ОҚЫТУ МЕН ОҚУДЫҢ БЕЛСЕНДІ ӘДІСТЕРІ
Кіріспе
Бүгінгі күні біздің қоғамға проблемаларды шеше алатын, шешім қабылдайтын, сындарлы ойлайтын, идеялар мен өнімді пікір ұсына алатын және командада, топтарда тиімді жұмыс істейтін икемді, креативті және бастамашылық қабілеті бар жастар қажет. Күрделілігі күн сайын артып, өзгеріп және тез жетіліп келе жатқан, біз өмір сүріп жатқан әлемде Білімнің болуы бүгінгі күні жеткілікті емес. Адамдардың өмір бойы білім алуын оңтайландыру үшін жастардың жеке қабілетін жан-жақты дамытып, оларға жан-жақты білім беру шеңберінде тиімді ойлау қабілетін сіңіру қажет екені сөзсіз.
Осы әдістемелік құрал оған енгізілген әдістермен шектеліп қалмауға тиіс, ол мұғалімдер өздерінің күнделікті педагогикалық қызметіне енгізгісі келетін әртүрлі әдістер туралы оларға тәжірибелік кеңес беру үшін құрылған. Бұл жинақ мұғалімдер үшін жоспарлау барысында, оқушылар мен мұғалімдерге арналған ынталандырушы, байытушы, батыл және шоғырландырушы ортаны құруда пайдалы құрал болады деп күтіледі.
Сондай-ақ бұл оқу-әдістемелік құралда жинақталған әдістер мен тәсілдер мұғалімдер жүргізіп отырған тәжірибелік жұмыстың нәтижесі ретінде алдағы уақытта оқыту және оқу мәнмәтініне сәйкес пайдаланылады және әзірленеді деп болжанумен қатар, бұл мұғалімдердің көшбасшылығын нығайту әдісі болып табылады.
Белсенді оқыту мен оқу әдістерін таңдау, пайдалану және әзірлеу - оңай жұмыс емес, өйткені мұғалімдерде қандай да бір тәсілді қолданардың алдында көптеген сұрақтар туындайды, мысалы:
Осы сабақ білім алушылардың жасына сәйкес келе ме?
Сыныпта қандай балалар жиналған, мысалы, қабілеттерінің деңгейлері әртүрлі, саны, жынысы және т.б.
Жекелеген оқушыларда жоспарлау барысында ескерілуі тиіс белгілі бір мұқтаждық, өзіндік мән-жайлар бар ма?
Белсенді оқыту мен оқудың белгілі бір әдісін пайдаланардың алдында мұғалімдер өздеріне әртүрлі сұрақтар қойып, өзінің үдерістегі рөлі мен іс-қимылын ұдайы ойластырып отыруы керек.
1-кесте. Сыныпта белсенді ахуал құру үшін мұғалім мен оқушының рөлін өзгерту
Оқыту ортасында мұғалім тұратын сынып
Оқыту ортасында оқушы тұратын сынып
Мұғалім білім көзі ретінде
Мұғалім білімнің ұйымдастырушысы
ретінде
Мұғалім балалар үшін орындаушы
ретінде
Мұғалім жәрдемдесуші дәнекер ретінде
Оқушылар - білімді енжар алушылар
Оқушылар белсенді және бірлескен
Оқушылар сұрақтарға жауап береді
Оқушылар сұрақ қояды
Оқушылар шектен тыс қамқорлыққа
алынған
Оқушылар өздерінің рефлексивті оқуы үшін
жауапты болады
Оқушылар бір бірімен бәсекелеседі
Оқушылар оқу үдерісінде бірігеді
Оқушылар өз пікірлерін білдіреді.
Оқушылар басқалардың пікірлерін белсенді
тыңдайды.
ОҚЫТУ МЕН ОҚУДЫҢ БЕЛСЕНДІ ӘДІСТЕРІ
БФЕ (БАРЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫ ЕСКЕРУ)
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпараттарды басқару;
бірлескен жұмыс;
ойлау, проблемаларды шешу, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс оқушылар шешім қабылдағанда немесе қандай да бір идеяны ойлағанда, оларды барлық сәйкес келетін факторларды ойлауға шақырады. Шешім қабылдап, белгілі бір әрекет барысын жоспарламас бұрын қолданылған жағдайда бұл әдіс пайдалы болмақ. Шешім мен идеяны анықтай алатын факторлардың толық тізімін жасау үшін Әткеншек әдісімен бірге пайдалануға болады.
Сыныпты жоспарлау
Егер аталған әдіс Әткеншек әдісімен бірге қолданылса, оқушылар топтасып сыныптағы әртүрлі тақталарға кезек-кезек бару қажет. Немесе оқушылар өз орындарында қалып, белгілі бір уақыт өткен соң, артқы жақта отырған топқа оқу плакаттарын берулеріне болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Ұйымдастырушы педагог шешім қабылдау және жоспарлау кезінде барлық факторларды қарау маңыздылығын оқушылармен талқылауға ниет білдіруі мүмкін. Мысалы, егер қандай да бір маңызды фактор ұмытылып қалған жағдайда, дұрыс болып көрінетін іс- әрекет ақыр соңында дұрыс болмай шығуы мүмкін.
2. Топтарда оқушылар Барлық факторларды ескеру шаблонын толтыра алады
БФЕ-нің үлгі сценарийі
Қазақстанға келетін туристердің және іскер топтардың көбейіп келе жатқан санын толығымен қабылдау үшін Астана әуежайының терминалын және ұшу-қону жолағын қайта жоспарлауға өтініш берілген. Кәсіпкерлік және туристік департаменттердің басшылары жоспарды қолдайды, алайда жергілікті тұрғындар мен қоршаған ортаны қорғаушылар қарсылық білдіріп отыр. Түпкілікті шешім қабылдау барысында қандай факторлар ескерілуге тиіс?
3. БФЕ сауалнамалары толтырылғаннан кейін оқушылар топтар арасында ауысып, басқа топтар айтқан факторларды қарауы тиіс. Олар өзара бағалау тәсілі ретінде Екі жұлдыз, бір тілек стратегиясын пайдалана алады.
4. Бұдан кейін оқушыларға басқа топтардың парақтарында жазылғанның негізінде өздерінің парақтарындағы бастапқы факторларды өзгерту не толықтыру үшін уақыт беріледі.
5. Бұдан кейін барлық факторларды біріктіру мақсатында жауап алу жүргізіледі, сөйтіп барлық топ өзіне пайдалысын алады.
БФЕ шаблоны
Пікір СұрақТалқыланатын мәселе:
1-фактор
Артықшылықтариә
Кемшіліктерқарсы
Қызықты факторлар
2-фактор
Артықшылықтариә
Кемшіліктерқарсы
Қызықты факторлар
Фактор 3
Артықшылықтариә
Кемшіліктерқарсы
Қызықты факторлар
Барлық факторларды талқылағаннан кейін ... деп ойлаймын.
КАРТОЧКАЛАР ИЕРАРХИЯСЫ
Қалыптастырылатын дағдылар:
бірлескен жұмыс;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл тапсырма оқушыларға идеялар мен ақпаратты басымдығы бойынша орналастырып, неге бұлай орналастырғандарын дәлелдеп, талқы жүргізуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ осыған ұқсас Гауһарлар иерархиясын қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар тақтаның немесе қабырғаның жанында жұмыс істейді. Немесе топтарға үстел басында жұмыс істеуге болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Шағын топтардағы оқушыларға бірнеше карточка беріледі.
2. Оқушылар оларды маңыздылықбасымдығына қарай орналастырады. Оларды тігінен немесе қатарлап қоюға болады.
3. Бұдан кейін оқушылар сынып ішінде сұрақты талқылауды бастар алдында бір бірінің рейтингілерін салыстыра алады.
4. Осы тапсырманы орындағаннан кейін жауап алу жүргізу пайдалы болуы ықтимал.
5. Идеяларды одан әрі зерделеу үшін Бес сұрақ сияқты басқа әдістерді пайдалануға болады.
ӘТКЕНШЕК (КАРУСЕЛЬ)
Қалыптастырылатын дағдылар:
бірлескен жұмыс;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл белгілі бір сұраққа қатысты оқушылардың ойлары мен жауаптарының жиынтық тізімін жасауға көмектесетін, құрылымдалған, ақпараттық немесе ойлау қабілетін арттыру әдісі. Өздерінің ойларын айту немесе қаралып отырған сұрақ бойынша ұсыныс енгізу үшін оқушылар шағын топтарда жұмыс істейді. Сондай-ақ олар басқа топтардың идеяларын бірлесіп бағалап, сұрақтарға өздерінің жауаптарын қалыптастыру үшін осы идеяларды әлеуетті негіз ретінде пайдалана алады. Шағын топтардан ақпарат жинақтауға арналған тәжірибелік тапсырма үшін Идея іздеуші немесе Стикерлер жинағын қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар сыныптағы бір тақтадан екінші тақтаға кезектесіп топтасып ауысып отырады. Немесе оқушылар сынып ішінде топ болып көшіп жүрмеу үшін белгілі бір уақыт өткеннен кейін оқу плакаттарын өздерінен кейін отырған топқа бере алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар шағын топтарға бөлінеді.
2. Әрбір топқа белгілі бір тақырыпқа қатысты жазылған сұрағы бар оқу плакаты немесе А3 форматтағы қағаз беріледі. Әрбір плакатта әртүрлі сұрақтар болуға тиіс.
3. Оқушылар топтарында жұмыс істейді, бұл ретте оларға бастапқы сұраққа негізделген өздерінің жауаптарын, ойлары мен идеяларын жазуға берілген регламент сақталуы керек.
4. Бұдан кейін өздерінің жауаптарын оңай тануы үшін әрбір топқа түрлі-түсті қалам беріледі.
5. Берілген уақыт аяқталған соң оқушылар басқа сұрағы бар келесі плакатқа көшеді.
6. Олар алдыңғы топтың жауаптарын оқиды және олармен келісетіндігін немесе келіспейтіндігін талқылайды. Егер олар келіскен жағдайда, құстұмсық қояды. Келіспесе, түсініктеме жазып, өз шешімдерін негіздей алады.
7. Осыдан кейін оқушылар қойылған сұрақ бойынша өз ойларын жазады. Егер олардың идеялары бұрынғы топтың жазбаша жауаптарынан туындаса, сызықшамен идеяларды қосуға болады.
8. Әткеншек, егер уақыт болса, әрбір топ әрбір сұрақты қарап, оған жауап бергенге дейін жалғасуы мүмкін.
9. Осы тапсырманы орындағаннан кейін жауап алу жүргізу пайдалы болады.
10. Әткеншек бағалаудың жақсы құралы болып табылады. Төмендегідей сұрақтар қойылуы мүмкін:
Бүгін Сіз не білдіңіз?
Бүгін Сіз үшін не ең кереметтаң қаларлыққызықтыпайдалы болды? Сіз нені басқаша істер едіңіз?
АР-ОЖДАН АЛЛЕЯСЫ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл рөлдік стратегия оқушыларға тез арада белгілі бір тақырыпқа қатысты барлық сұрақтарға қысқаша шолу жасауға мүмкіндік береді. Оның басқа стандарттық рөлдік ойындарға қарағанда артықшылығы сол, едәуір тез өткізілуі мүмкін. Ол төменгі сыныптың оқушылары немесе қабілеттілігі төмен оқушылар үшін ерекше қолайлы бола алады, өйткені олардың ұзақ уақыт бойы рөлде болуы талап етілмейді. Сондай-ақ оларға сұрақ бойынша ауқымды ақпаратты білу керек емес, өйткені рөлдері бар карточкаларда олардың кім екендігі және талқыланып отырған белгілі бір жағдайға қатысы жазылады.
Сыныпты жоспарлау
Жүру және әңгімелесу ыңғайлы болуы үшін ашық кеңістік қажет.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға жағдайды түсіндіріңіз (мысалы, мектепте болған үлкеннің кішкентай балаға күш көрсету оқиғасы жергілікті жастар клубында қайталанды. Мектептен осы іспен айналысу сұралды).
2. Бұдан кейін әрбір оқушыға олардың кім екендігі жазылған және осы жағдайға олардың қандай қатысы бар екені қысқаша сипатталған рөлдері бар карточка таратыңыз (мысалы, жәбірлеуші, жәбірленуші, жәбірленушінің досы, жәбірлеушінің достары, жастар ісімен айналысатын қызметкер, сынып жетекшісі, т.б.).
3. Ортада өтетін жол қалдырып, оқушыларды бір-біріне қарама-қарсы екі қатарға қойыңыз.
4. Еркін тәртіппен оқушыларды таңдап, олардан өзінің рөлімен таныстыруды сұраңыз.
5. Қалған оқушылардан осы кейіпкерге арналған бір өтініш ойластыруды сұраңыз.
6. Бұдан кейін таңдап алынған оқушы қатар арасынан өтеді, ал қалған сынып ол өткен кезде өз өтініштерін білдіреді (оқушыларды рөлге енуін ынталандыру үшін осыны бірнеше рет қайталау қажет).
7. Таңдап алынған оқушыдан қандай өтінішті сенімді деп есептейтінін, сондай-ақ жағдайға қатысты не ойлайтынын сұраңыз.
8. Ар-ождан аллеясы арқылы өту үшін басқа оқушыларды таңдап, тапсырманы қайтадан өткізуге болады.
КРЕАТИВТІ МАТРИЦА
Қалыптастырылатын дағдылар:
креативтілік;
ойлау, шешім қабылдау, проблемаларды шешу;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс оқушыларды жағдайлардың, нұсқаулардың, идеялар мен оқиғалар топтамасы туралы (болжамды түрде) креативті ойлауға ынталандырады. Бұл ойлау және проблемаларды шешу дағдыларына ықпал ете отырып, оқушыларға сұрақтарға жаңа қырынан қарауға мүмкіндік береді. Нұсқаларды зерделеп, басқа оқушылар идеяларының негізінде өз нұсқаларын сындарлы әрі креативті етіп құрастыру үшін оқушылар топтарда жұмыс істейді.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға белгілі бір мәселеге негізделген болжалды сценарийлері бар матрица беріңіз:
КРЕАТИВТІ МАТРИЦА - Менің қоғамым
Проблема:
Не?
Маскүнемдік
нашақорлық
Темекі шегу
Нәсілшілдік
Қатыгездік
Ластану
Адамдар: кім?
Зейнеткерлер
Ата-аналар
Этникалық
аз топтар
Отбасы
Жеткіншектер
Орын:
қайда?
Жұмыста
Мектепте
Қалада
Үйде
Демалыста
2. Оқушылардан үстіңгі әрбір қатардан, олардың пікірінше, өмірде болуы мүмкін және болуы мүмкін емес бір нұсқаны таңдап және оларды бірге қосуды сұрайды. Мысалы:
Анағұрлым ықтимал = маскүнемдік - жеткіншектер - демалыста
Ықтималдығы төмен = қатыгездік - зейнеткерлер - жұмыста
1. Оқушылардан жауаптарын басқа топтардың жауаптарымен салыстыра отырып, өз нұсқаларын дәлелдеу, сондай-ақ олардың ықтималдығы төмен сценарийлері іске асуы мүмкін жағдайларды анықтау сұралады.
2. Бұл тапсырма бірқатар идеялар бойын ша шығармашылық қабілеттілікті ынталандыруға арналған жоспарлау құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін.
КРЕАТИВТІ МАТРИЦА
Азық-түлік өнеркәсібінде қандай іс аса табысты болуы мүмкін?
Түрі
Үнді
Француздық
Британдық
Қытайлық
Итальяндық
Адамдар
Зейнеткерлер
Мамандар
Этникалық
аз топтар
Отбасы
Жеткіншектер
Қалай?
Конвейерлік таспада
Фастфуд
Автодәмхана
Өзіне өзі қызмет көрсететін тамақтану
орны
Дәмхана
Оқушылардан анағұрлым табысты немесе табысы шамалы бизнес идеяларды таңдауды сұраңыз:
Аса табысты = үнді - мамандар үшін - конвейерлік таспада
Табысы шамалы = француздық - жеткіншектер үшін - Фастфуд
1. Бұдан кейін оқушылардан топ ішінде олар атқарған жұмысты талқылауды сұраңыз
топтар өздерінің идеяларын дәйектей алды ма? Топтар өз талқылауын қалай құрылымдады? Үйлестіруші болды ма? Келісімге қол жеткізді ме, егер олай болса, қалай қол жеткізді?
1. Бұл әдіс өзекті мәселелерді одан әрі зерделеуге түрткі болуы мүмкін. Барлық факторларды ескеру және Басқа адамдардың пікірлері сияқты жаттығулар оқушылардың Креативті матрицадан туындайтын басты мәселелерді түсінуін тереңдету үшін қолайлы бола алады.
ГАУҺАРЛАР ИЕРАРХИЯСЫ
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқаларман жұмыс істеу;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл тапсырманы шағын топтар орындайды, ол ақпараттар мен идеялардың артықшылықтарын айқындауға бағытталған. Стикерлер топтамасы және Идеялар тасқыны сияқты ақпаратты жинақтауға арналған жаттығулардан кейін орындалатын жаттығу болуы мүмкін. Бұл оқушылардың белгілі бір сұрақтарды белгілі бір тәртіппен орналастырып, неге ол ретпен орналастырғанын түсіндіру дағдыларын дамытуға жәрдемдеседі. Басымдықты айқындау жөніндегі жаттығулардан Карточкалар иерархиясын қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар тақтаның немесе қабырғаның жанында жұмыс істейді. Немесе топтар үстел басында жұмыс істей алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға карточкада немесе стикерде белгілі бір сұраққа қатысты тоғыз идея беріледі (немесе өздері алдын ала жазады).
2. Олар өзінің бірінші басымдық берген карточкасын жоғарыға қояды, бұдан кейін екі карточканы екінші орынға қояды, үш карточканы үшінші орынға қояды, содан соң қайтадан екі және неғұрлым төмен артықшылығы бар карточка төменге орналастырылады. Осылай гауһар тас пішіні пайда болады.
3. Оқушылар бір-бірімен бітімге, келісімге қол жеткізуге ұмтылуы тиіс. Сондықтан олар карточкалардың ретін өзара талқылап, өз пікірлерін білдіреді.
4. Бес сұрақ сияқты жаттығуды пайдалана отырып, бірінші кезектегі карточкаларды анағұрлым толық зерделеуге болады.
Талқылауға арналған идеялар үлгісі:
Қылмыстық деңгейін қалай төмендету керек.
Қоршаған ортаның ластануын болдырмау жөніндегі шаралар.
Жолдағы қауіпсіздік.
ӘР АДАМ ӘРҚАЙСЫН ОҚЫТАДЫ (сондай-ақ Біреуін аласың - біреуін бересің деген атпен танымал)
Қалыптастырылатын дағдылар:
бірлескен жұмыс;
ақпараттарды басқару.
Жалпы сипаттама
Бұл - оқушылар арасында нақты ақпараттың ауқымды көлемін таратудың балама тәсілі. Мұғалім дәріс оқығанның немесе айтып түсіндіргеннің орнына, оқушылар тақырыпқа қатысты ақпаратты өздерінің құрбыларымен бөліседі. Ақпаратты тарату бойынша басқа да пайдалы ойын үшін Кластерлерді қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Жүріп-тұру және әңгімелесу ыңғайлы болуы үшін ашық кеңістік қажет. Немесе төрт адамнан тұратын топта оқушылар партада отырады, екі оқушы белгілі бір уақыт өткеннен кейін тобын ауыстыра алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Белгілі бір факт немесе статистикалық деректері бар қағаз парағы әрбір оқушыға таратылады. Мүмкіндігінше әрбір оқушы үшін әртүрлі тұжырым болғаны жақсы.
2. Оның тұжырымның мағынасын түсінетіндігін анықтау мақсатында, оқушылар өздерінің тұжырымдарын оқиды.
3. Оқушылар сынып ішінде жүріп, өздерінің тұжырымдарын басқа оқушылармен бөліседі. Оның мақсаты өзінің фактісін барынша көп адамға түсіндіру болып табылады.
4. Оқушылар мысал келтіре отырып, өз түсініктемелерін толықтыра алады. Егер қисыны келсе, олар өз тұжырымдарын басқа оқушылардың тұжырымдарымен байланыстыруға тиіс.
5. Фактілермен алмасуға арналған уақыт аяқтағаннан кейін, оқушылар тапсырманы орындау барысында алынған ақпаратты жүйелеу үшін шағын топтарда жұмыс істейді.
6. Кейіннен жауап алу жүргізілген кезде оқушылар өздерінің санаттау жүйесін түсіндіреді және дәйектейді.
7. Олар сонымен қатар әртүрлі фактілергедеректерге қатысты өздерінің реакциясымен бөлісуі мүмкін. Оларды не таң қалдырды? Оларды не абыржытты? Қандай да бір тұжырым оларды мұңға батырды ма немесе бақытты етті ме? Немесе қандай тұжырым оларды қызықтырды?
8. Оқушылар өзінің жеке оқуы туралы ойлануы мүмкін. Олар қандай ақпаратты есте жеңіл сақтайды? Олар үшін ең маңыздысы не?
9. Барлық сауалдар бойынша басты тұжырымдарды тақтаға немесе оқу плакатына жазып қоюға болады.
ФАКТ немесе ПІКІР
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау, проблемаларды шешу;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс бойынша оқушылар оларға ұсынылған нәрсе факті ме, әлде қарапайым пікір болып (құндылық туралы ойға негізделген) табыла ма, соны шешуге тиіс. Плюралистік қоғамда дәлелдердің негізінде фактілер мен пікірдің ара-жігін ажырата білу маңызды дағды болып табылады. Осы қиын тапсырма оқушыларды білімнің қалай алынатынын түсінуге ынталандырады (көптеген жағдайда бір нақты жауап болмауы да мүмкін). Оқушылар өз ұстанымдарын талқылау үшін топтарда жұмыс істейді. Осы жаттығу нәтижелі болуы үшін одан кейін жауап алу ұсынылады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға белгілі бір мәселеге қатысты бірқатар тұжырымдар беріледі. Көптеген жағдайларда олар талқыланып отырған мәселенің екі қырын бейнелейтін пікір болып келеді.
2. Оқушылар тұжырымдарды талдап, олар факті ме, әлде пікір ме екендігін шешеді. Оқушылар өз шешімдерін дәйектеу үшін дайындалып, кері байланыс кезінде сынып алдында олармен таныстырады. Сонымен қоса оқушылар топтар арасындағы пікірлердің ұқсастығы мен айырмашылықтарын қарастыра алады.
3. Тапсырманы орындағаннан кейін жауап алу кезінде оқушылар осы пікірге тоқтауға ықпал еткен үдерістерге тоқталады. Топтар қандай тоқтамға келді? Әртүрлі пікірлер көп болды ма, бір шешімге, келісімге келуге мүмкіндік болды ма? Пікірлер жеткілікті дәрежеде негізделді ме? Пікірлер дәйекті баяндалды ма? Топтың ішінде рөлдер бөлінді ме?
4. Кері байланыстың негізінде оқушылар Барлық факторларды ескеру сияқты жаттығулар арқылы сұрақтарды одан әрі зерделей алады. Себептер мен салдарларды қарастыру үшін Салдарлар дөңгелегі немесе Себеп-салдарлық байланыстар стратегиясын пайдалануға болады.
БЕС СҰРАҚ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
ақпараттарды басқару.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс ақпарат жинақтауға арналған, ол сондай-ақ оқушыларға мәселені терең зерделеуге немесе оны шағын тақырыптарға немесе тармақтарға бөлуге мүмкіндік береді. Бұл оқушыларға күрделі тақырыптарды түсінуге көмектеседі. Аталған әдіс іс-әрекетті жоспарлауға және мақсат белгілеуге ықпал етуі мүмкін әртүрлі мүмкіндіктерді қарастыруды көздейді. Ақпарат жинақтауға арналған тапсырмалар үшін осы әдіспен бірге Идеялар тасқынын мен Стикерлер топтамасын қолдануға болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Үлкен қағаз бен маркер керек.
2. Оқушыларға Қалай немесе Неге деген сұрау есімдіктері қолданылатын сұрақтар қойылады.
3. Ұсыныстар оқу плакатында жазылады.
4. Мұғалімдер идеяларды дамытып, одан арғы идеяларды зерделеу үшін бір сұрау есімдігін пайдаланады.
5. Мұғалімдер идеяұсыныс толық қарастырылғанша дейін бірдей сұрағы бар сұрақтарды пайдалануды жалғастыра береді.
Зерделеніп отырған мағына: Жергілікті қоғам, қауым
Жастарды қауымдастыққа қалай тарта аламыз?
Жастарды қызықтыратын мәселелерді қарастыру керек.
Осы мәселелерді қалай алға жылжыта аламыз?
Жастар проблемалары туралы хабардарлықты арттыру арқылы.
Хабардарлықты қалай арттыра аламыз?
Онлайн-форум жүргізу арқылы.
Онлайн-форумды қалай жүргізе аламыз?
ТАҚТАДАҒЫ ГРАФФИТИ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
проблемаларды шешу.
Жалпы сипаттама
Бұл әдісті қолдану кезінде оқушыларға белгілі бір тақырып байынша өздерінің ойларын, сезімдерін, идеяларын және ұсыныстарын жазу ұсынылады. Осы әдіс Күрделі жауаптар тақтасы әдісіне ұқсас.
Сыныпты жоспарлау
Бұл жаттығуды жүргізу үшін үлкен қабырға қажет болуы мүмкін.
Жұмыс алгоритмі
1. Бөлменің бір бөлігі граффитиге арналған тақтаға берілген, онда оқушылар талқыланып отырған сұрақ бойынша өздерінің ойларын жазады.
2. Оқушылардан әртүрлі уақытта граффитиге арналған тақтаға БББ тұжырымдамасы арқылы өз үлестерін қосу, олар осы сұрақ туралы не ойлайды, не біледі, нені білгісі келеді және тақырыпты талқылау қорытындысында олар нені білгендігі сұралады.
3. Жауап алу жүргізу нәтижесінде туындаған түсініктемелер де жазылады.
4. Оқушылар тақырыпты талқылау барысында кез келген уақытта граффитиге арналған тақтаға өз ойларын жазуға ұялмаулары керек.
5. Тақырыпты талқылау соңында граффитиге арналған тақтаны сұрақтарды қорытып, тұжырым жасау үшін пайдалануға болады.
ӘУЕ ШАРЫ
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқалармен жұмыс;
ойлану, шешім қабылдау, мәселені шешу;
ақпаратты басқару.
Жалпы сипаттама
Бұл әдісті жоспарлау құралы ретінде пайдалануға болады. Ол оқушыларда проблемаларды салыстырып, оның салдарын болжау, белгілі бір іс-шараны жоспарлап, ұйымдастыруда құрылымдық тәсілді қолдану дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар тақтаның немесе қабырғаның жанында, болмаса топтар үстел басында жұмыс істей алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға әуе шарының суреті беріледі.
2. Оқушыларға белгілі бір тақырып бойынша бірқатар құрылымдық сұрақтар беріледі:
Әуе шарында кім болуы керек? Оқушылар бұл мәселе бойынша басты кейіпкерлердің есімдерін жазады: шарды әуеге көтеріп, оны басқару үшін онда болуға тиіс адамдар.
Жоба табысты болуы үшін оларда не болуы керек? Оқушылар жобаның табысты болуы үшін қажетті деп санайтын барлық нәрселерді шарға жазады.
Оны не кідіртеді? Зәкірдің жанына оқушылар жобаның табысты басталуына кедергі жасайтын факторларды жазады.
Оған қатты жылдамдықпен ұшуға не көмектесе алады? Оқушылар әуе шарына тікелей қатысы жоқ, алайда жобаның алға жылжуына септігін тигізетін жұмысқа қабілеттілік, ынта және креативтілік сияқты факторларды белгілейді.
Шарды бағытынан не шатастыра алады? Оқушылар шардың екі жағына жобаны орындау барысында туындауы мүмкін проблемаларды жазады.
1. Тапсырманы аяқтағаннан кейін оқушылар жоспарлау үдерісін одан әрі жақсарту мақсатында өздерінің шарларын салыстыра алады.
2. Идеяларды одан әрі зерделеу үшін Бес сұрақ сияқты қосымша тәсілдерді пайдалануға болады.
ЫСТЫҚ ОРЫНДЫҚ
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқалармен жұмыс;
креативтілік;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл шығармашылық рөлдік тапсырма белгілі бір мәселені талқылауға және ақпарат алмасуға көмектесетін тиімді құрал болуы мүмкін.
Сыныпты жоспарлау
Топқа қаратып бір ыстық орындық қойылады. Болмаса барынша жайлы пікір алмасуға жағдай жасау мақсатында ыстық орындықты дөңгеленіп отырған балалардың ортасына қоюға болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға белгілі бір персонаж беріледі немесе олардың өздері қарастырылып отырған мәселеге қатысы бар рөлді ойлап табады.
2. Оқушылар рөлді топта немесе жеке қарастырып, талдайды.
3. Топтағы басқа оқушылар ыстық орындықта отырған адамға қою үшін күрделі сұрақтарды дайындайды.
4. Талқыланатын кейіпкер ыстық орындыққа отырып, сыныптастары оған сұрақ қоя бастайды. Бұл оқушыларға адамның қиналысын сезініп, өздері келіспейтін көзқарасты, пікірді қалай қабылдайтынын түсінуге көмектеседі.
5. Ыстық орындықтың тақырыбы жел электр стансаларын пайдалану, адамдарды клондау, Ирактағы соғыс сияқты проблемалар немесе идеялар болуы мүмкін. Бұл тәсілді пайдаланғанда сыныптағы кез келген оқушы жауап бере алады. Жаттығудың аяғына қарай мұғалім ыстық орындыққа отырып, өзінің пікіркөзқарасымен бөлісе алады.
6. Бұл тәсілді пайдалана отырып, құпияны ашу ойынын ойнауға болады, ол жағдайда оқушылар ыстық орындықтағы адамның кім екенін табулары қажет.
7. Тапсырманы орындағаннан кейінгі жауап алу кезінде оқушыларға төмендегідей сұрақтар қоюға болады: олар не білді, оларға не қызықты болды, ыстық орындықтағы адамның айтқандарынан олар бірнәрсеге қатысты дау айта алды ма.
Болжалды оқиғалар, персонаждаррөлдер:
Екінші дүниежүзілік соғыс;
Үндістандағы бала еңбегін пайдаланатын зауыт иесі;
Абылай хан.
1. Мұғалім топтың білім деңгейіндегі қандай да болмасын кемшіліктерді бағалап, өз ісінде нені ескеру қажет екенін анықтағаны пайдалы болады. Оқушылар қаралатын мәселеге қатысты алдағы жұмысты жоспарлау үшін БББ шәкілін қолдана алады.
2. Оқушыларға қосымша жарыс ойыны ретінде зерделеуге арналған тақырып немесе персонаж беріп, содан кейін олар еш кедергісіз, әрі бір-бірін қайталамастан сыныппен барынша толық мәліметпен бөлісуі үшін ыстық орындыққа бір минутқа отырғызу керек. Егер кімде-кім ережені бұзса, оқушылар ол адамды ойыннан шығара алады.
ӨЗІНДІК ОЙЫН
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпаратты басқару;
ойлау.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс оқушыларда белгілі жауапқа қатысты сұрақ құрастыра білу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Ол сонымен қатар балама сұрақтар туралы креативті ойлауға қабілетті оқушыларды анықтауға мүмкіндік береді.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға сабақта қарастырылатын тақырыпқа қатысы бар сұрақтардың жауаптары беріледі. Жауаптар жай ғана күн, есім немесе орын, эмоция немесе абстрактілі түсініктер түрінде болуы мүмкін.
2. Оқушылар әр жауап үшін сұрақ ойлап табуы керек.
3. Егер жауаптың бір мәнді сұрағы болмаса, оқушылар өздері ойлап тапқан сұрақтарды бір бірімен салыстырып, белгілі бір сұраққа қатысты тоқтамға қалай келгенін дәйектейді.
Сұрақтар мен жауаптардың үлгілері:
1066 (Гастингс түбіндегі шайқас қай жылы болды?)
Ангела Меркель (Германияның бірінші әйел канцлері кім болды?)
Қорланғандар (Оңтүстік Африкадағы нәсілдік кемсіту кезінде, оларға автобустарда жүруге рұқсат етілмегенде, африкандықтар өздерін қалай сезінді?)
ПАЗЛ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау, проблеманы шешу;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс жаңа топтар үшін мұзжарғыш ретінде, командалық тапсырма, ақпарат жинақтау құралы ретінде, белгілі бір тақырыпқа кіріспе немесе алдағы жоспарлау, шешім қабылдау немесе егжей-тегжейлі пікірталас жүргізуге түрткі болатын, жетелейтін алғашқы қадам ретінде қолданылуы мүмкін. Ол сабақтың қызықты өтуіне ықпал етіп, балалардың оқуға деген ынтасын арттыруға көмектеседі. Осы әдіске ұқсас тапсырма қажет болса,
Ойтамыздықты қарауға болады.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар пазлдың келесі бөлігін табу үшін кабинеттің ішінде еркін жүрулері керек.
Сондай-ақ алдын ала бөлінген топ өз пазлдарын партада жинастыра алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Мұғалім үстіне жазылған тапсырмасы бар пазлды алдын ала жасайды. Оны А4 форматты қағаздажұқа картонда жасап, содан кейін кесуге болады немесе арнайы бағдарлама пайдаланылады.
Тақырыбы: Зертханадағы қауіпсіздік
Зертхана ішінде қозғалу кезіндегі екі маңызды ережені жазыңыз.
Сізге зертханада кездесуі мүмкін бес қауіпті жазыңыз.
Уақиғаны болдырмау үшін үш алдын алу шарасын көрсетіңіз.
Мұзжарғыш:
Сіздің тобыңыздың барлық мүшелерінің есімдерін жазыңыз.
Топтың әр мүшесі өзі жақсы көретін істі көрсетеді.
Әр адамның атаққа лайық екендігінің бір себебін атаңыз.
Тарих:
Өткен жылғы өміріңіздегі екі үлкен уақиғаны жазыңыз.
Өткен жылғы үш жаңалықты жазыңыз.
Ол уақиғалардан не түйгеніңіз туралы ойланыңыз.
1. Оқушыларға пазл бөліктері таратылады.
2. Оқушылар өз пазлының бөлігі бар басқа оқушыны табу үшін бөлме ішінде жүреді. Пазлдар, мысалы, әртүрлі түске боялуы мүмкін.
3. Оқушылар өздерінің кездейсоқ топтарын тапқаннан кейін, олар командада жұмыс істеп, пазлды құрастырады және тапсырманы орындайды.
4. Жарыс элементін қосу мақсатында мұғалім регламент орната алады.
5. Тапсырма орындалғаннан кейін жауап алу жүргізіледі.
6. Бұл тапсырмадан кейін қосымша тапсырма ретінде Идея іздеушіні өткізуге болады.
БІР МИНУТ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпаратты басқару;
өзін өзі басқару;
ойлау.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс оқушыларда оқылған материалдан түйінді, басты ақпаратты іріктей білу дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі, сондай-ақ белсенді тыңдау дағдысын дамытады. Аталған әдісті Ыстық орындық тапсырмасымен байланыстыруға болады.
Сыныпты жоспарлау
Топқа қаратып бір ыстық орындық қойылады. Сондай-ақ барынша жайлы қарым- қатынасты қамтамасыз ету мақсатында ыстық орындықты дөңгеленіп отырған балалардың ортасына қоюға болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар тиісті тақырыпты зерделеп, өздері негізгі деп санайтын ақпаратты атап көрсетеді. Оқушыларға рөлді топта немесе жеке зерттеуіне болады.
2. Оқуға берілген уақыттан кейін оқушылар ыстық орындыққа отырып, бір минуттың ішінде өздерінің басты қорытындысынақпаратын ұсынады.
3. Басқа оқушылар мұқият тыңдаулары керек, егер де олар ыстық орындықтағы баланың тақырыптан ауытқығанын немесе қайталанғанын, күмәнді деректер келтіргенін аңғарса, олар наразылық білдіре алады. Мұндай жағдай орын алса, уақыт тоқтатылады.
4. Мұғалім наразылықтың дұрысбұрыстығын шешіп, өз шешімін дәйектеуі қажет.
5. Егер де наразылық дұрыс деп танылса, онда ыстық орындықтағы оқушы ойыннан шығып, орындықты босатады. Наразылық танытқан оқушы ұпай алады.
6. Егер де наразылықтан бас тартылса, онда оқушы басқа наразылық білдірілгенше дейін немесе бір минут аяқталғанша өз сөзін жалғастырады. Егер оқушы 1 минут бойынша
ыстық орындықта отыра алса, ұпай алады.
7. Қосымша тапсырма ретінде оқушылармен Тұжырымдамалық карта ойынын ойнауға болады, ойын барысында олар Бір минут тапсырмасын орындаған кезде алған барлық ақпаратты жинақтайды және құрылымдайды.
ТҰЖЫРЫМДАМАЛЫҚ КАРТА
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпаратты басқару;
өзін өзі басқару;
ойлау;
креативтілік.
Жалпы сипаттама
Ағаш тәріздес тармақтарды біріктіре отырып, ми ақпаратты қалай сақтаса, ол ақпараттар арасында байланыс орнатылып, сосын құрылымдалған жағдайда оқыту анағұрлым тиімді болады. Тұжырымдамалық карталар осыны көрсетеді, оны жоспарлау және бақылау құралы ретінде қолдануға болады. Олар визуалды және кинестетикалық сияқты танымдық тәсілдер арқылы оқушыларды оқу үдерісіндегі байланыс туралы ойлануға итермелейді. Бұл тәсіл оқушыларға мидың екі жартышарын да пайдалануға көмектеседі. Тұжырымдамалық картаны жоспарлау үшін пайдаланған кезде тақырыптың талқылануына қарай, оларды толықтыруға және кеңейтуге болады. Бұнымен қатар оқушыларды себебі мен салдары туралы ойлануға жетелейтін Салдарлар дөңгелегі және Себеп-салдар байланысы стратегиясын қарауға болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар үлкен парақтың ортасына басты тақырыпты немесе сұрақты жазады.
Тұжырымдамалық картаға арналған тақырыптар үлгілері:
География: өзендер;
Қазақ әдебиеті: кітаптағы кейіпкер немесе тақырыптар;
Тарих: Армада;
Шетел тілі: Бос уақыт тақырыбындағы лексика.
1. Оқушылар басты ұғымға қатысты түйінді идеяларды жазып, оларды орталықпен біріктіру үшін стрелкаларды қолданады. Оқушылар әр түйінді идея үшін әртүрлі түстерді және маңызды сөздер мен ұғымдарды сызып көрсету үшін мәтін белгілегішті (маркерді) пайдалана алады. Сонымен қатар оқушылар өз картасын көрнекі ету үшін суреттерді қолдана алады.
2. Оқушылар негізгі идеялардан туындайтын идеяларды көрсету үшін оларды стрелкамен байланыстырады.
3. Тексеру құралы ретінде пайдаланған кезде, оқушылар тұжырымдамалық картаны мұқият тексеруге арналған трамплин түрінде қолданады. Олар, мысалы, кезекті түрлендіру кезінде әрбір туынды буын үшін өзгерістерді пошталық ашықхатта белгілеп отырады. Бұл ашықхатта тиісті туынды буындағыдай түстер мен суреттер қолданылуы мүмкін.
4. Тұжырымдамалық картамен жұмыс істеуді аяқтағаннан кейін жүргізілген жауап алу оқушыларды белгілі бір идеяларды неге олай топтастырғаны, сондай-ақ карта олардың ойларын қалай ашқандығы туралы ойлануға мәжбүрлейді.
САНАДАҒЫ КИНОФИЛЬМ
Қалыптастырылатын дағдылар:
креативтілік;
ойлау, шешім қабылдау;
проблеманы шешу.
Жалпы сипаттама
Шығармашылықты дамытатын бұл әдіс оқушыларға сабақ тақырыбын түсіндіруде пайдалы құрал болып табылады, сондай-ақ оларды белгілі бір сұрақ бойынша пікірталасқа, пікір алмасуға тартуға септігін тигізеді.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар көздерін жұмады.
2. Мұғалім сыныпқа қысқа оқиғаны оқиды немесе оқушылардың алда не істейтіндерін түсіндіреді.
3. Оқушылардан мұғалім оқып жатқан ақпаратты көз алдарына келтіру сұралады.
4. Мұғалім ақпаратты оқуды тоқтатып, оқушылардан оқиғаны тоқтаған жерден жалғастырып, одан әрі дамытуды сұрайды.
5. Одан кейін оқушылар шағын топта немесе сынып алдында өздерінің санасындағы кинокартинада не болғандығы туралы әңгімелейді. Бұл - мәселені талқылауды дамытудың оңтайлы тәсілі.
Оқиғалардың үлгілері:
Адам құқығы проблемасы;
Құрбы-құрдастарының тарапынан қысым көрсету туралы оқиға (достары баланы дүкеннен зат ұрлауға мәжбүрледі);
Шетел тілінде жазылған оқиға.
1. Бұл тапсырма оқушыларға түрлі жағдайларда қандай амал жасауға болатындығы туралы ойлануға мүмкіндік береді. Оқушылардың санасындағы кинофильмді Барлық факторларды ескеру немесе Қосу-алу-қызықты тапсырмасының негізінде құруға болады.
ҚҰПИЯ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
проблеманы шешу;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс құпияны табу, шешім қабылдау немесе уақиғаның болжалды түсініктемелерін қарастыру үшін оқушылардың проблемаларды шешу және шешім қабылдау дағдыларын пайдалануларына ықпал етеді. Бұл тапсырмадан кейін жауап алу жүргізілу керек. Бұл тәсіл оқушыларға мәселені білу және түсіну негізінде дәйекті айғақтар, нақты дәлелдерді келтіруге мүмкіндік береді.
Сыныпты жоспарлау
Бұл тапсырма айнала немесе жартылай айнала отырған үлкен топта немесе партада отырған шағын топта өткізілуі мүмкін.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға белгілі бір сұрақ бойынша 20-дан 30-ға дейін тұжырымдар беріледі. Егер де барлық сынып тартылса, онда әрбір оқушы бір тұжырым алады және оны барлық топқа оқып береді. Шағын топтағы оқушыларға бірнеше тұжырым беріледі.
2. Тұжырымдарды талқылау барысында шешім топ болып қабылданған жағдайда, оқушылар барлық факторларды талқылап, оның мәнін анықтау үшін әрбір айтылған пікірді қарастырулары керек.
Тақырып: Қазіргі заманғы тілдер - Тақырыпты таңдау (үйретіліп жатқан тілдегі сөз тіркестері).
Оқушылар үйреніп жатқан тілдерінде жалпы орта білім туралы аттестат алу үшін емтиханға қандай тақырып таңдауы керектігін талқылайды:
Жәнібек - тамаша атлет.
География мұғалімі Жәнібек өте көңілді.
Жәнібек апта бойы географиядан үй тапсырмасын орындаған жоқ.
Жәнібек алдағы уақытта бай болғысы келеді.
Жәнібек дәмді асты ұнатады, алайда дәмді ас дайындай алмайды.
Командалық талқылауға берілген уақыт біткен соң, оқушылар өз шешімдеріне түсініктеме беріп, орынды болса нақты дәлелдерді келтіре отырып, оларды тармақтар бойынша негіздеп шығады.
Тапсырманы орындағаннан кейінгі жауап алу барысында оқушылар шешім қабылдауға түрткі болған немесе шешілетін проблеманы анықтауға көмектескен үдерістерге назар аудара алады. Жауап алу жүргізу барысында қолдануға ұсынылатын сұрақтар:
Топ бұл шешімге қалай келді? Келіспеушіліктер болды ма? Келісімге қалай қол жеткізілді? Шешімдер әділ негізделді ме?
Шешімдер дұрыс баяндалды ма?
Топ ішінде рөлдер таратылды ма және олар қаншалықты дұрыс қолданылды?
ҮШІНШІСІ АРТЫҚ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
проблеманы шешу;
бірлескен жұмыс;
ақпаратты басқару.
Жалпы сипаттама
Үшіншісі артық - пайдалы әдіс, оны тақырыпты бастапқы зерделеу кезінде немесе білімін бекіту тәсілі ретінде тақырыпты талқылаудың кез келген бөлігінде қолдануға болады. Бұл әдіс оқылатын салаға қарай оқушыларды сөздердің, сөйлемдердің, идеялардың, адамдар мен заттардың сипаттамасы туралы ойлануға итермелейді. Оқушылар осы заттардың арасындағы кез келген қарым-қатынасты тереңірек түсініп, оларды тиісінше жіктей білу үшін, олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтайды.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар жұпқа немесе топқа бөлінеді.
2. Оқушыларға оқылатын сала мен тақырып төңірегінде бірқатар маңызды сөздеридеяларорындарзаттар беріледі. Бұл қатар, мысалы, диаскопиялық проекторда немесе үлестірме материалдағы тізім болмаса шәкіл түрінде ұсынылуы мүмкін.
3. Оқушылар әрбір шәкіл немесе тізім бойынша артық элементті табуы тиіс. Дұрыс немесе қате жауаптың болмауы мүмкін, болмаса кез келген сөз артық болуы ықтимал. Сондықтан, оқушылар неліктен ол сөзді таңдағаны туралы дәйекті және нақты жауап бере отырып, тізімдегі басқа сөздердің арасындағы байланысты көрсетеді.
Тақырып: Қазіргі заманғы тілдер - Менің үйім (үйретіліп жатқан тілдегі сөздер)
Кереует, тоңазытқыш, теледидар, гардероб, перде, тұрақ, орындық, ванна, тумба.
Тұрақ артық болуы мүмкін, себебі ол бөлмені білдіретін жалғыз сөз;
Перде артық болуы мүмкін, себебі қалған заттардың барлығында негіз бар, немесе олар еденде тұрады.
Бұл тапсырма мәселені балалар үйреніп жатқан тілде талқылауға ықпал етеді.
1. Қосымша тапсырма ретінде оқушылар қарастырылып отырған тақырыпқа қатысты сөздерге қосу үшін мағынасы жақын басқа сөз ұсына алады. Сонымен қатар оқушыларға өздерінің артық сөздер тізімін не шәкілін ойлап табуға болады.
2. Тапсырманы орындағаннан кейінгі жауап алу барысында оқушылардың тапсырмадағы сөздердің арасындағы байланысты қалай анықтағандығына және командалық жұмыстың оқушыларға басқа жағдайда байқамай қалатын түрлі байланыстарды көруге көмектескендігіне көңіл аудару керек.
БАП (басқа адамдардың пікірлері)
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпаратты басқару;
бірлескен жұмыс;
ойлау, проблемаларды шешу;
шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл тәсіл оқушыларға белгілі бір сұрақтың немесе тақырыптың төңірегінде басқа адамдардыңоппозицияның көзқарастарына назар аударуды ұсынады. Оқушылар осы пікірталастың қаралатын мәселеге қатысты факторларға, салдары мен мақсатына жаңа көзқарастар болуы мүмкін екендігін анықтауға көмектесетіндігі туралы ойланады. Оқушылар белгілі бір көзқарастың онымен келісетін адам үшін қаншалықты орынды екендігі, өз пікіріңді басқаға қыстырмалаудың орынсыздығы жөнінде ойлана бастайды. Проблемаға ықпал ететін жиынтық факторларды салыстыру үшін БФЕ әдісін қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Егер Әткеншек тапсырмасымен қатар қолданылатын болса, онда оқушылар бөлме ішінде партадан партаға өтіп, топта алмасуы тиіс. Сондай-ақ оқушылар орындарында қалып, берілген уақыт біткен соң оқу плакатын артында отырған топқа береді.
Жұмыс алгоритмі
1. Мұғалім оқушылармен бірлесіп басқа адамдарды шешім қабылдау мен проблеманы шешу үдерісіне тартудың маңыздылығын талқылайды. Адамдардың түрлі білімдері, қызығушылықтары, түсініктері мен құндылықтары жекелеген адамдардың көзқарасын байытып кеңейте алады. Оқушылар тақырып аясында түрлі көзқарастар туралы хабардар болады.
2. Оқушылар сынып ішінде жүріп, басқаның пікірін сұрап, оларды қағазға енгізеді. Әртүрлі бес пікір жинаған соң оқушылар парақтың төменгі тұсында пікірлерді жинақтайды да, олардың қайсысымен келісетіндігін және себебін айтады.
БАП-қа мысал бола алатын оқиға
Адвокат сотта машинасының терезесін сындырғаны үшін көршісі айып таққан жас жігітті қорғайды. Сондай-ақ жас жігіт көршісіне қоқан-лоқы көрсеткені үшін - терезеге тас лақтырып, кішкентай балаларын қорқытқаны үшін айыпталады. Осы
жағдайда туындауы мүмкін әртүрлі көзқарастарды және кімнің олармен келісетінін анықтау.
3. Тапсырма аяқталған соң оқушылар топтарда ауысады да, басқа топтар анықтаған факторларды қарайды. Олар өзара бағалау үшін Екі жұлдыз, бір тілек стратегиясын пайдалана алады.
4. Одан кейін оқушылар басқа топтардың парақтарына жазғандардың негізінде өздерінің алғашқы пікірлеріне өзгеріс енгізіп, немесе кеңейте алады.
5. Бүкіл топтың барлық факторларын біріктіру үшін тапсырманы орындағаннан кейін
жауап алу жүргізген тиімді болмақ.
6. Белгілі бір пікірлерді одан әрі дамытып, оқушыларға белгілі бір пікірлерді айтуға көмектесу үшін Ар-ождан аллеясы және Кедергілер сызығы сияқты модельдеу тапсырмаларын пайдалануға болады.
БИНГО
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқалармен жұмыс істей білу.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс жаңа топтардың мүшелерін жақындастыратын, белгілі бір тақырыпқа кіріспе немесе қарым-қатынас дағдыларын дамытудың амалы ретінде пайдаланылады. Ол қозғалып жүріп-тұруды, қарым-қатынас жасауды және басқа да көптеген жағдайларды талап етеді.
Сыныпты жоспарлау
Қозғалу және қарым-қатынас жасау ыңғайлы болу үшін үлкен кеңістік керек.
Жұмыс алгоритмі
1. Әр адамға тоғыз, он екі немесе он алты шаршыға бөлінген Бингоға арналған карточка беріледі.
2. Әрбір шаршыда тақырыпқа қатысты тапсырма көрсетіледі. Мысалы:
Топқа арналған тапсырмалар:
Көздері көк үш адамды табыңдар.
Америкаға барған үш адамды табыңдар.
Бөлме иті бар үш адамды табыңдар.
Тақырыбы: Саламатты өмір салты
Мектепке велосипедпен баратын үш адамды табыңдар.
Органикалық тамақ ішетін үш адамды табыңдар.
Күніне үш литрден астам су ішетін үш адамды табыңдар.
1. Оқушылар әрбір пікірге сәйкес келетін адамды тапқан кезде, осы адамға қарастырылып отырған мәселелер бойынша өздерінің қосымша екі сұрағын қоя алады. Бұл егжей-тегжейлі талқылау жүргізуге мүмкіндік береді. Мысалы:
Тақырыбы: Саламатты өмір салты
Органикалық тамақ ішетін адамды табыңдар. Болжалды қосымша сұрақтар:
Қандай органикалық тамақ ішесіз?
Сіз неге органикалық тамақ ішесіз?
1. Тапсырманы орындағаннан кейінгі жауап алу барысында мұғалім оқушылардан қайсысы естерінде қалғандығы немесе қосымша сұрақтар арқылы басқа адамдардан нені білгендігі туралы сұрайды.
2. Егер де Бингога арналған карточканы істеуге немесе көшірмелеуге мүмкіндік болмаса, мұғалім нөмірленген сөйлемдерді тақтаға, диаскопиялық проекторға немесе флипчартқа жазады. Одан кейін оқушылар қарсы отырған адамның нөмірін және атын жазады.
МОДЕЛЬДЕУ
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқалармен жұмыс істей білу;
креативтілік;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл шығаршылық рөлдік ойын - оқушыларды белгілі бір сұрақты талқылауға немесе ақпарат алмасуға тартудың ықпалды тәсілі.
Сыныпты жоспарлау
Қозғалуға арналған орын қажет етіледі.
Жұмыс алгоритмі
1. Моделдеу барысында оқушылар құрылымдалған ортаның аясында белгілі бір проблемаға қатысты жауап береді, мысалы, сотқа еліктеу, парламенттік тыңдау, кеңестің отырысы, үйлестіру кеңесі. Ортақтастықты күшейтіп, мәселе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Бүгінгі күні біздің қоғамға проблемаларды шеше алатын, шешім қабылдайтын, сындарлы ойлайтын, идеялар мен өнімді пікір ұсына алатын және командада, топтарда тиімді жұмыс істейтін икемді, креативті және бастамашылық қабілеті бар жастар қажет. Күрделілігі күн сайын артып, өзгеріп және тез жетіліп келе жатқан, біз өмір сүріп жатқан әлемде Білімнің болуы бүгінгі күні жеткілікті емес. Адамдардың өмір бойы білім алуын оңтайландыру үшін жастардың жеке қабілетін жан-жақты дамытып, оларға жан-жақты білім беру шеңберінде тиімді ойлау қабілетін сіңіру қажет екені сөзсіз.
Осы әдістемелік құрал оған енгізілген әдістермен шектеліп қалмауға тиіс, ол мұғалімдер өздерінің күнделікті педагогикалық қызметіне енгізгісі келетін әртүрлі әдістер туралы оларға тәжірибелік кеңес беру үшін құрылған. Бұл жинақ мұғалімдер үшін жоспарлау барысында, оқушылар мен мұғалімдерге арналған ынталандырушы, байытушы, батыл және шоғырландырушы ортаны құруда пайдалы құрал болады деп күтіледі.
Сондай-ақ бұл оқу-әдістемелік құралда жинақталған әдістер мен тәсілдер мұғалімдер жүргізіп отырған тәжірибелік жұмыстың нәтижесі ретінде алдағы уақытта оқыту және оқу мәнмәтініне сәйкес пайдаланылады және әзірленеді деп болжанумен қатар, бұл мұғалімдердің көшбасшылығын нығайту әдісі болып табылады.
Белсенді оқыту мен оқу әдістерін таңдау, пайдалану және әзірлеу - оңай жұмыс емес, өйткені мұғалімдерде қандай да бір тәсілді қолданардың алдында көптеген сұрақтар туындайды, мысалы:
Осы сабақ білім алушылардың жасына сәйкес келе ме?
Сыныпта қандай балалар жиналған, мысалы, қабілеттерінің деңгейлері әртүрлі, саны, жынысы және т.б.
Жекелеген оқушыларда жоспарлау барысында ескерілуі тиіс белгілі бір мұқтаждық, өзіндік мән-жайлар бар ма?
Белсенді оқыту мен оқудың белгілі бір әдісін пайдаланардың алдында мұғалімдер өздеріне әртүрлі сұрақтар қойып, өзінің үдерістегі рөлі мен іс-қимылын ұдайы ойластырып отыруы керек.
1-кесте. Сыныпта белсенді ахуал құру үшін мұғалім мен оқушының рөлін өзгерту
Оқыту ортасында мұғалім тұратын сынып
Оқыту ортасында оқушы тұратын сынып
Мұғалім білім көзі ретінде
Мұғалім білімнің ұйымдастырушысы
ретінде
Мұғалім балалар үшін орындаушы
ретінде
Мұғалім жәрдемдесуші дәнекер ретінде
Оқушылар - білімді енжар алушылар
Оқушылар белсенді және бірлескен
Оқушылар сұрақтарға жауап береді
Оқушылар сұрақ қояды
Оқушылар шектен тыс қамқорлыққа
алынған
Оқушылар өздерінің рефлексивті оқуы үшін
жауапты болады
Оқушылар бір бірімен бәсекелеседі
Оқушылар оқу үдерісінде бірігеді
Оқушылар өз пікірлерін білдіреді.
Оқушылар басқалардың пікірлерін белсенді
тыңдайды.
ОҚЫТУ МЕН ОҚУДЫҢ БЕЛСЕНДІ ӘДІСТЕРІ
БФЕ (БАРЛЫҚ ФАКТОРЛАРДЫ ЕСКЕРУ)
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпараттарды басқару;
бірлескен жұмыс;
ойлау, проблемаларды шешу, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс оқушылар шешім қабылдағанда немесе қандай да бір идеяны ойлағанда, оларды барлық сәйкес келетін факторларды ойлауға шақырады. Шешім қабылдап, белгілі бір әрекет барысын жоспарламас бұрын қолданылған жағдайда бұл әдіс пайдалы болмақ. Шешім мен идеяны анықтай алатын факторлардың толық тізімін жасау үшін Әткеншек әдісімен бірге пайдалануға болады.
Сыныпты жоспарлау
Егер аталған әдіс Әткеншек әдісімен бірге қолданылса, оқушылар топтасып сыныптағы әртүрлі тақталарға кезек-кезек бару қажет. Немесе оқушылар өз орындарында қалып, белгілі бір уақыт өткен соң, артқы жақта отырған топқа оқу плакаттарын берулеріне болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Ұйымдастырушы педагог шешім қабылдау және жоспарлау кезінде барлық факторларды қарау маңыздылығын оқушылармен талқылауға ниет білдіруі мүмкін. Мысалы, егер қандай да бір маңызды фактор ұмытылып қалған жағдайда, дұрыс болып көрінетін іс- әрекет ақыр соңында дұрыс болмай шығуы мүмкін.
2. Топтарда оқушылар Барлық факторларды ескеру шаблонын толтыра алады
БФЕ-нің үлгі сценарийі
Қазақстанға келетін туристердің және іскер топтардың көбейіп келе жатқан санын толығымен қабылдау үшін Астана әуежайының терминалын және ұшу-қону жолағын қайта жоспарлауға өтініш берілген. Кәсіпкерлік және туристік департаменттердің басшылары жоспарды қолдайды, алайда жергілікті тұрғындар мен қоршаған ортаны қорғаушылар қарсылық білдіріп отыр. Түпкілікті шешім қабылдау барысында қандай факторлар ескерілуге тиіс?
3. БФЕ сауалнамалары толтырылғаннан кейін оқушылар топтар арасында ауысып, басқа топтар айтқан факторларды қарауы тиіс. Олар өзара бағалау тәсілі ретінде Екі жұлдыз, бір тілек стратегиясын пайдалана алады.
4. Бұдан кейін оқушыларға басқа топтардың парақтарында жазылғанның негізінде өздерінің парақтарындағы бастапқы факторларды өзгерту не толықтыру үшін уақыт беріледі.
5. Бұдан кейін барлық факторларды біріктіру мақсатында жауап алу жүргізіледі, сөйтіп барлық топ өзіне пайдалысын алады.
БФЕ шаблоны
Пікір СұрақТалқыланатын мәселе:
1-фактор
Артықшылықтариә
Кемшіліктерқарсы
Қызықты факторлар
2-фактор
Артықшылықтариә
Кемшіліктерқарсы
Қызықты факторлар
Фактор 3
Артықшылықтариә
Кемшіліктерқарсы
Қызықты факторлар
Барлық факторларды талқылағаннан кейін ... деп ойлаймын.
КАРТОЧКАЛАР ИЕРАРХИЯСЫ
Қалыптастырылатын дағдылар:
бірлескен жұмыс;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл тапсырма оқушыларға идеялар мен ақпаратты басымдығы бойынша орналастырып, неге бұлай орналастырғандарын дәлелдеп, талқы жүргізуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ осыған ұқсас Гауһарлар иерархиясын қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар тақтаның немесе қабырғаның жанында жұмыс істейді. Немесе топтарға үстел басында жұмыс істеуге болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Шағын топтардағы оқушыларға бірнеше карточка беріледі.
2. Оқушылар оларды маңыздылықбасымдығына қарай орналастырады. Оларды тігінен немесе қатарлап қоюға болады.
3. Бұдан кейін оқушылар сынып ішінде сұрақты талқылауды бастар алдында бір бірінің рейтингілерін салыстыра алады.
4. Осы тапсырманы орындағаннан кейін жауап алу жүргізу пайдалы болуы ықтимал.
5. Идеяларды одан әрі зерделеу үшін Бес сұрақ сияқты басқа әдістерді пайдалануға болады.
ӘТКЕНШЕК (КАРУСЕЛЬ)
Қалыптастырылатын дағдылар:
бірлескен жұмыс;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл белгілі бір сұраққа қатысты оқушылардың ойлары мен жауаптарының жиынтық тізімін жасауға көмектесетін, құрылымдалған, ақпараттық немесе ойлау қабілетін арттыру әдісі. Өздерінің ойларын айту немесе қаралып отырған сұрақ бойынша ұсыныс енгізу үшін оқушылар шағын топтарда жұмыс істейді. Сондай-ақ олар басқа топтардың идеяларын бірлесіп бағалап, сұрақтарға өздерінің жауаптарын қалыптастыру үшін осы идеяларды әлеуетті негіз ретінде пайдалана алады. Шағын топтардан ақпарат жинақтауға арналған тәжірибелік тапсырма үшін Идея іздеуші немесе Стикерлер жинағын қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар сыныптағы бір тақтадан екінші тақтаға кезектесіп топтасып ауысып отырады. Немесе оқушылар сынып ішінде топ болып көшіп жүрмеу үшін белгілі бір уақыт өткеннен кейін оқу плакаттарын өздерінен кейін отырған топқа бере алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар шағын топтарға бөлінеді.
2. Әрбір топқа белгілі бір тақырыпқа қатысты жазылған сұрағы бар оқу плакаты немесе А3 форматтағы қағаз беріледі. Әрбір плакатта әртүрлі сұрақтар болуға тиіс.
3. Оқушылар топтарында жұмыс істейді, бұл ретте оларға бастапқы сұраққа негізделген өздерінің жауаптарын, ойлары мен идеяларын жазуға берілген регламент сақталуы керек.
4. Бұдан кейін өздерінің жауаптарын оңай тануы үшін әрбір топқа түрлі-түсті қалам беріледі.
5. Берілген уақыт аяқталған соң оқушылар басқа сұрағы бар келесі плакатқа көшеді.
6. Олар алдыңғы топтың жауаптарын оқиды және олармен келісетіндігін немесе келіспейтіндігін талқылайды. Егер олар келіскен жағдайда, құстұмсық қояды. Келіспесе, түсініктеме жазып, өз шешімдерін негіздей алады.
7. Осыдан кейін оқушылар қойылған сұрақ бойынша өз ойларын жазады. Егер олардың идеялары бұрынғы топтың жазбаша жауаптарынан туындаса, сызықшамен идеяларды қосуға болады.
8. Әткеншек, егер уақыт болса, әрбір топ әрбір сұрақты қарап, оған жауап бергенге дейін жалғасуы мүмкін.
9. Осы тапсырманы орындағаннан кейін жауап алу жүргізу пайдалы болады.
10. Әткеншек бағалаудың жақсы құралы болып табылады. Төмендегідей сұрақтар қойылуы мүмкін:
Бүгін Сіз не білдіңіз?
Бүгін Сіз үшін не ең кереметтаң қаларлыққызықтыпайдалы болды? Сіз нені басқаша істер едіңіз?
АР-ОЖДАН АЛЛЕЯСЫ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл рөлдік стратегия оқушыларға тез арада белгілі бір тақырыпқа қатысты барлық сұрақтарға қысқаша шолу жасауға мүмкіндік береді. Оның басқа стандарттық рөлдік ойындарға қарағанда артықшылығы сол, едәуір тез өткізілуі мүмкін. Ол төменгі сыныптың оқушылары немесе қабілеттілігі төмен оқушылар үшін ерекше қолайлы бола алады, өйткені олардың ұзақ уақыт бойы рөлде болуы талап етілмейді. Сондай-ақ оларға сұрақ бойынша ауқымды ақпаратты білу керек емес, өйткені рөлдері бар карточкаларда олардың кім екендігі және талқыланып отырған белгілі бір жағдайға қатысы жазылады.
Сыныпты жоспарлау
Жүру және әңгімелесу ыңғайлы болуы үшін ашық кеңістік қажет.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға жағдайды түсіндіріңіз (мысалы, мектепте болған үлкеннің кішкентай балаға күш көрсету оқиғасы жергілікті жастар клубында қайталанды. Мектептен осы іспен айналысу сұралды).
2. Бұдан кейін әрбір оқушыға олардың кім екендігі жазылған және осы жағдайға олардың қандай қатысы бар екені қысқаша сипатталған рөлдері бар карточка таратыңыз (мысалы, жәбірлеуші, жәбірленуші, жәбірленушінің досы, жәбірлеушінің достары, жастар ісімен айналысатын қызметкер, сынып жетекшісі, т.б.).
3. Ортада өтетін жол қалдырып, оқушыларды бір-біріне қарама-қарсы екі қатарға қойыңыз.
4. Еркін тәртіппен оқушыларды таңдап, олардан өзінің рөлімен таныстыруды сұраңыз.
5. Қалған оқушылардан осы кейіпкерге арналған бір өтініш ойластыруды сұраңыз.
6. Бұдан кейін таңдап алынған оқушы қатар арасынан өтеді, ал қалған сынып ол өткен кезде өз өтініштерін білдіреді (оқушыларды рөлге енуін ынталандыру үшін осыны бірнеше рет қайталау қажет).
7. Таңдап алынған оқушыдан қандай өтінішті сенімді деп есептейтінін, сондай-ақ жағдайға қатысты не ойлайтынын сұраңыз.
8. Ар-ождан аллеясы арқылы өту үшін басқа оқушыларды таңдап, тапсырманы қайтадан өткізуге болады.
КРЕАТИВТІ МАТРИЦА
Қалыптастырылатын дағдылар:
креативтілік;
ойлау, шешім қабылдау, проблемаларды шешу;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс оқушыларды жағдайлардың, нұсқаулардың, идеялар мен оқиғалар топтамасы туралы (болжамды түрде) креативті ойлауға ынталандырады. Бұл ойлау және проблемаларды шешу дағдыларына ықпал ете отырып, оқушыларға сұрақтарға жаңа қырынан қарауға мүмкіндік береді. Нұсқаларды зерделеп, басқа оқушылар идеяларының негізінде өз нұсқаларын сындарлы әрі креативті етіп құрастыру үшін оқушылар топтарда жұмыс істейді.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға белгілі бір мәселеге негізделген болжалды сценарийлері бар матрица беріңіз:
КРЕАТИВТІ МАТРИЦА - Менің қоғамым
Проблема:
Не?
Маскүнемдік
нашақорлық
Темекі шегу
Нәсілшілдік
Қатыгездік
Ластану
Адамдар: кім?
Зейнеткерлер
Ата-аналар
Этникалық
аз топтар
Отбасы
Жеткіншектер
Орын:
қайда?
Жұмыста
Мектепте
Қалада
Үйде
Демалыста
2. Оқушылардан үстіңгі әрбір қатардан, олардың пікірінше, өмірде болуы мүмкін және болуы мүмкін емес бір нұсқаны таңдап және оларды бірге қосуды сұрайды. Мысалы:
Анағұрлым ықтимал = маскүнемдік - жеткіншектер - демалыста
Ықтималдығы төмен = қатыгездік - зейнеткерлер - жұмыста
1. Оқушылардан жауаптарын басқа топтардың жауаптарымен салыстыра отырып, өз нұсқаларын дәлелдеу, сондай-ақ олардың ықтималдығы төмен сценарийлері іске асуы мүмкін жағдайларды анықтау сұралады.
2. Бұл тапсырма бірқатар идеялар бойын ша шығармашылық қабілеттілікті ынталандыруға арналған жоспарлау құралы ретінде пайдаланылуы мүмкін.
КРЕАТИВТІ МАТРИЦА
Азық-түлік өнеркәсібінде қандай іс аса табысты болуы мүмкін?
Түрі
Үнді
Француздық
Британдық
Қытайлық
Итальяндық
Адамдар
Зейнеткерлер
Мамандар
Этникалық
аз топтар
Отбасы
Жеткіншектер
Қалай?
Конвейерлік таспада
Фастфуд
Автодәмхана
Өзіне өзі қызмет көрсететін тамақтану
орны
Дәмхана
Оқушылардан анағұрлым табысты немесе табысы шамалы бизнес идеяларды таңдауды сұраңыз:
Аса табысты = үнді - мамандар үшін - конвейерлік таспада
Табысы шамалы = француздық - жеткіншектер үшін - Фастфуд
1. Бұдан кейін оқушылардан топ ішінде олар атқарған жұмысты талқылауды сұраңыз
топтар өздерінің идеяларын дәйектей алды ма? Топтар өз талқылауын қалай құрылымдады? Үйлестіруші болды ма? Келісімге қол жеткізді ме, егер олай болса, қалай қол жеткізді?
1. Бұл әдіс өзекті мәселелерді одан әрі зерделеуге түрткі болуы мүмкін. Барлық факторларды ескеру және Басқа адамдардың пікірлері сияқты жаттығулар оқушылардың Креативті матрицадан туындайтын басты мәселелерді түсінуін тереңдету үшін қолайлы бола алады.
ГАУҺАРЛАР ИЕРАРХИЯСЫ
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқаларман жұмыс істеу;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл тапсырманы шағын топтар орындайды, ол ақпараттар мен идеялардың артықшылықтарын айқындауға бағытталған. Стикерлер топтамасы және Идеялар тасқыны сияқты ақпаратты жинақтауға арналған жаттығулардан кейін орындалатын жаттығу болуы мүмкін. Бұл оқушылардың белгілі бір сұрақтарды белгілі бір тәртіппен орналастырып, неге ол ретпен орналастырғанын түсіндіру дағдыларын дамытуға жәрдемдеседі. Басымдықты айқындау жөніндегі жаттығулардан Карточкалар иерархиясын қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар тақтаның немесе қабырғаның жанында жұмыс істейді. Немесе топтар үстел басында жұмыс істей алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға карточкада немесе стикерде белгілі бір сұраққа қатысты тоғыз идея беріледі (немесе өздері алдын ала жазады).
2. Олар өзінің бірінші басымдық берген карточкасын жоғарыға қояды, бұдан кейін екі карточканы екінші орынға қояды, үш карточканы үшінші орынға қояды, содан соң қайтадан екі және неғұрлым төмен артықшылығы бар карточка төменге орналастырылады. Осылай гауһар тас пішіні пайда болады.
3. Оқушылар бір-бірімен бітімге, келісімге қол жеткізуге ұмтылуы тиіс. Сондықтан олар карточкалардың ретін өзара талқылап, өз пікірлерін білдіреді.
4. Бес сұрақ сияқты жаттығуды пайдалана отырып, бірінші кезектегі карточкаларды анағұрлым толық зерделеуге болады.
Талқылауға арналған идеялар үлгісі:
Қылмыстық деңгейін қалай төмендету керек.
Қоршаған ортаның ластануын болдырмау жөніндегі шаралар.
Жолдағы қауіпсіздік.
ӘР АДАМ ӘРҚАЙСЫН ОҚЫТАДЫ (сондай-ақ Біреуін аласың - біреуін бересің деген атпен танымал)
Қалыптастырылатын дағдылар:
бірлескен жұмыс;
ақпараттарды басқару.
Жалпы сипаттама
Бұл - оқушылар арасында нақты ақпараттың ауқымды көлемін таратудың балама тәсілі. Мұғалім дәріс оқығанның немесе айтып түсіндіргеннің орнына, оқушылар тақырыпқа қатысты ақпаратты өздерінің құрбыларымен бөліседі. Ақпаратты тарату бойынша басқа да пайдалы ойын үшін Кластерлерді қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Жүріп-тұру және әңгімелесу ыңғайлы болуы үшін ашық кеңістік қажет. Немесе төрт адамнан тұратын топта оқушылар партада отырады, екі оқушы белгілі бір уақыт өткеннен кейін тобын ауыстыра алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Белгілі бір факт немесе статистикалық деректері бар қағаз парағы әрбір оқушыға таратылады. Мүмкіндігінше әрбір оқушы үшін әртүрлі тұжырым болғаны жақсы.
2. Оның тұжырымның мағынасын түсінетіндігін анықтау мақсатында, оқушылар өздерінің тұжырымдарын оқиды.
3. Оқушылар сынып ішінде жүріп, өздерінің тұжырымдарын басқа оқушылармен бөліседі. Оның мақсаты өзінің фактісін барынша көп адамға түсіндіру болып табылады.
4. Оқушылар мысал келтіре отырып, өз түсініктемелерін толықтыра алады. Егер қисыны келсе, олар өз тұжырымдарын басқа оқушылардың тұжырымдарымен байланыстыруға тиіс.
5. Фактілермен алмасуға арналған уақыт аяқтағаннан кейін, оқушылар тапсырманы орындау барысында алынған ақпаратты жүйелеу үшін шағын топтарда жұмыс істейді.
6. Кейіннен жауап алу жүргізілген кезде оқушылар өздерінің санаттау жүйесін түсіндіреді және дәйектейді.
7. Олар сонымен қатар әртүрлі фактілергедеректерге қатысты өздерінің реакциясымен бөлісуі мүмкін. Оларды не таң қалдырды? Оларды не абыржытты? Қандай да бір тұжырым оларды мұңға батырды ма немесе бақытты етті ме? Немесе қандай тұжырым оларды қызықтырды?
8. Оқушылар өзінің жеке оқуы туралы ойлануы мүмкін. Олар қандай ақпаратты есте жеңіл сақтайды? Олар үшін ең маңыздысы не?
9. Барлық сауалдар бойынша басты тұжырымдарды тақтаға немесе оқу плакатына жазып қоюға болады.
ФАКТ немесе ПІКІР
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау, проблемаларды шешу;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс бойынша оқушылар оларға ұсынылған нәрсе факті ме, әлде қарапайым пікір болып (құндылық туралы ойға негізделген) табыла ма, соны шешуге тиіс. Плюралистік қоғамда дәлелдердің негізінде фактілер мен пікірдің ара-жігін ажырата білу маңызды дағды болып табылады. Осы қиын тапсырма оқушыларды білімнің қалай алынатынын түсінуге ынталандырады (көптеген жағдайда бір нақты жауап болмауы да мүмкін). Оқушылар өз ұстанымдарын талқылау үшін топтарда жұмыс істейді. Осы жаттығу нәтижелі болуы үшін одан кейін жауап алу ұсынылады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға белгілі бір мәселеге қатысты бірқатар тұжырымдар беріледі. Көптеген жағдайларда олар талқыланып отырған мәселенің екі қырын бейнелейтін пікір болып келеді.
2. Оқушылар тұжырымдарды талдап, олар факті ме, әлде пікір ме екендігін шешеді. Оқушылар өз шешімдерін дәйектеу үшін дайындалып, кері байланыс кезінде сынып алдында олармен таныстырады. Сонымен қоса оқушылар топтар арасындағы пікірлердің ұқсастығы мен айырмашылықтарын қарастыра алады.
3. Тапсырманы орындағаннан кейін жауап алу кезінде оқушылар осы пікірге тоқтауға ықпал еткен үдерістерге тоқталады. Топтар қандай тоқтамға келді? Әртүрлі пікірлер көп болды ма, бір шешімге, келісімге келуге мүмкіндік болды ма? Пікірлер жеткілікті дәрежеде негізделді ме? Пікірлер дәйекті баяндалды ма? Топтың ішінде рөлдер бөлінді ме?
4. Кері байланыстың негізінде оқушылар Барлық факторларды ескеру сияқты жаттығулар арқылы сұрақтарды одан әрі зерделей алады. Себептер мен салдарларды қарастыру үшін Салдарлар дөңгелегі немесе Себеп-салдарлық байланыстар стратегиясын пайдалануға болады.
БЕС СҰРАҚ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
ақпараттарды басқару.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс ақпарат жинақтауға арналған, ол сондай-ақ оқушыларға мәселені терең зерделеуге немесе оны шағын тақырыптарға немесе тармақтарға бөлуге мүмкіндік береді. Бұл оқушыларға күрделі тақырыптарды түсінуге көмектеседі. Аталған әдіс іс-әрекетті жоспарлауға және мақсат белгілеуге ықпал етуі мүмкін әртүрлі мүмкіндіктерді қарастыруды көздейді. Ақпарат жинақтауға арналған тапсырмалар үшін осы әдіспен бірге Идеялар тасқынын мен Стикерлер топтамасын қолдануға болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Үлкен қағаз бен маркер керек.
2. Оқушыларға Қалай немесе Неге деген сұрау есімдіктері қолданылатын сұрақтар қойылады.
3. Ұсыныстар оқу плакатында жазылады.
4. Мұғалімдер идеяларды дамытып, одан арғы идеяларды зерделеу үшін бір сұрау есімдігін пайдаланады.
5. Мұғалімдер идеяұсыныс толық қарастырылғанша дейін бірдей сұрағы бар сұрақтарды пайдалануды жалғастыра береді.
Зерделеніп отырған мағына: Жергілікті қоғам, қауым
Жастарды қауымдастыққа қалай тарта аламыз?
Жастарды қызықтыратын мәселелерді қарастыру керек.
Осы мәселелерді қалай алға жылжыта аламыз?
Жастар проблемалары туралы хабардарлықты арттыру арқылы.
Хабардарлықты қалай арттыра аламыз?
Онлайн-форум жүргізу арқылы.
Онлайн-форумды қалай жүргізе аламыз?
ТАҚТАДАҒЫ ГРАФФИТИ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
проблемаларды шешу.
Жалпы сипаттама
Бұл әдісті қолдану кезінде оқушыларға белгілі бір тақырып байынша өздерінің ойларын, сезімдерін, идеяларын және ұсыныстарын жазу ұсынылады. Осы әдіс Күрделі жауаптар тақтасы әдісіне ұқсас.
Сыныпты жоспарлау
Бұл жаттығуды жүргізу үшін үлкен қабырға қажет болуы мүмкін.
Жұмыс алгоритмі
1. Бөлменің бір бөлігі граффитиге арналған тақтаға берілген, онда оқушылар талқыланып отырған сұрақ бойынша өздерінің ойларын жазады.
2. Оқушылардан әртүрлі уақытта граффитиге арналған тақтаға БББ тұжырымдамасы арқылы өз үлестерін қосу, олар осы сұрақ туралы не ойлайды, не біледі, нені білгісі келеді және тақырыпты талқылау қорытындысында олар нені білгендігі сұралады.
3. Жауап алу жүргізу нәтижесінде туындаған түсініктемелер де жазылады.
4. Оқушылар тақырыпты талқылау барысында кез келген уақытта граффитиге арналған тақтаға өз ойларын жазуға ұялмаулары керек.
5. Тақырыпты талқылау соңында граффитиге арналған тақтаны сұрақтарды қорытып, тұжырым жасау үшін пайдалануға болады.
ӘУЕ ШАРЫ
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқалармен жұмыс;
ойлану, шешім қабылдау, мәселені шешу;
ақпаратты басқару.
Жалпы сипаттама
Бұл әдісті жоспарлау құралы ретінде пайдалануға болады. Ол оқушыларда проблемаларды салыстырып, оның салдарын болжау, белгілі бір іс-шараны жоспарлап, ұйымдастыруда құрылымдық тәсілді қолдану дағдыларын қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар тақтаның немесе қабырғаның жанында, болмаса топтар үстел басында жұмыс істей алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға әуе шарының суреті беріледі.
2. Оқушыларға белгілі бір тақырып бойынша бірқатар құрылымдық сұрақтар беріледі:
Әуе шарында кім болуы керек? Оқушылар бұл мәселе бойынша басты кейіпкерлердің есімдерін жазады: шарды әуеге көтеріп, оны басқару үшін онда болуға тиіс адамдар.
Жоба табысты болуы үшін оларда не болуы керек? Оқушылар жобаның табысты болуы үшін қажетті деп санайтын барлық нәрселерді шарға жазады.
Оны не кідіртеді? Зәкірдің жанына оқушылар жобаның табысты басталуына кедергі жасайтын факторларды жазады.
Оған қатты жылдамдықпен ұшуға не көмектесе алады? Оқушылар әуе шарына тікелей қатысы жоқ, алайда жобаның алға жылжуына септігін тигізетін жұмысқа қабілеттілік, ынта және креативтілік сияқты факторларды белгілейді.
Шарды бағытынан не шатастыра алады? Оқушылар шардың екі жағына жобаны орындау барысында туындауы мүмкін проблемаларды жазады.
1. Тапсырманы аяқтағаннан кейін оқушылар жоспарлау үдерісін одан әрі жақсарту мақсатында өздерінің шарларын салыстыра алады.
2. Идеяларды одан әрі зерделеу үшін Бес сұрақ сияқты қосымша тәсілдерді пайдалануға болады.
ЫСТЫҚ ОРЫНДЫҚ
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқалармен жұмыс;
креативтілік;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл шығармашылық рөлдік тапсырма белгілі бір мәселені талқылауға және ақпарат алмасуға көмектесетін тиімді құрал болуы мүмкін.
Сыныпты жоспарлау
Топқа қаратып бір ыстық орындық қойылады. Болмаса барынша жайлы пікір алмасуға жағдай жасау мақсатында ыстық орындықты дөңгеленіп отырған балалардың ортасына қоюға болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға белгілі бір персонаж беріледі немесе олардың өздері қарастырылып отырған мәселеге қатысы бар рөлді ойлап табады.
2. Оқушылар рөлді топта немесе жеке қарастырып, талдайды.
3. Топтағы басқа оқушылар ыстық орындықта отырған адамға қою үшін күрделі сұрақтарды дайындайды.
4. Талқыланатын кейіпкер ыстық орындыққа отырып, сыныптастары оған сұрақ қоя бастайды. Бұл оқушыларға адамның қиналысын сезініп, өздері келіспейтін көзқарасты, пікірді қалай қабылдайтынын түсінуге көмектеседі.
5. Ыстық орындықтың тақырыбы жел электр стансаларын пайдалану, адамдарды клондау, Ирактағы соғыс сияқты проблемалар немесе идеялар болуы мүмкін. Бұл тәсілді пайдаланғанда сыныптағы кез келген оқушы жауап бере алады. Жаттығудың аяғына қарай мұғалім ыстық орындыққа отырып, өзінің пікіркөзқарасымен бөлісе алады.
6. Бұл тәсілді пайдалана отырып, құпияны ашу ойынын ойнауға болады, ол жағдайда оқушылар ыстық орындықтағы адамның кім екенін табулары қажет.
7. Тапсырманы орындағаннан кейінгі жауап алу кезінде оқушыларға төмендегідей сұрақтар қоюға болады: олар не білді, оларға не қызықты болды, ыстық орындықтағы адамның айтқандарынан олар бірнәрсеге қатысты дау айта алды ма.
Болжалды оқиғалар, персонаждаррөлдер:
Екінші дүниежүзілік соғыс;
Үндістандағы бала еңбегін пайдаланатын зауыт иесі;
Абылай хан.
1. Мұғалім топтың білім деңгейіндегі қандай да болмасын кемшіліктерді бағалап, өз ісінде нені ескеру қажет екенін анықтағаны пайдалы болады. Оқушылар қаралатын мәселеге қатысты алдағы жұмысты жоспарлау үшін БББ шәкілін қолдана алады.
2. Оқушыларға қосымша жарыс ойыны ретінде зерделеуге арналған тақырып немесе персонаж беріп, содан кейін олар еш кедергісіз, әрі бір-бірін қайталамастан сыныппен барынша толық мәліметпен бөлісуі үшін ыстық орындыққа бір минутқа отырғызу керек. Егер кімде-кім ережені бұзса, оқушылар ол адамды ойыннан шығара алады.
ӨЗІНДІК ОЙЫН
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпаратты басқару;
ойлау.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс оқушыларда белгілі жауапқа қатысты сұрақ құрастыра білу дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Ол сонымен қатар балама сұрақтар туралы креативті ойлауға қабілетті оқушыларды анықтауға мүмкіндік береді.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға сабақта қарастырылатын тақырыпқа қатысы бар сұрақтардың жауаптары беріледі. Жауаптар жай ғана күн, есім немесе орын, эмоция немесе абстрактілі түсініктер түрінде болуы мүмкін.
2. Оқушылар әр жауап үшін сұрақ ойлап табуы керек.
3. Егер жауаптың бір мәнді сұрағы болмаса, оқушылар өздері ойлап тапқан сұрақтарды бір бірімен салыстырып, белгілі бір сұраққа қатысты тоқтамға қалай келгенін дәйектейді.
Сұрақтар мен жауаптардың үлгілері:
1066 (Гастингс түбіндегі шайқас қай жылы болды?)
Ангела Меркель (Германияның бірінші әйел канцлері кім болды?)
Қорланғандар (Оңтүстік Африкадағы нәсілдік кемсіту кезінде, оларға автобустарда жүруге рұқсат етілмегенде, африкандықтар өздерін қалай сезінді?)
ПАЗЛ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау, проблеманы шешу;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс жаңа топтар үшін мұзжарғыш ретінде, командалық тапсырма, ақпарат жинақтау құралы ретінде, белгілі бір тақырыпқа кіріспе немесе алдағы жоспарлау, шешім қабылдау немесе егжей-тегжейлі пікірталас жүргізуге түрткі болатын, жетелейтін алғашқы қадам ретінде қолданылуы мүмкін. Ол сабақтың қызықты өтуіне ықпал етіп, балалардың оқуға деген ынтасын арттыруға көмектеседі. Осы әдіске ұқсас тапсырма қажет болса,
Ойтамыздықты қарауға болады.
Сыныпты жоспарлау
Оқушылар пазлдың келесі бөлігін табу үшін кабинеттің ішінде еркін жүрулері керек.
Сондай-ақ алдын ала бөлінген топ өз пазлдарын партада жинастыра алады.
Жұмыс алгоритмі
1. Мұғалім үстіне жазылған тапсырмасы бар пазлды алдын ала жасайды. Оны А4 форматты қағаздажұқа картонда жасап, содан кейін кесуге болады немесе арнайы бағдарлама пайдаланылады.
Тақырыбы: Зертханадағы қауіпсіздік
Зертхана ішінде қозғалу кезіндегі екі маңызды ережені жазыңыз.
Сізге зертханада кездесуі мүмкін бес қауіпті жазыңыз.
Уақиғаны болдырмау үшін үш алдын алу шарасын көрсетіңіз.
Мұзжарғыш:
Сіздің тобыңыздың барлық мүшелерінің есімдерін жазыңыз.
Топтың әр мүшесі өзі жақсы көретін істі көрсетеді.
Әр адамның атаққа лайық екендігінің бір себебін атаңыз.
Тарих:
Өткен жылғы өміріңіздегі екі үлкен уақиғаны жазыңыз.
Өткен жылғы үш жаңалықты жазыңыз.
Ол уақиғалардан не түйгеніңіз туралы ойланыңыз.
1. Оқушыларға пазл бөліктері таратылады.
2. Оқушылар өз пазлының бөлігі бар басқа оқушыны табу үшін бөлме ішінде жүреді. Пазлдар, мысалы, әртүрлі түске боялуы мүмкін.
3. Оқушылар өздерінің кездейсоқ топтарын тапқаннан кейін, олар командада жұмыс істеп, пазлды құрастырады және тапсырманы орындайды.
4. Жарыс элементін қосу мақсатында мұғалім регламент орната алады.
5. Тапсырма орындалғаннан кейін жауап алу жүргізіледі.
6. Бұл тапсырмадан кейін қосымша тапсырма ретінде Идея іздеушіні өткізуге болады.
БІР МИНУТ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпаратты басқару;
өзін өзі басқару;
ойлау.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс оқушыларда оқылған материалдан түйінді, басты ақпаратты іріктей білу дағдыларын қалыптастыруға көмектеседі, сондай-ақ белсенді тыңдау дағдысын дамытады. Аталған әдісті Ыстық орындық тапсырмасымен байланыстыруға болады.
Сыныпты жоспарлау
Топқа қаратып бір ыстық орындық қойылады. Сондай-ақ барынша жайлы қарым- қатынасты қамтамасыз ету мақсатында ыстық орындықты дөңгеленіп отырған балалардың ортасына қоюға болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар тиісті тақырыпты зерделеп, өздері негізгі деп санайтын ақпаратты атап көрсетеді. Оқушыларға рөлді топта немесе жеке зерттеуіне болады.
2. Оқуға берілген уақыттан кейін оқушылар ыстық орындыққа отырып, бір минуттың ішінде өздерінің басты қорытындысынақпаратын ұсынады.
3. Басқа оқушылар мұқият тыңдаулары керек, егер де олар ыстық орындықтағы баланың тақырыптан ауытқығанын немесе қайталанғанын, күмәнді деректер келтіргенін аңғарса, олар наразылық білдіре алады. Мұндай жағдай орын алса, уақыт тоқтатылады.
4. Мұғалім наразылықтың дұрысбұрыстығын шешіп, өз шешімін дәйектеуі қажет.
5. Егер де наразылық дұрыс деп танылса, онда ыстық орындықтағы оқушы ойыннан шығып, орындықты босатады. Наразылық танытқан оқушы ұпай алады.
6. Егер де наразылықтан бас тартылса, онда оқушы басқа наразылық білдірілгенше дейін немесе бір минут аяқталғанша өз сөзін жалғастырады. Егер оқушы 1 минут бойынша
ыстық орындықта отыра алса, ұпай алады.
7. Қосымша тапсырма ретінде оқушылармен Тұжырымдамалық карта ойынын ойнауға болады, ойын барысында олар Бір минут тапсырмасын орындаған кезде алған барлық ақпаратты жинақтайды және құрылымдайды.
ТҰЖЫРЫМДАМАЛЫҚ КАРТА
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпаратты басқару;
өзін өзі басқару;
ойлау;
креативтілік.
Жалпы сипаттама
Ағаш тәріздес тармақтарды біріктіре отырып, ми ақпаратты қалай сақтаса, ол ақпараттар арасында байланыс орнатылып, сосын құрылымдалған жағдайда оқыту анағұрлым тиімді болады. Тұжырымдамалық карталар осыны көрсетеді, оны жоспарлау және бақылау құралы ретінде қолдануға болады. Олар визуалды және кинестетикалық сияқты танымдық тәсілдер арқылы оқушыларды оқу үдерісіндегі байланыс туралы ойлануға итермелейді. Бұл тәсіл оқушыларға мидың екі жартышарын да пайдалануға көмектеседі. Тұжырымдамалық картаны жоспарлау үшін пайдаланған кезде тақырыптың талқылануына қарай, оларды толықтыруға және кеңейтуге болады. Бұнымен қатар оқушыларды себебі мен салдары туралы ойлануға жетелейтін Салдарлар дөңгелегі және Себеп-салдар байланысы стратегиясын қарауға болады.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар үлкен парақтың ортасына басты тақырыпты немесе сұрақты жазады.
Тұжырымдамалық картаға арналған тақырыптар үлгілері:
География: өзендер;
Қазақ әдебиеті: кітаптағы кейіпкер немесе тақырыптар;
Тарих: Армада;
Шетел тілі: Бос уақыт тақырыбындағы лексика.
1. Оқушылар басты ұғымға қатысты түйінді идеяларды жазып, оларды орталықпен біріктіру үшін стрелкаларды қолданады. Оқушылар әр түйінді идея үшін әртүрлі түстерді және маңызды сөздер мен ұғымдарды сызып көрсету үшін мәтін белгілегішті (маркерді) пайдалана алады. Сонымен қатар оқушылар өз картасын көрнекі ету үшін суреттерді қолдана алады.
2. Оқушылар негізгі идеялардан туындайтын идеяларды көрсету үшін оларды стрелкамен байланыстырады.
3. Тексеру құралы ретінде пайдаланған кезде, оқушылар тұжырымдамалық картаны мұқият тексеруге арналған трамплин түрінде қолданады. Олар, мысалы, кезекті түрлендіру кезінде әрбір туынды буын үшін өзгерістерді пошталық ашықхатта белгілеп отырады. Бұл ашықхатта тиісті туынды буындағыдай түстер мен суреттер қолданылуы мүмкін.
4. Тұжырымдамалық картамен жұмыс істеуді аяқтағаннан кейін жүргізілген жауап алу оқушыларды белгілі бір идеяларды неге олай топтастырғаны, сондай-ақ карта олардың ойларын қалай ашқандығы туралы ойлануға мәжбүрлейді.
САНАДАҒЫ КИНОФИЛЬМ
Қалыптастырылатын дағдылар:
креативтілік;
ойлау, шешім қабылдау;
проблеманы шешу.
Жалпы сипаттама
Шығармашылықты дамытатын бұл әдіс оқушыларға сабақ тақырыбын түсіндіруде пайдалы құрал болып табылады, сондай-ақ оларды белгілі бір сұрақ бойынша пікірталасқа, пікір алмасуға тартуға септігін тигізеді.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар көздерін жұмады.
2. Мұғалім сыныпқа қысқа оқиғаны оқиды немесе оқушылардың алда не істейтіндерін түсіндіреді.
3. Оқушылардан мұғалім оқып жатқан ақпаратты көз алдарына келтіру сұралады.
4. Мұғалім ақпаратты оқуды тоқтатып, оқушылардан оқиғаны тоқтаған жерден жалғастырып, одан әрі дамытуды сұрайды.
5. Одан кейін оқушылар шағын топта немесе сынып алдында өздерінің санасындағы кинокартинада не болғандығы туралы әңгімелейді. Бұл - мәселені талқылауды дамытудың оңтайлы тәсілі.
Оқиғалардың үлгілері:
Адам құқығы проблемасы;
Құрбы-құрдастарының тарапынан қысым көрсету туралы оқиға (достары баланы дүкеннен зат ұрлауға мәжбүрледі);
Шетел тілінде жазылған оқиға.
1. Бұл тапсырма оқушыларға түрлі жағдайларда қандай амал жасауға болатындығы туралы ойлануға мүмкіндік береді. Оқушылардың санасындағы кинофильмді Барлық факторларды ескеру немесе Қосу-алу-қызықты тапсырмасының негізінде құруға болады.
ҚҰПИЯ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
проблеманы шешу;
бірлескен жұмыс.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс құпияны табу, шешім қабылдау немесе уақиғаның болжалды түсініктемелерін қарастыру үшін оқушылардың проблемаларды шешу және шешім қабылдау дағдыларын пайдалануларына ықпал етеді. Бұл тапсырмадан кейін жауап алу жүргізілу керек. Бұл тәсіл оқушыларға мәселені білу және түсіну негізінде дәйекті айғақтар, нақты дәлелдерді келтіруге мүмкіндік береді.
Сыныпты жоспарлау
Бұл тапсырма айнала немесе жартылай айнала отырған үлкен топта немесе партада отырған шағын топта өткізілуі мүмкін.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушыларға белгілі бір сұрақ бойынша 20-дан 30-ға дейін тұжырымдар беріледі. Егер де барлық сынып тартылса, онда әрбір оқушы бір тұжырым алады және оны барлық топқа оқып береді. Шағын топтағы оқушыларға бірнеше тұжырым беріледі.
2. Тұжырымдарды талқылау барысында шешім топ болып қабылданған жағдайда, оқушылар барлық факторларды талқылап, оның мәнін анықтау үшін әрбір айтылған пікірді қарастырулары керек.
Тақырып: Қазіргі заманғы тілдер - Тақырыпты таңдау (үйретіліп жатқан тілдегі сөз тіркестері).
Оқушылар үйреніп жатқан тілдерінде жалпы орта білім туралы аттестат алу үшін емтиханға қандай тақырып таңдауы керектігін талқылайды:
Жәнібек - тамаша атлет.
География мұғалімі Жәнібек өте көңілді.
Жәнібек апта бойы географиядан үй тапсырмасын орындаған жоқ.
Жәнібек алдағы уақытта бай болғысы келеді.
Жәнібек дәмді асты ұнатады, алайда дәмді ас дайындай алмайды.
Командалық талқылауға берілген уақыт біткен соң, оқушылар өз шешімдеріне түсініктеме беріп, орынды болса нақты дәлелдерді келтіре отырып, оларды тармақтар бойынша негіздеп шығады.
Тапсырманы орындағаннан кейінгі жауап алу барысында оқушылар шешім қабылдауға түрткі болған немесе шешілетін проблеманы анықтауға көмектескен үдерістерге назар аудара алады. Жауап алу жүргізу барысында қолдануға ұсынылатын сұрақтар:
Топ бұл шешімге қалай келді? Келіспеушіліктер болды ма? Келісімге қалай қол жеткізілді? Шешімдер әділ негізделді ме?
Шешімдер дұрыс баяндалды ма?
Топ ішінде рөлдер таратылды ма және олар қаншалықты дұрыс қолданылды?
ҮШІНШІСІ АРТЫҚ
Қалыптастырылатын дағдылар:
ойлау, шешім қабылдау;
проблеманы шешу;
бірлескен жұмыс;
ақпаратты басқару.
Жалпы сипаттама
Үшіншісі артық - пайдалы әдіс, оны тақырыпты бастапқы зерделеу кезінде немесе білімін бекіту тәсілі ретінде тақырыпты талқылаудың кез келген бөлігінде қолдануға болады. Бұл әдіс оқылатын салаға қарай оқушыларды сөздердің, сөйлемдердің, идеялардың, адамдар мен заттардың сипаттамасы туралы ойлануға итермелейді. Оқушылар осы заттардың арасындағы кез келген қарым-қатынасты тереңірек түсініп, оларды тиісінше жіктей білу үшін, олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықтайды.
Жұмыс алгоритмі
1. Оқушылар жұпқа немесе топқа бөлінеді.
2. Оқушыларға оқылатын сала мен тақырып төңірегінде бірқатар маңызды сөздеридеяларорындарзаттар беріледі. Бұл қатар, мысалы, диаскопиялық проекторда немесе үлестірме материалдағы тізім болмаса шәкіл түрінде ұсынылуы мүмкін.
3. Оқушылар әрбір шәкіл немесе тізім бойынша артық элементті табуы тиіс. Дұрыс немесе қате жауаптың болмауы мүмкін, болмаса кез келген сөз артық болуы ықтимал. Сондықтан, оқушылар неліктен ол сөзді таңдағаны туралы дәйекті және нақты жауап бере отырып, тізімдегі басқа сөздердің арасындағы байланысты көрсетеді.
Тақырып: Қазіргі заманғы тілдер - Менің үйім (үйретіліп жатқан тілдегі сөздер)
Кереует, тоңазытқыш, теледидар, гардероб, перде, тұрақ, орындық, ванна, тумба.
Тұрақ артық болуы мүмкін, себебі ол бөлмені білдіретін жалғыз сөз;
Перде артық болуы мүмкін, себебі қалған заттардың барлығында негіз бар, немесе олар еденде тұрады.
Бұл тапсырма мәселені балалар үйреніп жатқан тілде талқылауға ықпал етеді.
1. Қосымша тапсырма ретінде оқушылар қарастырылып отырған тақырыпқа қатысты сөздерге қосу үшін мағынасы жақын басқа сөз ұсына алады. Сонымен қатар оқушыларға өздерінің артық сөздер тізімін не шәкілін ойлап табуға болады.
2. Тапсырманы орындағаннан кейінгі жауап алу барысында оқушылардың тапсырмадағы сөздердің арасындағы байланысты қалай анықтағандығына және командалық жұмыстың оқушыларға басқа жағдайда байқамай қалатын түрлі байланыстарды көруге көмектескендігіне көңіл аудару керек.
БАП (басқа адамдардың пікірлері)
Қалыптастырылатын дағдылар:
ақпаратты басқару;
бірлескен жұмыс;
ойлау, проблемаларды шешу;
шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл тәсіл оқушыларға белгілі бір сұрақтың немесе тақырыптың төңірегінде басқа адамдардыңоппозицияның көзқарастарына назар аударуды ұсынады. Оқушылар осы пікірталастың қаралатын мәселеге қатысты факторларға, салдары мен мақсатына жаңа көзқарастар болуы мүмкін екендігін анықтауға көмектесетіндігі туралы ойланады. Оқушылар белгілі бір көзқарастың онымен келісетін адам үшін қаншалықты орынды екендігі, өз пікіріңді басқаға қыстырмалаудың орынсыздығы жөнінде ойлана бастайды. Проблемаға ықпал ететін жиынтық факторларды салыстыру үшін БФЕ әдісін қараңыз.
Сыныпты жоспарлау
Егер Әткеншек тапсырмасымен қатар қолданылатын болса, онда оқушылар бөлме ішінде партадан партаға өтіп, топта алмасуы тиіс. Сондай-ақ оқушылар орындарында қалып, берілген уақыт біткен соң оқу плакатын артында отырған топқа береді.
Жұмыс алгоритмі
1. Мұғалім оқушылармен бірлесіп басқа адамдарды шешім қабылдау мен проблеманы шешу үдерісіне тартудың маңыздылығын талқылайды. Адамдардың түрлі білімдері, қызығушылықтары, түсініктері мен құндылықтары жекелеген адамдардың көзқарасын байытып кеңейте алады. Оқушылар тақырып аясында түрлі көзқарастар туралы хабардар болады.
2. Оқушылар сынып ішінде жүріп, басқаның пікірін сұрап, оларды қағазға енгізеді. Әртүрлі бес пікір жинаған соң оқушылар парақтың төменгі тұсында пікірлерді жинақтайды да, олардың қайсысымен келісетіндігін және себебін айтады.
БАП-қа мысал бола алатын оқиға
Адвокат сотта машинасының терезесін сындырғаны үшін көршісі айып таққан жас жігітті қорғайды. Сондай-ақ жас жігіт көршісіне қоқан-лоқы көрсеткені үшін - терезеге тас лақтырып, кішкентай балаларын қорқытқаны үшін айыпталады. Осы
жағдайда туындауы мүмкін әртүрлі көзқарастарды және кімнің олармен келісетінін анықтау.
3. Тапсырма аяқталған соң оқушылар топтарда ауысады да, басқа топтар анықтаған факторларды қарайды. Олар өзара бағалау үшін Екі жұлдыз, бір тілек стратегиясын пайдалана алады.
4. Одан кейін оқушылар басқа топтардың парақтарына жазғандардың негізінде өздерінің алғашқы пікірлеріне өзгеріс енгізіп, немесе кеңейте алады.
5. Бүкіл топтың барлық факторларын біріктіру үшін тапсырманы орындағаннан кейін
жауап алу жүргізген тиімді болмақ.
6. Белгілі бір пікірлерді одан әрі дамытып, оқушыларға белгілі бір пікірлерді айтуға көмектесу үшін Ар-ождан аллеясы және Кедергілер сызығы сияқты модельдеу тапсырмаларын пайдалануға болады.
БИНГО
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқалармен жұмыс істей білу.
Жалпы сипаттама
Бұл әдіс жаңа топтардың мүшелерін жақындастыратын, белгілі бір тақырыпқа кіріспе немесе қарым-қатынас дағдыларын дамытудың амалы ретінде пайдаланылады. Ол қозғалып жүріп-тұруды, қарым-қатынас жасауды және басқа да көптеген жағдайларды талап етеді.
Сыныпты жоспарлау
Қозғалу және қарым-қатынас жасау ыңғайлы болу үшін үлкен кеңістік керек.
Жұмыс алгоритмі
1. Әр адамға тоғыз, он екі немесе он алты шаршыға бөлінген Бингоға арналған карточка беріледі.
2. Әрбір шаршыда тақырыпқа қатысты тапсырма көрсетіледі. Мысалы:
Топқа арналған тапсырмалар:
Көздері көк үш адамды табыңдар.
Америкаға барған үш адамды табыңдар.
Бөлме иті бар үш адамды табыңдар.
Тақырыбы: Саламатты өмір салты
Мектепке велосипедпен баратын үш адамды табыңдар.
Органикалық тамақ ішетін үш адамды табыңдар.
Күніне үш литрден астам су ішетін үш адамды табыңдар.
1. Оқушылар әрбір пікірге сәйкес келетін адамды тапқан кезде, осы адамға қарастырылып отырған мәселелер бойынша өздерінің қосымша екі сұрағын қоя алады. Бұл егжей-тегжейлі талқылау жүргізуге мүмкіндік береді. Мысалы:
Тақырыбы: Саламатты өмір салты
Органикалық тамақ ішетін адамды табыңдар. Болжалды қосымша сұрақтар:
Қандай органикалық тамақ ішесіз?
Сіз неге органикалық тамақ ішесіз?
1. Тапсырманы орындағаннан кейінгі жауап алу барысында мұғалім оқушылардан қайсысы естерінде қалғандығы немесе қосымша сұрақтар арқылы басқа адамдардан нені білгендігі туралы сұрайды.
2. Егер де Бингога арналған карточканы істеуге немесе көшірмелеуге мүмкіндік болмаса, мұғалім нөмірленген сөйлемдерді тақтаға, диаскопиялық проекторға немесе флипчартқа жазады. Одан кейін оқушылар қарсы отырған адамның нөмірін және атын жазады.
МОДЕЛЬДЕУ
Қалыптастырылатын дағдылар:
басқалармен жұмыс істей білу;
креативтілік;
ойлау, шешім қабылдау.
Жалпы сипаттама
Бұл шығаршылық рөлдік ойын - оқушыларды белгілі бір сұрақты талқылауға немесе ақпарат алмасуға тартудың ықпалды тәсілі.
Сыныпты жоспарлау
Қозғалуға арналған орын қажет етіледі.
Жұмыс алгоритмі
1. Моделдеу барысында оқушылар құрылымдалған ортаның аясында белгілі бір проблемаға қатысты жауап береді, мысалы, сотқа еліктеу, парламенттік тыңдау, кеңестің отырысы, үйлестіру кеңесі. Ортақтастықты күшейтіп, мәселе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz