Мұхаметжан Тынышбаев (1879-1937)

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Мұхаметжан Тынышбаев (1879-1937) — қазақтың көрнекті саяси және қоғам
қайраткері, алаш қозғалысының негізін салушылардың бірі, Алаш Орда
үкіметінің мүшесі және оның төрағасының орынбасары, тарихшы-ғалым, қазақтан
шыққан тұңғыш теміржол қатынастарының инженері.
1879 жылы мамырдың 12 бұрынғы Жетісу облысы, Лепсі уезі, Мақаншы-Садыр
болысында (қазіргі Қабанбай ауданы) дүниеге келген.
1889-1900 жылдары Верный ерлер гимназиясында оқып, оны үздік бітіріп
шығады. Жыл сайын кластан класқа І-ші дәрежелі марапатпен көшіп, үздік
үлгірім, өнегелі тәртібімен ұстаздарының ықыласына бөленеді. Гимназияны
бітіргенде педагогикалық кеңестің шешімімен ол ғылымда, әсіресе,
математикада үздік жетістікке жеткені үшін Алтын медальмен марапатталады.
Жиырма жасар Мұхаметжанның Жетісу әскери губернаторының кеңсесіне тілмаш
болып орналасуына жол ашады. Бірақ оқуға ынталы жас жоғары білім алуға
ұмтылып, император Александр І атындағы Петербург теміржол транспорты
институтына түсуге тілек білдіреді. Бұл жолы да тағдыр оған күле қарайды.
Өзінің мұғалімі, гимназия директоры М.В.Вахрушевтің көмегімен қазынадан 360
сом жылдық стипендия алып, Петербургке аттанады.
1900-1906 жылдары Санкт-Петербургтегі І Александр атындағы жол қатынасы
инженерлерін даярлайтын институтта оқып, мұнда да ол ерен қабілетімен
ұстаздарын таңқалдырып, институтты үздік бағамен бітіреді.
Институттың соңғы курсында жүргенде 1905 жылғы төңкеріске қатысады. Сол
жылы өткен автономистерінің съезіне қатысып, онда Қазақтар және қоғамдық
қозғалыс деген тақырыпта баяндама жасайды, өз халқының мұңын жеткізіп,
Министрлер комитеті атына өтініш жолдайды. Онда қазақтарды басқарудың басты
принциптерінің қазақтардың мүддесімен сай келмейтіндігін ғылыми тұрғыдан
негіздеуге күш салады және басқарудың әскери жүйесінен азаматтық жүйеге
көшуді талап етеді. Жас саясатшының бұл талабының атақты Қарқаралы
петициясы талабымен үндесіп жатуы — халқым деген қазақ азаматтарының әр
жерде жүріп, бір мақсатқа қызмет еткенін айқын көрсетеді.
Институт қабырғасында оқып жүрген кезде-ақ ол туған халқының, мұңын мұңдап,
жоғын жоқтап баспасөзде уытты мақалалар жариялайды және әр түрлі жиындарда
сөз сөйлейді. Осындай бір жиында 1905 жылы 19 қарашада өткен автономшылар
одағының 1 съезінде ол баяндама жасайды. Онда ол былай өткір сөйлейпті:
Қазақтардың жер мәселесі — сөзсіз аса маңызды... Үкіметтің нені көздеп
отырғаны түсінікті: біріншіден, ... қазақтарды дербес ұлт ретінде жою және
бүкіл өлкені орыстандыру; екіншіден, қазақтарды ... қауқарсыз тобырға
айналдыру; үшіншіден, ...ежелгі атақонысынан айыру... қандай қанқұйлы, зымиян
мақсат?!
Жалпы М.Тынышбаев 1905-1907 жылдары Ресей империясының қоғамдық саяси
өміріне белсене араласа бастайды. 1907 жылы Ресей ІІ-ші Мемлекеттік
Думасына Жетісу облысынан депутат болып сайланады. Қазақ депутаттарының
Дума трибунасынан Столыпиннің аграрлық саясатын сынаған үндері естіледі,
әсіресе Бақытжан Қаратаевтың жасаған баяндамасы үлкен шу тудырды. Мұның
аяғы 1907 жылдың 3 маусымдағы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.