің нақты динамикалық габариті автомобиль маневрлігі, жеңіл басқару, шолуына байланысты, осы жүргізушімен таңдалатын дистанцияға әсер етеді.
Маршрут түрі: қала аралық
Маршрут ұзақтығы: 32,9 км
Жүріс уақыты: 1 сағ 20 мин
Жүрістің басталуы: 5 сағ 26 мин
Жүрістің соңы: 23 сағ 26 мин
Жүріс аралығы (интервалы): 8 мин
Пайдалану (эксплуатациялық) жылдамдық - 28,6 км-сағ.
Қозғалыс интервалы - 3 мин.
1.7 Жүргізушілер еңбегі мен демалысын ұйымдастыру
Ұзақ қозғалыс кезіндегі зиянды зардаптарды төмендету мақсатында еңбек заңдылығы жүргізушілердің еңбегі мен демалыс режимін реттейді. Осы жұмыста № 92 бағыт бойынша жүргізушілер еңбегі мен демалысын ұйымдастыру қарастырылған.
Бұл жерде, еңбек және әлеуметтік мәселелер бойынша Мемлекеттік комитет бекіткен жүргізушілердің жұмыс уақыты мен демалыс уақыты туралы Ережелер негіз қалаушы құжат болып табылады.
Осы құжатқа сәйкес, жүргізушінің жұмыс ауысымының ұзақтығы 10 сағаттан аспайтындай, ал кәсіподақ комитетімен келісілген кезде министрліктің рұқсатымен 12 сағаттан аспайтындай және жұмыс кезеңінде жұмыс сағатының қалыпты санын сақтай отырып белгіленуі мүмкін.
Қозғалыс кезінде жүргізушілердің торығуын азайту үшін жұмыс ауысымы бойында үзілістер қарастырылады. Олар жұмыс басталғаннан кейін 4 сағаттан кешіктірілмей берілуі тиіс. Жұмыс ауысымының ұзақтығы 8 сағаттан артық болғанда дем алу және тамақтану үшін, жалпы ұзақтығы 2 сағаттан аспайтын 2 үзіліс берген жөн.
Жүргізушілердің еңбек режиміне қатысты жұмыс өтілі аз жүргізушілерге, сондай-ақ медициналық шектеулері бар жүргізушілерге узақтығы 12 сағаттан аса, 2 үзілісті жұмыс күні ұсынылмайды.
Мұның сыртында, жасы 55-тен асқан жүргізушілер автомобильді тәулігіне 8 сағаттан артық басқармауы тиіс. Екі ауысымды жұмыс кезінде егде жүргізушіердің түнгі жұмысы мүмкін емес деп есептеледі.
Қала, ішіндегі және қала маңы маршруттарында маршруттың тәуліктегі жұмыс уақытын Тм, сағ ескереді. Бұл уақыт қозғалыстың аяқтау уақыты tок (соңғы рейстің аяқталуы) және қозғалыстың ашылу уақыты tн (бірінші рейстің басталуы) арасындағы айырмашылық ретінде анықтайды. Қолданымдағы тәртіп бойынша қала ішіндегі және қала маңындағы байланыстың әрбір маршрутында тасымалдаушы үшін міндетті болатын қозғалыс кестесіндегі қозғалыстың ашылу және жабылу уақыттары белгіленген.
Қала ішіндегі байланыстағы маршрут ұзындығы Lм, қозғалыстың әр бағыты бойынша жолдың бірінші жолағы өсі бойымен, ал автобустар үшін ерекше жолағы бар жолдарда - осы жолақ өсімен бақылаулық өлшемдер жүргізу арқылы анықталады. Маршруттің жалпы ұзындығы қозғалыстың жекеленген бағыттары ұзындықтары қосындысының жартысына тең. Сондай-ақ маршрут трассасының ұзақтығы деп аталатын сипаттама қолданылады, ол маршрут қозғалысының әр бағытандағы ұзындықтар қосындысына тең. Байланыстың қалған түрлерінде маршрут ұзындығы масштабты карталар бойынша анықталып, соңынан бақылаулық өлшемдермен тексеріледі. Маршруттың анықталған ұзақтығы қозғалыс жылдамдығын нормалау, автобустар жүрісін және жанармай шығындарын жоспарлау үшін негіз болып табылады.
Сәйкес аялдамалық пункттер арасындағы қашықтық айдам деп аталады. Маятникті маршрут үшін айдамның орташа ұзындығы мына формуламен анықталады [10].
lпер=, км (1.2)
Маятникті маршрут бойынша қозғалыстың тиісті бағыттары үшін :
lпер= (1.3)
және lперБА=, (1.4)
Сакиналық маршруттар үшін тұтас алғанда және оның бағыттарының әрқайсысы үшін тиісті формулалармен анықталады:
lпер=, (1.5)
lперАБ=, (1.6)
lперАБ=, (1.7)
мұндағы lмАБ және lмБА - АБ және БА бағыттарындағы маршрут ұзындықтары.
Маршруттың әр бағыты бойынша жүріс рейс деп, ал оған жұмсалатын уақыт - рейс уақыты деп аталады. Рейс уақытына маршруттың соңғы пунктінде рейс аяқталғаннан кейін бос тұру уақыты да қосылады. Маятникті маршруттың екі бағытында тізбектеме орындалған екі рейс айналымдық рейс деп аталады. Сакиналық маршрутта оның әр бағыты үшін рейс және айналымдық рейс ұғымдары ұқсас. Айналымдық рейс уақыты Тоб маршруттағы автобус қозғалысының толық циклінің ұзақтығы сипаттайды және маятникті маршрутта тура және кері рейстерді орындауға кететін уақыт пен екі бастағы да соңғы пункттердегі рейсаралық бос тұру уақыттарының қосындысына тең.
tp=tдв+ tпо+ tко=, сағ (1.8)
мұндағы tдв - автомобильдің қозғалыстағы уақыты, сағ;
tпо - автомобильдің аралық пункттердегі бос тұру уақыты, сағ;
tко - автомобильдің соңғы пункттерде бос тұру уақыты, сағ;
lм - маршрут ұзындығы, км;
Vt - техникалық жылдамдық, кмсағ
Бұл уақыт тәуліктің әртүрлі кезеңдерінде автобустар қозғалысына көлік ағындарының жиілігі мен аялдама пунктеріндегі жолаушы алмасу ұзақтығының ықпал етуіне байланысты едәуір айырмашылықта болуы мүмкін. Тура және кері рейстер уақыты маршрут трассасындағы бойлық еңістіктердің болуына қарай айырмашылықта болуы мүмкін. Рейс уақытын маршруттағы қозғалыс жылдамдықтарын нормалау кезінде белгілейді.
Маршруттарда қозғалыс жылдамдығының бірнеше түрлері болады. Қозғалыстың техникалық жылдамдығы Vt, маршрут ұзындығы айдамддарды жүріп өту, жол қозғалысын реттеуге байланысты (қиылыстарда, бағдаршам түбінде, теміржол өтпелерінде, т.с.с.) кездергілерді қосы алғандағы уақытқа бөлу арқылы анықталады. Сондықтан байланыс жылдамдығы, жолаушыларға қызмет көрсету сапасы тұрғысынан қарағанда маңызды болып көрінеді.
Маршруттағы қозғалыстың пайдалану жылдамдығы Vt, байланыс жылдамдығына қосымша ретінде маршруттың соңғы пункттеріндегі рейс аралық бос тұру уақытының (бірақ жүргізушінің түскі астық үзіліс уақытын қоспағанда) шығындарын ескереді. Сонымен, пайдалану жылдамдығы, жылжымалы құрамды нақты маршрутта коммерциялық қолданудың негізгі жылдамдықтың сипаттамасы болып табылады.
Енді қозғалыс жылдамдықтарын есептеулерге арналған формулаларды келтіреміз :
Vt=, кмсағ (1.9)
V2=, кмсағ (1.10)
мұндағы 3,6 - шамалар өлшемділігі ескеретін аудару коэффициенті;
lм - жылдамдықты анықтау жүргізілетін жүріс;
tдв - маршрут бойынша қозғалу уақыты, мин;
Vt==20,13 кмсағ
Vt==20,67 кмсағ
Пайдалану жылдамдығының көрсетілген формуласы қозғалысты жеке маршрутта талдау кезінде қолдануға арналған.
Маршруттардағы қозғалыс жылдамдығын арттырудың нақты шегі ретінде жылжымалы құрамның конструктивті жылдамдығы - яғни, автобус немесе жеңіл автомобиль көрсететін және дайындаушы - зауыттың көлік құралына берген техникалық сипаттамасында көрсететін максималды қозғалыс жылдамдығы алынады. Жол қозғалысы ережелері мен жағдайлары қозғалыс жылдамдығын шектейді, осыған байланысты, маршруттың жекеленген учаскелері бойынша қозғалыстың шекті жылдамдығы туралы айталады.
Қозғалыстың шекті жылдамдығы маршруттағы қозғалыс жылдамдығын нормалау кезінде ескеріледі.
Қозғалыстың көрсетілген жылдамдықтары барынша ұзақ уақыт аралығында анықталған орташасы болып табылады. Уақыттың әрбір сәтінде көлік құралы қозғалыстың сәттік жылдамдығымен қозғалады. Бұл жылдамдықты спидометр көрсетеді және тахометр (бар болғанда) тіркейді.
Ауысымдағы (күн немесе басқа кезеңдегі) рейстер санын Z деп белгілейді. Рейстердің жоспарлық санын Zn (қозғалыс кестесі бойынша) және рейстердің нақты санын Zф ескереді.
Қозғалыс кестесіне немесе одан рұқсат берілетін ауытқуларға сай орындалған рейстер тұрақты деп есептелінеді. Мұндай рейстер санын Zр деп белгілейді. Шекті ауытқуларды тасымалды ұйымдастыру ережелерімен белгілейді, әдетте олар қала ішіндегі байланыста +- 2 құрайды. Үлкен айытқулармен орындалған, әртүрлі себептермен аяқталмай қалған және тіпті басталмаған рейстер реттелмейтіндерге жатқызылады.
Қозғалыс реттілігінің (тұрақтылығының) көрсеткіші маршруттағы тұқрақты және тұрақсыз рейстердің арақатынасын ескереді. Бұл көрсеткіштің, маршруттағы қозғалыс тұрақтылығының коэффициенті деп аталатын формасы кең таралды:
Кm= , (1.11)
Сонымен, бұл коэффициент тұрақты рейстердің қозғалыс кестесі бойынша жалпы санындағы үлесіне тең. Қозғалыс тұрақтылығының коэффициенті қозғалыстың бұзылу дәрежесін ескермейді - шағын кешігу сияқты, рейсті орындауды бұзу да бірдей айыпталады. Сондықтан, қозғалысты диспетчерлік басқарудың автоматтандырылған жүйесі бар кезде ескерілетін, қозғалыс кестесінен орташа квадраттық ауытқу, тұрақтсыздықтың әлдеқайда дәл сипаттамасы болып табылады.
Маршруттағы (желідегі) жұмыс уақыты [10, 23 бет]:
Тм=Тдв + Тпо (1.12)
Нарядтағы уақыт [5]:
Тн=tдв+tпо+tко+t3-tв-tотд=Tм+tн, (1.13)
мұндағы t3 - АКК қайта оралу (кіру) сәті, сағ;
tв - шығу сәті, сағ;
tотд - түскі ас және демалыс уақыты, сағ
Тм= Тн - tо, (1.14)
мұндағы Тм - автомобильдің маршрутта болу уақыты, сағ;
Тн - автомобильдің нарядта болу уақыты, сағ;
tо - нөлдік жүрістер уақыты, сағ.
Автомобильдің нақты маршрут бойынша айналым жасауына технологиялық қажет уақыт :
tоб= tдв+ tпо (1.15)
мұндағы tоб - айналым уақыты, сағ;
tдв - автомобиль қозғалысының уақыты, сағ;
tпо - аялдама пуцнктерінде бос тұру уақыты, сағ.
Жолаушы жүрісінің орта қашықтығы [10, 29 бет]:
lпе=, км (1.16)
№42 маршрутындағы автомобильдің жолаушыларды тәуліктік - ауысымдық тасымалы:
Wпасс=qh*γст*Ze, жол км (1.17)
Көліктік жүйенің маңызды жұмыс көрсеткіші болып жылдамдық табылады, ол 3 түрлі болады. Пайдаланушылық, орта, (жолаушы тасымалдауында қатынас жылдамдығы деп аталады), техникалық. Қалаларда жылдамдық нормаланады. Статистика бойынша қазақстандағы орта жылдамдық 30 шақсағ тең.
Қарқындылық - бұл халықтық жылжу деп аталатын сандық көрсеткішпен айқындалатын алмасу. Потенциалды, абсолютті, жалпы деп аталатын түсініктерге бөлінеді. Жалпы алғанда жылжымалылық - бұл берілген уақыт аралығындағы адамдар тобының бір адамға шаққандағы орын алмастыруының саны. Егер бірнеше адам қаралатын болса, бұндай жағдайда жылжымалылық күтілетін орын алмастыру мағынасына ие болады. (nқор)
Потенциалды жылжымалылық - бұл биологиялық немесе қоғамдық, әлеуметтік жағдай, байланыс және ақпарат құралдары қажеттілігінен туындаған халықтық жылжымалылық. Көпфакторлылық және өзара байланыс қиындығынан қажеттілігінің сандық жағы анықталмайды.
Таратылатын қажеттілік - бұл қатынас қиындығына халық бюджетіне, қала жоспарламасына, ауырлық күші орталығының орналасуы мен орнына, оларға қызмет көрсететін олардың көліктік желілеріне байланысты аталған жағдайларда таратылатын фактілік қажеттілілік (КЖ).
Абсолютті жылжымалылық - бұл аталған орын алмастыру теліміндегі бір адамның уақыт бірлігіндегі келетін бір адамның орын алмастыру саны.
Жалпы жылжымалылық - аталған әкімшілік кешеніндегі барлық халықтың, барлық халық топтарының уақыт бірлігіне қатынасы бойынша қалалық жолаушы көлігінің телімдегі орын алмастыру саны (тіркелген).
Жылжымалылықтың өсу факторы:
-территориялық орталықтардың кеңеюі;
-ҚЖҚ құралдарының дамуы;
-қатынас құралдарының кеңеюі;
-көліктік тарифтердің азаюы;
Жылжымалылықтың құлдырау факторы:
-қатынас қиындығының өсуі;
-байланыс және ақпарат құралдарының дамуы.
Қала халқы мынадай топтарға бөлінеді:
-еңбек ететін - осының негізінде құралған қалақұраушы кәсіпорындар, мекемелер (халқы 40 пайыз);
-кәсіпорындарда, сауда орталықтарында, түрлі үйлерде қызмет көрсететін еңбеккерлер және т.б. (2 пайыз);
-жоғары оқу орындары, техникумдар, мектептер оқушылары (5 пайыз);
-қызметке жарамайтын - зейнеткерлер, үй шаруасындағылар, коммерсанттар (35 пайыз).
Жылжымалықтың мақсатты белгісі бойынша мынадай топтарға бөлінеді:
-еңбек жылжымалылығы - бұл тұрғылықты жерінен еңбекті қолдану орнына орын алмастыру.
-оқушылардың оқу орнына және қайта орын алмастыруы.
-мәдени - тұрмыстық жылжымалылық - бұл барлық халық топтарының мәдени - тұрмыстық орталықтарына және қайта орын алмастыруы.
-еңбектік емес - бұл жұмыс күні бойына кәсіпорын қажеттілігімен байланысты емес орын алмастыру.
Жылжымалы құрам жұмысын талдау мен есептеу жоспарында техникалық - пайдалану көрсеткіштерініңжүйесі, яғни автомобиль пайдалану тиімділігін және олардың жұмыс нәтижелерін бағалауға арналған.
Зерттеу қала халқының коғамдык көліктің кызмет көрсетулерін пайдалануға түрткі болатын себептердің жағдайлардың тең жарымынан астамында азаматтардың жұмыска баруларымен және 20 % жуығының оқушылардың жүрістерімен байланысты екендігін көрсетті. Яғни, калалық жолаушы көлігіне кажеттіліктің мәжбүрлі және тарифтің мөлшеріне әлсіз ғана тәуелді болып табылды. Екінші жағынан, мәселен, жобаны іске асыру ұйғарылған қалалардағы көлік шығыстары отбасылық орташа бюджеттің 10 %-ынан кем мөлшерін құрайтыны анықталды. Қоғамдық пікірді сұрау негізінде көрсетілетін қызметтердің сапасы жақсарған жағдайларда тарифтерді көтеру мүмкіндігі анықталды. Бұл ретте басты критерийлер есебінде қолайлы жұмыс кестелері мен көлік құралдарының нормативтік шамадан артық толтырылмауы жылжымалы кұрамның жақсы техникалық жай-күйі және т.б. аталды. Тарифтерді көтеру халықтың нақты төлем қабілетімен тығыз ұштастырылды.
Көлік кәсіпорындарының қаржы қызметінің талдауы көрсеткендей, бухгалтерлік есеп пен қаржы талдауының қолданылатын әдістері қызмет түрлері бойынша шығындар мен шығыс жөнелтпе құжаттарын (жүк құжаттарын) бөліп үлестірген емес. Пайдалану шығыстарын азайту басым міндет болып саналған жоқ, сол себепті жолаушы тасымалдарына машықтанатын автокөлік кәсіпорындарында төмен бағалардың және толык жұмысбастылықтың ескі саясаты өз әрекетін одан әрі жалғастыра берді.
ҚЖК жеке кәсіпкерлік пен бәсекелер ортасында жүмыс істеуі, өзін-өзі өтеуі мен рынок субъектілерінің дамуы үшін бүкіл тариф саясатын түбегейлі өзгерту талап етілді. Ол үшін тасымал қызметінің пайдалылығын қамтамасыз ететін не еркін тарифтерді енгізуді немесе олардың шекті деңгейін белгілеуді тандау керек болды. Екі жағдайдың екеуінде де қалалық жолаушы тасымалдарынын. елеулі шамада коғам өмірінің әлеуметтік және экономикалық кырларына ықпал ететін, яғни қызмет көрсетулердің окшауланған түріне жатпайтынын есте сактау қажет. Сондықтан шешімді қабылдау бүкіл жүргізуші құрылымдар тарапынан мұқият көңіл бөлу мен қолдау көрсетуді талап етті.
Еркін тарифтерді ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz